لەدوای رووخاندنی رژێم، شانۆی کوردی بەرەو کوێ دەچێ…

هونەری شانۆو شانۆکار لەجیهانی هونەردا تایبەتمەندییەکی خۆیانیان هەیە، وە ئەو تایبەت مەندییەش بەستراوە لەلایەک بەو بەرهەمە هونەرییەی تێیدا بەشداری دەکەن و کاریگەرییان تێیدا هەیە، وە لەلایەکی تریشەوە بەستراوە بەو هەڵوێستەی خودی تاکەکەس بەرامبەر بەکاریگەریی بەرهەمەکە لەنێو کۆمەڵگاداو لەبەر چاوگرتنی رووداوەکان…
بەجیاوازیی لەشوێنی جوگرافیی سەر ئەم زەمینە بەهەموو مەزنی پانتایی سنوورو بەرفراوانییەوە، شانۆکارێک لەهەر کونجێکی ئەم زەمینەدا ژیابێ بەرهەمەکەی یان کاری خودی نێو بەرهەمەکەی لەخزمەتی کۆمەڵگادا بووبن لەنێو ئەلبومی شانۆکارانداو لەلای شانۆکاران جێگایان دیارو ناویان ئاکشکرایە، لەهەمان کاتیشدا هەر شانۆ کاربێ خاوەنی خودی هەڵوێستی خۆی بێت هەر بەرهەمێک یان کارێک لەخزمەتی کۆمەڵگا نەبووبێت ئەو رەدی کردۆتەوەو گوفتارو هەڵوێستی خۆی بەڕاشکاوی هێناوەتە زمان. ئەوا لەهەموو نوسراو یا مێژوودا بۆ هەتا هەتایە ناوی دەبرێ بەنموونە دەهێنرێتەوە، گەرچی ئەوانە هەمیشە ئەشکی نجەو ئازارو بێ دەرامەتی رووبەڕوویان ئەوا لەهەموو نوسراو یا مێژوودا بۆ هەتا هەتایە ناوی دەبرێ بەنموونە دەهێنرێتەوە، گەرچی ئەوانە هەمیشە ئەشکی نجەو ئازارو بێ دەرامەتی رووبەڕوویان ئەبێتەوە، بەڵام لەلایەکی تریشەوە لەڕیزو ناوداریدا داهاتوو و ئایندەیان بەسەربەرزی و ویژدانێکی ئاسوودە دابین کردووە.. لەهەمان کاتیشدا کەسانی هونەرمەندی شانۆ کاری دیکەی تریشمان هەیە، کە پێچەوانەی ئەمانەن، نەیان توانیوە پاکی هونەرو خودی ناوەوەی خۆیان بەو شێوەیە بهێڵینەوە کە شیاوی هونەرو شانۆ بێت و شیاوی بەرهەمە هونەرییەکەی خۆیان بێت، بەتایبەتی ئەو کاتانەی هونەرەکەیان دەبێتە کاڵایەکی بازرگانی بۆ بڕێک پارە یا هەر هۆیەکی تر بێت.. ئەم هونەرمەندانەش نموونەیان زۆرە گەر لەکوردستان بێت یا لەجیهاندا، ئێمەی شانۆکاری کورد نابێ هەرگیز ئەوەمان لەیاد بچێت بەتایبەت لەباشووری کوردستان، کە رژێمی عیراق (دیکتاتۆری بەعس) بەچ رادەیەک شانۆی کوردی خرابووە ژێر سانسۆری رژێمی دیکتاتۆریەوەو هەر ئەمەش بووە هۆی ئەوەی چەندین هونەرمەندی شانۆکار لەزیندانەکاندا لەژێر ئەشکەنجەو ئازاردا بناڵێن، یان دەربەدەر بکرێن و ناچار بکرێن وڵات بەجێ بهێڵن، ئەمانە ئەو هونەرمەندانە بوون کە ئامادەنەبوون خزمەتی رژێمی بەعس بکەن بەهونەرەکەیان و هونەرەکەیان نەفرۆشنە ئەو رژێمە، چونکە رژێمی عیراق دەیویست لەڕێگەی هونەرەوە ئایدۆلۆجیای کوشتن و تۆقاندن لەهزری خەڵکدا بچێنێ یا بەپلەو پایە بۆ گەنەکەیدا هەڵبدرێ و بیکەنە قارەمان.
