Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
دەق/کار …. عەبدولموتەلیب عەبدوڵڵا

دەق/کار …. عەبدولموتەلیب عەبدوڵڵا

Closed

 

 

 

 

 

ئەوە ناکامڵى مرۆڤەکانە، کە بیانەوێت بوونى خۆیان بکەنە مانا ء پێوەرى هەموو شتێک.

“نیتشە”

دەق/کار

(1)

(دەق) فەزایەکى فرە رەهەندە، لەگەڵ نووسینگەلى جۆراوجۆر یەکدەگرێتەوە و ناکۆکى خۆى نیشان دەدات، بێ ئەوەى هیچ یەکێک لەوانە بە ئەسڵى خۆى دابنێت، بەو مانایەش دەق (دەقى ئەدەبى) شانەیەکە لە گوتن و بەرهەمى هەزران تیشکۆى جیاوازە، لە تیشکۆکانى رۆشنبیریى.

(رۆلان بارت) پێیوایە دەق بەپێى ئارەزوو و شارەزاییەکانى خوێنەر دێتەگۆ، بەمجۆرە دەق (دەقى کراوە) لە رێگاى خوێندنەوە و خوێندنەوەى جیاوازەوە، بەرەو بوونێکى زێتر دەبێتەوە! هەموو خوێندنەوەیەکى جیاوازیش داهێنانى دەقێکى دیکەى جیاوازە، دەقێک کە فیکرەى یەکگرتووى کۆتائامێزى نێوان دەق و خوێنەر، بابەت و خود… رەتدەکاتەوە، وەک چۆن بە تووندى یەکگرتنەکانى نێوان دەق و دانەر رەتدەکاتەوە. دەمەوێ بڵێم لە دەقگەرایدا، لەبەر ئەوەى دەق دیلى زمانە، لەبەر ئەوەى دەق دەکەوێـتە نێو زمان و زمانیش بۆخۆى کۆمەڵێک یاسایى ناوەکى بەڕیوەى دەبات، ئەو یاسا و رێسایانەش دەکەونە دەرەوەى ویستى داهێنەرەوە، بۆیە خوێنەرى دەقگەرا هەمیشە دەبێ قسە لە هەڵوەشانەوە و دووبارە بونیادنانەوە بکات. ئەو قسەیە هەڵوەشانەوە بەرانبەر نەبوون وەک مەیلێک پێشان دەدات، کە لەسەر نەفیکردنء رەتکردنەوە رادەبێتەوە ء نکۆڵى هەموو حەقیقەتێکى جێگیر دەکات! 

سیمیۆلۆجیا، لە بەرانبەر تیۆرى لاسایکردنەوەى کلاسیکیانە و تیۆرى تەعبیرکردنى رۆمانسیانە و تیۆرى ئاڕاستەکردنى پەیوەستخوازانە دێتە ناوەوە و لە راڤەکردنى بەردەوامدا خۆى نوێ دەکاتەوە، راڤەکردنێک کە دەکەوێتە نێو (زانستى سروشتى) و چارەسەرى فاکتە هەستییەکان دەکات. 

(2)

 (کار) کارى ئەدەبى و هونەرى وەک کردەیەکى بەردەوام لە (تێگەیشتن) شتێک نییە، بە دەستى بهێنین و خاوەندارێتى بکەین، بەڵکو فۆرمێکە لە فۆرمەکانى بوون لە نێو جیهاندا! کار خودى خۆى لە بوونێکى تایبەتدا پێشکەش دەکات، بوونێک کە بەکارى ئەدەبى و هونەرییەوە پەیوەست بێت و ئامادەییەکى هەنووکەیى هەبێت، ئامادەییەک کە (حەقیقەت) لە رێگایەوە دەبێتە رووداو! بە مانایەکى دیکە ئەو ئامادەییە دەرکەوتنێکى تایبەتى حەقیقەتە، کە لە کارى هونەرییدا روودەدات. دەرکەوتنى شتەکان لە کارى ئەدەبى و هونەرییدا ماناى چوونیانە بۆ ناو فۆرمێکى رێکخراو لە پەیکەرێکى ئۆنتۆلۆجییدا، کە ئەوەش دەبێتە فۆڕمى کارى هونەریى. ئەگەر فۆڕم دەرکەوتن و ئاشکرابوونى جیهان بێت لە نێو کارى هونەرییدا، ئەوە کار (لەمیانى فۆڕم لە بوونیدا) لە (خودێتى و بابەتێتى) تێدەپەڕێنێـت. کەواتە ئەوەى لە (کارى ئەدەبى و هونەرییدا) پەیڕەو دەکرێت کرانەوەى وجودە بەسەر مەوجوددا.

(هایدگەر) پێیوایە کارى ئەدەبى و هونەرى لەمیانى شتەکانى جیهانەوە (شت ئەوەیە کە هەستى پێدەکەین وەک بەرد، رەنگ، ئاواز، زمان…) دروست دەبێت، بەو مانایەش (زمان وەک شت) کەرەستەیەک نییە بۆ گەیاندن، چونکە شت بە شێوەیەکى راستەوخۆ مەوجود دیارى ناکات، بەڵکو شت بوونى راستەقینەى خۆى ئاشکرا دەکات، بەو سیفەتە نا، کە خراوەتە ژێر رکێفى گوتە زاتییەکانى عەقڵى مرۆییەوە، بەڵکو بەو مانایەى کە بە هەموو بوونەوە بەندە و ناشێت بوونى شت لە نەبوونى جیا بکەینەوە. بەمجۆرە هایدگەر کارى ئەدەبى و هونەرى وەک شتێکى دروستکراو سەیر دەکات، کە شتێکى دیکە دەڵێت، واتە رەهەندێکە کە تەجاوزى بە شتبوون دەکات، ئەو رەهەندەش لە جەوهەرى کارى ئەدەبى و هونەرى نەبێت ناناسرێتەوە، ئیتر لێرەوە چەمکى  تێگەیشتن دەکەوێتە نێو (زانستى مرۆیى) و چارەسەرى مانا ناوەکییەکان دەکات و سەر بە تیۆرى هیرمینۆتیکایە، بەو مانایەش (راڤەکردنى) شت – زمان لەکارى ئەدەبیدا لە هەموو کاتێکدا راستە و قابیلى سەلماندنە، وەک چۆن یەکەیەکى تەواو قابیلى گومانیشە.

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.