بیرەوەریەکانم…به‌شی دوو.. فائق جەمیل
بیرەوەریەکانم…به‌شی دوو.. فائق جەمیل
هەولێر
مامۆستاکانمان لە قۆناخی ئامەدەیی لە هەولێر ، ( عبدالعزیز دامرچی ) – عەبدولعەزیز دامەرچی – لە دەرچوانی ( دار المعلمین العالیە ) – خانەی مامۆستایانی باڵا – لە بەغدا ، تورکمان لە خەڵکی شاری کەرکوک وانەی ( جغرافیا ) -جویوگرافیا لە پۆڵی چوارەم و ( اقتساد سیاسی ) – ئابوری رامیاری – لە پۆڵی پێنجەمی دەگۆتەوە ، شایانی وتنە کە وانەی ئابوری زۆر گرنگ وبەسود بو لە بارەی گشت سیستەمەکانی ئابوری لە دونیای سەرمایەدارو سۆشیالییست لە مان تیوری -مارکسی- لە بارەی کۆمپانیاو بازارو قازانج وزەرەر هەروها گشت لایەنەکانی ئابوری لە ژیانی کۆمەڵ بە گشتی ، بەش بە حاڵی خۆم زۆر حەزم لەم وانە دەکرد لە هەمان کات هەندێ بابەتەکان لای من نو نەبو لە شانەکانی حزب وەک وانە دەمانخوێند ، وابو لە بە کەڵۆریا بەززترین نمرەم لێ وەرگرت ئەمیش کە 72 حەفتاو دو بو ، بۆیە زۆر بە هاسانی لە کۆلیجی ( اقتێاد )- ئابوری – لە بەغدا ناوم دەرچوو بو . بە رێکەوت لەم رۆژانە لە پرسەی مامۆسنام ( دامرچی) کە لە ( انقرە ) کۆچی دوایی کرد بو ، لە لایەن خزمانی نیزیکەوە کە بە خێزانەوە چەندین ساڵە لە سدنی جێنشینن بەستی بویان ئامادەبووم .
هەروها مامۆستا ( مستفا حسن شعبان )- مستەفا حەسەن شەعبان – لە خەڵکانی ( عمادیە ) – ئامێدی ، ئەمیش وانەکانی (جیوغرافیا )- جیوگرافیاو مێژووی دەگوتەوە ، پیاوێ زۆر بەرێزو هێمن و چوست ، لە سەردانەکەی دواییم ساڵی پار 2007 لە هەولێر بە خزمەتی گەیشتم .هەروها لە مامۆستاکان (حسین رشوانی ) – حوسێن رەشوانی لە دەرچوانی زانکۆی (ازهر )- ئەزهەر- لە قاهیرە هەڵبەتە وانەی ئاین و زمان وئەدەبی عەرەبی دەگۆتەوە ، مامۆستا گەرچی شارەزایەکی زۆری هەبو لەم بابەتانە گەڵێ دڵسۆز بو لە وانە گوتنەوەکەی بەڵام وەک زۆربەی دەرچوانی کۆلیجەکانی غەیری خانەی مامۆستایانی باڵا – دار المعلمین العالیە – کە بە تایبەتی ئامادە دەکران بۆ مامۆستایی – لە چۆنیەتی وانە گوتنەوەی و گەیاندنی تێکستی وانەکان بۆ قوتابیان لاوازبو ، لە هەمان کات مامۆستا رەشوانی کەسایەت ورویێکی کوردەواری لە ناو قوتابخانە دەنواند زۆر قسە رەوان و چاپوک وابو لە پرسیاری قوتابیەک لە پۆڵ -( محمەدی خدری پاشا )- گەر مامۆستا بە جوبەو عەمامە دەمینێتەوە … ؟، زۆر تورە بو لە پرسیارەکەی گەرچی لە ساڵی ئایندە واپێویست بو جلەکانی بگۆری بە شەبقەوە ، مامۆستا- خچر حسین ( خدر حوسەین )- وانەکانی زانستی دەگوتەوە وەک بیسترا ئەمیش لە دەرچوانی کۆلێجێک بو لە دەرەوەی وڵات ، پیاوێ زۆر کڕ وبێ دەنگ وبەرێز .