سەرەڕای ئەو مەترسی و تۆقاندنە توندوتیژییە، لەسێدارەدان و راونان و ئازاری زۆربەی شانۆکاران کە بەپاکی و نیشتمان پەروەرییەوە خزمەتی گەل و نیشتمان و دژی ئەو رژێمە نەخۆشە هەمیشە لەخەبات بوون، هەر ئەم شانۆکارانەش بوون زمانی گوتنیان دۆزییەوە بەتایبەت لەڕێگەی زمانی جەستە، زمانی مەتریاڵ، روناکی و زمانی نێو ئەکستیونی (Interaktion) بدۆزنەوە، تاکو لەو رێگەیەوە خەڵکی هۆشمەند بێت وێرانی رژێم بخەنە سەر سەکۆ، لەلایەکی تریشەوە وەکو جەمسەرێک دژی ئەو هونەرمەندانە کاربکەن کە خزمەتی دیکتاتۆرییان دەکرد، پەردە لەڕووی هونەرێکی خۆفرۆشدا هەڵبدەنەوە.
ئەم ئەزموونە جیهانیە، چونکە لەهەموو شانۆکارانی دنیا لەهەر جێگایەکدا بووبن، رژێمی دیکتاتۆر یا ئایدۆلۆجیەتی کۆنەپەرست دەیەوێ دەست بەسەر دەسەڵاتدا بگرێ، هونەرمەندان دەگەڕێن بۆ زمانێکی تر بۆ گەیاندنی دەربڕینی خۆیان، بۆیە زۆربەی شانۆکارانی جیهان خەمی خەڵکانی چەوساوەی وڵاتی تر دەخەنە سەر سەکۆ، ئەمە بابەتێکی لەناو رێچکەی دیرۆکی شانۆی جیهاندا دەر دەکەوێت، هەر لەزمانی ئەسخیلوس بەشانۆی (فارسەکان)، برێشت و گێرهارد، داریوفۆو چەندین کەڵە هونەرمەندی تر.
هەرچیش سەبارەت بەڕژێمی عیراق و دەسەڵاتە ئاسنینیەکەی هەبوو لەناوچوو، ئەو دەسەڵاتە ئاسنییە بەهەموو دەسگایەکیەوە داڕماو تەفروتونا بوو، (وا رژێم رووخا).
ئایا ئەو هونەرمەندانە چۆن رووبەڕووی مێژوو رووبەڕووی خۆیان دەبنەوە؟ ئەوانەی کە خزمەتی بەهێزکردنی ئەو دەسەڵاتە بۆگەنەیان دەکرد؟ ئەمەش باسە سەرەکییەکەی ئێمەیە.
وەک دەزانرێ کەڕژێمی عیراق نەک هەر لەناوەوەی وڵات، بەڵکو لەدەرەوەی وڵاتیش توانی بەهۆی (پارەو سەروەتەوە) خەڵکانی هونەرمەند چ عیراق و چ ئەوروپی بۆ خۆی بکڕێ کە خزمەتی پڕوپاگەندە بۆ ئەو دەسەڵاتە بکەن. وە یەکێ لەو شانۆکارە ئەوروپیە (رۆبیرتۆ ژولیە) کە بوو بەبڵندگۆی رژێمی بەعسی عیراق. ئەرکی ئێمەی شانۆکار ئەوەیە لەم قۆناغە نوێیەدا چۆن کار لەنێو کۆمەڵگادا بکەین بۆئەوەی هزری رژێمی بەعس و کاریگەرییەکەی لەسەر کۆمەڵگاو شانۆکاران بەتایبەتی و چۆنیەتی شێواندنی هونەرو پەروەردەی و ئاسەوارەکەی کاری لەسەر بکرێ و لەناو ببرێ، تا زووتر خەڵکی هونەرمەند هۆشمەند بێت، هێشتا درەنگە..
