توندوتیژی رەمزی

                                                         
ئەوە تا رادەیەک راستە کە پارتی ناڕاستەوخۆ دەستی هەبووە لە سوتاندنی بارەگاکانی یەکگرتوو لە دەڤەری بادینان، هەروەها ئەوەش هەر تاڕادەیەک راستە کە یەکگرتووی ئیسلامی ناڕاستەوخۆ دەستی هەیە لە هاندانی سوتانی مەیخانەو هۆتیلی گەشتیاری و  شوینەکانی مەساج. بەڵام پرسیارەکە ئەوەیە ئایا ئەو دوو هێزە ڕاستەوخۆ، وەک لە گوتاری سیاسی پاش رووداوەکان دەردەکەوت و یەکتریان تۆمەتبار دەکرد، دەستیان هەبووە لەو کارانە پاشان ئەو کەسانە کێن بەفیعلی هەڵساون بەو کارە توندوتیژیانە؟ یان لەبری ئەوەی بپرسین بە فعلی کێن ئەو کەسانە باشترە پرسیار لە رەگوڕیشەی توندوتیژی بکەین. بۆ ئەوەی بە هەناسیەکی لەسەرخۆ و قووڵترو زانستیتر بدوین هەروەها بەدوور لەو کەشووهەوا ئاڵۆزە سیاسیەی پاش رووداو پێش رووداوەکە هەبووە و هەیە. بۆیە زیاتر قووڵدەبینەوە لەمەڕ ئەم کێشە و گفتوگۆی فکری و تێۆری بۆدەکەین،  بۆ ئەم مەبەستەش چەمکی ‘توندوتیژی رەمزی’ (symbolic violence ) ی سلاڤۆی ژیژک بیریارو فەیلەسوفی سلۆڤانی قەرز دەکەین.
 ژیژک سێ جۆر لە توندوتیژی دەستنیشان دەکات لەوکتێبەیدا بەنێوی ‘توندوتیژی ‘ ئەوانیش توندوتیژی خودی کەلەلایەن تاک ، یان گروپێکی دیاریکراوەوە ئەنجام دەدرێت وەک کردەی تیرۆرستی و تاوانکاری و هەروەها جۆری دووەم توندوتیژی بابەتی و سیمبۆلی نمونەی نەژادپەرستی(ڕەیسزم) و گوزارشتی دوژمنکارانە و فەرق و جیاوازیکردن(discrimination  ). وە سێهەم جۆریش توندوتیژی  سیستمی ، کەخۆی لە میانی سیستمی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی ژیانی نوێدا لەوانەش دەوڵەت و دامودەزگاکانی تردا  دەبینێتەوە. بێگومان بەگەرانەوەی بۆ هەریەک لە مارکس و ئینگلز و سارتەرو هیگل و کریکجارد و لاکان چەندینی تر ژیژک هەوڵی ئەوەدەدات کە هۆکارە شاراوەکانی توندوتیژی بخوێنێتەوە  ، بەمانایەکی تر سەرچاوەکانی بیری توندوتیژی چین.  بەلای ژیژکەوە زۆرجار لەبەر نەبوونی دیدێکی رەخنەگرانەو هەروەها قووڵنەبونەوە لە دیاردەی توندوتیژی ئیدی تەنها گرنگی بە یەکجۆر لە توندتیژی دەدرێت یاخود لە میدیاکاندا تەنها سەرچاوەکەی کورتدەکرێتەوە بۆ یەکجۆریان لەو سیانە. ئەویش توندوتیژی فیزیکی واتە خودی.
