Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
دیمانه‌ له‌گه‌ڵ فه‌ره‌یدون سامان

دیمانه‌ له‌گه‌ڵ فه‌ره‌یدون سامان

Closed
by January 21, 2008 ئەدەب

شیعرى نوێى کوردى بە یەک ستایل دەنووسرێت، بەڵام شاعیران هەموویان بانگەشەى نوێخوازی دەکەن
سازدانی: جەمال نەجاڕی…
باسکردن لە جیهانی شیعر پێویستی بە دەرفەتێکی زۆرە و بە وتارێک و لێدوانێک کۆتایی پێ نایێ، لە سەردەمی ئەمڕۆدا کە سەردەمی نوێخوازی و سەردەمی بە جیهانیبوونە، دەبێ رۆڵی شیعر لەم قۆناغەدا چی بێ؟ دەبێ چ لە شاعیری نوێخواز چاوەڕوان بکرێت؟ دەبێ چ پێناسەیەک بۆ نوێخوازی لەم سەردەمەی ئێستادا بکرێت؟ هەموو ئەم پرسیارانە لە دیمانەیەکی تایبەتدا (فەرەیدون سامان)ی شاعیر وەڵامدەریان
دەبێت. بێگومان فەرەیدون سامان روانگەیەکی جیاوازی سەبارەت بە زمانى شیعر و ئێستاتیکاو لایەنە هونەری و تەکنیکییەکانی شیعرەوە هەیەو دەمێکە سەرقاڵی نووسینە، تا ئێستا کۆمەڵێک بەرهەمی لێ بڵاوکراوەتەوە، ئەم بەرهەمە شیعرییانەی وەک کتێب بە چاپگەیاندووە: هۆنراوە یاخییەکان 1991- هەولێر، نزیکتر لە ئەوین، دوورتر لە مەرگ1999 هەولێر، پڕم لە عیشقی تۆ 2006 دەزگای ئاراس- هەولێر.

جەمال نەجاڕی: دوای بڵاوکردنەوەی دیوانی (پڕم لە عیشقی تۆ)، کۆمەڵێک شیعری تازەت لە گۆڤارو رۆژنامەکان دا بڵاوکردۆتەوە، کە هونەرى تایبەتمەندی خۆیان هەیە لە چ رووی زمان و چ لە رووی فۆرم و ناوەڕۆکەوە، چ جیاوازییەک لەنێوان ئەو شیعرانەو شیعرەکانى دیوانی پڕم لە عیشقی تۆدا هەیە؟
فەرەیدوون سامان: من زۆر هەست بەو جیاوازییانە ناکەم رەنگە خوێنەر یان رەخنەگر زێتر هەستی پێبکات، لە راستیدا من بەردەوامم لە شیعر نووسین و جارجارەش خەریکی بڵاوکردنەوەیانم، بەڵام هەوڵ دەدەم لە دوای چاپبوونی هەر کتێبێک و هەر شیعرێک (ستایل و شێوازی زمان و ئێستاتیکاو وێنەى شیعرى)و لایەنی هونەری شیعرەکانم بگۆڕم و هەمیشە هەوڵێک بدەم کە گۆڕانکاریی لەسەرجەم رەگەزی هونەری شیعرەکاندا بەدی بکرێت، هەر ئەوەشە بۆتە هۆکارێک لە دوای بڵاوبوونەوەیان لەلایەن خوێنەرانەوە چ بە نووسینی وتار یان ئیمەیل پیرۆزباییان لە بەرهەمە شیعرییە تازەکانم َبکەن
جەمال نەجاڕی: ئەگەر بێینە سەر فۆرمی ئەم شیعرە نوێیانە، ئێستاتیکای شیعری لەناو ئەو شیعرانەدا چۆن خۆی دەردەخات؟
فەرەیدوون سامان: سەبارەت بە ئێستاتیکای شیعری من هەوڵم داوە سەرجەم لایەنی زمان و وێنە شیعرییەکان هارمۆنیایەکی جوانیان تێدا بەرجەستە بکەم، لێرەدا هونەرکارانە ئەو دەقە شیعرییە ئێستاتیکایەک لە خۆ دەگرێ، واتە شێوازێک لە جوانکاریی لە پێکهاتەى شیعرەکەدا بەرجەستە دەبێ، هەڵبەت ناڵێم ئارایشکردنی وشە یان گەمەی زمانەوانی، بەڵام لە رێی بونیادى ئەو ئێستاتیکایە کە خوێنەر دەقەکە دەخوێنێتەوە هەست دەکات فۆرم و بەرگێکى تازەی جوان، بەڵام لە رێى وشەکاندا لە هەست و نەست و خەیاڵی خوێنەردا جێی خۆی دەکاتەوە. ئیدی لێرەدا هەوڵمداوە بیناسازانە مامەڵەى هونەریانەى لەگەڵدا بکەم تا دەقێک دابڕێژم کە وێنەکان جیاواز بن لەو شیعرانەی کە لە رابردوودا بڵاومکردونەتەوە، ئەوە ئیتر بۆ خوێنەر دەمێنێتەوە کە تا چەند توانیومە ئێستاتیکا کارانە دابڕێژمەوە و دەقێکی ئەفرێنراوی شیعری نوێی پێشکەش بکەم.