هەروەک چۆن هونەرمەند (هاوڕێ زەنگەنە) دوای سەفەرەکەی بۆ کوردستان و باسکردنە ئەم پڕۆژەیە لەگەڵ هونەرمەندانی کەرکوک-سلێمانی-هەولێر-دهۆک، نامەیەکی کراوەی بۆ هەموو شانۆکارێک نووسی، پێشکەش زۆربەی هونەرمەندانی کوردستانی کرد، زۆرینەی هونەرمەندان رەزامەندییەکی تەواو دڵخۆشی خۆیان دەربڕی بۆئەو مەسەلەیە، تەنانەت وەزیری رۆشنبیری هەولێر کاک مەحمود، وەزیری رۆشنبیری شاری سلێمانی کاک فەتاح زاخۆیی زۆر بەخۆشحاڵییەوە ئامادەیی خۆیان بۆ ئەو بابەتە دەربڕی کە شایانی کۆنفرانسێکی گەورەیە لەکوردستان ئیتر ئەو بابەتە لای هونەرمەندانی کوردستان ماوە تاچ ئەندازەیەک گرنگی پێدەدەن، *(بڕوانە نوسخەیەک لەو نامە کراوەیە). لەلاپەڕە
هەرچەندە بەڕای من گەر بمانەوێت سەکۆ بژار بکەین لەو گیانە پیسەو چەپەڵانە کە ببوونە بەردەڵان و دێراوەکانیان وشک کردبوو، جارێکی دی سەکۆ کێڵگەیەکی پڕ لەژیان و سەوزایی بێت، دەبێت شانۆکاریش خۆیان بۆ خۆیان کار لەگەڵ خۆیان بکەن و لەو رەوشتەی حزبی بەعس کە خستبوویە نێو شانۆکارانەوە رزگار بکرێت، وەک زۆربەی زۆرمان ئاگادارە دوای راپەڕین  زۆر کەسمان گرتەوە خۆمان کە نۆکەری ئەو رژێمە بوون بەشداری چەندین کارەساتیان کردبوو تەنانەت بوون بەجاشیش لێیان خۆشی بوون و لەناو دامودەزگاکاندا تێکەڵی مرۆڤە شۆڕشگێڕو خاوەن شەهیدو خاوەن هەڵوێستەکان کرانەوە وەک ئەوان گبرە پلەیەک زیاتریش کاری میری و سیاسییان پێ بەخشرا، بێ ئەوەی ئاگادار بین لەوەی ئەم مرۆڤە مێشکی پڕە لەکاریگەریی حزبی بەعس و پەروەردەی ئەو رژێمەیە، رەوشتی ئەو رژێمەی هەڵگرتووە، ناڕاستەوخۆ لەهەر جێگایەکدا بووبێ و هەبووبێ ئەو رەوشتە بڵاودەکاتەوەو مەترسی خۆیان هەر هەبووە، ئێمە هەڵنەستاین پێش هەموو شتێ وشیاری بکەینەوە بەرامبەر ئەو رەفتارە نابەجێیە، کە بەرامبەر میللەتەکەی کردی عاقیبەتی چی بوو؟ بۆ ئەمەی کرد؟ بێتەوە مرۆڤێکی ئاسایی ئەوجا تێکەڵی کۆمەڵگای بکەینەوە جارێکی دی، ئەمەش بێگومان بەئەشکەنجەدان و زیندانیکردنی نابێ بێگومان وەک لەپێشەوە باسم لێکرد بەدانانی پڕۆسەو کارکردنی دوور نییە لەگەڵیدا، گۆڕانی ئەو دەروونە پلەبەپلەو قۆناغ بەقۆناغ دەبێت.
شانۆکارانیش نابێت لەوانە خۆش بن رۆژێک سەکۆیان بۆ خزمەتی ئەو رژێمە کوشندە بۆگەنە بەکارهێناوە، واتا شانۆ پێویستی بەلەدایکبوونێکی ترە تابتوانێت بەپاکی و دڵسۆزی و بەشێوەیەکی زانستی پەروەردەی بکەین، ئەمەش بەگرنتی کۆنفرانسی هەمەجۆرە، لەشوێنی جیاواز جیاوازو ئاڵوگۆڕی بیروڕاو بەشێوەیەکی لەخۆبوردووانەو تەباییەوە بڕوانە ئەو سەکۆ پیرۆزو مەزنە، چۆن ئەویش سەربەخۆیی خۆی وەرگرێ و ئازاد بکرێت.