( ڕحمد جیوشی )- ئەحمەد جیوشی ( مسری یا سودانی )- بۆ چەند مانگێ وانەی ئینگلیزی دەگوتەوە لەم ماوەیە ئێمەی قوتابیان سودمان هەم لە زمانە عەرەبیەکەی وهەم لە ئینگلیزی وەرگرت ، پاش ئەم ( عسمت کتانی ) – عیسمەت کتانی – وانەکانی ئینگلیزی بە خۆوە گرت لە دەرچوانی ئەمریکا- وا دیاربو یەکسەر پاش گەرانەوەی بۆ وڵات لە قوتابخانەی ئامادەیی هەولێر بە مامۆستا دامەزرا لە بنەرەتا ئەگەرێتەوە بۆ بنە ماڵەێ ( کتانی ) لە شارۆچکەی ( بامرنی ) سەر بە عمادیە ( ڕمێدی ) بنە مالەێکی فرەوان و ناسراو وزانست دۆست . زۆر بە توانا لە زمانی ئینگلیزی بە تام وچێشت وانەکانی دەگوتەوە ئەم زمانەی لا خۆش کردبوین ، خۆشی هێشتا سیماو هەوای ئەمریکای پێوە مابو بە جل وبەرگی تایپی ئەمریکی و پێڵاو پانتۆلی فلات وگۆرەوی رەنگاورەنگ کراسی سەر پانتۆل ، لەگەڵ ( جواد ) – مامۆستای شێوەکار لە هەمان قوتابخانە دۆستایەتی خۆش بو چەند جارێ داوەتی ماڵەوەی کرد بۆیە لە نیزیکەوە شارەزای بوم ، لەم ماوەیە گۆڤارێ لە گۆڤارەکانی ئەمریکا پێشبرکێیەکی بڵاو کردەوە لە بارەی باشترین وتار لە بارەی { خاڵی چوارەم } لە پرۆژەی ترومان – سەرۆکی ولایەتەکانی ئەمریکای یەکگرتوی لە ساڵانی دوای شەڕی گێتی دووەم 939/945 .
ئەوەندەی لە یادم بێ – پرۆژەی ترومان- بریتی بو لە چەند خاڵێ زۆربەی پێوەندی بە ئاوەدانکردنەوەی ئەم وڵاتانەی توشی زەرەروزیانی زۆر بوبون لە ئەنجامی شەڕی گێتی دووم بە تایبەتی لە ئەوروپاو وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەراست ، حکومەتی ئەمریکا بەبنەمای ئەم پرۆژەیە بۆ ئەم مەبەستە پارەیەکی زۆری تەرخان کرد . ( خاڵی چوارەم ) لەم پرۆژەیە تایبەت بوبە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەراست کە عیراقیشی دەگرتەوە بۆیە لەم ماوەیە لە سەرتاپای عیراق گەڵێ بینای قوتابخانەو ونەخۆشخانەو هۆڵ وگەڵی دامودەزگای گەشەپێدان لە سەر حیسابی ئەم خاڵە هاتەدی .
بابگەرێنەو عیسمەت کتانی ، وتارەکەی لە بارەی ( خاڵی چوارەم )ی ناوبراو بە یەکەم دەرچو ، لە لایەن گوڤارەکە پاداشت کرا بە مێوانداری لە ئەمریکا بۆ مانگێ لە سەر حیسابی ئەم گۆڤارە ، هەندەشی پێنەچو گوازترایەوە وەزارەتی ( دەرەوە ) وەک نوێنەری عیراق لە – منزمە الامم المتحدە ( رێکخراوی نەتەوە یەکگرتوەکان ) لە ئەمریکا بۆ ماوەیەکی زۆر لەم پۆستە مایەوە تا لە ئەمریکا کۆچی دواییێ بە نەخۆشی شیرپەنجە کرد .
لە پۆڵی چوارەمی ئەدەبی ئەم ساڵ لە بەر بێ مامۆستایی – ( مدیر مدیریە معارف اربیل ) – واتە بەرێوەبەری بەرێوەبەرایەتی زانستی هەولێر – مامۆستا ( عبد المجید حسن ) – عەبدولمەجید حەسەن – لە خەڵکانی موسڵ ( وازاندرا کە شەبەک بو ) وانەی – عەرەبی و ئایینی پێ دەگوتین ، زۆر شارەزاو بەتوانا لە ئەدەب و رێزمانی عەرەبی ، وانەکانی زۆر بە تام و جێژ بەش بە حاڵی خۆم زۆر سودم لە وانەکانی دەکرد لە هەمان کات زۆر پێشکەوتو بوم لەم وانانە بە رادەیەک لە تاقیکردنەوەی سەری سالڕ لە هەردو وانە لێبوردرام چونکە مەعەدەلی نمرەکانم لە هەردو وانە ( 90) نەوەت بو بە گویرەی نیزامی ئەم کات گەر لە تاقە وانەکان لە معەدەل 90 نمرە بێت تاقی کردنەوەی سەری ساڵ لە م وانانە ناکرێ ، خۆ گەر معەدەل 85 بێت لە گشت وانەکان ئیدی تاقیکردنەوەی سەری سال لە گشتیان ناکرێ .