جەمال نەجاڕی: باشە مەرجە هەر شاعیرێک دوای ئەو بەرهەمانەی کە بڵاوی دەکاتەوە خاوەنی شێوازو ستایلی تایبەت بە خۆی بێت؟
فەرەیدوون سامان: شیعری نوێی کوردی بەتایبەتی ئەو نەوە نوێیەی کە لە ئەزموونى نووسینی شیعریدا هاوچەرخین بەگشتی هەموومان بە ستایلێک کارمان کردووە ناومان لێ ناوە شیعری نوێی کوردی، واتە لێرەدا کەمتر ستایلی شاعیران لە یەکتری جیا دەکرێنەوە، هەڵبەت ئەمەش پەیوەندی بە ئاستی فیکری و رۆشنبیری و ئەزموونی ئەو شاعیرانەوە هەیە، بەبەراوردکردن لەگەڵ دەقی شیعری شاعیرانی کوردو بیانی دا بەگشتی، شیعری نوێی کوردی هەیە لە ژێر کاریگەری شیعری نوێی عەرەبی دایە، هەیە لە ژێر کاریگەی شیعری نوێی فارسى دایە، هەشە کەم تا زۆر لە ژێر کاریگەری شیعری نوێی ئەوروپاییە، بەڵام من دەمەوێ زمانێک یان ستایلێکى شیعرى بەکاربێنم، جیاواز لەو زمانە تەمومژو پڕ لە سیمبولەى جاران، زمانێک هەوڵمداوە سادە بێت، بەڵام لەهەمانکاتدا هونەری و قوڵ و جوان، بەڵام گرنگە خەیاڵێک لە هەست و نەستی خوێنەر دروست بکات، خوێنەر و بزانێ ئەو زمانە زمانێکی هونەری نا راستەوخۆییە، چونکە ئەگەر زمانی شیعری نا باو یان هونەری یان زمانێکی نا راستەوخۆ نەبوو، ناکرێ لەگەڵ نووسینێکى ئاسایى جیایان بکەیتەوە، بۆیە شیعر لە حاڵەتی داڕشتنەوەی خۆیدا لەناو زمانەکەی دا بەشێوەیەک دەرببڕدرێت کە چەندین واتا و رەهەند ببەخشێت.
جەمال نەجاڕی: لەناو شیعری شاعیرانی کوردا زمانێکی دووپاتبووە بەکاردێت، بەڵام تۆ لەو بەرهەمانەی ئێستاتدا بڵاویان دەکەیتەوە شیعرەکانی تۆ زمانێکی جیاوازە، چ جیاوازییەک هەیە لەناو ئەو زمانە شیعرییەی ئێستات لەگەڵ رابردوودا؟
فەرەیدوون سامان: سەرەتا دەمەوێ لە خۆمەوە دەست پێبکەم، بەر لەوەی باس لە زمانی شیعری شاعیرانی دیکە بکەم، دەبێ بەرهەمێکى تازە پێشکەش بە خوێنەر بکەم، کە لە راستیدا زمانە هونەرییەکەی و وێنە شیعرییەکەی، تەنانەت وشەکانیش، بتوانن دەقێک بەرهەم بێنم ، ریتمێک بداتە جوانکارى شیعرەکان ، دەمەوێ ئەو شیعرانە لە بێژینگ دەم ، وا لە خوێنەر بکەم و ئەو قەناعەتەی لا دروست بێت کە ئەو وێنەیە یان ئەو فۆرم و زمانە هونەرییە شیعرییانەی کە لەو شیعرە تازانەدا هەن، جیاوازبن لەگەڵ شیعرەکانی دی، رەنگە لە هەندێ دەقدا کارم لەسەر فییگەرەکانى کەلەپورکردبێ، بەڵام من هاتووم هاوچەرخانەو نوێخوازانە سەودام لەگەڵدا کردووە، بەکارهێنانی دەقاو دەقی بابەتێکی فۆلکلۆری یان ئەفسانەیی. پێم وایە زیان بە ئەزموونی شیعری شاعیرەکە دەگەیەنێت، ئیدی گرنگە چۆن تازەگەرانە فیگەرەکان بەگەڕبخەى .