خۆشبەختانە، کۆڕێک بۆ شانۆی عیراقی سازدرا لەوڵاتی ئەڵمان ئەوەش ئاسوودەتر نییە کە کۆنفرانسەکە هاووڵاتی و هونەرمەندان و رۆشنبیرانی بێگانەش بەشدارن و گوێ رادێرن بۆ ئازارەکانی شانۆو خەسڵەتەکانی رژێمی عیراق لەدۆزینەوەی گۆڤارو بە کۆمەڵ و بەکارهێنانی چەکی کیمیاوی، کۆتایی رژێمەش بەوە هات کەچۆن لەئەنجامدا بۆ هەموو لایەک لاپەڕە شاراوەکانی رژێمی دیکتاتۆر دەرکەوت، وە ئەم کۆڕەی دەرەوەی وڵات کە لەلایەن دۆستی رژێمی گۆڕبەگۆڕەوە (رۆبیرتۆ جولی) سازکرابوو، بەڵام مەخابن ئەم کۆنفرانسە لەکوێ سازدەکرێ و کێ پێی هەڵدەستێ و کێ سەرپەرشتی ئەم کۆنفرانسە دەکات و ئەم ماڵە پێشتر چی لێ نمایشکراوە، ئەمانە پرسیارن پێش ئەوەی بەکارێ هەستی دەبێ زۆر هۆشمەندانە بیری لێ بکەیتەوە بزانی چی دەکەی؟
ئەوەبوو رۆژی 27/10/2003 لەشاری میول هایمی سەر بەدیسلدۆرف لەماڵی شانۆی روهەر بەسەرپەرشتی شانۆکاری ئیتاڵیا ئەڵمان رۆبیرتۆ جولی ئەنجامدرا، کەمیوانداری چەندین کەڵە هونەرمەندی عیراقی کرابوو وەک خلیل شەوقی-جعفر السعدی-محی الدین زنگەکە-عزیز خیون… لەتەک ئەوانیشدا دوو هونەرمەندی بەناوبانگی کورد لەکوردستانی عیراقەوە ئامادەبوون خوشکی بەڕێزم گەزیزە خان و مامۆستای شکۆدارم احمد سالار بوو.. ئەم کۆنفرانسەش بەسەرپەرشتی شانۆکاری ئەڵمانی و لێپرسراوی ماڵی شانۆی روهر (Roberto Culli) بوو.. ماڵی شانۆی روهر ساڵانێکە ئاشنای شانۆی عیراقەو لەسەردەمی رژێمی فاشی بەغدا سەردانی سەغدایان کردووەو شانۆگریشیان نمایشکردبوو، هەروەها بۆ سێ ساڵ دەچێ شانۆی عیراقی لەتەک شانۆی ئێران و جەزائیری و مەغریبی بەشداری دەکات، ئەم شانۆگەرییانە کە لەو ماڵدا پێشکەش کرابوون تەنها پشتگیری کردن بوو لەڕژێم.
تەنانەت رۆبیرتۆ جولیش لەوڵاتێکی وەک ئەوروپادا کە مرۆڤ ئازادە لەدەربڕینی راو بۆچوونەکانیدا تائێستا کە رەخنەی لەسیاسەتمەداری رژێمی بەعس نەگرتووەو بەپێچەوانەشەوە گەر یەکێ لەدژی ئەوان رەخنەیەکی هەبوو بێ ئەو بەتوندی رەدی ئەو رەخنەیەی داوەتەوە، کاتێ لەسەردانەکانی بۆ بەغدا رەخنەیەکی نەبووە لەسەر خنکاندنهی شانۆی عیراقی لەلایەن رژێمەوە کەچۆن هونەر بەگشتی ملکەچی ئەم حزبە بۆگەنە ببوو. شانۆگەریاکانیش کە لەم ڤیستیڤاڵانەدا بەشداریان کردبوو، ساڵی 2001 ساڵی 2002 لەم کۆڕەدا رەخنەیەکی زۆر لەشانۆکارانی عیراق گیرا.
