ده‌ما شاعر ل نیڤا جه‌سته‌یێ خوه یێ دی دگه‌ریت
شه‌مال ئه‌رزی و مه‌ریوان سندی وه‌ك نمونه
تشتێ ژ هه‌میان زێده‌تر هێزێ و به‌رده‌وامیبونێ و سه‌ركه‌تنێ دده‌ته هه‌ر مروڤه‌كی، دویربینییا مروڤی بخویه، بو وان هه‌می تشتێن دكه‌ڤنه به‌رچاڤێن مروڤی و شروڤه‌كرنا مروڤی بو هه‌ر هویرده‌كاریه‌كێ! كه چ مروڤ وان تشتان هه‌ر وه‌كو خوه ب بینیت و شروڤه بكه‌ت یان وه‌ك خه‌یال هزرێ تێدا بكه‌ت، خه‌یال ژی برامانا ڤه‌دیتنا كه‌ش و هه‌وایه‌كێ نوی و به‌رفه‌رهتر.
بمن وه‌ره خه‌یال و راستی هه‌ردوو ل ده‌روازه‌یه‌كی دگه‌هنه ئێك، ئه‌و ژی ئه‌گه‌ر كه‌سێ خه‌یالی بیت و هه‌ر تشته‌كی وه‌ك خوه و وه‌ك وی بڤێت ببینیت، هینگێ دێ ئه‌و خه‌یالا هه‌نێ گه‌شبینیه‌كێ و ئارامیه‌كێ ده‌ته گیان و ده‌رونێ وی كه‌سی و ئه‌گه‌ر مروڤ ژیانێ ب مرنێ خه‌یال بكه‌ت و هه‌می تشته‌كی ب دوژه‌هێ و به‌دبه‌ختیێ، ب نیگه‌رانیێ و دوو دلیێ هه‌مبێز بكه‌ت، هینگێ ئه‌و ژیانا هه دێ نه ئارامیا ده‌رونی ددویڤ خوه را كێشیت! به‌روڤاژی ئه‌گه‌ر ژیان ب گه‌شبینی دناڤ خه‌یالێ دا بهێته وێنه‌كرن، دێ به‌رهه‌مێ وێ وێنه‌كرنێ ژی تشتێ جوان و جوانتر بیت، ئه‌ڤ وێنه‌كرنا هه‌نێ ژی مه‌ره‌ما من زێده‌تر بو كه‌سێن به‌هره‌مه‌نده چ شاعر یان شێوه‌كار یان ژی چیروكنڤیس بن.
ئه‌گه‌ر ڤێ تێروانینا ل سه‌ری مه ئاماژه بو دای، ل سه‌ر ئه‌زمونا دوو شاعرێن گه‌نج وه‌ربگرین و بزانین دیتنا گه‌نجی بو ئاینده‌ی و خواندنا وی بو ده‌وروبه‌رێن وی چاوانه و ئه‌و چاوان پێشوازیێ ل راستیان دكه‌ن، چاوان كه‌ش و هه‌وایه‌كێ تایبه‌ت بخو دروست دكه‌ن، ژڤی كه‌ش و هه‌وایێ هه‌نێ ژی، دێ هه‌ولده‌ین هنده‌ك ژ نیگه‌رانیا وان بو ده‌روازه‌یێن ژیانێ، ره‌شبینی یان گه‌شبینیا وانبو پاشه‌روژێ، بزانین بینینا چاڤێن وان بو ڤێ جیهانێ چه‌ند قه‌تره دكه‌ن، دێ زێده‌تر شێین بابه‌تێ خوه سه‌راڤ كه‌ین و ئه‌وی تشتی گه‌هینین یێ مه‌ره‌م پێ.
