Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
كورد و چارەنوسی ماف و داخوازیەكانی  لەعێراقدا

كورد و چارەنوسی ماف و داخوازیەكانی لەعێراقدا

Closed
by November 22, 2008 گشتی

        
كورد و چارەنوسی ماف و داخوازیەكانی  لەعێراقدا 
  هوشیار عزیز
  
 بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد لە كوردستانی بن دەستی عێراق دا  هەرلەسەرەتای سەرهەڵدانیەوە(بەتایبەتی لەجەنگی جیهانی دووەم بەدواوە) ,
 لەپاڵ دروشمە ستراتیژیە نەتەوەیی و كوردستانیەكانی خوَیدا دروشمێكی ستراتیژی دیكەیشی لەسەرئاستی هەموو عێراق بەرزكردبوَوەوپەیوەستی كردبوو بەداخوازیەڕەواكانی خوَیەوە و پێی وابو   گرنگیەكەی كەمتر نیە  لە تەواوی ئەو ماف و داخوازی و ئامانجە گرنگ و ستراتیژیانەی  كە ئەولەویەتی ناو  ئەجێندای خەبات و تێكوَشانیەتی ,  ئەویش دروشمی دیموكراسی بو بوَ عێراق ئینجا لەپاڵیدا  ئوَتوَنوَمی و دواتریش فیدراڵی بوَ كوردستان.
 واتائەم بزوتنەوەیە هەرلەسەرەتاوە پێی وابووخاڵی دەسپێك و كلیلی چارەسەری هەموو كێشەو ئاریشە سیاسی و نەتەوەییەكانی لەگیرفانی  دیموكراسیەتدایە و ڕێگای گەیشتنە مەنزڵی ئوَتوَنوَمی و دواتریش فیدراڵی و تەواوی مافەسیاسی و ڕوَشنبیری و كەلتوری ومەدەنیەكانی تریشی بە دیموكراسیەتدا تێدەپەڕێت   .
 ئەمە  خاڵێكی گرنگە لە هوَشیاری سیاسی ئەوكاتی بزوتنەوەی ڕزَگاریخوازی كورد داو لەسەردەمێكدا كەلەلایەك  بیروباوەڕی كوَموَنیستانە لەسەر موَدێلی ستالینیزم ودواتریش ماویزم و كاستروَییزم و ..هتد لە ئەوجی برەودابوو , كە ئەم بیروباوەڕەش هەرچەند لە ڕوی فیكری و ئاییوَلوَژیەوە سەرچاوەی لە  ماركسیزمەوە گرتبوو , بەڵام تائاستێكی ترسناك  داماڵێنرابوو لە جەوهەرو فەلسەفەو ئایدیا مروَڤ دوَستانەو هەژارو پروَلیتار سەنتراڵەكەی ماركسیزم  و هەموو قورسایی خوَی خستبوە سەر ئایدیای تاكە سەركردەوتاكەحیزب و تەقدیس كردن و بەڕەمزو كاریزما كردنی و یەكسانكردنی بەرنامەو ڕێڕەو و ڕێبازی حیزب و ئایدیوَلوَژیاو بیروباوەڕو جیهان بینیەكەی  بە هەڵسوكەوت و خو و ڕەوشت و حەزو ئارەزو و میزاجی تاكە سەركردەو تاكە حیزب و فڕێدانە پشتی كەوالیسی كێشەو گرفت و تەنگ و چەڵەمە نەتەوەیی ونیشتیمانی و چینایەتی و  ئینسانی و حەیاتیەكان و داڕشتنەوەی ماناكانی ئازادی و دیموكراسی و دادپەروەری و تەواوی چەمكەكانی دیكەیش لەناو چوارچێوەی ئایدیوَلوَژیای ستالینیزمدا و بەپێی ئەو جیهانبینیەی كە ئەو ئایدیوَلوَژیا توَتالیتارە كاری لەسەر دەكرد و كوَنكرێتی دەكرد , كەڕژێمی بەعسیش نزیكتریین و لێكچووتریین كوَپی كراوی بوو .
 لەلایەكی تریشەوە دواكەوتویی كوَمەڵگای ئەوكاتی عێراق بەگشتی و كوردستان بەتایبەتی لەڕووی سیاسی و ئابووری و  كوَمەڵایەتی و ڕوَشنبیری و پەروەردەیی و تەنانەت خوێندەواریشەوە ,ئەوەش بارودوَخێكی لەبار و گونجاو  نەبوو بوَ سەوز بوونی  بیروباوەڕی ئازادیخوازی و دیموكراسیخوازی لەسەر شێوەو فوَڕمە ڕوَژئاواییەكەی و هەرئەوەش  وای كردبوو ئەو دروشمانە دیاردەیەكی دەگمەن بن و دوَست و هەوادارانیشی كەمتربێت لەو دوو بەرەیەی دیكەو بەم هوَیەشەوە كاریگەریشی كەمتر بێت  .
  بەڵام سوربونی دەستەبژێرێك لە سیاسیەكانی ئەوكات و بڕوابوونی تەواویان بە دوانەیی ئازادی و دیموكراسی و پێكەوەبەستراوی ماف و ئازادیەكانی نەتەوە بن دەست و ماف خوراوەكان لەگەڵ دیموكراسیەتدا ئەم دروشمەی لە هەورازو نشێوەكانی خەبات و تێكوَشاندا بەبەرزی هێشتەوە .
 ئەم هوَشیاریە بەئازادی و  دیموكراسیەت ( بەمانادوور لە ئایدیوَلوَژیاو كارتوَنیەكەی  ) و بەهەند گرتنی و ئەولەویەت پێدانی لەو سەردەمەوە تا ئێستا شایستەی ئەوەیە كە زوَری لەسەر بنوسرێت و بخرێتە بەرباس و لێكوَڵینەوەو هەڵسەنگاندنەوە . 
 
    (دیموكراسیەت وەك  گەرەنتی ماف وداخوازیەكان  )
 