 دێمەوە سەر ئەزموونی شاعیرانی دیکە، شاعیری زۆمان هەن کە بە شاعیری بە ئەزموون و داهێنەر ناسراون، بەڵام لە ئەزموونی چەند ساڵەی شیعر نووسینی ئەو شاعیرانەدا بەیەک رێچکەدا رۆیشتوون ، کە زمانێکی شیعری باوی خۆیان هەیە و هەوڵیاننەداوە لەوماوە و دۆخەدا گۆڕانکارى بەسەر روئیاو هونەرى نووسینى شیعری خۆیاندا بهێنن. رەنگە ئەم بۆچوونە زۆربەى شاعیرانى کورد بگرێتەوە تا رادەیەک خۆشم، جا ئەگەر بەگشتی سەیری رووپێوی شیعری نوێی کوردی بکەین، بە حەقیقەت دەقی شیعری چەند شاعیرێک لە ئەویتر جیادەکرێتەوە کە هەیانە زمانیان هونەرییە، ستایلیان نوێیە، بەڵام ئەوانی دی زمانەکەیان سادەو ساکارو راستەوخۆییە کە تایبەتمەندییەکانی هونەری شیعری نوێیان تێدا نییە، لە هەمانکاتیشدا هەر هەموومان بانگەشەی تازەگەری و داهێنان دەکەین.
جەمال نەجاڕی: باسی نوێخوازی و هاوچەرخبوونت کرد، مەرجی نوێخوازی و هاوچەرخبوون لەناو شیعری نوێی کوردیدا چییە؟
فەرەیدوون سامان: چەمکی هاوچەرخ و نوێخوازی دوو چەمکی لێک جیاوازن، لە هاوچەرخبووندا شاعیر زۆر جار کە پەنا دەباتە بەر فیگەرەکانی ئەفسانەو داستانە میللییەکان و پەندەکان، چۆن ئەو میراتە ئەدەبیە کۆنە، سەدان ساڵە لەناو خەڵکی ئێمەدا ماوەتەوە، پشتاوپشت گێڕدراوەتەوە و دواتر هاتۆتە سەر کاغەز، بۆ نموونە داستانی شیرین و فەرهاد یان مەمی ئالان ، بەڵام ئەوە گرنگە کە بابەتێکی کۆن، بەڵام بەشێوازێکی هاوچەرخانە مامەڵەی لەگەڵدا بکەی، بە جۆرێک کە پەیوەست بکرێ بە ئایدیاو رووداوو خواستەکانی ئەمڕۆ، بەجۆرێکیش کە تەکنیکی وای تیابێ کە لە خزمەتی دەقە شیعرییەکە دابێت، ئەگینا ئەگەر دەقێکی کۆن جارێکی دی وەک خۆی بگوازرێتەوە، ئەم پرۆسەیە زیاتر دەچێتە ناو خانەی ئەدەبێکی کەلەپووری نەک ئەدەبێکی هاوچەرخ و داهێنراو. سەبارەت بە نوێخوازیش کۆمەڵێک مەرج هەیە گەرەکە شاعیر کودەتایەک بەسەر شیعرەکانی رابردووی خۆیدا بکات، چونکە بەو تایبەتمەندییانەی نوێخوازی جیا دەکرێتەوە، شاعیر کە نوێخوازانە مامەڵە لەگەڵ دەقێکی شیعریدا دەکات، دەبێ خەسڵەتی تایبەتی خودی شاعیری تیا بێ، نەک کاریگەری شاعیرانی دیکە ، نوێخوازی پەیوەستە بە تەکنیک، ئەو تەکنیکەش پەیوەستە بە گەمەی زمانەوانی، فانتازیاکاری لە بیناسازی و بونیاتی دەقەکەدا، چونکە هەرخودی شاعیرە کە دواجار ئەم دەقە بەرهەم دێنێت.
