Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان ماركسیستەكان و ئەناركیستەكانی كوردستان..5

دەوڵەت؛ بابەتێك بۆ گفتوگۆ لە نێوان ماركسیستەكان و ئەناركیستەكانی كوردستان..5

Closed
by April 17, 2013 گشتی

 

 

 

زاهیر باهیر:

هاوڕێ تاهیر كۆمێنتەكەی تۆ لەسەردوو خاڵە. یەكەمیان چینی پڕۆلیتاریایە: منیش لەگەل تۆدا هاوڕام كە چینی كرێكاران شادەماری ئابوری وڵات و جیهانیان بە دەستەوەیە دەتوانن هەتا بەبێ خۆپیشاندان و چوونە سەرەشەقامەكان ، تەنها لە ڕێگای مانگرتنی گشتییەوە لە ماوەیەكی كەمدا هەرەس بە حكومەتەكانیان بهێنن و دواتریش سیستەمەكە لە سەرانسەری جیهاندا.  بەهەرحاڵ من ئەم هێزو توانایەی پڕۆلیتاریا ناو دەنێم وزەی شاراوە كە پێم وایە بە ئینگلیزییەكەی كە مانا باشتر دەدات دەوترێت پۆتێنشەڵەتی. هەر وەكو تۆش دەزانیت هەبوونی وزەی شاراوەو بەكارهێنانی، دوو شتی گەلێك جیاوازن لە یەكدی. كرێكاران لە ئەمڕۆدا ئەو تاقە كامینەیان هەیە بەڵام نەك نایانەوێت بەكاری بهێنن ، بەڵكو هەل ومەجی ژیانیان ڕێگرە لە بەكارهێنانی. بە ڕونكردنەوەیەكی زیاتر من دیسانەوە دەڵێم سەرجەمی شتەكان لە سەردەمی ماركسەوە بۆ ئێستا گۆڕاون كە لایەنێكیان كرێكارانن. لەسەردەمی ئەودا بە حوكمی نزیكی سەرجەمی كرێكران لە ڕوی هەل و مەجی كاركردن یان و مووچەو كرێی سەركاریان، لە وڵاتەكەیاندا، كەم تا زۆر، موتەجانس بوون و چالاكی هاوبەشیی گەورە گەورەیان بە یەكەوە كردوە. من لە ئێستادا ئەو تەجانوسە نابینم، ڕاستە هەموویان كرێكارن و هێزی بازوو زهنییان  دەفرۆشن بەڵام لە چەند توێژاڵێكی جیاجیادا كە هەر توێژاڵەیان لە هەل و مەرجی سەر كاركردنیان و مووچەیاندا جیاوازن لەوانی تریان. لە ئێستادا كرێكارانێك كە هێزی زهنیان دەفرٶشن و لە بەشەكانی تەكنەلۆجیا پێشكەوتوەكاندا كار دەكەن و مووچه‌یه‌كی باش وه‌رده‌گرن ، زیاتر لە چینی ناوەڕاستەوە نزیكن خۆشیان هەر وا خۆیان دەبینن ، تاكو كرێكارانی پاككردنەوە، كەرتەكانی دەوڵەت و هەندێكی تریان. دیارە لەم حاڵەتەشدا مانگرتنی بەشێكیان بێ پشتگیری دەمێنێتەوە لە لایەنی ئەوانی تریانەوە سەر ئەنجامیش مانگرتنی گشتی یا ڕوو نادات یا زۆر بە دەگمەن ڕوودەدات. دیارە ئەمەی كە وتم هۆیەكە لە هۆگەلەكان لە مەسەلەی ڕونەدانی مانگرتنی گشتی. هەر بۆیەش لە وڵاتێكی وەكو بریتانیادا مانگرتنی گشتی لە ١٩٢٦ وە جارێ تر ڕوی نەداوەتەوە. لەم ماوەیەدا نقابەی ئێرە وڕاوەی ئەوەیان كرد كە تەنها بیری لێبكەنەوە لە دژی ئەو قەیرانە گەورەی كە پێشی پێگرتوین و دژی سیاسه‌تی ده‌ستگرتمه‌وه‌ كه‌ ده‌وڵه‌ت به‌رده‌وامه‌ له‌ كردنیدا.  لە وەڵامی ئەمەدا دەوڵەت هەڕەشەی لێكردن وتی ناتوانن مانگرتنی گشتی بكەن دژی دەوڵەت كە سیاسەتی تەقەشوف پەیڕەو دەكات، ئەمان تەنها بۆیان هەیە كە مانگرتنی گشتی دژی خاوەنكار بكەن. دەوڵەت نەقابەی دڵنیاكردەوە ، گەر كاری وابكەن ئەوە بەیاساو دادگا دەیانوەستێنن لە كردنیدا.   لە ئەڵمانیاو وڵاتانی سكەندناڤی و كەنەدای لای تۆۆ ئەمەریكاو گەلێك وڵاتی تر جگە یۆنان و ئیسپانیاو پورتوغال و فەرەنسا نەبێت، لە شوێنەكانی تر رەنگە مانگرتنی گشتی بەبیرەوەری ئێمە نەكرابێت. ئەوەشت لەبیر نەچیت ئەوەش كە لەو ٤ وڵاتەدا بووە  تەنها كرێكارانی بەشی دەوڵەتی لە مانگرتنی گشتیدا بوون، كەمتر ڕیكەوتوە كە كرێكارانی بەشێكی  كەرتی تایبەتی، بەشداری كردبێت، ئەویش مەگەر ئەو كەرتە تێكەڵە بووبێت لە كرێكارانی دەوڵەتی و كەرتی تایبەتی.  لە هەمووش گرنگتر ، لە بەشێكی گەورەی كه‌رتی دەوڵەتییدا، كرێكارو كارمه‌نده‌كان لە نقابەی جیاوازدان، ئەمەش وادەكات كە لە هەمان شوێنی كاركردندا، نقابەیەكیان لە مانگرتندابن بەڵام ئەوی تریان یان ئەوانی تریان لەسەر كارن.