  ئەوانەی لەسەرەتاوە ئەم دروشمەیان  بوَعێراق  بەرز كردوَتەوەو وەك هێڵێكی گرنگ و ستراتیژییش كاریان بوَ كردوە ( ئەگەرچی لە بواری پراكتیكدا سست و لاوازیش بوبێت بەتایبەتی وەك سیستەمێكی قبوڵ كراو بوَناو ئوَرگانەكانی خودی  حیزبەكانی ناو بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردی و دواتریش بوَ دەرەوەی ئەو ئوَرگانانە لە دەرفەت و كاتە جیاوازەكاندا ), ئەوە  باش لەو ڕاستیە  گەیشتبون كە مومكین نیە ماف و داخوازیەكانی نەتەوەی كورد بەدەس بێن و ئەگەر بەدەستیش هاتن بەتەواوی بچەسپێنرێن  و بپارێزرێن  ئەگەر ڕژێمی حوكم لەعێراقدا  ڕژێمێكی  شمولی و نادەستوری ونادیموكراسی  بێت و دام و دەزگاو دەمەزراوەكانی شەرعی  و هەڵبژێردراونەبن لەلایەن خەڵكەوەو لەچوارچێوەی یاساودەستوردا كارنەكەن , وە  پابەند نەبن بە دەستورو یاسا و بنەماكانی ئازادی و دیموكراسیەوەو ڕێز  لە ئیرادەی میللەت نەگرن.
   واتە لە سایەی ڕژێمێكی شمولی ونادیموكراسی دا بەدەس هێنانی ماف و داخوازی و ئازادیەكانی نەتەوەی ژێر دەست و كەمەنەتەوەو  ئەتنیە جیاوازەكان و حیزب و ڕێكخرا و و گروپ و بیرو بوَچون و دونیابینیە جیاوازەكان و پێكەوە ژیانی تەندروستانەو  ئاشتیانەو ئازادانەیان   خەیاڵێكی نالوَژیكیانە و ناسیاسیانەیە  و ئەوەیشی پێی وابێت سەركردەی كاریزمی و دیكتاتوَر و ڕژێمی شمولی ئەتوانن موعجیزە درووست بكەن و ئاسایی وئاسانە لەلایان  چونە ژێرباری ئەومافانە و سەلماندنیان  و  چەسپاندن و زامنكردن و  پاراستنیان  و هیچ پێویست بە بونی ڕژێمی  دیموكراسی ناكات و
 و یژدانی سەركردە و حیزبی قائید زامن و گەرەنتیە  , ئەوە یان لە نەفامیەكی كوشندەدا دەژی یان لە كایەیەكی سیاسی و كوَمەڵایەتی نەفامدا دەژی یاخود ژینگەو كایە سیاسی و كوَمەڵایەتیەكەی خوَی بە نەفام دەزانێت .
  نمونە بوَ ئەمەش لەمێژووی جیهاندا  زوَرە بەڵام  تەنها ئاماژە بە سەددام حسین وەك سەركردەیەكی كاریزمی عوروبەو  و ڕژێمی بەعس وەك ڕژێمێكی شمولی  دەدەین ,  كاتێك لە ساڵی 1970 دا دانیان نا بە ماف و داخوازیەكانی ئەوكاتی  كورد دا و لەگەڵ بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كورد دا گەیشتنەپێكهاتن و ڕێكەوتن نامە ڕاگەیەندرا ,  بەڵام لەبەر ئەوەی  سەددام نە خوَی و نەڕژێمەكەی و نەحیزبەكەشی دەرئەنجامی پروَسەیەكی دیموكراسی نەبوون و لە ئەنجامی كودەتای سەربازی و زەبروزەنگ و كوشت و بڕو توَقاندنەوە هەڵیان كوتابوە سەر حوكم و خوَیان سەپاند بوو  و  بڕوایان بە ڕژێمی  دیموكراسی و پەرلەمانی و دەستوری و فرەحیزبی  نەبوو.
  هەموو كارووبار و تەنانەت  بابەتە زوَر گرنگ و هەستیارو چارەنوس سازەكانیشان میزاجیانە هەڵدەسەنگاند و هەڵدەسوڕاند و بڕیار لەسەر دەدا .
   سەددام حسەین  هەروەك چوَن بە میزاجی خوَی ئیمزای لەسەر ڕێكەوتنەكە وماف و داخوازیەكانی كورد كرد هەربەو شێوەیەش بە بەیان نامەیەكی یەك لایەنە و بێ دەربەستانەو خەمساردانە لەو هەموو سازشانەی لەسەر خاكی وڵاتەكەی خوَی كردی بوَ شای ئێران ,  ئەو ڕێكەوتنەی  هەڵوەشاندەوە و بەتاڵی كردەوە بێ ئەوەی هیچ ڕێگرێكی دەستوری و سیاسی  و یاسایی  لە پێشی هەبێت , یاخود دەزگاو دامەزراوەیەكی دیكە هەبێت لە عێراقداو بەربەستی ئەو بڕیارە میزاجیەبكات  , نە دەستور و نە پەرلەمان و نە حیزب و ڕێكخراوی دیكەو نەڕای گشتی  , چونكە ئەوانە هیچیان بونیان نەبوو ,یان ئەگەر هەشبوبێتن ئەوە بونێكی لەرزوَك و بێ گیان و كارتوَنی بوون و هەموویان جگە لە سێبەری خوَی و ڕژێمەكەی شتێكی دی نەبوون .
  خوَی تاقە سەركردەوشوَڕەسوار و خوَی حكومەت و  پەرلەمان و دەستور ویاساو ڕێساو خوَی دەسەڵاتی ڕەهاو خوَی  هەموو شتێك بوو ,  تەنانەت هیچ حسابێكیشی بوَ سەروَك كوَمار نەكرد كە ئەو كات هێشتا ئەحمەد حەسەن بەكر بوو و ئەم بەناو جێگری بوو.
  لەبەرانبەردا كوردیش هیچ چارەیەكی بوَنەمایەوە و  هیچ دەزگاو دامەزراوەیەكیشی شك نەدەبرد لەسەروو دامەزراوەی ستەمكاری سەددام خوَیەوە  تا پەنای بوَببات و ڕێكەوتنە كە لە هەڵوەشانەوەو تیاچوون بپارێزێت , ناچارانە خوَی دایەوە دەس قەدەری هەمیشەیی خوَی و تفەنگی كردەوەشانی و دایەوە شاخەكان و جارێكی تریش چوەوە لە  سەری دێڕەوە دەست پێ بكاتەوە .