ئەم نمرە بەرزە لە وانەی عەرەبی وئاین ئەگەرێتەوە تاقی کردنەوەی نیوەی ساڵ وابو مامۆستا داوای لێکردم رستەیەک لە (حدیپ )- حدیسی پێغەمبەر کە ئەڵێ { لا تکن ڕمعە : یقول يقول أنا مع الناس ان أحسنوا أحسنت وأن أساؤا أسأت } – واتە مانای بە گشتی ( دوا مەکەوە : ئەڵێ لە گەڵ خەڵکانم گەر چاکەیان کرد چاکە دەکەم ، گەر خراپەیان کرد خراپە دەکەم ) ئیدی بە تەواوی بە ( ئیعراب ) شێمکردەوە هەروها لە وانەی ( ئینشا )- واتە پەخشان لە 30 نمرە – دو جار 29 نمرەی بۆ دانابووم ، لە پەخشانی یەکەم بەناو { كيف تصلح القرية العراقية ) – واتە چۆن گوندی عیراق چاک دەکرێ ..؟ منیش بە زمانی عەربی زۆر رێک بێ هەڵە بە خەتێ خۆش لە سەرەتاوە نوسیبوم ( گوندی عیراق چاک ناکرێ وپێش ناکەوێت تا جوتیار لە زەبروزۆری وستەمی دەرەبەگ رزگاری نەبێ و نەبێت بە خاوەن زەوی و خاکی خۆی ئینجا باسی قوتابخانەو نەخۆشخانەو رێگاو بان و …. ) هەڵبەتە ئەم بیرو باورانە لە ناو رێخراوەکانی حزب و ئەم کتێبانەی ئەم کات دەمانخوێندەوە فێر بوبوین – مام جەلال لەم بارەوە دەورێکی زۆری هەبو هیچ مارکسیەک لە م دەورە هەندی ئەم شارەزای هیرزو رێبازی مارکسی نەبو ..!! هەڵبەتە مامۆستا عەبدولمەجید یەکسەر بە شیوعی لە قەلەم دام وتی ئەم بیرو باورەی تۆ جێی مەترسیە گەر ئەم دەفتەرەی تۆبنێرم بۆ ( شوعبەی خاسە ) – واتە دایرەی ئەمن – لە سێ ساڵ کەمتر حوکم ناکرێی ، زۆر نەسیحەتی کردم کە لە بیرو رای شیوعی دور کەومەوە و هەر لەم مەیانە ناوی مام جەلالی درکاند و وتی ساڵی ئایندە لە کۆیە گەر بۆ 5 پێنج قوتابیش بێت ئامادەیی دەکەمەوە ، هەڵبەتە مەبەستی ئەمە بو قوتابیانی کۆیی لەهەولێر نەخوێنن .
مامۆستای هونەری شێوەکار لە قوتابخانەی ( ثانوية اربیل )- سانوی هەولێر – کە ئامادەییشی لەگەڵ دابو – (جواد رسول ناجی ) جەواد رەسول ناجی – ژوورێ بە ناو ( مرسم )مەرسەم – بۆی تەرخان کرابو ، گەرچی لە راستیدا بۆ گشت شێوەکانی جموجۆل وکۆبونەوەو ئاهەنگی هونەری نەک هەر بۆ قوتابخانەی سانەوی بەلکو گشت قوتابخانەکانی شاری دەگرتەوە . سانوی هەولێر لە هەمان کات سەنتەری هونەری شێوەکار بو لە هەولێر زۆربەی مامۆستایانی ( رسم ) رەسم لە قوتابخانەکان هاموشۆیان دەکرد بۆ سود وەرگرتن لە بابەتەکانی هونەرە شێوەکارەکان گەڵێ جار بە چالاکی مامۆستا جەواد لە گەڵ مامۆستاکانی قوتابخانەکانی دی لە هەولێر پێشەنگا هونەرە شێوەکار ساز دەبو . بابزانین د . فەرهاد پیربال لە گۆڤاری ( رامان ) ژمارە 28 تشرینی یەکەمی ساڵی 998 لە وتارێ بە ناو ( لە پێناو نوسینەوەی مێژووی هونەری شێوەکاری لە کوردستاندا جەواد رەسول ناجی 11922/975 ) لە بارەی ئەم هونەربازە ئەڵێ چی ..؟ { یەکەم پەیکەرتاش یەکەم دەرهێنەری شانۆیی لە هەولێر … نیگارکێش ، نەخشەکێش ، ئەکتەر ، دیکۆریست ، مامۆستای پەروەردەکار … لە ساڵی 952 لە سانەوی هەولێر لە جێی محافەزەی ئێستا بوتە مامۆستای رەسم دەرسی رەسم و مۆسیقاو هەڵپەرکێ وهونەرە دەستیەکان دەدایەوە ، لە ناوەرۆاستی پەنجاکاندا دەرسی بە چەندین قوتابی وەک( سلیمان شاکر و محمد عارف ) – سولەیمان شاکرو محەمەد عارف – داوە کە ئیمرۆ هونەرمەندی گەورەن } هەروها دکتۆر ئەڵێ ( لە ساڵی 952 دا سەرپرشتی پێشەنگایەکی گەورەی قوتابیانی کردووە کە یەکەم پێشەنگای هاوبەشی قوتابیانی هونەری رەسم بووە لە هەولێر یەک هەفتە درێژەی کێشاوە لە مەدرسەی ( خەنسا )ی ئێستا هەموو قەزاو ناحیەکان بەشدار بوون …. لەم پێشەنگەیەدا بەرهەمی قوتابیان …( ئەدوەر وڵیەم ، جەلال مدحەت خۆشناو ، سوداد عەتاوڵاغا و موراد عەتاوڵاغا کە ئەم کات رەسام بوون ) بەرچاوکەوتووە … هەروهامامۆستا جەواد هەر وەک دکتۆر ئەڵێ { لە 15/10/931 بۆ یەکەم جار لە ژیانیدا لە پۆڵی پێنجەمی سەرەتاییدا چوتە سەر شانۆ لە – رەواندوز – بەشداری لە شانۆ گەری ( نیرون ) دا کردووە – ( لەم شانۆیە سەر بروێ بە شیرێکی دار قنجاوە شوێنی قنجاوەکە تا کۆچی دوایی پێیەوە دیار بو )- . هەڵبەتە لە هەولێریش لە چەندین شانۆ نەک هەر وەک ئەکتەر بەشدار بووە بەلکو دیکوریستی و دەرهێنەری ومیکیاژی هەر ئەم سازی داوە لەمان شانۆگەری – عگیل – عەتیل وهارون الرشید – هارونە رەشید .} .
شایانی وتنە کە هەردوبرای ( فوڕد )-فوئاد و (حسیب ) –حەسیب ئەمانیش زۆر شارەزای هونەری شێوەکار بوون دەستیان باڵا بو لە رەسم کردن بەتایبەتی فوئاد بە رادەیەک هەمیشە گوڤارەکانی تایبەت بەم شێوە هونەرە بە زمانی ئینگلیزی لە بەریتانیاوە بە پارەی ( جنێهی ئیسترلینی ) بۆی دەهات . مالەَوەیان بریتی بو لە مەرسەمێکی گەورەی تایبەت ، ماڵ پڕ بو لە قودوی بۆیاغی هەمە رەنگ ، پارچە قوماشی خام ، فیڵچە بە گشت قەبارەکانیەوە ، ،سێپایەی داروگەچ وبۆرەک و گشت کەرەستەکانی دی .
هەر یەک لەمان بە جیا سکێچی خۆی هەبو زۆر جاریش لە بارەی شێوەی تابلۆکانیان ئەکەوتنە رەخنەورەخنەکاری لە ناویەک ، هەندێ لەم تابلۆیانە تا ئەم دوایانەش لە قوتابخانەکان هەڵواسرابوون وا بزانم کوری فوئاد ،- ( هۆگر )- چەند دانەیەکی لای خۆ پاراستوە بەڵام بە حەر حالڕ وەک پێویست کورانیان کەمتەرخەمیان کرد لەم بارەوە زۆر لە بەرهەمەکانیان تێدا چون . لە گەڵ وەش لە گشت زەق و بەرچاوتر پەیکەری ( کورد وعەرەب )ە کە بە هیمەت کاروهونەری مامۆستا جەواد هاتە کایەوە تا ساڵانی حەفتاکان لە سەدەی رابوردو لە گەرەکی تەیراوە شانازی و پاشماوەی ئەم هونەرمەندە گەورەیەی دەنواند .
مامۆستا جەواد بیرورای بە گشتی لە سێ خاڵ کۆدەبۆوە ، یەکەمیان ئاشتی دووەمیان برایەتی کوردو عەرەب سێیەمیان بزەیی بە گیانەوەرو ئاژەل . شایانی وتنە مامۆستا جەواد پاش دەساڵ لە کۆچی دوایی واتە ساڵی 985 لە لایەن – وزارە التربیە – وەزارەتی پەروەردی عیراق -بە بۆنەی فیستیڤالی { رۆژی هونەری } لە بەغدا خەڵات کرا .
_______________________________________
سدنی / ئوسترالیا
کانونی دووەم 2009
Alifaieq08@yahoo.com