ئێك ژ وان قه‌له‌مێن تازه دناڤ قادا ئه‌ده‌بی دا په‌یدا بوی و مشه شعرێن وی و جارنا چیروكێن وی ل سه‌ر روپه‌لێن روژنامه و كوڤارێن ده‌ڤه‌رێ دا دهێنه دیتن (شه‌مال ئه‌رزی) یه، كو ئه‌ز باوه‌رم هه‌ر كه‌سێ حه‌زا دویڤچوونا ئه‌ده‌بیاتا ده‌ڤه‌رێ هه‌ی و بزانیت چ داهێنانا نوی دهێته كرن، دێ ئه‌ڤ ناڤه ب به‌ر چاڤان كه‌ڤیت و بخاندنا به‌رهه‌مه‌ك و دوو به‌رهه‌مێن وی، دێ بیته سه‌رنجا وی و باوه‌رناكه‌م یێدی خوه د سه‌ر تشتێن وی را گاڤ بده‌ت، كه‌سێ دوێ ژی من بو بابه‌تێ خوه هه‌لبژارتی و شعره‌كا وێ وه‌ك نمونه وه‌ربگرم، ئه‌و ژی هه‌لبه‌ستڤانه‌كا گه‌نجه بناڤێ (مه‌ریوان سندی)، كو شیایه تایبه‌تمه‌ندیه‌كێ دكێشانا وێنه‌ی دا بخو په‌یدا بكه‌ت و شعرێن وێ هه‌می نهێنی و لێگه‌ریانن و مشتی وێنه‌یێن شعری نه، كو باوه‌ردكه‌م ئه‌و ئه‌ندازه‌یا ئه‌ڤ خانمه وێنه‌یێن خوه پێ دكێشیت، ئه‌ندازه‌یه‌ك ب وێ بخوه ڤه تایبه‌ته.
شه‌مال ئه‌رزی د كوپله‌كی ژ شعرا (شادیێ ب جانێ من ببه‌خشه ..دا ناخێ دنێ شاد بژیت)، دا دبێژیت:
ب گریانا من !!
هه‌ساره رێڕه‌وێ زڤڕینا داوه‌تێن خو ژ بیر دكه‌ن
ب شه‌باشه ڤه
ده‌نگبێژ به‌ره‌ڤ وارگه‌هێ مرنێ بار دكه‌ن
ئه‌گه‌ر لڤی وێنه‌ی سه‌ح بكه‌ین و سنعه‌تكاریا شاعری ببینین كا چه‌ند یێ شاره‌زا بویه دكێشانا ڤی وێنه‌ی دا و شروڤه‌كرنه‌كێ بده‌ینێ و مه‌ره‌ما وی ژ كێشانا ڤی وێنه‌ی، دێ بینین كو شاعر گه‌له‌ك شه‌ڤان ل به‌رامبه‌ر هه‌ساره و ستێران مایه هشیار و دگه‌ل كه‌تیه دان و ستاندنێ، شاعره‌كێ عاشق و تا رادده‌یه‌كی بێ منه‌ت یانكو هیڤیه‌ك بو ژیانێ هه‌ی، ده‌ما دبێژیت (ب گریانا من!!) یانكو یێ نازداریا بو هه‌ڤالا خوه دكه‌ت و دبێژیت خوه ژ من دویر نه‌كه و بێ دلیا من نه‌كه و راجێته‌كا داخوازیا وی هه‌نه، دا بشێت وان هه‌می داخوازیا ژی ب ده‌ست خوه ڤه بینیت، یێ به‌ره‌ڤ كێشانا وێنه‌یان ڤه چوویی و هه‌می جوره‌كێن میكروسكبونان یێن ئێخستینه دخزمه‌تا ڤێ شعرێ دا و یێ ل به‌رامبه‌ری ستێران راوه‌ستیایی و ئه‌ڤ وێنێ هه یێ راكێش كریه دڤی كوپله‌یی دا، ئه‌و ژی، یێ دئینته بیرا وێ كو ئه‌ز و تو گه‌له‌ك ل به‌ر جوانی و سه‌ما ستێران راوه‌ستیاینه و مه هیڤی و خوزی ل به‌ر هه‌بوینه، ئه‌گه‌ر هات و ته داخوازیێن من پشت گوهـ كرن، ئه‌و هیڤی و خوزیێن من و ته بو خوه راچاندین و ئه‌م ب درێژاهیا شه‌ڤان ماینه هشیار و مه ته‌ماشای عه‌سمانان كری، دێ بیته دره‌و و نه‌بون و بێهیڤیبون ئه‌ڤه ژی دحاله‌ته‌كی دا، ده‌ما گریا من رێره‌وێ وان هه‌ساره‌یان دگوهوریت.