 بوَیە ڕاستە ئەگەربڵێین ساڵی 1970 كوردو شوَڕشەكەی تاڕادەیەك  گەیشتنە ئامانجەكانیان و دان نرا بە ماف و داخوازیەكانیاندا و لە ڕێكەوتنی فەرمیدا و بەئامادەبوونی هەردولا و زوَر لە دوَستان و پشتگیریكارانی ئاشتەوایی نێوان هەردولا شدا  ڕا گەیەنرا, بەڵام ئەوەی لەم نێوانەدا ئامادەیی نەبوو كە بێ ئامادەبوونی ئەو یش هەموو شت مەحاڵ بوو , دیموكراسیەت بوو , دەرئەنجامی ئەم نائامادەبوونەش ئەو لێك هەڵوەشان و بەتاڵ بوونەوەی ڕێكەوتن و پێكهاتنەبوو كە كورد و شوَڕشەكەی بردەوە خاڵی سفر ودواجاریش بەكارەساتی شكست و نەكسەی شوَڕش و ئاوارەوسەرگەردان بوونی سەدان هەزار كەس كوَتایی هات .
 لێرەوە ئەگەر بڵێین ماف و داخوازیەكانی كورد و بزوتنەوە ئازادیخوازەكەی و ئایندەی ئەم بارودوَخەشی كەئێستا  كورد تێیدا یە بەستراوە بە چارەنوسی دیموكراسی و پلوَرالیزم وسیستەمی فیدراڵی و دابەشكردن و لێك جیاكردنەوەی  دەسەڵاتەكان و كاڵكردنەوەی ناوەندێتی حوكم و چەسپاندنی   ڕژێمی دەستوری و پەرلەمانیەوە لە عێراقدا , ئەوە دوورگەیەكی نەدوَزراوەو حەقیقەتێكی پەنهانمان كە شف نەكردوە   بەقەد ئەوەی كە تەئكیدمان لەو حەقیقەتە كردوَتەوە كە پێشتر ڕەنگە زوَر كەسی دیكە لە كات و شوێنی تردا وبەشێوەی جیاواز ئاماژەیان پێدابێت .
 بەڵام داخوَ سیستەمی دیموكراسیش بوَخوَی تابلوَیەكی پڕ لە كەم و كوڕی و هێڵی خوارو خێچ و فیگەری نەشاز و  سەرزەمینێكی پڕلە چاڵ و چوَڵ و دڕك و داڵ و گرێ و گوَڵ نیە؟؟
 ئەی چوَن لە هەموو ئەو  قوَرت و چاڵ و چوَڵ و  دەردو بەڵا و  دڕك و داڵ و گرێ و گوَڵە مەترسیدارانە ڕزگارمان دەبێت و دەپارێزرێین  كە لەهەناوی دیموكراسیەت دا  و لەوڵات و كوَمەڵگایەكی موفلیس  بە بیر و هوَشیاری دیموكراسی دا هەیەو دوور نیە لەڕێی هەمان  دیموكراسیەت و پروَسەی دیموكراسیەوە ( بە فوَڕم و تێگەیشتنە عێراقیەكەی ) مایەپوچمان بكەنەوە لەودەستكەوتانەی تا ئەم ساتەوە ختە بەدەست هاتون و ئەوانەشی لە ئایندەدا ئەگەری بەدەست هاتنیان هەیە  و بمان گێڕنەوە خاڵی سفر ,  وەك چوَن سەددام و ڕژێمەكەی كردیان   ؟؟
 سیستەمی دیموكراسی لەڕوی پێكهاتەوە  لە توانایدا هەیە  زەمینەیەكی لەبار و پانتاییەكی فراوان  بڕەخسێنێ بوَ كاراكتەرو ڕەنگ و دەنگ و زمان و  بیرو بوَچونەجیاوازەكان وجێكردنەوەو پێكەوەگونجانیان ,  واتە دەتوانێت  زەمینەیەكی تەندرووست  و دوور لە دەسەڵاتی تاكە سەركردەو تاكەحیزب و دەزگای داپڵوَسێنەر بسازێنێ بەحوكمی پێكهاتەو بنەماو پرانسیپەكانی ,  بەڵام لایەنەزوَر گرنگ و ئەساسیەكەی   بەستراوە  بەو زەمینە یەوە كەئەم سیستەمەی تێدا دەخرێتە بواری جێبەجێ كردن و ئەزموون كردنەوە  كە ئەویش لەسەر دوو بنەمای گرنگ دەوەستێ :
 یەكەم :  ئاستی ڕوَشنبیری و هوَشیاری كوَمەڵگا بەگشتی و دەستەبژێرە سیاسی و یاسایی و ڕوَشنبیرەكەی بەتایبەتی و  تواناو ڕادە  و ئامادەییان بوَ وەرگرتن و هەرس كردنی سیستەم و موَدێلێكی وا تازەو ناموَ بە ژینگەكەیان و  ئاستی بڕوابوونیان بەم سیستەمە و خوێندنەوەو تێگەیشتن و قەناعەت كردنیان بە دەرئەنجامەكانی  .
 دووەم : دوَزینەوەو  گرتنەبەری میكانیزمی گونجاو بوَ پراكتیك كردنی و جدیەت و سووربوون و هەڵسوڕان و تێكوَشانی كوَمەڵگا بەگشتی و  ئەو دەستەبژێرانە بەتایبەتی  بوَبەرجەستەكردنی و   چەسپاندنی و پێشخستنی, ئەمەش بێ گومان بە خەرج كردنی هەوڵ و ماندووبون و لەخوَبووردوویی و قوربانی دانێكی زوَر و گرنگ بە بەرژەوەندی و خواستە تایبەتی و حیزبی و كەسی و ئایدیوَڵوَژیەكان  بە ئاكام دەگات و دێتەبەرهەم .
 واتا ئەوەی ئەم پروَسەیەو ئەم سیستەمە تەرجەمەی سەر ئەرزی واقیع دەكات و بەباش یان خراپ بەرجەستەی دەكات و پایەكانی ئەچەسپێنێ كاراكتەرەكانی سەرئەو گوَڕەپانەن  كە دیموكراسی چوارچێوەكەی دە كێشێ نەك تەنها خاڵ و بەند و مادەكانی ناو سیستەمەكە , چونكە كوَمەڵگا دیموكراسیەتێكی  ئەوێ زیندوبێت و لەسەر شەقام و ناو دام و دەزگاو دامەزراوەسیاسی و كوَمەڵایەتی و فەرهەنگی و..هتد ئیش بكات و ئامادەبوونی ئەكتیفانەی هەبێت ( كە هەرئەوەش دیموكراسیەتی ڕاستەقینەیەو هەرئەوەش خەونی ئازادی و دیموكراسیخوازە ڕاستەقینەكانە ),  نەك تەنها كوَمەڵێك مادەو خاڵ و بەند و پرانسیپ بن و لەناو كتێب و نامیلكەو ڕوَژنامەو گوَڤارو تەنانەت لاپەڕەكانی دەستوور و یاساكانیشدا قەتیس بوبن و گیانیان تێدا نەبێ , دواجار دیموكراسیەت پیادەكردنە نەك وتەی ناو كتێبەكان .
 هەر ئەمەش سەنگی مەحەكی باشی و خراپی , گونجاوی و نەگونجاوی , سەركەوتن و شكستی ئەو سیستەمەیە , كەبەداخەوە ئومێدی بەرجەستەبوونی  زوَر كزە لە عێراقدا ,  لانی كەم تا مەدایەكی دوور تر لەوەی سیاسیەگەشبینەكان و هەندێ لەچاودێرانی خوَش خەیاڵیش پێشبینیان دەكرد .   
 