 

تێنەگەێستم تۆ چۆن خانەنشینكراونت بە كرێكاران داناوە هەر لەبەر ئەوەی كە پێشتر كرێكار بوون. كرێكار ئەو كەسەیە كە هێزی بازوی یا زهنی دەفرٶشێت و زێدەبایی دروست دەكات. خانەنشێنكراوان ، بێكاران، قوتابییان، كەمئەندامان ، منداڵان، چینی ناوەڕاست، ئەوانەی كە لەسەر سۆشیالن، هیچیان كرێكار نین . من بۆیە دەڵێم كرێكاران كەمایەتین هیچ كام لەمانەی كە ناوم هێنان كرێكار نین و لە سەرجەمی وڵاتانی ئەوروپی و ئەمەریكاو كەنەدادا زۆربەشن. بەهەرحاڵ گەرچی من و تۆ لەم خاڵەشدا هاوڕا نەبین بەڵام لەسەرجەمەكەیدا هاوڕاین چونكە تۆ لە سەدا ٩٩ كە بە كرێكار دەزانیت منیش لە سەددا ٩٩ كە بە خەڵك دەزانم. ئەوەشت لە بیر نەچێت بارو دۆخی ژیانی كرێكاران زۆر لە بێكاران، منداڵان، قوتابییان، كەمئەندامان و خانەنشینكراوان باشترە.

ببورە هاوڕێم سەبارەت بە خاڵی دووهەم كە دەوڵەتە، بەجێی دەهێڵم بۆ بەیانی. 

 

هەژێن :