جەمال نەجاڕی: لایەنی هونەری و تەکنیکی وەک دوو لایەنی زەقی شیعری نوێیەو بەرچاون، ئەو دوو لایەنە چۆن لەناو شیعری تۆدا بەرجەستە دەبن؟
فەرەیدوون سامان: ئەو دوو لایەنە هونەری و تەکنیکی لەناو شیعردا گرنگن، چونکە لە نێوان دیالۆگ و زمان و وێنە شیعرییەکان پەیوەندییەکی ئۆرگانیکی بەیەکەوەیان دەبەستێتەوە.
مەسەلەی تەکنیک، رەنگە لە پیتێکدا ، لە وشەیەک دا یان کۆپڵەیەکدا چۆن بیناسازانە مامەڵەی لەگەڵدا دەکەی، ئەوە دەچێتە خانەی تەکنیکی شیعرییەوەو ئیدی سروش و خەیاڵ و حاڵەتە دەروونییەکانى شاعیرو ساتی نووسین دەبنە پرۆسەیەکی سانەوەی.
جەمال نەجاڕی: ئایا شیعری ئەمڕۆ چارەسەری گرفت و کێشەکان دەکەن، تا چەند لەگەڵ ئەو رایەدای کە شیعر چارەسەری گرفتەکان ناکات؟
فەرەیدوون سامان: پەیامی شیعر جیاوازە لەگەڵ پەیام یان ئایدیاو پرۆسەی نووسینی رۆمان و چیرۆک و هەر ژانرێکی دی، دەکرێ هەر کام لەوانە بە زمانی شیعری بنووسرێن، بەڵام شیعر پوختەی دیمەنێکە، لە رووی سایکۆلۆژییەوە کاریگەری لەسەر نووسینى دەقەکە هەیە، پێویستە شاعیر لە کەش و هەواییەکی سایکۆلۆژییانەی تەندروست بەرهەمەکەی بنووسێت، بەڵام ناکرێ  لۆجیک و بابەتیش لە پەراوێز دابێ. کەوا نەبوو ناتوانێ بە جوانی ئەو دەقە بەرهەم بێنێت.
شاعیر ناتوانێ راستەوخۆ مامەڵە لەگەڵ بونیاتى شیعر بکات، چونکە نووسین لە رەوشێکی وادا لای شاعیر نابێتە شیعرێکی هونەری و ئێستاتێکی ئەفرێندراو.
لایەنی دەروونی کاریگەری زۆری بەسەر دەقی شیعری هەیە، راستە شیعری سیاسی و بەرگری هەن، ، بەڵام ئەم جۆرە شیعرانە تا سەر شیعری نەمر نین، شیعرێکن لە ساتێکدا  دەنووسرێن ، بۆ خەڵکانێک دەنووسرێن، بەڵام ئەگەر باسی دەقێکی شیعری جیهانى بکەین، کە بۆ نەوەکانی داهاتوو بنووسرێتەوە و ئەو شیعرە دەبێ خەسڵەتێکی جیهانی بەخۆوە بگرێ، لێرەدا دەڵێم شیعر مەرج نییە وەڵامدەرەوەی لایەنی کۆمەڵایەتی و رۆشنبیری و سیاسی و ئایدیۆلۆژی بێت، ، بەڵام لە پۆلینبەندیدا ئێمە شیعری سیاسی، جەماوەری و بەرگری و … مان هەیە. ناکرێ لە سات و کاتى خۆیدا ئەم جۆرە شیعرانەش فەرامۆش بکرێن، بەڵام من باس لە شیعری نوێ و شیعری هونەری دەکەم، کە هیچ ناسنامەیەکی مێژوویی و جوگرافی و سیاسی لە خۆیدا هەڵناگرێ.