لەساڵی 2002 لەکاتێکدا یەکێک لەتەماشاکەرانی شانۆگەریەکە رەخنەیەکی دەبێ و دەڵێ (رەخنە لەڕژێمی عیراق و رەفتاری رژێمی عیراق بەرامبەر بەشانۆو شانۆکاران دەگرێ و باسی سانسۆری رژێمی دیکتاتۆر دەکات، رۆبیرتۆ جولی داوا دەکات کە سانسۆر بخرێتەسەر هەر رەخنەیەک کە لەڕژێمی عیراق دەگیرێت.
ئەویش بەتودی رەدی ئەو رەخنەیە دەداتەوە.
-ئەمڕۆ لەم قۆناغە نوێ و هەستیارەدا جارێکی تر دەرگایەک لەشانۆی عیراقی کرایەوەو کۆنفرانسێ سازدرا کە بەیان نامەیەکی تیادا خوێندرایەوە ئەمەش بەشێکی ئەو بەیان نامەیە بوو.. نوسخەیەک لەبەیاننامەکە (            ).
دەرگای گفتوگۆ خرایە سەر پشت و حەزدەکەم یەکەمین شت پێش ئەوەی بێمە نێو باسی وتووێژی نێو کۆنفرانسەکە ئەو نیگەرانیەی خۆم باس بکەم لەیەکەمین خاڵەوە کەدیم ئەویش شێوەی رەفتاری و شێوەی دانشتنە کە من ئەگەر بەوردی لێبدرێتەوە لەڕووی دەروون ناسی یان سیرسیو گیلییەوە دەکەوێتە ئەو بوارەوە کە زۆر ناشارەزایە نەولوت بەرزانە نا هونەرمەندانە کا لە لەم کولتورەدا ئەو کەسانە دەنێردرێنەوە بۆ وەرشەی هەست و هزری شیوکولتوری و تاکو بتوانێت، کاتێ لەگەڵ مرۆڤی شێوە کولتوری تردا مامەڵەو رەفتار دەکات، ناشارەزایانە نەبێت، چونکە ئەو کەسانە کە لەلایەن خەڵکە مەرەفتاریان رەت کرایەوە ئەو کاتە بەرهەمەکانیشیان رەت دەکرێتەوە.
ئەمە بابەتێکی نێو کولتورییە بەتایبەت مرۆڤ گەر بەوێ زیاتر لەتروسکەیەکی رەفتارێکی ئەو ئێوارەیە بکۆڵێتەوە دەتوانێ هەموو (تیرەکە ئیدواد سەعید)ی بەسەردا بسەپێنێ، کەچۆن لەمێشکی زۆر نا رۆشنبیری ئەوروپی لەقۆناغی (ئیستعماریەت)وە ئیتر وێنەیەکی کولتوری ئەوروپی بەرز لەلای خۆیان دەنرخێنن و کولتوری خاوەرمیانە بەنزم دەنرخێنن و ئەم وێنەیە لەلایەن زۆر دەرهێنەری ناڕۆشنبیرەوە بۆتە هۆی رەنگدانەوەیەکی چەواشە لەبینەری ئەوروپییەوە ئەوانە بەرپرسیارن بەرامبەر بەو وێنە نادروستە. (رۆبیرتۆ جولی)یش یەکێکە لەو کەسانەی کەچۆن ویستوویەتی وێنەیەکی جوان بەڕژمێمی فاشی بەعسی لەبەغدا بدات واتە هەرچی کورد لەم وڵاتە هەوڵی بۆ دەدات نادروستەو رژێم راستەو دروستەو لەو دیکتاتۆرەیە کە ناڕاستەوخۆ پشتیوانی لێدەکات، بەڕاستی ئێستا ئێمە کە لەئەوروپا دەژین دەزانین کە چۆن دەیان نووسەری شانۆکاری کورد هەن زۆر زۆر لەکەسانی وەکو رۆبیرتۆ جولی بەرزترن و هەر ئامادەین لەگەڵ ئەودا کاربکەن، بەڵام بەداخەوە هەندێ شانۆکاری عیراقی خۆی خاوەن گەورەترین هەڵوێستە، بەڵام خۆی بەنزم دەزانێ.