پێش ئەوەی بچمە پای وەڵامی پرسیارەكەی ھاوڕێ تاھیر لەمەر “شۆڕش لە یەك جێ یا چەند جێ و چۆ پارێزگاریی لێبكرێت؟”، پێمباشە لەنێوان ئێوەدا (ھاوڕێیان تاھیر و زاھیر) قسەیەك بكەم، كە من جیاوازی لەنێوان قسەكانی ئێودا نابینم، تەنیا جیاوازی لە ناونان و بەكاربردنی واژەكاندا نەبێت. بۆ نموونە، ئەگەر مەبەست لە كرێكار تەنیا ئەوانە بێت كە لەم ساتەدا لەسەركارن، ئەوا بۆچوونەكەی ھاوڕێ زاھیر دروستە، ئەگەر مەبەست لە كرێكار ھەموو مرۆڤێكی كرێگرتە بێت، ئەوا بۆچوونەكەی ھاوڕێ تاھیر دروستە. باشە ئەو ٩٩% خەڵكەی ھاوڕێ زاھیر و ٩٩% كرێكارەی ھاوڕێ تاھیر، ھەر ھەمان چینی ژێردەستی سەروەری چینایەتی (دەسەڵاتی ڕامیاریی) سەرمایەداران + ڕامیاران و كرێگرتەی (دەسەڵاتی مشەخۆرانەی ئابووریی) دەوڵەت + كۆمپانییەكان نین؟ ئەگەر وەڵامتان بەم پرسیارە، ئەرێیە، ئەوا من ناوی سێیەم بە دروستر دەزانم، كە (پرۆلیتاریا)یە، چونكە “كرێكار” تەنیا ئەوانە دەگرێتەوە، كە پێناسەیەكی دیاڕێكراویان لە سیستەمی سەرمایەداریدا ھەیە و لە زمانی كوردیدا تەنیا بە كرێكارانی تەلارسازی دەوترێت و لە سایەی سەدام و پۆستسەدامییەكاندا خەڕێكە ئەم ناوەش لەنێودەچێت، “خەڵك”یش چەمكێكە بۆ سڕینەوەی شوناسی چینایەتی و ھەروەھا واژەیەكی فارسییە بە واتای گەل و ھاوكاتیش لە كوردەواریدا بە ترشاوی و بە كوڵاوی بەكاردبرێت و تەنانەت بۆ كەسێك، كە لێی بپرسیت “لە كوێ لەدایكبوویت ؟” دەڵێن “خەڵكی كوێیت ؟”. بۆیە من واژەی پڕۆلیتاریا [ھەرچەندە ئەم واژەیە لەلایەن پارتە كۆمونیستە دەوڵەتخواز و دیكتاتۆرەكانەوە شێوێنرا و تەنانەت سووك و ناشیرینیش كرا] بە دروستر دەزانم. چونكە وەك پێشتر وتم لە یۆنانی كۆندا بە ھەموو ئەو كەسانە وتراوە، كە بێدەسەڵات و بێموڵك بوون، ئەگەر ئەمڕۆش سەرنج بدەین لە سیستەمی سەرمایەداریدا ھەموو چین و توێژە ناسەروەر و بێسەرمایە و بێمولك و كرێگرتەكان لەو چەمكەدا جێگەیان دەبێتەوە. بەبۆچوونی من ھەردوكتان لە (٩٩%ی كرێكار و خەڵك)دا مەبەستتان ھەر پڕۆلیتاریایە و لەسەر ئەوەش كۆكن، كە ھەم خەڵك و ھەم ٩٩% لەدەست ستەمی سەرمایەداری دەنگیانھەڵبرێوە و سەركوت و نادادوەریی بەربینی پێگرتوون.

 

زاهیر باهیر :