         (   دیموكراسیەت وەك  شمشێری دوو دەم )
 
 ئەگەرچی دروشمی دیموكراسی ئەو تەمەنە دوورودرێژەشی هەیە لای بزوتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردو هەتا ئەم ساتەوەختەش دروشمێكی ناوەندی و سەنتراڵ  و جێی بایەخە و هەوڵ دراوە ئەگەر كەمەكێكیش بوبێت كاری جدی لەسەر بكرێت و وەك فریاد ڕەسی سیستەمێكی نەرم و نیان و شارستانی و لەبارو گونجاوی  حوكم  بوَ عێراق و كوردستان وڕزگاربوون لە ستەمكاری و زوڵم و چەوسانەوە و پێشێل كردنی ماف و ئازادیەكان و بەدەس هێنانی مافی چارەنووس و چوارچێوەی پاراستنیان ئەژماركراوەو دەكرێت , بەڵام ئەوەی بەدرێژایی ئەو مێژوە حسابێكی ووردی بوَ نەكرابێت و بیری جدی لێ نەكرابێتەوەو بەخەیاڵی بزوتنەوەكەدانەهاتبێت  (بەتەواوی ئاراستە سیاسی و فیكری وئایدیوَلوَژی و  چەكداریەجیاوازەكانیەوە , بەتایبەتی قوَناغی دوای نەكسەی 1975) ئەوە یە  كە لەپاڵ ئەم دیموكراسیەتەدا كە وەك سیستەمێكی حوكم ڕانی نمونەیی و تاقانەو بێ ئەلتەرناتیف  پێشنیار كراوەبوَ عێراق ,  ئەبێ چ گرەنتیەك  هەبێت تا بەخراپ نەخرێتە كارو نەكرێتە چەكی دەستی زوَرینەو زوَرینە كەمینە ی پێ قووت نەدات , كە هەمومان دەزانین ئەو زوَرینەیە لە عێراقدا چ زوَرینەیەكی چەقبەستو و شوَڤێنیست و ناهوَشیار و ناڕوَشنبیرە بە سەرەتاكانی  ئازادی و دیموكراسی و مافی مروَڤ و مەدەنیەت و پێشكەوتنخوازی.
   ئەبێ چ گەرەنتیەك  هەبێت تا  زوَرینە ڕاوبوَچون و خواستی  شوَڤێنیستانەو توَتالیتاریانەی خوَی بەڕێگای   زوَرینەی دەنگ كە ڕێگایەكی تەواو دیموكراسیەو ناتەبا نیە لەگەڵ  بنەماكانی دیموكراسیدا ,نەخاتە ناو چوارچێوەی یاساوە و بەیاساییان بكات و بیان سەپێنێ و بیان چەسپێنێ ؟؟ 
  زوَرینە , زوَربەی زوَری ماف و داخوازیەڕەواكانی نەتەوەو كەمینەكانی دیكە نەخاتە بەر مشاری دەنگدانەوە و بە زوَرینەی دەنگ لە بنا بیان بڕێتەوە .
 چ ڕێگاو شێوازو میكانیزمێك بگیرێتە بەر بوَ بەدوور گرتنی دیموكراسیەت لەو مەترسیانەو چی بكرێت  بوَتێگەیاندن و  بڕواپێ هێنان و ڕاهێنانی ئەو زوَرینەیە لەسەر بنەماكانی دیكەی دیموكراسی بەدەر لە پرانسیپەكانی  دەنگدان و  زوَرینەو كەمینەو فەڕزكردنی  داواو ویستەكانی زوَرینە بەسەر كەمینە دا ؟
  تێبگەیەنرێن كەئەوە تەنها دووبنەمان  لە بنەماكانی دیموكراسی (ئەگەرچی زوَر گرنگ و ئەساسیشبن) بەڵام   زوَر بنەمای دیكەی گرنگ هەن كەچارەنوسی ئەم سیستەمە دیاری دەكەن و پایەكانیان ڕاگرتوە ئەگەر ئەوانەش ئیشیان بوَ نەكرێ و نەچەسپێنرێن ئەوە ئەو سیستەمە واباشترە ناو بنرێت دیكتاتوَریەتی زوَرینە نەك دیموكراسیەت و  كەلەڕاستیدا هەر واش دەكەوێتەوە .
 بەچ شێوەیەك قەناعەتیان پێ بهێنرێت كە ئازادیە گشتیەكان و ئازادی تاك و یەكسانی و دەسەڵاتی دادوەری  و مافی خوَسەلماندن و خوَبەڕێوەبردن و دیاریكردنی جوَرو چوَنیەتی ژیان و شوێنی ژیان و مومارەسە كردنی تایبەتمەندیەكان و بەرز ڕاگرتنیان   لە مافە سەرەتایی و بنەڕەتیەكانی مروَڤەو لە بنەما سەرەكیەكانی دیموكراسیەتیشە ئەبێت بێ قەید و شەرت بسەلمێنرێن و ڕێزیان لێ بگیرێت و نەخرێنە بەر شمشێری دەنگی زوَرینەو كەمینەو هەست و میزاج وعوقدە و عەقیدەو باوەڕو بەرژەوەندی زوَرینەو كەمینەوە ؟؟   
 ئەم كێشە  جەرگ بڕانە كە لە هەناوی  دیموكراسیەت دا هەیە و (بەتایبەتی دیموكراسیەتی ڕەگ دانەكوتراو و بێ پاڵپشت بە هوشیاری سیاسی و كوَمەڵایەتی و فەرهەنگی و وبنەماكانی ئازادی و مافەكانی مروَڤ ,  لە  عێراقدا  )  وای كردوە كوردبەگومانەوە لەو  دیموكراسیەتە بڕوانێت كە دروشم و خواستێكی هەرە سەرەكی و ستراتیژیشی بوە بوَماوەی زیاتر لەنیوسەدە و بە مەترسیدار بوَسەر ماف و داخوازیە ڕەواكانی خوَی تەماشایبكات  لەم سەردەمە تەم و مژاویەی  ئێستای عێراقدا .
 
      ( دیموكراسیەت وەك درەختی بێ ڕەگ وڕیشە )
 
  زوَربەی هەرەزوَری ئەوانەی لەڕێی سندوقەكانی دەنگدانەوەو لە پروَسەیەكی دیموكراسیانەداهاتوون یاخود دێنە سەرحوكم و دەبنە نوێنەری هەڵبژێردراو و متمانە پێدراوی میللەت لە پەرلەمان و دام و دەزگا گرنگەكانی تری وڵات دا بەداخەوە  ئەساسەن بڕوایان بە دیموكراسیەت  نیەو هیچ شتێك لەبارەی بنەماكانی دیموكراسیەتەوە نازانن یاخود نایانەوێت بیزانن وەیان ئەیزانن و گوێی پێ نادەن و خوَیانی لێ گێل دەكەن  , تەنانەت زوَربەی زوَری ئەوانە دیموكراسیەت وەك بیدعە و موَدێلی  ڕوَژئاوایی تەماشا دەكەن و نەك هەربڕوایان پێی نیە بەڵكو بە دژی باوەڕو عەقیدەی ئاینی و ئایدیوَلوَژی خوَشیانی دەزانن و بەتوندی ڕەتی دەكەنەوە ئەگەر دەرفەتیان بوَ ڕەخسا .
 زوَرێكی تریان ئەم سیستەمە وەك تەكنەلوَژیای سەربازی ئەمریكی تەماشا دەكەن و وادەزانن ئەویش تانك و توَپ و فڕوَكەی ئەمریكیەو بەمەبەستی داگیركردن و دەست بەسەراگرتنی عێراق و بەهاو نوَرم و داب و نەریتەڕەسەنەكانی هاتوَتە وڵاتەوە , هەربوَیە پێیان وایە ئەبێت وەك چوَن خەبات و تێكوَشان دەكرێت بوَ دژایەتی كردنی هێزەداگیركەرەكانی ئەمریكا بوَ تەفروتوناكردن و  دەرپەڕاندنیان , خەباتیش بكرێت بوَ تەفروتوناكردن و دەرپەڕاندنی ئەم سیستەمە ئەمریكی نەژادو شەیتان سروشتە كە ئەیەوێت جێی حوكم و شەریعەتی خواو پێغەمبەرو داب و نەریت و عورفی سیاسی عێراق و عێراقیەكان بگرێتەوە  .
 كەواتە ئەتوانین بڵێین كوَمەڵگای عێراق (ئەگەرچی هەندێ لەبیرمەندا ن و مێژوونووسانی دیموكراسی پێیان وایە لانكەی یەكەمین موَدێل و یەكەمین ئەزمونی دیموكراسی ڕاستەوخوَبوە لەسەر دەمی بابلیەكاندا ) ئەو سەرزەمینە نیە كەوا بەئاسانی و لەماوەیەكی كەمدا توَو و شەتڵی دیموكراسی تێدا بچێنرێت و سەوز ببێت لەبەر ئەوەی ئەم توَو و شەتڵە تازەكی هەوڵی چاندنی  دەدرێت و ڕەگ و ڕیشەی نیەو زەویەكەشی پڕە لە ووردە دڕك و داڵی پاشماوەی دیكتاتوَریەت و فاشیەت و كوَنەپەرستی , بوَیە پێویستی بە هەوڵی زوَرترو كاتی زیاتر و خزمەتكردن و چاودێری بەردەوام هەیە تا ڕەگ دا ئەكوتێ و لەمەترسی فەوتان و لەناوچوون  ئەڕسكێ و گەشەو نەش و نما دەكات , كە ڕەنگە ئەمەش ئەستەم بێت بە هوَی نیەت خراپی و ناشارەزایی باخەوان و پاسەوان و چاودێرەكانیەوە چونكە هەریەكەیان توَو و شەتڵێكی جیاوازی لە گیرفاندایەو لەفرسەتی چاندنی ئەوەی خوَی دەگەڕێ و لەكەمینیشدایە بوَ فەوتان و لەناوبردنی ئەوی تر.
 