دشعره‌كا خانم (مه‌ریوان سندی) دا بناڤێ (من بپرسه) كو د كوڤارا په‌یڤ ژماره 60 دا بلاڤ بویه دبێژیت:
سال
وه‌رزێ په‌رموچكانه
مینا گولمچكه‌كا به‌فرێ
د بادا شه‌رابا ژیانێ دا دبیته ته‌مه‌ن
دڤی كوپله‌یێ شعری دا (خانما مه‌ریوان) زوما كامیرا خوه ئێخستیه به‌ر دیمه‌نه‌كی كو ژ چه‌ندین وێنه‌یان پێكدهێت، كو براستی لێكدانا وان هه‌می وێنه‌یان بهه‌ڤرا و دروستكرنا تابلویه‌كی ژێ، جهێ سه‌رنجێ یه و تا ژ ته‌مام بونا دیمه‌نێ خوه پشت راست بوی كو هه‌می بهه‌ڤرا دشێن ببنه تابلو، شنوی فلاش باك كریه. ئه‌ڤه ژی سنعه‌تكارییا وێ ددروستكرنا وێنه‌یێن شعری دا نیشان دده‌ت و كا چه‌ند یا ده‌ستهه‌له، ئه‌گه‌ر زێده‌تر ژی خوه به‌رده‌ینه دناڤ ڤی كوپله‌یێ شعری دا، روژێن سالێ وه‌ك په‌رموچكێن به‌فرێ ل قه‌له‌م داینه و هه‌ر كه‌سه‌ك ژ مه سالێن ته‌مه‌نێ خوه ب هژمارتنا روژێن سال ڤه دزانیت و تا ڤێره ئه‌ڤ وێنه‌یه بو هه‌می كه‌سان دبیت تشته‌كێ نورمال بیت، لێ ده‌ستهه‌لی و سنعه‌تكاریا شاعرا مه د شه‌رابا ژیانێ دا دیار دبیت، ده‌ما وان په‌رموچكێن به‌فرێ كو هه‌ر ئێك سه‌ربه‌خو ژ عه‌سمانی به‌ره‌ڤ عه‌ردی د ماراسونه‌كێ دا دهێنه خار، لێ روژێن شاعرا مه رێره‌وێ هاتنا خوه به‌رزه‌كرینه و هه‌می ب ئێكجاری، كو ب نمونا گولمچكه‌كێ یان لێكدانا ڤان هه‌می په‌رمویچكان، گولمچكه‌كا به‌فرێ ژێ دروست دبیت و لێكدانا روژان ژی ساله‌ك دروست دبیت، لێ تشتێ جیاواز لده‌ف شاعرا مه كو نه‌شیایه ئێك دیمه‌نێ بچویك ژی ژوان 366 روژان بو مه به‌رچاڤ بكه‌ت و بتنێ و براشكاوانه دبێژیت، بورینا ساله‌كێ لده‌ف وێ بتنێ دگه‌ل پێكه‌كێ شه‌رابێ یه و ئه‌نجامێ وێ بێهوشی یه یان كو هه‌بونا وان روژان وه‌كو نه‌بونا وانه، بتنێ زێده‌بونا ساله‌كێ یه ژ ته‌مه‌نی! ئینانا شه‌رابا ژیانێ ژی هه‌ر بو دروستكرن و بێ بهاكرنا ته‌مه‌نێ وێ بویه لدویڤ ڤێ شروڤه‌كرنێ و ئه‌م هه‌می دزانین شه‌راب ڤه‌خارنه‌كا كحولی یه بو بێهوشكرن و سه‌رخوه‌شكرنا مروڤی و شه‌رابا ژیانێ ژی ب وێ رامانێ كو مروڤ نه‌زانیت ئه‌ڤ روژێت هه چاوان دبورن و چاوان دبنه سال.