هاوڕێ تاهیر دووبارە سەڵاو ، سەبارەت بە خاڵی دووهەم كە دەوڵەتە، بەڕای من ئەناركستەكان و ماركسییەكان لەسەر هەمان لە دوو بواردا ناكۆكن بەیەكتری كە یەكەمیان دروستكردنی دەوڵەتی قەومییە. لێردا ماركسییەكان بەرنامەی لانی كەمیان یالانی خوارویان هەیە، كە بەندێكی بەهەموو شێوەیەك لەگەڵ لابەلابوونەوەی كێشەی قەومیدان و بەشێكی زۆری خەباتی خۆیان بۆ دروستبوونی ئەو دەولەتە بەسەردەبەن ئەوە یەكێكە لە موهیمەكانی ئەوان، هەر بۆیەش بینیمان پارتە بەلشەفییەكانی كۆن و نوێ و ئەمانەی ئێستاتاش وەكو حكك و كۆمۆنیستەكان ئەوەندەی بایاخ بەو مەسەلەیە دەدەن ، ئەوەندە گرنگی بە كێشە چینایەتییەكە نادەن. هەڵبەتە بۆ ئەمەش هەر هەمویان لە كۆن و نۆێدا پاساوێان ئەوە بووەو ئەوەیە كە ئەمە پێشینەی یا بەرایی درووستكردنی دەوڵەتی سۆشیالیستییە، بە وشەیەكی تر لای ئەمان دەوڵەتی سۆشیالیستی دروستبوونی مەحاڵە هەتا كێشەی قەومی بمێنێت. دیارە بۆ ئەمەش لە كۆنیشداو لە ئیستاشدا پەنایان بۆ مەسەلەی ئیرلەندەو پۆڵۆنیاكەی ماركس و ئەو سەردەمە بردووە. باشە ئەو كاتە لە زەمینەی واقیعدا ئەزمونێك نەبووە كە گەر ئەو دەوڵەتانەش دروست بێت هیچێك لە مەسەلەی كرێكاران ناگۆڕێت. بەڵام لە ئێستادا بە دەیەها نموونە لەو بوارەدا دەبینین كەچی لە بری ئەوەی كێشەی سۆشیالیستی بەرەو پێشەوە بەرێت، بەرەو دواوەی بردووە و بارو دۆخەكەشی بە شێوەیەك گرانكردوە، بۆ نموونە زیادكردنی گیانی ڕەیسیزم و فاشسێزم لەناو قەومە ڕزگار بووەكاندا، بووەتە بەربەستێكی تر. هەر تەماشای واقیعی كوردستانی ژێر دەوڵەتی كوردی و سەدەی پێشوی بكەن . گەرچی لە ٦١ وە ئەو بزوتنەوە كۆنە پەرستەی كوردی دروستبوو و جەنگێكی خوێناویش هاتە كایەوە كەچی هەڵوێستی كورد بەرامبەر بە عەرەب ، توركمان زۆر باشترو مرۆڤانە تر بوو تاكو ئێستای كورد لەژێر حكومەتی هەرێمدا. تەماشای فەلەستینییەكان بكەن، ئەلبانییەكانو سەرجەمی وڵاتانی بۆلقان و ڕوسیای هەڵوەشاوە ببینین، بزانن لە سای دەوڵەتی نەتەوییاندا ڕایسیزم و فاشیسزم چەند بەهێز بووە . كەواتە، هاوڕێی من، دەبێت تەماشای واقیع بكەین نەك بڕگەو تیوری نێو كتێبەكانی هەر هەمویان ، هەتا بە ئەناركستە ناسراوە كانیشەوە. پمێـوایە ئەوەندەمان ئەزموون لەبەردەمدایە كە دەتوانرێت لەو بوارەدا دەرسی لێوەرگیرێت و هەنگاوێك كێشەی سۆشیالیزم، كۆمۆنیزم ( بۆ زانیاریت ئەم دووانە لای من هەر یەكێكن) بەرێتە پێشەوە، ئیدی بۆچی دەبێت سەدەیەكی تر بەزایە بدەین دوای ئەوە دەست بدینە خەباتی چینایەتی؟ ئەمە وەخت كوشتنەو بەسوودی سیستەمی مەوجود كۆتایی دێت.

 

هەرچی ئەناركستەكان هەیە، ڕەدی هەموو جووداخوازییەك، هەڵاواردییەك، چەوساندنەوەیەك ، باڵادەستییەك، پاشكۆیی بوونێك، تەقدیس كردنێك ، دەسەڵاتێك دەوەستنەوە،. هەر بەو چەشنەش لەگەڵ زوڵم و زۆری نەتەوەییدا نین دژی ئەوەش خەبات دەكەن، بەڵام دیسان نەبەرنامەیەك بۆ نەتەوەی ژێردەست دادەنێن تاكو حكومەتیان هەبێت و نە لە شانی قەومییەكانیشەوە خەبات دەكەن بۆ دروستكردنی دەوڵەتی قەومی، گەرچی ئەمان دۆستی ڕاستەقینەی ئازادین و بەمانای وشەە ئازادیخوازن، كە دەیانەوێت خەڵكی خۆی دەبێت ئازاد بێت لە بڕیارو كردەوەكانیاندا.