 
 ( دیموكراسیەت ,ماسكی هاوچەرخانەی دیكتاتوَرەكوَن خوازەكان)         
 
 زوَربەی هەرە زوَری ئەوانەی ئەمڕوَ لە عێراقدا جل و بەرگی دیموكراسیان پوَشیوە و باس لە ئازادی و دیموكراسی دەكەن و خوَیان وەك پەیامبەری ئەم سیستەمە دەناسێنن و بانگەشەی بوَ دەكەن هەزاران فرسەخ لە دیموكراسیەتەوە دوورن , ئەوەشی دەیكەن نەریتەفێڵی سیاسیەكان و حیزب و ڕێكخراوەكانی ناوچەكەیە كە زوَر پێش ئەمان ئیشیان لەسەر كردوە و پەیڕەویان كردوە .
 ئەمانە هێشتا لەسەرەتای ڕێدان و هێشتا هێزو دەسەڵاتی پێویستیان بەرجەستە نەكردوە تا لەو ڕێیەوە خوَیان بسەپێنن وڕووی ڕاستەقینەی خوَیان دەرخەن و  دواییش دیموكراسیەت بەپەڕوَیەكی پیس بگرن و توڕی هەڵدەنە دەرەوە.
  هەربوَیە لەم سەرەتای ڕێگایەدا  دیموكراسیەت وەك دێو جامە بوَ چاوبەستەكی و  فریودان بەكاردەهێنن بەمەبەستی ڕاوكردنی سوَزی خەڵك ولەدەوری خوَ خڕكردنەوەیان و دابین كردنی  ئایندەیەكی مسوَگەر بوَ خوَیان تالێ یەوە هێزو دەسەڵاتی تەواو پەیدا بكەن و هێدی هێدی بچنە سەربانی دیكتاتوَریەت وئەوسا وەك نەریتی هەمیشەیی عێراق و عێراقیەكان هیچ هێزێك توانای هێنانە خوارەوەیانی نەبێت .
  هەندێكی تریان خوَیان خستوَتە ڕیزی خەڵكە سادەو ڕەشوَكیەكەوەو خوَیان لەوە سادەترو خاكی تر پیشان ئەدەن كەلەڕاستیدا هەن , ئەمەش تەنها بوَ كوَكردنەوە و چەواشەكردنی ئەوخەڵكەو دوای خوَخستنیانە بەم نمایشە شەیتانیانەیان .
  ئەمانە وەكو گورگی ناو ئەو فیلم كارتوَنە وان كەلەناو پێستی مەڕدا خوَی حەشار ئەدات و ئەچێتە ناو ڕانەمەڕەكانەوەو خوَی وەك یەكێك لەو مەڕانە پیشان ئەدات و وەك ئەوان هەڵسوكەوت و ڕەفتار ئەكات  بوَئەوەی هێواش و لەسەر خوَ  كوَنتڕوَڵیان بكات ودواتر  بەرەو ناو ئەو ئەشكەوتەی  كە ماڵی  خوَیەتی ڕاپێچیان كات و دواتریش  فرسەتیان لێ بێنێ و دەستی خوَی بوەشێنێ و ووردە ووردە و لەبەرەوە دەست بەمل شكاندن و خواردنیان بكات  .
 ئەم خوَ حەشاردانە لە ناو پێستی دیموكراسی خوازی  و ئازادیخوازیداو لەژێر لافیتەو دروشمەهایەكی قەبەو فریو دەرو سەردەمیانەی وەكو ئازادی و یەكسانی و دادپەروەری و دیموكراسیەت و ئیرادەی میللە ت و سەروەری وڵات و زوَرشتی تردا موَدێلێك نیە كە ئەم كاراكتەرانەی ئێستای عێراق دایان هێنابێ , بەڵكو موَدێل و داب و نەریتێكە لەوەتەی شوَڕش و ڕاپەڕین و خەبات و تێكوَشان هەیە بوَ ڕووخاندنی حكومە ت و دەسەڵاتدارو ڕژێمە مل هوڕەكان  لەمێژ وودا ئەمیش  بە شێوازی جوَراو جوَر ولە كات و شوێنی جیاوازدا هەبوە , چونكە هیچ شوَڕش و ڕاپەڕین و خەبات و تێكوَشانێك بوَ ڕووخاندنی دەسەڵاتداران بەبێ بەرزكردنەوەی كوَمەڵێك دروشمی فریودەرانەی لەم شێوەیە بەمەبەستی ڕاكێشانی سوَزی خەڵكی ڕەش و ڕووت و بەرگوێدانی مژدەگەلێكی بەهەشتیانە بوونی نەبوە ,  دوای شوَڕشی فەڕەنساش درووشمەكان و مژدە و بەڵێنەكان بریقەدارتر و قەبەتر و زوَرتربوون و هەڵگەڕانەوەو پاشگەزبوونەوەكانیش لەو بەڵێن و دروشمانە بێڕەحمانەتر و جەهەننەمیانەتربوون , نزیكترین موَدێلیش كەهێشتا گیانی تێداماوەو هەناسەدەدات وبەم زوانە ئومێدی مردن و لەناوچوونی تەواوەتیشی لێ ناكرێت موَدێلی بەعس و سەددام حسەینە كە لەسەرەتای كودەتاكەیاندا كە بە شوَڕشی 17-30 تەمموز ناسراوە  بەڵێن و مژدەگەلێكی زوَر و  گەورەو دڵخوَشكەریان بەخەڵكی عێراق دا و ئەنجامەكەشی ئەو مەلحەمە دوورو درێژەی كوشتن و بڕین و چەوسانەوەوئازاردان و جینوَسایدو وێرانكاریەبوو كە ئەم وڵاتەی تابنی بنەوەی دوَزەخی ڕاستەقینە پەلكێش كرد .
  ئەم  كاراكتەرانەی سەرگوَڕەپانی سیاسی ئێستای عێراق  ( حیزب و گروپ و ڕێكخراو و كەسایەتیەكان  ) هەرگیز ڕوَژێك لە ڕوَژان بڕوایان بە بنەماكانی ئازادی و دیموكراسی و مافی مروَڤ ومافی جیاوازیەكان و  مافی چارەنوسی گەلانی تری ناو عێراق نەبوەو هەوڵیشیان نەداوە بڕوایان پێ بهێنن و تەمرینی فیكری وسیاسی و ئایدیوَلوَژی و سایكوَلوَژیان لەسەر بكەن و خوَیانی لەسەر   ڕابهێنن و پەروەردە بكەن بوَ ڕوَژێكی وەك ئەمڕوَ,كە كەوتونەتە ناو بارودوَخێكەوە ئەگەر بەشێوەیەكی كاتیش بێت ناچارن لەگەڵیدا  بڕوَن  .
    