ئه‌گه‌ر ل وێنه‌یه‌كی دی یێ هه‌مان شعرا كاك شه‌مال ئه‌رزی ڤه‌گه‌رین و دیتنا وی بو ده‌وروبه‌رێن وی چاوانه، بزانین گه‌شبینی و ره‌شبینیا شاعری چاوانه و دیتنێن وی بو ده‌وروبه‌رێن وی ب چ ره‌نگن و ئه‌و ژیانێ ب چ روی دبینت و خاندنێ چاوان دده‌تی، ده‌ما دبێژیت:
بلبل ب سێ وانێن ئاواز خواندنێ دچنه خولا دیماهیا وه‌رزان
هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ وێنه یه دناڤ ئاڤاهیێ شعرێ دا دكه‌ڤیته بن رامانه‌كا دی، لێ سنعه‌تكاریا شاعری خانده‌ڤای نه‌چار دكه‌ت كو هه‌ر وێنه‌یه‌ك جوداتر ژ یێدی رامانا خوه و ئاڤاهیێ خوه هه‌بیت ئه‌گه‌ر هات و كه‌تنه به‌ر قه‌له‌مێ ره‌خنه‌گره‌كی و ڤیا ڤی ئاڤاهی ژبه‌ر ئێك ببه‌ت، هه‌ر وه‌كو مه ئه‌ڤ وێنێ هه‌نێ هه‌لبژارتی و ئێخستیه دخزمه‌تا بابه‌تێ خوه دا، ژبه‌ر كو بلیمه‌تیا داهێنانێ دوێ چه‌ندێ دایه دگه‌ل ده‌رئێخستنا هه‌ر وێنه‌یه‌كی ژ ئاڤاهیێ هه‌لبه‌ستێ رویێ وێ نه شرین نه‌بیت. ئه‌گه‌ر ئه‌م ل شروڤه‌كرنا ڤی وێنه‌ی ژی ڤه‌گه‌رین ڤه، ئه‌م هه‌می دزانین و ئه‌م ل سه‌ر راهاتینه كو (بلبل) بو ده‌نگ خوشیێ و ئاوازێن خوش جوداتر ژ هه‌می بالنده‌یێن دی ناڤدارتره و خه‌لك ژی ڤی گیانه‌وه‌رێ بچویك هه‌ر ژبو ڤێ مه‌ره‌مێ بخودان دكه‌ن، وێنه‌یێ شعری ته‌مام دبیت ئه‌گه‌ر ناڤێ (بلبل) ی هات، هینگێ هه‌می كه‌س تایبه‌تمه‌ندیا وی دزانن و تشته‌كێ نه گوهوره كو بلبل چ تشتێن دی و كار و كریارێن دی نینن ژبلی خاندنێ و ده‌نگێ خوشیێ! لێ دویربینیا مروڤێ داهێنه‌ر و سنعه‌تكار ئه‌وه كو مروڤ ئالیه‌كێ دی ببینیت كو خه‌لكی هزر لێ نه كربیت، ده‌ما شاعر دبێژیت (بلبل، ب سێ وانێن ئاواز خاندنێ دچنه دوماهیا خولا وه‌رزان). ئه‌ڤه ژی هه‌می دێ درییا كێشانا وێنه‌یێن وی یێن شعری دا ته‌ماشه‌كه‌ین و ئه‌و خه‌یالا وی ئه‌ڤ وێنه‌یه پێ مكیاج كرین، ژ به‌ركو ئه‌و تشتێ دناڤ راستیێ دا رویدده‌ت بو مه نه یێ گرنه‌گه، به‌لكو راستیه‌ك یا هه‌ی كو ئه‌و تشتێ دناڤ خه‌یالا هه‌ر كه‌سه‌كی دا وه‌رارێ دكه‌ت و خودیێ مروڤی بو وێ خه‌یالێ كار بكه‌ت د به‌رامبه‌ر دا هێزێ ب مروڤی دپه‌خشیت، كو ئه‌ڤه یا گرنگه بو هه‌ر كه‌سه‌كی ژ مه و هیڤیا به‌رده‌وامیبونێ دده‌ته مروڤی.