 

خاڵی دووهەم هەر لە دەوڵەتدا كە ئەم دوو تەیارە لە یەكدی جیان، ئەوەیە: هەرچی ماركسییەكانن ئەوەندە دژی دەوڵەتن كە پێی دەوترێت دەوڵەتی بورجوازی، فاشی ، دیكتاتۆری ، دینی، لیبراڵ، شاهی، كۆماری. بەڵام لەگەڵ دەوڵەتی سۆشیالیستی چینی كرێكاراندان وەكو هەمووشمان دەزانیین بەپردی پەڕینەوەی دەزانن بۆ قۆناغی كۆمۆنیزم. بەڵام هەرچی ئەناركستەكانە دژی هەموو جۆرە دەوڵەتێكن بە دەوڵەتی كرێكاریشەوە، هاوڕی ، ئەوەی كە تۆ وتووتە كە دەوڵەت ئامرازی چینایەتییە ، هەر ئەوە وا لە ئەناركستەكان دەكات كە دژی دەوڵەت بن ، هەتا دەوڵەتی كرێكاریش، چونكە وەكو پێشتر وتم ئەوان دژی دەسەڵات و باڵادەستین ، جا گەر هەتا ئەوە دەوڵەتی كرێكای بێت، دەسەڵات بەسەركێدا؟ واتە باڵادەستن، لەبەر ئەوە ئەركی ئەناركستەكانە كە نەك هەر ڕەتی بكەنەوە بەڵكو دژایەتیشی بكەن.

 

من بۆیە پێشتر پەیگیریم لەسەر ئەوە دەكرد كە كرێكاران بە مانای خۆدی وشەكە هێزی كارو زهنیان دەفرۆشن و دروستكەری زێدەبایین، واقیعەن كەمایەتییەكی كەمیشن، جا كە تۆ بتەوێت حوكمێك لەژێر هەر ناوێكدا بۆ ئەو كەمایەتییە بەسە زۆرینەكەدا دامەزرێنێت ، ئەو كەمایەتییە چۆن كۆنترۆڵی ئەم زۆرینە دەكات گەر بەبەكارهێنانی توندووتیژی و كوشتن و بڕین نەبێت؟!. دوای ئەوە هاوڕێم تۆ دەڵێیت شۆڕشی پڕۆلیتاریا لە جیهاندا ڕوونادات بۆیە یەكەمجار لە دەوڵەتێكدا دەردەكەوێت ( دیارە منیش گەر لە دیدی تۆوە بیبینم هەر وای بۆ دەچم) پرسیار دەكەیت لەو حاڵەتەدا چۆن دەتوانێت خۆی بگرێیت لەبەردەم هێڕشی سەرمایەداران و وڵاتانی سەرمایەداریدا؟ منیش لەگەڵتام وەڵامەكەش لای من ئەوەیە كە ئەو دەوڵەتە سۆشیالیستییە دەبێت نمونەیەكی زیندوی تر بێت لە هەموو ئەم دەوڵەتانەی ئەم سەرزەمینە بە هەموو ئامرازوو ئەجهیزەكانیانەوە كە هەیانە. پرسیاری منیش بۆتۆ لێرەدا چی دەكەیت یەكەم ؟ دووهەم تۆ كە دەگەیت بە سٶشیالیست ، لە ڕێگەی پارتێكی بەلشەفی یا باشتریش لەوەی لینین بۆ ئەم مەبەستە دروست دەكەیت، چۆن زەمانەتی ئەوە دەكەیت كە ئەو پارتە بەدەردی هەموو پارتە بەلشەفییەكان ناچێت، لە هیراشییەتی ڕێكخستنیاندا، لە مامەڵەی ئەندامان دۆستانیاندا، لە نەكەوتنە زۆنگاوی گەندەڵییەوە، لەوەی كە نەبێتە دەسگەیەكی بیرۆكراتی سرف…….؟ دوای ئەمانە دیسانەوە چۆن دەتوانیت دەستەبەری مانەوەی ئەو دەوڵەتە بە سۆشیالیستی بكەیت و نەگەڕیتەوە یا تێنەشكێت و پارت جێگای چینی كرێكاران نەگرێتەوە، بە كورتی چۆن بە دەردی پارتە بەلشەفییەكان ناچێت؟!!!ئەناركستەكان چۆن چارەی ئەوە دەكەن؟ بە كورتی: ئەمان كە باوەڕیان بە گەڕانەوەی بڕیارەكان و دەسەڵاتەكان هەیە بگەڕێنەوە بۆ ناو خوودی خەڵك ، خەڵكی خۆی بە هەرەوەزی دەنگی لەسەر بدات و كاری لەسەر بكات، بەمەش یانی سەندنەوەی دەسەڵات لە ئیدارە گەندەڵە بیرۆكراتەەكانی دەوڵەت و شارەوانییەكان. خەڵكی لە كۆمۆنێتییەكەدا دەژی و تەواوی ئازادی خۆی و هێزی داهێنانی خۆیان و توانای خۆیان بەكار دەهێننن بۆ بەڕێوەبردنی سەرجەمی كارو كێشەكانیان لەناو خۆدا. پارە دەوری نامێنێت هەر بۆیەش پێداویستییەكانی ژیان بەهایان لە كاڵاوە دەگۆڕێت بۆ پێداویستی و بەكارهێنان ، هەموو شت بەلاش و بێ پارە دەبێت. دیارە لەم حاڵەتەدا ئەم كۆمەڵگەیەش ، ئەم كۆمۆنێتییەش دەكەوێتە بەر فشاری ئابوری، سیاسی ، كۆمەڵایەتی ڕەنگە هێڕشی سەربازێش، هەر وەكو دەوڵەتە كرێكارییەكە. بەڵام تەنها مەترسی عەمەلی لە كاتێكدا لە سای دەوڵەتی كرێكاری و سٶسیالیستیدا هەر هەموویەتی، بەڵام لە كۆمەڵگەی سۆشیالیستی ناناوەندگەرایی و بی هەبوونی دەسەڵاتدا، تەنها خەتەری هێڕشی سەربازییە ، ئەگینا ئەم كۆمەڵگەیە ئیكتیفای زاتی تەواوی خۆی هەیەو با لە ئاستێكی سەرەتایشدا بێت ، مەترسی نە ئابڵوقەی سیاسی و ئابوری و كۆمەڵایەتی نییە. جا هاوڕێم تۆ بیهێنە بەرچاوی خۆت و بزانە كامیان عەمەلی ترەو بێ مەسەرف ترەو بێ مەترسی دارترە.