  ئەوەشە وای كردوە كە زوَربەزەحمەت ئەتوانیت جیاوازی لە نێوان سەروَكی دیموكراسی تریین دامەزراوەی ئەم وڵاتە  كە پەرلەمانە و سەروَك قەبیلەیەك یاخود عەریفێكی سەربازیدا بكەیت لە قسەكردن و هەڵسوكەوت و كاروباردا , چونكە ئەوەی بڕوای پێی نەبێت و هیچی لەبارەوە نەزانێت و بەقەد زەررەیەكیش لە سلوك و موَڕاڵی دا نەبینرێت و ڕەنگی نەدابێتەوە ئەخلاقیاتی دیموكراسیانەوپابەندیەبە  بنەماكانی دیموكراسیە تەوە  كە دەبوو ئەو كەسایەتیە بە حوكمی شوێنەكەی و گرنگی ئەو شوێنە لە پانتایی سیستەمی دیموكراسی وڵاتدا نمونەو قدوەی ئەخلاقی دیموكراسی و هەڵسوكەوت و ڕەفتاری دیموكراسیانە بوایە .
 ئەمە جگە لە سەروَك وەزیران كەبەم دواییانە ئەویش نیقابی لاداو خوَی ئاشكرا كرد چ ئایەتوڵڵایەكی بێ خەبەر و دوورە دەستە لە دیموكراسیەتەوە .
 
              ( ترس و دڵەڕاوكێ ی كورد لە دیموكراسی )
 