جەمال نەجاڕی: تۆ وەکو شاعیرێکی نوێخواز یەکەم هەستێک کە لای خوێنەر دروست دەکەی ئەوەیە کە وێنەى شیعرەکانتا چێژێکی تایبەتی پێ دەبەخشی. ئایا مەبەستت تەنیا دروستکردنی ئەم چێژەیە لە لای خوێنەر یان مەبەستێکی شاراوەی لە پشتەوە هەیە؟
فەرەیدوون سامان: بەر لە خوێنەران و رەخنەگران من خوێنەری شیعرەکانی خۆمم، بەر لەوەش بیر لە راو بۆچوونی خوێنەرو رەخنەگر بکەمەوە، ئەو شیعرە پەسەند دەکرێت یان رەت دەکرێتەوە، بەلامەوە گرنگ نییە ، هەلبەت رێزى بۆچونى هەموویان دەگرم، من ئایندەخوازانە مامەڵە لەگەڵ شیعرەکانی خۆمدا دەکەم، ئەوە گرنگە کە لەو ئەزموونەی  شیعری خۆمدا بێ کاریگەرى راستەوخۆ یان کۆپیکردن لە شاعیرانی فارس و عەرەب و نەتەوەکانی دی کەڵکم وەرمگرتووە.
دەبێ شیعر چێژێک لای خوێنەر دروست بکات، دواتر خوێنەری جددی بۆ شیعر پەیدا بێت، چونکە دەبێ خوێنەریش لە یەکتری جیا کەینەوە، خوێنەری شیعر جیاوازە لەگەڵ خوێنەری رۆژنامەو بابەتی کۆمەڵایەتی و سیاسی، خوێنەری شیعر نوخبەیە ئەو خوێنەرەیە کە رۆشنبیرە ، رەخنەگرە  و بە هزرێکی رەخنەگرانە مامەڵە لەگەڵ شیعردا دەکات. بۆیە هەمیشە هەوڵ دەدەم خوێنەر خۆی ببێتە بەشێک لە کارەکتەری شیعرەکەم تا هەست بکات خۆی نووسەری ئەو شیعرەیە، شیعر وەڵامدەری زاتی مرۆڤە، رەنگە زۆر جار ئەو زاتە لە کۆمەڵیشدا وێنەکانی خۆی بنوێنێ.
جەمال نەجاڕی: چۆن مامەڵەت لەگەڵ رەخنەگرانى شیعری خۆت کراوە؟
فەرەیدوون سامان: رەنگە پێچەوانەی پرسیارەکەت راست بێ. ئەوە مەسەلەیەکی دیکەیە هێشتا رەخنە نەبۆتە ژانرێکی سەربەخۆ لە ئەدەبی کوردیدا. رەخنەی شیعریش زیاتر لەژێر کاریگەری بۆچونى ئایدیۆلۆژی و سیاسی و ناوچەگەرییەتی و گروپ و گروپچێیەتیە،بەڵام هەر لەسەردەمی گاتاکانی ئاوێستاى زەردەشتەوە، شیعر لە رۆژهەڵات و لە ناو کوردا رەگاژۆیەکى مێژوویى هەیە، شیعر بەرهەمى رۆحی رۆژهەڵاتە، هەزاران ساڵە، کاریگەری بەسەر ئەدەبیاتی رۆژئاواشدا هەبووە بە پێچەوانەی رۆمان و چیرۆک لە رۆژئاوا سەریهەڵداوە، بەڵام رەخنە وەک ژانرێک کە لە رۆژئاواوە بۆ رۆژهەڵات هاتووە ، تەنانەت لای عەرەب و فارسیش هەندە قووڵ نیە وەک لە ئەوروپا رەگاژۆیەکی مێژینەی هەیە.
رەخنە لە شیعری کوردی،لە ئاست شرۆڤەیەکى ئەکادیمى کەمتەرخەم بووە، خوێندنەوەیەکی جیدییانە بۆ شیعری کوردی نەکراوە، بەڵام من بڕوام وایە کە نەوەیەکی خوێندەوار بەڕێوەیە، رۆژ بە رۆژ بە ئاستێکی ئاکادیمی و زانستیانە مامەڵە لەگەڵ دەقدا دەکەن.