 

دوا وشەم لێرەدا ئەوەیە كە دووبارەی دەكەمەوە ئەوەی كە ماركسییەكان دەیڵێن و دەیانەوێت بیكەن ، واتە دروستكردنی دەوڵەتی كرێكاری، سۆشیالیستی ، لە هەقەتدا چانسی سفری هەیە، چونكە لە زەمینەی واقیعدا دووبارەو دەبارە كراوەتەوە لەبری خێرو خۆشی بۆ كۆمەلگەكە كارەساتی بۆیان هێناوە، لەبری ئەوەشی بەرەو سۆشیالیزم نزیكمان بكاتەوەو بمانبات ، بگرە گەورە ترین كۆسپی دروسكردوەو زۆر دووری خستوینەتەوە لەو ئامانجە. بەڵام كۆمەڵگەی ئەناركیسزم-سۆشیالیزم بەلانی كەمەوە چانسی لەسەدا ٥٠ مان هەیە چونكە هێشتا بە شێوەیەكی فراوان ئەوە بەڕێوە نەچووە ، واتە لە زەمینەی واقیعدا هێستا فەشەلی نەهێناوە چونكە بەو بەربەرینییە تاقی نەكراوەتەوە. دەبا هاوڕێیان چانسێكی بدرێتێ خۆ زەرەر ناكەین گەر قازانج نەكەین!.

درێژەی ھەیە ….

********************

خوێنەری ھێژا، بۆ خوێندنەوەی بەشەكانی پێشووتر، كرتە لەسەر ئەم بەستەرانە بكە :

بەشی یەكەم : http://wp.me/pu7aS-18f

بەشی دووەم: http://wp.me/pu7aS-18m

بەشی سێیەم: http://wp.me/pu7aS-18E

 

بەشی چوارەم: http://wp.me/pu7aS-18J

 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.