 ئەو هەموو مەترسی و گرفت و كێشەو تەحەدیانەی لەڕێی پروَسەی دیموكراسیدا و لەناو خودی سیستەمی دیموكراسیشدا هەن لەم وڵاتەدا  كوردی خستوَتە بەردەم دوو ڕیانێكەوە  كە نازانێت ملی كامیان بگرێت تا ئایندەیەكی ئاسودەو ئازاد و شەرافەتمەندانە مسوَگە ربكات .
 توشی ڕاڕاییەكی كوشندە بوە بەوەی كە ئاخوَ   ئومێد و تێگەیشتن و  گەشبینیەكانی بە دیموكراسی ڕاست و دروست و لەجێ ی خوَیدا بوون ,  یاخود ناعەقڵانیەتی سیاسی و ناتێگەیشتن لە حەقیقەتی ئەو سیستەمە توشی هەڵەی گەورەو كوشندەی كردوەو پەنجەی پەشیمانی بوَ دیكتاتوَریەتەكەی جاران و سیستەمە نادیموكراسی و توَتالیتارەكان  دەكروَژێ ؟؟!!
 ڕەنگە ڕەشبینیەكە بەو ئاستە نەبێت كە بگاتە ڕادەی پەشیمان بونەوە لە داواكردن و خەباتكردن بوَ دیموكراسی و خوَزگە خواستن بوَ دیكتاتوَریەت و سیستەمەئەلتەرناتیفەكانی دیموكراسی , بەڵام زوَر  گەشبینیش نیە بە م سیستەمە و دەرئەنجامەكانی بوَسەر  ماف و داخوازیەكانی .
 ڕەنگە هەربەم هوَیەش بێت ئەم  سەركردایەتیە كە پێشتر پێی وابوو دیموكراسی زامنی ماف و داخوازیەكانی  كوردە و هەرئەوەندە بەسە كە ڕژێمی شمولی سەددام و بەعس بڕوخێنرێت و سیستەمی دیموكراسی و دام و دەزگاو دامەزراوەی دیموكراسی بونیات بنرێت ئیتر كورد مەترسی لەسەر نامێنێت , بەڵام پاش بوَنكردنی دەمی دیموكراسی لە عێراقی نوێدا و لە عێراقیەكانی دوای چەرخی ستەمكاریدابوَی ئاشكرابوو  كەدیموكراسیەت لەعێراقدا   تەنها ڕێگایەكی باریكە بوَ گەیشتنە سەر تەختی سەڵتەنەت و  گرتنە دەستی دەسەڵاتەو هیچی تر بەبێ بڕوابوون بە بنەماكانی و پێداویستیەكانی دیكە كەبەبێ ئەوان دیموكراسیەت هیچ نرخ وبەهاو  مانایەكی نیە .
 ئەم  ئەزمونە لوتی تەقان بەلوتی ئەو حەقیقەتە تاڵەدا كە پێی نیشاندا دیموكراسیەت هەر هەڵبژاردن و گوَڕینی كاراكتەرەسیاسیەكان نیە بەتەنها بەڵكو  دیموكراسیەت كوَمەڵە بەهاو نوَرم و بنەماو پرانسیپێكن كە دەبێت بڕوایەكی تەواویان پێ بهێنرێت و زەمینەیەكی لەباریان بوَ بڕەخسێنرێت و هەمویان پێكەوە بخرێنە كارو بەرجەستە بكرێن نەك كامەیان بەباش زانراو لەبەرژەوەندی چین و توێژێكی دیاریكراو یان زوَرینەدا بوو  ئیشی لەسەر بكرێت و ئەوانی تریش پشت گوێ بخرێن .
  دیموكراسیەت كەلتورو ڕوَشنبیری و هوَشیاریە و  ئەخلاقی هەڵسوكەوت و تێڕوانینە  بوَخودو  دەوروبەرو لەگەڵ دەوروبەرو كوَمەڵگاو ڕەنگ و دەنگ و بوَچونەجیاوازەكان و قبوڵ كردن و ڕێزگرتنیانە .
 دیموكراسیەت ئەو بەهاو پرانسیپانەن كە پێویستە لە سەرئاستی تاكەكان و دامەزراوە سیاسی وزانستی و  فەرهەنگی و  كوَمەڵایەتیەكان و..هتد  كاری جدی لەسەر بكرێت  كەئەوەش زوَر ئەستەمە لەسایەی حیزب و دامەزراوەو گروپ و كەسایەتیەشمولیەكانی  ئەم وڵاتەدا  بێتە دی  , بوَیە ئێستاسەركردایەتی  كورد ئەوەندەی پێ لەسەر مەبدەئی تەوافوق و ڕێكەوتن و هەماهەنگی  دادەگرێت ئەوەندە خوَی سەرقاڵ ناكات بە چەمك و موفرەداتەكانی  دیموكراسیەوە  ( ئەگەرچی زوَر بە گرنگ و چارەنووس سازیشی بزانێت بوَ  عێراق ) چونكە جگە لە تێگەیشتن لە نادیموكراسیەتی تەواوی سەركردەو ئەحزابەكانی ناو كایەی سیاسی و دەسەڵاتی ئێستای عێراق ئەوا  لە 22 ی تەمموزیشدا یەكەمین زەنگی مەترسیدار درابەگوێیدا كە ئەگەر جڵەو بەتەنها بدرێتە دەس دیموكراسیەت و دیموكراسیەتی زوَرینە ( هەڵبەت لێرەدا مەبەست ئەو دیموكراسیەت و شێواز و لێتێگەیشتن و كارپێكردنەی دیموكراسیەتە  كەلە عێراقدا وەگەڕخراوە و لە كاردایە نەك خودی سیستەمی دیموكراسی , چونكە تائەم ساتەوەختەش هیچ سیستەمێكی حوكم ڕانی لە دونیادا نیە كە لە م سیستەمە باشتر بێت ئەگەر چی كەم و كوڕی زوَریشی تێدایە و بیرمەندان و شارەزایانی ئەو بوارە تێبینی و ڕەخنەی زوَریشیان هەیە لەسەری ) ئەوا ماف و خواست و داواكانی جارێكی دیكەش وەك بەردەكەی سیزیف  خلوَر دەبێتەوەو دەچێتەوە خاڵی سەرەتاو دەبێت دیسانەوە بوَ سەردەم و قوَناغێكی دوورو درێژی دیكە پاڵی پێوەبنێت و  لە تفەنگ بەشانێكەوە قەتارەی شوَڕشێكی دیكە دەست پێ بكاتەوە, چونكە ئەوانەی ئێستا لە دەسەڵات دان و بڕیار لەسەر چارەنوسی ئەم وڵاتە دەدەن و نەخشەی سیاسی و حوكم ڕانی  ئەم وڵاتە دادەڕێژنەوە لەبەر ئەوە بەعس و سەددامیان نەڕوخان ( كەلەڕاستیدا ئەوان نەك هەر نەیان ڕووخان بەڵكو وجودێكی ئەوتوَشیان نەبو لە ڕووخاندنیدا ) كە سەركردەو حیزبێكی ستەمكارو داپڵوَسێنەرو نادیموكراسی بوون  بەڵكو لەبەر ئەوەڕووخاندیان  كە هەرخوَیان بوون و دەسەلاتیان بەشی كەسی دیكە نەدەداو ئەمانیش بوَجێگرتنەوەی دەسەڵاتەكەیان  تێكوَشاون بەهەمان ئامانج و فەلسەفەو جیهان بینیەوە بوَ دەسەڵات و حكومەتڕانی و بگرە لەڕوە ئاینی و مەزهەبیەكەیشیەوە لەوان  شمولی تر و  ستەمكارتریش .
 مادام تێڕوانین بوَ دەسەڵات هەمان تێڕوانینی سەددام و بەعس بێت  , كەواتە
  ئەوەی كە گوَراوە تەنها كەسایەتی سەددام و حیزبی بەعسە نەك فەلسەفەو ئایدیوَڵوَژیاكەیان, كە خەڵكی عێراق زیاتر  بەدەست ئەو فەلسەفەو ئایدیوَلوَژیایەوە ماڵوێران و خانەخەراب بوو تا خودی سەددام  و بەعس .
  زوَربەی هەرەزوَری ئەوانەی ئەمڕوَ كورد گەمەی سیاسی و دیموكراسی و لەڕاستیدا چارەنوس سازیشیان لەگەڵدا دەكات هەڵگری هەمان ڤایروَسن كە سەدام و سەددامیەكانی تا قووڵاییەكانی فاشیەت و ستەمكاری و خوێنڕێژی پەلكێش كرد , بوَیە كورد توشی ڕەشبینیەكی زوَر بوە لە سەركردەو حیزب و ڕێكخراوەسیاسیەكانی عێراق بەگشتی  و بڕوانەبونیان بەدیموكراسی و مافی گەلانی دیكەی عێراق و داخوازیەكانیان , هیچ چارەیەكیشی نیە و دەبێت تا ئەو سەری ڕێگاكە بە شێوازی خەباتی سیاسی و دبلوَماسی لەگەڵیاندا بڕوات و هەوڵی ڕاكێشانیان بدات بوَ ژێر دەواری قەناعەت پێهێنانیان و دەست و پەنجە نەرم كردنیان لە گەڵ گوَڕانكاریەكانی جیهان دا كە بەئاراستەی كرانەوەی سیاسی و فیكری و كوَمەڵایەتی و فەرهەنگی و شارستانیە و دڵی ئەم گوَڕانە ش چەسپاندنی سیستەمی دیموكراسی و فیكرو فەلسەفەو موَڕاڵی دیموكراسیە لە كوَمەڵگادا .
 
