سۆرانی و هەورامی هیچیان زمان نین! وەڵامێکە بۆ کاک موختار کەریمی …

چەند ڕۆژێک لەمەوپێش نوسینی کەسێکم بەرچاو کەوت لەژێر سەردێڕی

من لێرەدا دەمەوێت وەڵامیکی ئەو بەڕێزەو ئەوانەی وەک ئەو بیردەکەنەوە بدەمەوە ، ئەم بەڕێزە لەبەر بڵاونەکردنەوەی بابەتێکی لەماڵپەڕی سبەی کە بەزاراوەی هەورامی نووسیوییەتی ووشەی شۆڤێنزمی زمان و ووشەی ڕەگەزپەرستی   بەکارهێناوە، واتا بە ئینگلیزی یەکەی مەبەستی” racist”ە لێی.

من دەمەوێت لە یەکەم ووشەی سەردێرەکەوە وەڵامی بدەمەوە کاک موختار دەڵێت:

شۆفێنزمی زمان، من پێم وایە ئەم ووشەی بە ئاسمان دا هەڵداوە ، بۆیە ناوچەوانی خۆی دەگرێتەوە! چون گەر سەرنجێکی بابەتەکەی بەڕێزیان بدەین زیاتر لە”١٧”جار زاراوەی هەورامی بەزمان ناوبردووە، بەڵام لەبەرامبەردا تەنها “٥”جار ئاماژەی بە  سۆرانی کردووە تەنها بەسۆرانی ناوی بردووە زاراوەشی پێ ڕەوا نەبینیوە، هەرچەند من وەک سۆرانی ئاخێوێک سۆرانی تەنها بەیەکێک لە زاراوەکانی زمانی کوردی دەزانم نەک زمان.

بەڕێزیان ووشەی ڕەگەزپەرست بەکاردەهێناوە کەمن پێم وایە لەدوو ڕووەوە ئەم ووشەیەی بەهەڵە بەکارهێناوە ١-هەورامی و کورد یەک نەژادن بۆیە بەکارهێنانی ئەو ووشەیە هەڵەیە لێرەدا بەکارهێنانی ئەو ووشەی بەڕێزیانم وەک ووشەی بێگانەیەکی ئینگلیزی نەزان  دێتە بەرچاو کە هەموو شتەکانی دەوروو بەری لا نامۆیە،  بۆیە کاتێک ئینگلیزێکی لووت بەرز دەبینێت

یەکسەر بە ” racist  “تۆمەت باری دەکات، لەکاتێک دا ئەم کەسە سرووشتی وایە تەنانەت لەگەڵ هاو نەژادەکانی خۆشیا بە هەمان شێوەیە واتا ئەو کەسە”   snobby “نەک”  racist “واتا لووت بەرزە نەک نەژادخواز.

٢-ووشەی ڕەگەزپەرست من بە هەڵەی دەبینم هەرچەند زۆربەی ڕاگەیاندنەکان و نوسەران و هتد..

ئەو وشەیە بەکاردەهێنن کاک موختاریش بە هەمان شێوە.

ئایا بۆچی وشەی ڕەگەزپەرست هەڵەیە؟!

کلیکی ئەم لینکە بکە:

http://www.kurdistanpost.com/view.asp?id=9b840495 یان

کاک موختار بەردەوم دەبێت و تانە لە وەڵامی سەرنوسەری دەدات کە ووتوویەتی هیچکام لە کارمەندەکانیان هەورامی نازانن و دەڵێت:  جیگای شه‌رمه‌  که‌  که‌سێک  زمانی  ڕه‌سه‌نی خوی که‌  به‌   هه‌زاران ساڵه‌ دراوسێه‌تی هیچی  لێ  نه‌زانێ، به‌ڵام  زمانی  داگیرکه‌ره‌کانی که‌  هیچ  پێوه‌ندیان  به‌  زمانی  خویه‌وه‌  نیه‌ بزانێت .

منیش لێرەدا بەکا موختار دەڵێم: ئەی ئایا شەرم نی یە کە لە کوردستانی ڕۆژهەڵات دا بە سەدان هەورامی ئاخێو هەیە نازانێت  یان وانیشان ئەدات کە نازانێت بە سۆرانی ئاخاوتن بکات، بەڵام فارسی یەکی وەها قسەدەکات کە تورکێکی ئازەری لەدایک بوو وە نیشتەجێ بووی تاران ناتوانێت وەک ئەو بە بێ کەم و کورتی قسە بکات؟!

پاشان گەر سەرنوسەر لە ناوەرۆکی بابەتی هەرکەسێک تێنەگات چۆن هەڵسێت بێ ئەم لاو لا، هەڵی بداتە سەرماڵپەڕەکەی خۆ لەوانەیە لەسەر یەک دێڕی بابەتەکە سبەی پەلکێشی دادگا بکرێت.