دانیشتنی ئەو لێپرسراوە بوو رۆبیرتۆ جولی راستە لەوڵاتێکی وەک ئێرە ئازاد هەندێ کات قوتابی لەپۆلدا قاچ دەخەنە سەر مێزەکەی بەردەمی، بەڵام رەوشتی هونەرمەندو جێگای وەزیفی ئەو بۆ من رێگەی بەو دانیشتنەی ئەو نەئەدا کە وەک لێپرسراوی کارگەیەک دانیشتووەو لەلێواری مێزەکەدا بۆ من هەستێکی ترم دەبوو گەر بچووایەتە ریزی هونەرمەندەکان و لەنێوان ئەواندا دابنیشتبایە، وەک یەکێک لەوان… ئەوەم رەچاوکرد، لەوە گرنگتر ئەوە بوو بۆ من ناوەڕۆکی باسەکەو چۆنیەتی وتووێژەکە بوو، گوێڕادێری هونەرمەندێکی بێگانە بم کە خزمەتی حزبی بەعسی کرد و ئێستا لەم قۆناغە نوێیە چی دەڵێ؟ کاتێ باس هاتە سەر ئێسای عیراق و د.عونی کرومی دژی هێزی ئەمریکا وەستایەوە بەوەی ئەوانە داگیرکەرن و ئێمە هەوڵ بۆ ئێستای عیراق دەدەین، رۆبیرتۆ وەڵامەکەی ئەوەبوو وتی: (ئێستا عیراق نییە، ئێمە ناتوانین بڵێین ئێستا عیراق هەیە) کەسێکیان لەشانۆکاری عیراقی نەیانتوانی بڵێن بەهەموو بارێکی شڵەقاوو ناهەموارەوە ئێستا عیراق هەیە، ئێستا عیراق کوردو عەرەب و تورکمان و ئاشووری و سوننی و شیعە خاوەنین، جاران عیراق نەبوو، چونکە عیراق لەسەردەمی پێشوویدا تەنها گۆڕستتانێکی بەکۆمەڵ و بەندیخانە بوو، عیراقی سەدام حسێن بوو، هیچی دی نەبوو..
ئەم باسە (د.عونی کرومی) لەوەوە هات کە شانۆکاری ئەڵمانی و هێلمۆت شێفر پرسیاری لێکردن و وتی: ئێوە ئەم (بەیانە) بۆ کێ دەنێرن، ئەوەبوو د.عەونی کرومی وتی: نەبۆ داگیرکەرانی ئەمریکی نەبۆ (حکومەتی ئینتیقالی) دەنێرین ئێمە ئەم بەیانە بۆ رۆشنبیران دەنێرین، هەروەها نوسەری شانۆی بەناوبانگ محی الدین زەنگەنە وتی: ئێمە بۆ هەموو ئەو کەسانەی دەنێرینەوە کە سەر بەم بابەتەن بەوواتایەکی تر کەئەم بەیانەیان لا مەبەست و گرنگە. هەروەها هونەرمەند (خلیل شەوقی) بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە وتی: لەپێناو ئەوەدا ئەوەی ئەنجاممان دابوو و داومانە شتێکی تریشی بۆ زیاتر بکەین.