             دیموكراسیەت ,موَدێلێكی بێ ئەلتەرناتیف  
   دیموكراسیەت بەرجەستەكردن وپێڕەوكردن و  بەكردەوە كردنی ئازادیە , بوَیە هەر نەتەوەو بزوتنەوەو حیزب و ڕێكخراو و كەسایەتیەك ئەگەر كەمێك بڕوای بە ئازادی هەبێت و خەباتی بوَ كردبێت ئەبێت بڕوای تەواویشی بە دیموكراسی هەبێت چونكە ئازادی بەبێ دیموكراسی شتێك نیە لە وجود دا هەبێت , وەئەگەر ئیدیعای بوونیشی بكرێت ئەوە بونێكی بێ ماناو بێ ناوەروَكە .
 دیموكراسیەت بوَ نەتەوە بن دەست و ماف خوراوەكان و ڕەنگ و دەنگ و بیرو بوَچونە جیاوازەكان شادەماری ژیانەو هیچ ئەلتەرناتیفی باشتری  نیە , بەڵام بێگومان چەرپایەكی نەرم و نیانیش نیە تا بێ  كێشەو گرفت لەسەری ڕاكشێن و پاڵی لێ بدەنەوە و خوَیان بدەنە دەست دڵنیایی و بێخەمی و بڵێن ,  مادام دیكتاتوَریەتی تاكە حیزب و تاكەسەركردەو بیرو باوەڕ ئاسنین ڕووخاوەو ڕژێمێك بەهەڵبژاردن و دەنگی خەڵك و لەڕێی پروَسەیەكی دیموكراسی خاڵسەوە  هاتوَتەسەر حوكم و دەستورێك چێ كراوە ناواخنەكەی پڕە لە چەمك و موفرەداتی  دیموكراسی و مولحەقاتەكانی و زاراوەی ئازادی و دیموكراسی و مافی مروَڤ و پێشكەوتنخوازی و مەدەنیەتخوازی بوَتە وێردی سەرزمانی هەموو سەركردەكانی وڵات , ئیتر وڵات بوَتە شامی شەریف و گورگ و مەڕ پێكەوە ئاو دەخوَنەوەو سەردەمی دڵنیایی و پاڵدانەوەیە لەسەر سیقە و متمانە.
 بێگومان  خەیاڵی  دیموكراسی و خەونی بیرمەندان و دیموكراسی خوازانی ڕاستەقینە ئەوەیە دونیایەكی لەم شێوەیە یاخود تاسنووری مومكین نزیك لەم شێوەیە چێ بكەن , بەڵام بەداخەوە هەمیشە لەنێوان خەیاڵ و واقیعدا , لەنێوان تیوَرو پراكتیدا , لەنێوان حەزو خواست و ویست و تواناو ئاستی بەدیهاتندا مەودایەك هەیە , ئەگەر چی ئەم مەودایە لە كات و شوێنی جیاواز و بارودوَخ و سەردەمی جیاوازدا  دەگوَڕێت و دوورو  نزیك دەكات , بەڵام هەرگیز بەتەواوی ئاوێتەو ئاوێزان نابن .
 كورد و بزوتنەوەسیاسیەكەی هیچ كات بەقەد ئەم  ماوەیەی كە ئازادی و دیموكراسی  (ئەگەر كەمەكێكیش بوبێت) سێبەری بەسەرا كێشاوە , هەناسەی نەداوەو دەنگ و ڕەنگ و زمان و عەقڵ و مێشكی نەكراوەتەوە و گەشەی نەكردوەو پێش نەكەوتوە , بوَیە ڕاستە ئەگەربڵێین دیموكراسیەت سەرچاوەی ژیان و گەشەو نەش و نماكردنیەتی و تاقە گەرەنتی مانەوەی و  بەدی هاتن و چەسپاندن و پاراستنی ماف و ئازادیەكانیشیەتی , چونكە جگە لە دیكتاتوَریەت و شمولیەت هیچ ئەلتەرناتیفێك نیە بوَ دیموكراسی و لەسایەی دیكتاتوَریەت و شمولیەتیشدا ژیان ( ڕاست تر وایە بڵێین  مەرگ )ی ئەزمون كردوە و دەزانێت ژیان لەژێر ئەوسێبەرەدا چەشتنی چ ژەهرێكی تاڵ و كوشندەیە.
 كەواتە ,  دیموكراسیەت بەهەموو قوَرت و گرێ و گوَڵ و مەترسیەكانیشیەوە باشترە لە باشتریین جوَری دیكتاتوَریەت و شمولیەت .
 هەربوَیە  لەجیاتی ئەوەی دیموكراسیەت ڕەت بكرێتەوە بەبیانوی مەترسی لە دیكتاتوَریەتی زوَرینە و بێ بڕوایی ئەو زوَرینەیە بە بنەماكانی دیموكراسی , كاربكرێت بوَ درووست كردن و بەهێز كردنی بەرەی دیموكراسی ودیموكراسیخوازان و  بڵاو كردنەوەی بەهاكانی دیموكراسی و پراكتیك كردنی ئەو بەهایانە بە جوانتریین شێوە لە و شوێنانەدا كە دەسەڵاتی بەسەریدا ئەشكێ تا بەو هوَیەوە نمونەو موَدێلێكی جوانی دیموكراسی و حیكمەت و سوود و قازانجەكانی  پیشانی ئەو زوَرینەیە بدات كە بڕوایان بە دیموكراسی و ڕێزگرتن لە ماف و خواست و داواكانی ئەوانی تر نیە و لە و ڕێیەوە بەكردەوە بانگهێشتیان بكات بوَسەر خوانی ئەونازونیعمەتانەی كە ئەشێ دیموكراسی پێیان ببەخشێت .
 كورد ئەگەر نەتوانێت خوانەكەی خوَی بە نوَرم و بەهاكانی دیموكراسی و ئازادی و یەكسانی و دادپەروەری و دەسەڵاتی دادوەری و لێك جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان و لێك جیاكردنەوەی حیزب و حكومەت ( كە ئەوەندە چونەتە ناویەكەوە هیچ هێزێك نیە لەیەكیان جیابكاتەوە), بڕازێنێتەوە ئەوە مافی ئەوەشی نیە داوا لەوانی تر بكات خوانی دیموكراسی بوَبڕازێننەوە .
 ئەبێت دیموكرسیەت بەو فوَرم و شێوەیەی كە گەرەنتیەو گونجاوە لەگەڵ خواست و داواكانی كورد و كەمەنەتەوەكانی ترو حیزب و گرووپ و پێكهاتە بچوكەكان و بەدوورە لە مەترسی هەژموون  و هێزی هەڵ لووشینخوازی زوَرینەوە لە سنوور و سەرزەمینی دەسەڵاتی خوَیدا بەرجەستە بكات و بەردەوام خوێنی تازەش بكاتە دەمارەكانیەوە ( ئەو دەمارانەی كە خەریكە وشك دەبنەوە لە بێ خوێنیدا ) .
 ئەبێت لەو سەرزەمینەوە كە ناوی كوردستانەو تەنها لە فەزای ئازادی و دیموكراسیدا توانای ژیان و هەناسەدان و گەشەكردنی هەیە , ڕوَشنبیری و بەهاو نوَرم و ئەخلاقیات و  هوشیاریەكی تەواوی دیموكراسی بچەسپێنرێت و مافی مومارەسەكردنی و بەرجەستەكردنی زامن بكرێت و ئیرادەی دیموكراسیخوازی لای خەڵكەكەی بەهێزبكرێت و متمانەی لەدەست چوی ئەو خەڵكەش بەدیموكراسی بگەڕێنرێتەوە , ئینجا لەوێوە كاروانی دیموكراسیەتی خواستراو و ڕاستەقینەو بەڵگەی خێروبێرو نازونیعمەتەكانی بەڕێ بكرێت بەرەو وڵات و سەرزەمینی  زوَرینەو پێیان نیشان بدرێت كە دیموكراسیەتی ڕاستەقینە ئەگەر بەتەواوی و وەك خوَی پراكتیك بكرێت ئەوە  بەهەشتێك لەسەر دوَزەخ و سەر زەمین و لانكەی دیكتاتوَریەت و هەمەجیەت و خوێنڕێژی عێراق بونیات دەنێت  و دەڕازێنێتەوە, بەهەشتێك تا هەتایە لە ئاسودەیی نازو نیعمەتەكانیدا ژیان بگوزەرێنرێت .
 ئەگەرنا ئەبێت ئەو ڕاستیە بزانرێت كاتێك كەمینە نائاسودە بێت زوَرینەیش ناتوانێت بەئاسودەیی پاڵی لێ بداتەوە , چونكە لە هەرشوێنێك چەوساوە و چەوسێنەر هەبوون ئەو شوێنە نەئاسودەیی تێدایە ونە ژیانیش.        
  
          

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.