جەمال نەجاڕی: بە رای تۆ زمانی کوردی تەنها زمانی شیعرە؟ یان دەکرێ بابەتی فەلسەفی و زانستیانەشى پێ بنووسرێ؟
فەرەیدوون سامان: من پێم وا نییە زمانی کوردی هەر تەنها زمانی شیعر بێ، زۆرنەتەوەى بچوک هەیە، شیعری نایابی پێ نووسراوە، ژمارەی نەتەوەکەی چەند هەزار کەسێک بووە، زمانی کوردی ( کرمانجی ناوەراست ) هەر لە قوتابخانەی بابانەوە لەسەر دەستی نالی و سالم و کوردی و حاجییەوە بەو لاوە زمانێکە پێکهاتووە لە شێوەزارەکانی سۆران و بابان  و موکریان ئێستا بۆتە ستاندارد و چەندین ملیۆن کەس پێی دەنووسن ،پێى دەخوێنن و جیا لە بابەتی ئەدەبی بابەتی ئابووری و سیاسی و یاسایشی پێ نووسراوە، بۆ خۆم دوو کتێبم لە عەرەبی وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی و بە ناوی " یاسای بازرگانی و کارگێڕی کۆگاکان" رۆژانەش چەندین کتێب و گۆڤار و رۆژنامەی زانستی و ئابووری و فەلسەفی.. چاپ و بڵاو دەکرێنەوە . مخابن بۆ بابەتی زانستی وەرگێڕی کورد زیاتر پشت دەبەستێت بە سەرچاوەی عەرەبی و فارسی و راستەوخۆ ناچێتە سەر زمانى فەڕەنسی و ئینگلیزی و ئەوروپییەکان، بۆیە وەرگێڕەکانمان تووشی هەڵەی زمانەوانی و فیکری دەبن، وەرگێڕى پرۆفیشناڵمان نییە، داهێنانی تیا نییە، ئەوە گرفتە، نەک لەناو کوردا، بەر لە شەست حەفتا ساڵ لە ناو عەرەبیشدا وابوو ، دواتر دەکرێ کاربۆ وەرگێڕانى بابەتی فەلسەفی و زانستیش بکرێ و بە زمانی کوردی بنووسرێتەوە، بەرای من زمانی کوردی زۆر دەوڵەمەندە فەرهەنگی مەزنی نەنووسراوی لە وشە و زاراوەدا هەیە. کولتوورێکی دەوڵەمەندمان لە شێوەزارەکان هەیە ،بەڵام مخابن وەکو پێویست هێشتا خزمەتی زمانی کوردی نەکراوە،
جەمال نەجاڕی: تۆ کۆمەڵە شیعرێکت تەرجومە کراوەتە سەر زمانەکانی تر ئەگەر باسی ئەو لایەنەشمان بۆ بکەیت؟
فەرەیدوون سامان: راستیەکەی لەو کۆمەڵە شیعرەی ( پڕم لە عیشقی تۆ) لە کۆی 28 شیعری 20 شیعری لە لایەن مامۆستایان "بیلال عەزیز وکەمال غەمبارو مستەفا پەژار" شاعیری و کاک موکەڕەم و ئەمین بۆتانی و ئازاد سوبحى کراونەتە عەرەبی لەو ماوەیەشدا بڕیارمدا کە ئیتر دەبێ بە عەرەبی بنووسم چەند شیعرێکى خۆم کردە عەرەبی، بەڵێنم پێدراوە لە دەزگایەکی چاپ و بڵاوکردنەوە لە هەولێر بە زمانی عەرەبی بۆم چاپ بکەن و بڵاوی بکەنەوە. لە ئێرانیش چەند شیعرێکم کراوەتە فارسى.
جەمال نەجاڕی :- وەرگێڕان دەبێتـە پردێکی پەیوەندی لە نێوان شاعیرانی کورد و نەتەوەکانی تر و بە پێچەوانەش؟.
فەرەیدوون سامان: بە رەهایی دەڵێم وەرگێڕان دەبێتە پردێکی رووناکبیری لە نێوان نەتەوەیەکی چەوساوەی وەک کورد و گەلانی تر، (شێرکۆ بێکەس)ى شاعیر لەرێی وەرگێڕانی شیعرەکانی بە نەتەوەکانی جیهان تر ناسێندرا، هەروەها رەفیق سابیر و گۆرانی شاعیرو هى تریش لە رێی زمانەکانی دیکە ئەدەب و شیعری کوردییان بەخەڵک ناساند، بۆیە بە پێویستی دەزانم لەو سەردەمەدا دەزگای تایبەت بە وەرگێڕان هەبێت، سەرجەم دیوانە شیعرە باشەکان بۆ سەر زمانە بیانییەکان وەربگێڕدرێن، چونکە دەتوانین لە رێی ئەدەبەوە هەم دۆزى نەتەوەکەمان هەم داهێنانە ئەدەبییەکانمان بخەینەبەر چاوی گەلانی جیهان.