هونەرمەند ناجی عبد الامیر لەوەڵامی ئەم پرسیارەدا وتی: ئەوەی ئەمڕۆ تەنها بەیانێک نییە، بەڵکو لەوە زیاتر ئەوەیە کەچۆن یارمەتی شانۆو شانۆکاران بدەین ئەوەی راستی بێت پرسیارەکانی تر زۆر بوون کە دەکرا، من تەنها حەزم کرد ئەوە بخەمەڕوو کە لەپێناویا کۆنفرانسەکە ساز کرابوو، ئەویش بەو بەیانە یاخود ئەو پەیامە بوو کەسەرەتا خستیانە روو لەسەر ئەم پەیامەش یەکەمین پرسیار کرا، پرسیارێکی  تری رۆبیرتۆ جولی ئەوەبوو کە فەرمووی
ئەمەی ئێوە شتێکی ئوتۆپیایە کەباسی دەکەن، لەکاتێکدا عیراق نییەو مەسرەحی عیراقیش نییە، شانۆکارێکی کورد (هاوڕێ زەنگەنە) هەستاو پرسیارێکیکرد بەخێرهاتنی میوانەکانی کردو پیرۆزبایی ئەو نووسەرو دانشمەندانەی کرد بۆ ئەو شانۆیەی ئەنجامدراوە لەدواییشدا وتی: ئەم بەیاننامەیە شانۆییە ئۆتۆپیا نییە، بەڵکو بەرهەمی فیکری کۆمەڵێ شانۆکارەو هەروەها عیراقی ئەمڕۆ هەیەو وەکو دەوڵەتێک و هەروەها بۆ پارساڵ و پێرار واتە (2001 و ساڵی 2002) شانۆی سەر بەڕژێمی عیراقن بۆئێرە دەعوەت کردووە بۆ پاڵپشتی رژێمی عیراق بویت و تۆ زۆر لایەنگری ئەو دیکتاتۆرەت دەکرد کە سەدان هونەرمەندی کوردو عیراقی لەسێدارەداوەو هەروەها لەهەمان هۆڵدا ساڵی پار (2002) من رووبەڕووی شانۆی سەر بەڕژێمی عیراق وەستام و لەپێش چاوی بینەران رەخنەم لەڕژێمی عیراق گرت، بەڵام تۆ ویستت سانسۆر بکەیتە سەر قسەکەی من، بەڵام بۆت نەکراو لەڕۆژنامەو گۆڤارەکاندا دیفاع لەو رژێمە دیکتاتۆرە دەکردو ئەمڕۆ شتێکی تر دەڵێیت؟
ئیتر قسەی پێنەما لەجێی خۆی سڕبوو، وە هیچ وەڵامێکی پێ نەبوو.
ئەوجا بەتۆنێکی گاڵتەجاڕییەوە بەمیوانەکانی خۆی وت: (ئێوەی پیرانی دۆنکی شوت بۆ چ ژنێکتان لەگەڵ نییە؟ بەمەرجێک ئەوەی ئەو ناوی بردن بریتی بوون لەهەرە ناودارەکانی شانۆ بەتایبەتی هونەرمەندانی جعفر السعدی و خلیل شوقی کەئەمانە بڕبڕەی شانۆی عیراقی و مێژووی شانۆی عیراقین، خۆی وەک ئەوەی ژنێکیش شانۆکاریان بۆ لەگەڵ نییە، ئەوەمافی خۆیەتی ئەو پرسیارە بکات و جێگای سەرنجی ئامادەبووانیش بوو کەژنێ بۆ بەشداری ئەم کۆنفرانسەی نەکرد، ئەوەبوو من هەستام و پرسیاری خۆمم لێکرد کە نەخێر ژنێکی شانۆکار هەیەو لەم هۆڵەدا ئێستا ئامادەیە کەئەویش جەنابتان بانگتان کردووە لەکوردستانی عیراقەوە کە خوشکە گەزیزەیە بۆچی ئەو لای جەنابتان دانیشتووەو لەگەڵتانا بەشداری ئەم گفتوگۆیە ناکا، چونکە بۆ من زۆر خۆش دەبوو کەئەو لەسەر سەکۆکە بۆ ئامادەبووانی باس بکردایە، بارودۆخی ژنی شانۆکاری عیراقی و بەتایبەتی لەکوردستانەوە هاتبوو بۆ من زۆر خۆشدەبوو کە نوێنەرایەتی ژنی عیراقی بکردایە، بەڵام بەداخەوە نەک لەسەر سەکۆکە تەنانەت لەهۆڵەکەش هەڵنەستا ئەو خاڵە روون بکاتەوەو باسی لێ بکات کە حەقێکی خۆی بوو ئەی گوایە بۆ هاتبوو؟ بەداخەوە هونەرمەندانی کوردستانیش وادەزانن ئەم لێرە باسی شانۆی کوردستان دەکا؟
