ناوچە دابڕاوەکان: فشە یان حەماسی نەتەوەیی؟

خاوەنی هەر ئایدیۆلۆژیایەک بیت، پێویستە بەوردیی‌و سەلیقەوە چەمکە سیاسیی‌و کولتوورییەکان بەکاربهێنیت. لەدەستوری عێراقدا، چەمکی “ناوچە دابڕاوەکان” بوونی نییە، هەندێک لاڵەپەتەیی پێوەدەکەن‌و زیاتر ئیقاعی کڕوزانەوەی دەدەنێ‌و بە”ناوچە دابڕێنراوەکان” دەیناسێنن. لەدەستوردا، چەمکی” المناطق الاخرى المتنازع عليها- ناوچە کێشە لەسەرەکانی تر، یان جێناکۆکەکانی تر-other disputed territories” بوونی هەیە، بەڵام دابڕاو “منعزل – isolated” بوونی نییە.  

ئەمە حەماسی نەتەوەیی‌و کەفوکوڵی ناسیۆنالیستیی نییە کە چەمکەکان بۆ شەقامی کوردیی‌و بازاڕی سیاسیی پێچەوانە دەکاتەوەو نان‌و پیازی پێوە دەخوات، بەڵکو ئەمە فشەیەکی سیاسیی‌و درۆیەکی گەورەی دەسەڵاتی کوردیی‌و ئۆپۆزیسیۆن‌و هەموو ئەو  ئینتێلێکچوواڵە پڕ لەمەعریفانەن کە تیۆرایزی نەتەوەییبوون بەم دەغدەغە ناسیۆنالیستییانە دەمەزەرد دەکەنەوە. ئەم فشەی “دابڕاو و دابڕێنراو”ە وەک فشەی میدیای ئەو دەسەڵاتە وایە، کە سەرۆکی هەرێمی کوردستان، بە”سەرۆکی کوردستان” دەناسێنن، ئەویش بەس لەئاستی لوکاڵیی میدیای  حیزبدا، ئەگینا حەدیان چییە بەعەرەبیی‌و فارسیی‌و تورکیی‌و ئینگلیزیی…تاد، وڕێنەی  وا بنووسن.

زمان‌و چەمکی باڵا، لەکۆنتێکستی وردو ئەکادیمییدا، فیکری باڵا بەرهەم دێنێت. ئەمە بۆچوونی زۆرینەی زمانناس‌و ئەنسرۆپۆلۆجیست‌و سۆسیۆلۆجیستەکانە، کە زمان وەک هێزو سیمبۆڵ‌و مەبنای فیکر دەچوێنن. لەکاتێکدا زمانی فیکریی بەگشتیی‌و فیکری نەتەوەیی کورد بەتایبەتیی زۆر رووت‌و رەجاڵە، کەچیی بەفشەی ناسیۆنالیستیی‌و یارییکردن بەهەستی خەڵکی عەوام، دەیانەوێ ناسیۆنالیزمی خەڵکی سادە بگەشێننەوە.  قسەمان لەسەر دەسەڵاتی نەوت-دز نییە کە هەرێمی کوردستان وەک کۆڵۆنییەکی تاڵانیی سەیر دەکات، قسە لەسەر ئەو ئۆپۆزیسیۆن‌و رۆشنبیرە بێلایەنانەیە، ئاو بەئاشی کەشوفشەکانی دەسەڵاتی سیاسییدا دەکەن. 

بەزمانێکی سادەی کۆمەڵایەتیی، بەکارهێنانی “دابڕاو” لەبری”ناکۆک”، وەک ئەو پیاوە سمێڵ بابڕە وایە، لەناو ژن‌و منداڵەکانیدا، هەڕەشەی زل لەنەیارەکانی دەکات و تاوێری گەورە هەڵدەگرێ‌و جوێنی زۆر بریندارکەر بەزاریدا دێت، کەچیی لەناو خەڵکداو  روو بەنەیارەکانی، موجامەلەو قسەی مەعقول دەکات. دەسەڵاتی کوردیی‌و میدیا حیزبیی‌و سێبەرەکانیش رێکوڕەوان ئەم کارە دەکەن. ئۆپۆزیسیۆن‌و میدیای سەربەخۆش، لەژێر پەرچەمی کوردەنامووسییدا، خۆیان رادەستی ئەمری واقیعێک کردووە، کە نائاگایی سیاسیی‌و حەماسی نەتەوەیی ‌وڕو کەڕو تەپی کردوون. 

سەرەنجام داخوازییە نەتەوەییەکانی کورد لەعێراقدا، بەدروشمی چەواشەکارانەو حەماسی نەتەوەیی‌و فشەی کوردایەتیی دابین ناکرێن، بەڵکو بەفیکرو دیسپلین‌و ئیرادەی سیاسیی دابین دەکرێن. ناسیۆنالیزمی بێفیکری کوردیی‌و رۆشنبیرە نەتەوەییە بێفیکرەکانی کورد، تا هەنووکەش خاوەنی یەک کتێبی فیکریی نیین، پێیانوایە بەتێکەڵکردنی حەماسی نەتەوەیی‌و فشەی نەتەوەیی، دەتوانن مۆبەڵایزی شەقامی کوردیی تا سەر بکەن.

ئێمە تەجروبەیەکی زۆر فاشیلی ئەم حەماس‌و فشە نەتەوەییانەمان لەنزیک خۆمانەوە هەیە، نەتەوەییەکانی فەلەستین‌و ئیسلامی سیاسیی عەرەبیی لەهەمبەر قودسی تاسەر عەرەبیی‌و تا ئەبەد ئسیلامیی! جگە لەوێرانیی‌و لەدەستدانی یەکجاریی قودس، هیچیتریان نەکرد. بۆ کوردیش زۆر گرینگە پەند لەوانەکانی مێژوو وەربگرین. دەستکەوتی نەتەوەیی بەدروشم‌و خۆگیڤکردنەوەو قوڕپێوان و فیشاڵی ناسیۆنالیستیی، بەوشەو چەمکی نادەستوریی نابێ، بەڵکو بەئیرادەو فیکرو مەعریفەی سیاسیی دەکرێ. بەحیزبی خاوەن ئینتیمای نیشتمانیی‌و حکومەتی نیشتمانیی دەکرێ، نەک بەو پێشمەرگە میلیشیایانەی پارێزگاریی لەقاچاغچییەکانی نەوت دەکەن‌و ئینتیمای نیشتمانیی و وەلائی نەتەوەییان، تەنیا بۆ پارە و حیزب هەیە.

ئەم بابەتە، لە گۆشەی “پەنجەرە”ی ئاوێنەدا ” ژمارە ٣٥٣” دا بڵاو بووەتەوە. لەبەرئەوەی لەو گۆشەیەدا جێگەی ببێتەوە، هەندێک لێکدانەوەی زمانەوانیی لەسەر چەمکی ( دابڕاو و دابڕێنراو) لابردران. لێرەدا تەنیا ئەو بەشە کورتەی دادەنێمەوە.

دابڕاو یان دابڕێنراو، لە مەعریفەی سیاسیی حیزبەکانی دەسەڵات و لایەنگرانی ئەواندا، بە مانای ” مستقطع” عەرەبیی دێت. لەڕووی زمانناسییەوە ئەمەش هەڵەیە، چونکە دابڕاو و دابڕێنراو، لە چاووگی “بڕین” ەوە نەهاتوون، واتە لە قطع ی عەرەبییەوە نەهاتوون.