(ئەزمون و یاد).. ئازارەکانی مرۆڤی کورد و شەڕی براکان وەک پاڵەوان

هەردی مەهدی میکە…..

ا ئەو ساتەی (ئەزمون و یاد)ی نوسەر و شاعیر (پشکۆ نەجمەدین)م خوێندەوە، لەوباوەڕەدابووم ئەوانەی بیرەوەرییەکانی خۆیان دەنوسنەوە، تەنها ئەیانەوێ بڵێن "سەیری گرنگی و رۆڵمان بکەن، ببینن ئێمە کێبوین و خەڵکیش چیبووە؟ ئێمەین پاڵەوانانی رابردوو خاوەنی سەدان پەڕە لەبیرەوەری"، بەڵام ناکرێت ئەو راستییە بشارمەوە کە دوای تەواوکردنی (ئەزمون و یاد) لەسەر ئەو باوەڕەی پێشوو ئیستێکم کرد، راستیەکەی ئەو بیرەوەریانەی (پشکۆ) ئەوەیان پێوتین: دەکرێت بیرەوەریش بنوسینەوە و لەبری گرنگی خۆمان ئاوێنەی ناوەوەی روداوە نەبینراوەکان بین، دەکرێت بیرەوەری بنوسینەوە و نوسەر و سەرکردە و پاڵەوانەکان لاوازترین کاراکتەری ناو چیرۆکە ئاڵۆزەکانی بیرەوەریەکانمان بن، دەشکرێت هەندێجار سێبەری روداوەکان کاریگەری زیاتریان هەبێت لە روداو.. هاوزەمان (پشکۆ) پێمان دەڵێت: لەبیرەوەریدا ئەمجارە رەخنەگرتن و شکست و هەڵە پاڵەوانی بیرەوەریەکانە. لەو بڕوایەدام لە مێژووی کورد و کۆی بیرەوەری "پاڵەوانەکان"مان (ئەزمون و یاد) کەموێنەیە و یەکەمجارە لەبری ئەوەی سەدان پەڕە بۆ ژیان و بنەماڵە و پۆستەکان تەرخانبکرێت، لەبری ئەوە تەواوی بیرەوەری ببێتە خوێندنەوە و دەرککردنی ورد هەڵەکان و دانپێدانانە راشکاوانەکان، جگە لەوەش لەم بیرەوەریەدا نوسەر و تەواوی سەرکردەکان نەبونەتە تەزوی سەرەکی گێڕانەوە و چالاکییە پاڵەوانبازیەکان، ئەوەی دەبێتە ماکی سەرەکی (ئەزمون و یاد) گێرانەوەی روداوە وەک "روداو" نەک وەک "دەرخستنی پاڵەوان و ترسنۆک"، جگەلەوەش ئەوەی کۆی بیرەوەریەکانی پشکۆ جیادەکاتەوە لەوانیتر، ئەو زمانە رەخنەییەیە کە لەتەواوی روداوەکاندا ئامادەییەکی بەرچاوی هەیە و لەساتەکانی جەنگ و گفتوگۆ و پشو و هەڵهاتندا وننابێت، ئەمەش جیاکاریەکی دیکەی بیرەوەریەکانی پشکۆ-یە لەو بیرەوەریانەی کە ئامانجیان تەنها و تەنها نمایشی پاڵەوانبازی و حوکمدانەکانە بەسەر رابردودا و ترسیش لە لەبیرچونەوە و ونبون.
(ئەزمون و یاد) لەنێوان مێژوو و شانازیدا
لێرە لە (ئەزمون و یاد) (تەنیا لە "ئەزمون و یاد"-دا)، رابردوو و دوێنێ وەک "مێژوو" سەیرکراوە بەومانایەی گێرانەوەی "روداو" وەک "مێژوو" نەک وەک "چیرۆک و گێڕانەوە"، بە واتای ئەوەی مێژوو تەنها لەوەدا ناوەستێت تۆماری روداو بکات و بەس، بەڵکو چونەناوەوەی هۆکارەکان و دیوی ناوەوە و شاراوەی روداوەکانیشە، نەک گێرانەوە وەک "شانازیکردن و نازین بە بیرەوەری و رابردودا"، بەبڕوای ئێمە مرۆڤ ئەوکاتە پەنادەباتە بەر شانازی و رابردوو کە هیچ وەڵامێکی بۆ ئێستا و ئایندە پێنامێنێت و دەستەوسانە لە داهێنان و دواکەوتندا ئەوجا لەبری وەڵامدانەوەی جەماوەرەکەی لەپرسی (چیت پێیە بۆ ئەمڕۆ؟) ئەو هێزە کۆنخواز و رابردووپەروەرانە لە بێوەڵامیدا تەنها ئەوەندە دەتوانن رابردوو پیرۆزبکەن و بڵێن (ئێمەبوین دوێنێمان هەبوو، ئێمەبووین خاوەنی شانازیەکان)، راستیەکەی ئەم لێکدانەوەیەی ئێمە دەکرێت پشتراستبکرێتەوە لەبەر رۆشنایی تیۆرەکەی (ئارنۆڵد تویبنی) تیۆرسێنی فەلسەفەی مێژوو و راڤەکاری ئەو بۆ دابڕانی چینی باڵادەست لە چینی گشتی و پرۆلیتاریا. بەڵام دەبینین لە (ئەزمون و یاد)دا مامەڵەیەکی وردومێژووگەراییانە کراوە و وەک بەشێک لە رابردوو روداوەکانی ناو بیرەوەریەکان تاوتوێکراوە، نەک وەک کایەیەک بۆ زیندوراگرتنی خود و خۆدەربازکردن لە وەهمی بیرچونەوەو خۆهەڵکێشان و شانازی کردن، نوسەری (ئەزمون و یاد) رەنگە خاڵی بەهێز و گێرانەوەکانیشی بەبڕوای ئێمە لەم لایەنەوە سەرچاوەی گرتبێت.