ئەوەبوو وەڵامی رۆبیرتۆ جولی وتی ئەوان واتە گەزیزەو مامۆستا ئەحمەد سالار پەیوەندییان بەم کۆنفرانسەوە نییەو ئێمە بەتایبەتی دەچینە کوردستانی عیراق و ئەوانیش بۆ ئێرە بانگ دەکەین، بەڵام هیوادارم کە هونەرمەندانی کورد نەچنە ناو ئەو ماڵەی رۆژێک لەڕۆژان خزمەتی رژێمی کردو باسی کوردی نەکرد ئەی ئەوکاتە ئەو لەکوێبوو کە کوردستان ئازادو سەربەخۆ بوو، ئەوکاتە بۆ بیری لەشانۆیەک نەکردەوە کەناوی شانۆی کوردی بێت لەکوردستانی عیراق؟
لایەنێکی تریش کە جێی داخە بۆ من کە مامۆستای هونەرمەند ئەحمەد سالار ئامادەی کۆنفرانسەکە بەهیچ شێوەیەک نەبوو نازانم بۆ؟ز کەئامادەبوونی گرنگییەکی خۆی هەبوو دەبوایە بەشداری وتووێژی پاشەڕۆژی شانۆی کوردیشی لەپاڵ عیراقی دا بکردبایە کە نزیکترین کەسە لەشانۆی کوردی و ئاگاداری خەبات و قوربانی شانۆی کوردییە کە ئێمە خاوەنی شانۆی شاخ بووین لەکاتێکا من خۆم ئاگاداری ئەوەنیم کە شانۆیەک هەبووبێ لە(ئەهوارەکان) بۆنموونە یاخود لەهەر جێگایەکی ترا کەخەباتی نهێنی هەبووبێ وەک شانۆی کوردی و ئێستاش رۆژی ئەوە هاتووە کەشانۆو هونەری کوردی بەگشت جیهانا بانگی خۆی بدات و دەنگی خۆی ئاشکرا بکات کە مێژووی ئێمە، مێژوویەکی زۆر رەسەنەو لەخەبات و قوربانییەوە دەستی پێکردووە، ئەوەی شانۆی عیراقی نەیتوانیوە بیڵێ شانۆی کوردی هەستاوە بەم ئەرکە.
دوای وتووێژێکی دوو کاتژمێرو نیوی سەرئەنجامی کۆڕەکە بەوە کۆتایی هات کە 15 خولەک باسی لەوەکرد کە چەند مەبلەغی بۆ بنیات نانەوەی شانۆی عیراقی کۆکردۆتەوەو کەوتە ژمێریاری کە لەوە دەچوو ئێمە لەوانەیەکی ماتماتیکیا دانیشتبین و بەڕاستی خەڵکانی ئەوێی زۆر بێزار کرد، ئەوەبوو هونەرمەند خەلیل شەوقی پێیوت: (بمانزانییانە ژمێریارێکمان لەگەڵ خۆمان دەهێنا!) ئیدی بەمە کۆتایی بەکۆڕەکە هێنا. کە بۆ من ئەمە ئەنجامی سەرەکی گێڕانی کۆنفرانسەکە بوو کە بڵێ ئەوا منێ ئەوەندەم بۆ خڕکردنەوە، بزانم چۆنم بۆتان کەئەمە رەوشتێکی رەئسمالی ئەم وڵاتانەیە لەناو دەروونی خاوەن کارگەو خاوەن دەسەڵاتدارە مادییەکان هەیە کە نەدەبوایە لەوێ هونەرمەندان هەبوایە. ئیدی پێشنیاری ئەوەی نەکرد کەئێمەی هونەرمەندان و ئامادەبووان لەئەکسیل چ پێشنیارو خواستێکمان هەیە بۆ شانۆی عیراقی داهاتوو کە بەڕاستی گەر پارە بەشێکی بێ بۆ بنیات نانەوە، بەڵام دەستوورو یاسامان دەوێ ئێمە راگۆڕینەوەو ئازادیمان دەوێ. هەڵبژاردنی بابەت بەئەم سەردەمە چییە کە لەخزمەتی ئەم قۆناغەو کۆمەڵگادا بێ، ئەمانە بەشی گرنگن.