ئەوەی ئەم بیریارە پێمان دەڵێت لەسەر ئەو بارودۆخەی روویدا لە بادینان و هەر جۆرە رووداوگەلێکی تر هاوشێوە ئەوەیە کە هۆکاری توندوتیژیەکە سادە نەکەینەوە بۆ پەلامارێک یان کردەیەکی تێکدەرانە لەلایەن تاکێک یان گروپێکی دیاریکراوەوە. بەڵکو تەواوی وێنەکە ببینین، کە خۆی لە هەرسێ جۆرەکەی توندوتیژی دەبینێتەوە. تەواوی گوتاری سیاسی لە کوردستاندا گوتارێکی دوژمنکارانەیە واتە توندوتیژی رەمزی بەرهەم دەهێنێت. پاشان سیستمی مێژووی ئێمە هەردەم لێوانلێو بووە لە توندوتیژی و تەنەنانەت ئەو دامودەزگا یاسایی و فەرمیانەش هەیە لەمۆرکی توندوتیژی بەدەر نین. ئیتر سانایە دەرئەنجامەکەشی توندوتیژی خودی یا فیزیکی لێبکەوێتەوە لای تاکێک یان گروپێک. ئاخر هەروا دنەدانی گەنج لە مزگەوتیکدا  بە وتاری مەلایەک یان بە ئیعازی پارت و رێکخراوێک بۆ وێرانکاری و سڕینەوەی ئەوی تر ‘ یەکگرتوو’ یا ‘ مەسیحی’ یا ‘ یەزیدی’ هتد، ناکرێت بە کردەیەکی ساتی و خێرا لێکبدرێتەوە بەڵکو پێشینەی هەیە و ئامادەباشی دەوێت. ئەمە ڕاست ئەو نمونەمان دەهێنتەوە یاد کە سلاڤۆی لە کتێبەکەیدا باسی دەکات ، ئەویش کاتێ جەنراڵیکی نازی لە شەڕی دووهەمی جیهانیدا سەردانی پیکاسۆ دەکات و لە ستۆدیۆکەیدا تابلۆیەکەی بەناوبانگی ئەو هونەرمەندە  دەبینێت بەنێوی ‘گیرۆنیکا’ کە باسی پشێوی ناوچەی باسکی ئیسپانیا دەکات بەدەستی ئەڵمانەکان. ئەفسەرە نازیەکە بە  سەرسوڕمانێکەوە لە پیکاسۆ دەپرسێت ؛ئایا تۆ ئەوەت کردوە؟ ئەویش لەوەڵامدا دەڵێت نەخێر تۆ کردوتە. مەبەستی پیکاسۆ ئەوەیە  کە ئەوە دەسەڵاتەکەی ئەوە بەرپرسە لەو کوشتارو فەوزایە، بۆیە هەقە ئێمەش هەمان وەڵام بدەینەوە  لەکاتی هەر توندوتیژی و فەوزایەک. واتە ئیدی ناکرێت تەنها کردەکە کورت بکەینەوە لەو ئاکتەی مێردمنداڵیک دەیکات لە هەلومەرجێکی دیاریکراودا.
کاتێ کەسێک یان گروپێک شوینێک دەسوتێننن و پەلاماری جێگایەک دەدەن وەک ئەوەی چەند مەیخانەیەک سوتێنران و هەروەها سەنتەریکی مەساجکردن  لە دەڤەری بادینان، ناکرێت یەکسەر پەنجەی تاوان بۆ ئەو کەسو گروپانەی بە ئاسانی دەخرێنە خانەی تۆمەتباریەوە بەرین وەک ئەوەی بەرامبەر یەکگرتوو کرا. بەهەمان شێوەش ناکرێت پەلاماری بارەگاکانی یەکگرتوو راستەوخۆ وەک تۆمەتێک بدەینە پاڵ پارتی ، بەڵکو ئەوە هەمەهانگی هەرسێ هۆکارو سەرچاوەی توندوتیژیە لە سیستم و سیمبۆل و تاک و گروپی کوردیدا.  توندوتیژی ڕەگێکی قووڵی هەیە لە کەلتوری ئێمەدا ، لەگشت ئاستەکاندا پەروەردە، خێزان و سیستمی سیاسی و ئابوری هتد. نەبینینی توندوتیژی سیستمی کە لەبونیادی تاک و دامەزراوەکاندایە وامان لێدەکات هەردەم رەگی توندوتیژی و سەرچاوەکەی نادیدە بگرین و دەرکی پێنەکەین. بۆیە نەپارتی بێبەریە لەو توندوتیژیەی بەرامبەر یەکگرتوو کرا و نە یەکگرتوش بێبەرییە –لانی کەم لەڕووی توندوتیژی سیمبۆلیەوە واتە زمان و دیسکرمنەیشن کە بەس خۆت لەسەر هەقی و تۆ نوێنەری هەقێکی ئاسمانی بێگومان ئەمەش توندوتیژی ئاسمانیش بەرهەم دەهێنێت. ئەشێ ئەم رووداوگەلە ئەوەشی لێ بخوێنرێتەوە کە فشاری سیاسی و رێگەگرتن لە ئازادی ڕادەربڕین لەهەر ناوچەیەکدا دەکرێت چاوەڕێ تەقینەوەی لێ بکرێت لەکاتیکدا کوردستان بەرووی دونیادا کراوەتەوە و هەنووکە ناوچەکە  بەتایبەتی لەژێر هەژموونی بەهاری عەرەبیدایە . بەڵام ئەمە زیاتر نەفەسێکی سیاسیە ئەوەی ئێمە کردمان لێرەدا نەفەسیکی ترەو و ویستمان گفتوگۆی رووداوەکە بە زانستی و دوور لە لاینگییری ئەنجام بدەین. ئەم ڕووداوانە جاریکی تر پرسی دیمۆکراسی و لێبوردەی دەخنە ژێر پرسیارەوە و بە ڕێژەیەکی زۆر کۆی سیستم تیایدا بەرپرسیارە.

   عەلی موحەمەد زەڵمی 
تێبینی ئەم وتارە لە ژمارە  ٧٩٠ رۆژنامەی هاوڵاتی  بەرواری ١١/١٢/٢٠١١بڵاوبوەتەوە.