شەڕی براکان و چرکەساتە دەرونییە ئازاراویەکان
"ئەو وشیارەی چەند ساتێک پێش ئێستا هێزی جوانەگایەکی تێدابوو، وا لە پەل وپۆ دەکەوێت و بە ئاستەم لێوانی پێدەبزوێن.. رەنگی تادێت زەرد و زەردتردەبێت هەموو هێزی خۆی کۆدەکاتەوە و گەرەکیە تەکان بدات، کەچی سەری دەکەوێتەوە ئامێزی من.. نەرم نەرم چاوی بە چواردەوردا دەگێڕێ.. لەقوڵایی ئاسمان رادەمێنێ! لەچاوانیدا دەیان پرسیاری نامەفهوم و راڤەنەکراو دەبینم! کێ لەنهێنی پرسە قوڵەکانی مرۆڤێکی لەلێوار مەرگدا وەستاو دەگات؟ ئەرێ دەشێ مرۆڤ لەوئان و ساتەدا بیر لەچی بکاتەوە…؟ پەیپێبردنیان ئەستەمە! دەست لەسەر دڵی دادەنێم، هەست بە ترپەی لێدانی ناکەم.. ئێستا چاوەکانی  مۆلەق وەستاون.. ئیدی زەمەن بۆ ئەو کۆتایی هات! ئیدی کۆمەڵە، کورد و شۆڕشی نوێ، بۆ ئەو هیچ مانایەکیان نەما!" ((ئەزمون و یاد):ل38)
 ئەمە دوا ساتی وشیارە کە لەشەڕی قیادە موەقەتە و یەکێتیدا دەکوژرێت، چی لەم وێنەیە ئازاراویترە بۆ مرۆڤ، ئەمە ئەو وێنەیەیە پێمان دەڵێت کە براکوژی و چرکەساتی ئازارە دەرونییەکان چۆن وێرانمان دەکەن، مرۆڤێک لەپێناو بەهاباڵاکاندا دێتەشاخ و بە نزمترین ئاستی رێزدانان و گاڵتەکردن بە نیشتمان و سوک سەیرکردنی بەهاکان دەکوژرێت، ئەوساتەشە کە نوسەر ورد و زیرەکانە باسی لەو کوشندەییەی ئایۆلۆژیا و درۆگەورەکان کردوە کە مرۆڤ لەپێناویاندا دەبێتە قوربانی و خوا و بەهەشتەکەی ئەوانیش بەهانایەوە ناگەن.
ئەوەی لە (ئەزمون و یاد)دا بەهەند گیراوە نە سەرکردەیە و نە خاوەن بیرەوەرییە و نە رابردوو پەرستییە و نە (کۆمەڵە)، بەڵکو ئەوەی گرنگە  ئینسانی کوردە وەک ئینسان نەک وەک نیشتەجێی ئایدۆلۆژیایەک یان زمانێک، هەرئەمەش نوسەر راشکاوانە لە پێشەکییەکەیدا ئاماژە بەوەدەکات کە خەم و ئازارەکان و شەڕی ناوخۆ و براکوژی دەزوی سەرەکی پێکەوەبەستنی کۆی روداوەکانە و هەڵوەستە کردنیش لەسەر ئەم لایەنە ئینسانیانە زۆرترین ماوە و بەهێزترین رۆڵیان پێدراوە. نوسەر لەسەر ئەو روداوانە هەڵوێستەی کردوە کە رۆڵیان دەبێت لەو دۆخ و بارە ناهەموارەی کە ئەوسای ژیانی تاکی کورد و ئێستای ئاڵۆز و پڕگەندەڵی بەرهەمهێناوە، پەیتا پەیتا ئەو مشەخۆری و دزی و کەمتەرخەمییەی هەندێ پێشمەرگە و جاش و خائینەکان زیندودەکاتەوە و لەوێشەوە پێمان دەڵێت: هەر ئەوانەبوون ئەمڕۆ و لەمڕۆی کورددا ئامادەییان هەیە و کاراکتەری سەرەکین لەبەرهەمهێنانی ئەو گەندەڵی و پاشاگەردانیەی ئێستاماندا. پشکۆ نەجمەدین چەندان وێنەی ئازاراوی ئەو زەمەنەی بەکامێرای زمانی گێراوەتەوە.