دپارچه شعره‌كا خانم (مه‌ریوان سندی) دا مروڤ هه‌ست ب بێزاری و ره‌شبینی و نیگه‌رانیێ دكه‌ت، بتایبه‌ت ده‌ما مروڤ ڤی وێنه‌ی دخوینیت، كو خو ده‌ست دانه بو قه‌ده‌رێ و بێزاربونه ژ به‌رگه‌ریانا مافێن خوه، ده‌ما دبێژیت:
مش مشا ده‌نگێ من
ل كێله‌كا ده‌ریایی ببهیسه
من بهێله
و من نه‌به…
حه‌تا ده‌ریا پورا مه ب هه‌می ره‌نگێن خوه شه دكت!
هه‌ر كه‌سێ لبه‌ر ڤی تابلوی راوه‌ستیت، تابلو دیمه‌نێ ده‌ریایایه‌كا خورته و شاعر زومێ دئێخته سه‌ر ده‌ریایی، چه‌ند وێنه‌یان ته‌ڤلی هه‌ڤ دكه‌ت و بێزاریا خوه لدوماهیێ دكه‌ته قه‌ده‌را درنده‌ییا ڤێ ئاڤێ و دكه‌ته وه‌غه‌را دوماهیا هه‌ناسه‌یێن خوه، ئه‌ڤه ژی ده‌ما دبێژیت (حه‌تا ده‌ریا مه ب هه‌می ره‌نگێن خوه شه دكت)، ده‌ما مروڤ خوه نقومی ئاڤێ دكه‌ت، پرچا مروڤی ئێكه‌م تشته پێشوازیێ ل وێ نقوم بونێ دكه‌ت و بجوانترین شێوه دهێته شه‌كرن. به‌لێ دگه‌ل ڤێ قه‌ده‌رێ ژی شاعر نا راوه‌ستیت و ئه‌گه‌رێ ره‌شبینیا خوه ژی بو عه‌قلێ ململانێ و ڤێ هه‌ڤركیێ دزڤرینیت، هه‌ر وه‌كو دبێژیت:
باژێرێ مه لنگێن خوه
دپێلاڤا گوندی دا دله‌یزینیت!
ئه‌ڤه ژی ب وێ رامانا شه‌كستنه‌كێ دهێت كو دخودیێ خوه دا بو هنده‌ك ئالته‌رناتیفێن دی ڤه‌دگه‌رینیت، ئه‌و ژی ململانه و ئه‌و یاسایێن دكه‌ڤنه دبن ده‌ستهه‌لاتا عه‌شایری ڤه، ئه‌گه‌ر كه‌س ژی ژێ به‌حس نه‌كه‌ت، ئه‌و كه‌سێن به‌هره‌مه‌ندند د به‌رهه‌مێن خوه یێن شعری دا ره‌نگ دده‌ن و پێش كومه‌لگه‌هی هه‌میێ ڤه دئاخڤن، ژبه‌ركو ئه‌و دزانن، ئه‌ون كه‌سێن مه‌ره‌م پێ.
ئه‌گه‌ر زێده‌تر دناڤ ڤان هه‌ردوو شعران دا بچینه خارێ، دێ ب سه‌ر هه‌ڤكێشه‌یه‌كێ هلبین، ململانه و كێشمه‌كێشه‌ك دناڤبه‌را شاعری و شاعری بخوه دا، لێگه‌ریانه‌كا راسته‌وخو بو نیڤا دوێ ژ جه‌سته‌یێ خوه یێ به‌رزه، هه‌ر وه‌كو مه‌ره‌قا نێزیكبونا وێ نیڤا دی یا جه‌سته‌یێ وی/وێ و ژ ده‌رئه‌نجامێ ڤێ هه‌ڤكێشه‌یێ ئه‌و به‌رهنگاری نیگه‌رانی و دوو دلیه‌كا بێ ئه‌ندازه بوی و ژ ئه‌نجامێ وێ بێ ئه‌ندازه‌ییا خوه ب سه‌ر (بینین، بیستن و زمان)ێ وی/وێ یێ شعری دا په‌حن كری، دێ بینین كو پتریا وێنه‌یان ل به‌ر ڤی جه‌سته‌ی هاتینه كێشان و یان ئاماژه‌كن بو نزیكبونا ڤی جه‌سته‌یی، ئه‌ڤه ژی نه كاره‌كێ گه‌له‌ك ب زه‌حمه‌ته وه‌ك بیروكه ژبه‌ركو هه‌ر ژ ده‌ستپێكا په‌یدابونا مروڤایه‌تیێ، ئه‌ڤ هه‌ڤكێشه یا به‌رده‌وامه هه‌می كه‌س (هه‌ردوو ره‌گه‌ز) ل نیڤا جه‌سته‌یێ خوه یێ دوێ دگه‌رن.