جەمال نەجاڕی: رۆڵی دەزگا رووناکبیریەکان چییە لەو قۆناغەدا؟
فەرەیدوون سامان: لە راستیدا دەزگای رووناکبیرییەکان وەکو پێویست سەرباری هەبوونی بودجەیەکی باش و پارەیەکی زۆر کە سەرفی بەناو فیستیڤاڵەکان دەکرێن، بەڵام هاریکاری نووسەران ناکەن، چونکە دەکرێ کۆمەڵێک دیوانی شیعر و رۆمان و چیرۆک و بابەتى فیکری بۆ زمانە بیانیەکان وەربگێڕێت و لە رێی ئەو وەرگێڕانە، ئەدەبی کوردی پێ بناسرێت. بە پێچەوانەش ئاگامان لە ئەدەب و داهێنانی نەتەوەکانی دی هەبێت.
جەمال نەجاڕی: ئەو زمانە شیعرییە چییە کە زمانی تۆ جیا دەکاتەوە لە شاعیرانی تر، تۆ چۆن ئەو جیاوازییەت دروست کردووە لە ناو شیعرەکانتدا؟
فەرەیدوون سامان: ئەگەر ئەوە بۆچوونی تۆ بێ من ئەو بۆچوونم پێ جوانە، چونکە تۆ کوردی رۆژهەڵاتى و فارسی دەزانی و لە کوردیشدا شارەزای، لە راستیدا لەدەستپێکی خوێندنەوە و نووسینمدا کاریگەر بووم بە شیعری فارسی ، بۆیە پاش ماندوو بونێکى زۆر هەر خۆم لە ماڵەوە فێری زمانی فارسی کرد، ئەوەندەی کاریگەر بووم بە زمانی فارسی کاریگەر نەبووم بە زمانی عەرەبی، بەڵام لە هەمان کاتیشدا خوێنەرێکی باشى شیعری عەرەبیشم. بۆیە هەست دەکەم پەیوەندییەکی رۆحی لە نێوان ئەدەبی کوردی و فارسی هەیە، چونکە هەردوو زمانەکە لێک نزیکن، زمانی فارسی ریتمی تایبەت بە خۆی هەیە هەر چەند من راستەوخۆ لە ژێر کاریگەری ئەدەبی فارسی دانیم، بەڵام سوودم لێ وەرگرتووە، شیعری عەرەبی ئەو چێژەم پێ نابەخشێت، من خوێنەرێکی باشی شیعرەکانى (سوهراب سپێهری و ئەحمەد شاملو و فەروغ فەرخزاد)م … هتد. لەنەوەدەکان کۆمەڵێک شیعری ئەو شاعیرانەم وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی.
جەمال نەجاڕی: پاش ئەو هەموو ساڵە، نووسین لە بواری شیعردا و ئاشناییت لەگەڵ شیعری بیانی، ئایا لە شیعری خۆت رازی؟ ئایا توانیوتە لەرێی زمانی کوردییەوە ئەوەی مەبەستت بووە بیدرکێنی؟
فەرەیدوون سامان: تا رادەیەک لەو زمانەی کە پێی دەنووسم لە شیعری خۆم رازیم، ئەمە لە خۆبایی بوون نییە، چونکە ئەو شێوەزارە لە "کرمانجی ناوەڕاست" کە تا رادەیەک بۆتە زمانی ستاندارد، بەڵام من خەونی گەورەترم هەیە حەز دەکەم بەرهەمەکانم تەرجومەی زمانەکانی دیکە بکرێن، شیعرەکانم خوێندنەوەی رەخنەییانەیان بۆ بکرێت، وەکو پێویستیش مافی خۆم پێ بدرێت، ئەوەش بۆ زەمەن دەگەڕێتەوە، هەڵبەت رۆڵی خوێنەریش نابێ لەبیر بکەین، گەرەکە خوێنەر بە دیدو تێڕوانینێکی نوێخوازانەى  رەخنەیى  شیعر بخوێنێتەوە.

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.