بەکارهێنانی زمان و یادەوەرییەک لە پیرۆزی داڕنراو
مامەڵە کردن لەگەڵ زماندا مامەڵەیەکی بەرپرسیارنەیە، چ لەروی مەسرەفگەرایی  وشە و چ لەروی  رەگ و ریشەی وشەکاریی و بێلایەنی و لایەنداری وشەکان، چونکە نوسەر وریاییانە وشەکانی بەکاربردووە، لەنمونەی ئەوانەش وشەکانی (کورژراو و شەهید)ی لێکجیاکردوەتەوە، ئەمە جگەلەوەی لە هیچ کوژراوێکی شەڕەکانی براکوژیدا وشەی شەهیدی بەکارنەهێناوە چونکە پێی وایە "ئەوان دەتوانن قوربانییە بێگوناهەکانی شەڕی نێوخۆ و سیاسەتی چەوتی حزبەکان بن. شەهید لە چەمکە نەتەوەییەکەیدا کەسێکە لە پێناوی ئامانجی بەرزی نەتەوەکەیدا گیانی دەبەخشێت.ئەوانەی لەشەڕی نێوخۆدا بونە قوربانی، گیانلەدەستدانیان چ سەروکارێکی لەگەڵً ئامانج وستراتیژی دۆزی نەتەوەیی کورددا نییە. ئەوان تەنیا قوربانییانی بەرژەوەندییەکانی حیزب و سەرکردەی خۆیانن."
ئەوەی جوانی زیاتری بەخشیوەتە (ئەزمون و یاد) چ لەرێی زمانەوە چ لەڕێی زەین و بیرکردنەوە و دەربڕینەکانی نوسەرەوە شتێک نییە بەناوی پیرۆزی و موقەدسکردن، هەموو روداو و ژوان و کارەسات و سەرکەوتن و ژێرکەوتنێک لە (ئەزمون و یاد)دا شایستەی لێکدانەوە و رەخنەییانە لێ ڕوانینیەتی، ئیتر ئەوکەسە لە پاشایەکەوە تا گەدایەک، هەرکەس و لایەن و بنەماڵە و ئایدیایەک بێت.
پشکۆ بینینی لەیادەوەریەکانیدا بنینی جاشێک و بینی سەرکردەیەکی وەک دوو روداو وەرگرتوە نەک هیچ جۆرە لایەنداری و پیرۆزگەراییەک.. جگە لەوەش پێشمەرگە و سەرکردە لێرەدا هیچ جیاوازییەکیان نییە و هەردووکیان دوو کەرەسەی وەگەڕخراون تا لێیانەوە روداوگەلێکی ئازاراوی بگێڕدرێنەوە. بگرە هەندێجار ئەوەندەی گرنگی بە گێرانەوەی دیوی ناوەوەی هەڵسوکەوتەکانی جاشێک یان پێشمەرگەیەک یان پاشقولەکانی کەسێکی کردوەتە ماک نیوئەوەندە ژوانەکانی لەگەڵ سەرکردەکانیدا لە گێرانەوەکەیدا بەکارنەهێناوە، ئەمەش رەنگە لەوروەوە بوبێت کە دەکرێت هەندێک جار رەفتاری جاشێک یان لەحزەیەکی شەڕی ناوخۆ  یان گاڵتەیەکی بەرپرسێک زیاتر راستی و روداوەکانی لێوەبگێڕدرێـتەوە نەک بینینە تەشریفاتی و فەرمییەکان کە ژیان و بیرەوەریەکانی خەڵکانیتر پڕن لەوانە.
 رەنگە هەر لەم روەشەوە بێت هێندەی رەخنەی لەبیری کۆمەڵە گرتبێت ئەوەندەشی لە پارتی و بنەماڵەکەیی و مام جەلال و بارزانی و کاک مەسعود و ئیدریسی براگەورەی گرتبێت، ئەو تەنیا لەوەشدا ناوەستێک لەسەر وێستگە فیکریەکانی ئەوسای کۆمەڵە دەوەستێتێت و نەشتەری رەخنە لە خۆگرتن دەبێتە پاڵەوان و بەرلە هەرکەس لایەنێک، شانازیەکانی خۆی دەکاتە باشترین کەرەسەی ناو رەخنەگرتنەکانی.
لە کۆتاییدا تەنیا پرسیارێک دەمێنێتەوە، ئایا (پشکۆ نەجمەدین) دەتوانێت لە بەرگی دووەمی ئەزمون و یاد-دا پارێزگاری لەو زمان و تەکنیک و راستگۆیی و رەخنەگرییەی بکات و بە هەمان تایبەتمەندیی ئەزمونی یەکەمی، بەرگی دووەم پێشکەشی خوێنەر بکات؟
  Hardi_mahdi@yahoo.com