تشتێ سه‌رنجا مروڤی ژڤان هه‌ردوو ده‌قێن شعری بو خوه دكێشیت، زێده‌تر ژ كه‌سێن ده‌روروبه‌رێن خوه هه‌ر وه‌كو شاعر هزر دكه‌ن و ئه‌و خوه دبینن، ئه‌و یێ ڤێ بارگرانیێ ژ سه‌ر ملێن خوه سست دكه‌ن و ژ به‌گراوه‌ندێ خوه یێ هزری ده‌ردئینن، دێ بینی ئه‌و یێ خوه روی ب روی ململانه‌كێ دكه‌ن و ئه‌و نیگه‌رانی و دوو دلیا لده‌ف هه‌ی، كو ئه‌و پێش وه‌خت دزانن به‌شه‌كێ گرنگێ ڤێ نیگه‌رانیا هه‌نێ بو بێده‌نگیا عه‌قلێ به‌رامبه‌ر هزركرنێ و زیندانبونا عه‌قلێ به‌رامبه‌ر دراوه‌ستیت، كو نه‌شیایه خوه بگه‌هینته نیڤا دیا جه‌سته‌یێ خوه، هه‌ر وه‌كو (خانم مه‌ریوان) براشكاونه دبێژیت (باژێرێ مه لنگێن خوه.. دپێلاڤا گوندی دا دله‌یزینیت!)، ژبه‌ر هندێ ژی ئه‌ڤ ره‌نگڤه‌دانا هه‌نێ د قالبێن جودا دا به‌رچاڤ دبیت و ل هه‌میان ژی كه‌سێن به‌رهره‌مه‌ند ڤی باری ل سه‌ر ملێن خوه رادكه‌ن، چ ئه‌و ده‌ربرینا هه‌نێ ب ره‌نگه‌كێ پوزه‌تیڤ بیت یان نه‌گه‌تیڤ. ئه‌ڤ سه‌راڤ بونا هه‌نێ ژی، هه‌ر وه‌كو دیار ژ ده‌قه‌كێ شعری بو ده‌قه‌كێ دی یێ شعری جوداتر دكه‌ڤیته به‌ر چاڤ و ئه‌ڤ كاریگه‌ریه ژی، دكه‌ڤیته بن باندورا فه‌رهه‌نگا شاعری و هوستاكاریا وی دئاڤاكرن و نژاندنا دیوارێ شعرێ دا و ئێكه‌م سه‌ركه‌فتنا شاعری ژی بو خودیێ سنعه‌تكاریا وی دڤی بیاڤی دا نیشان دده‌ت، كا چه‌ند خودان فه‌رهه‌نگه‌كا هزری و مه‌عریفی یا به‌رفره‌هه و چه‌ند دڤێ ململانێ دا یێ سه‌ركه‌تی بویه. هه‌ر ئه‌ڤ سنعه‌تكاریه یه ژی كو مروڤی ژ مروڤێن دی جودا بكه‌ت و رێ بده‌تێ ب عه‌قل وێنه‌یێن خوه بینته زمان و زمانی بكه‌ته كه‌ره‌سته‌یه‌كێ زیندی كو هه‌ر ده‌م لدویڤ نویاتیان بگه‌ریت. ره‌نگڤه‌دانا هه‌ر شكه‌سته‌كێ ژی ده‌رئه‌نجامێ نه‌بونا تێگه‌هشتنێ یه دناڤبه‌را مروڤی و خودیێ مروڤی دا، ئه‌گه‌ر وه‌ك شاعر و خه‌یال وه‌ربگرین، ژبه‌ر كو ئه‌و تێكنه‌گه‌هشتنا هه‌نێ شكه‌ستنا جه‌سته‌یی و گیانی لده‌ف مروڤی په‌یدا دكه‌ت.
عبدالرحمن بامه‌رنی