بەردەوام دەبێت و دەڵێت: ئەم دانپێدانانە کە هیچیان هەورامی نازانن پیشاندەر و سەلمێنەری ٢ ڕاستییە.

منیش ئەڵێم ئەو زمانناسانە سەریان دای لە تاشە بەردەکانی هەورامان. باشە گەر سولەیمانی یەکو کرماشانی یەکو ئامەدی یەکو قامیشلویەک هەر چواریان لەیەک نەگەیشتن مانایی وایە ئەمانە خاوەنی چەند زمانێکی جیاوازن کەوابوو نەژادیشیان جیاوازە ئەبێ کامیان کوردبێت؟!

لێرەدا ئەزانم نوسەر مەبەستی لەو ڕستەیەی چی یە کە دەڵێت هەورامی زمانە نەک زاراوە، وە هەموو تایبەتمەندی یەکانی زمانی سەربەخۆی هەیە. پێم باشە وەڵامی کاک موختارو چەند کەسێکی دی بدەمەوە کە وەک بەڕێزیان بیردەکەنەوە، وە لەو بارەوە دواون، کەیەک لەوانە لە خزمەکانی خۆمن، کە لەمێژەوە خزمایەتیمان هەیە لەگەڵ چەندین ماڵباتی هەورامی ئاخێو، کەڕووبەڕوو چەندین جار بەمنییان ووتووە کوردی کەی زمانە چونکە نێرو مێی تیادا نی یە کوڕ بێ هەر ئەوترێت ئەو کچیش بێت هەر بەهەمان شێوە ئەوە هەڵەیە کە کەسێک تەنها سۆرانی شارەزایەو دەڵێت کوردی هەر زمان نی یە، چوون سۆرانی یەک لە زاراوەکانی زمانی کوردی یە نەک زمان.

بۆ ئەم مەبەستە گەڕانێکم کرد لە گووگڵ چاوم بە بابەتی کەسێک کەوت بەناوی هەورامان عەبولڕەحمان کە وەڵامی هونەرمەند کاک قادری ئەلیاسی داوەتەوە لەسەر بابەتێکی بەڕێزیان کەهەورامی بە یەکیک لە زاراوە کوردی یەکان ناو بردووە.  هەرچەند ئەم بابەتە ساڵێک لەمەوپێش بڵاو کراوەتەوە بەڵام من لێرەدا پێم باشە وەڵامی ئەو بەڕێزە بدەمەوە بۆ زیاتر بەرفراوانکردنی ئەم بابەتە.

کاک هەورامان ئاماژە بەوە دەکات کە زۆربەی زمانە کوردی یەکان لەڕووی گراماتیکەوە بەتایبەتی نێر و مێ”وە ناتوانن شانبەشانی زمانی هەورامی دەرچن.

گەر سەرنج بدەین ئەم بەڕێزە هەستاوە هەموو شێوە زاراوەکانی زمانی کوردی بە زمانە کوردی یەکان ناو بردووە! گرنگ لای ئەم تەنها ئەوەیە زاراوەکەی خۆی بەزمان بناسێنێت بۆیە ئامادەیە هەموو شێوەزارەکان بە زمان ناو ببات. پاشان بەردەوام دەبێت و دەڵێت: 

وەهەروەها بەردەوام دەبێت و دەڵێت:

منیش دەڵێم قوربان بەو پێوەرەنابێت گەر ئەمە پێوەر بێت؟ دەبوایە عەرەب ئاخێوەکان گاڵتەیان بەزمانی ئینگلیزی بکردایە و زمانی ئینگلیزی نەگەیشتبایە بە تۆزی بەر پێی زمانی عەربی! ڕاستە لە زمانی ئینگلیزی دا وشەیەک هەیە کە نێرو مێ لێک جیادەکاتەوە ئەویش”   he  “و ” she “ە .

بۆ نمونە :  She is a teacherنێر بێت یان مێ هەمان ووشەی تیچە بەکاردەهێنرێت، بەڵام لە زمانی عەرەبی دا

بۆ نێر ئەوترێت “موعەلیم” وە بۆ مێ” موعەلیمە” بەڵام لە زمانی ئینگلیزی دا تەنها تیچە بەکاردەهێنرێت ئایا ئەمە هیچ لاوازی یەکی لەزمانی ئینگلیزی دا دروست کرووە؟!

هەروەها لە زمانی عەرەبی دا ئەنتە بۆ نێرو ئەنتی بۆ مێ بە کاردێت لە کاتێک دا کەسەکە لەڕوو بێت

لەبەرانبەر ئینگلیز تەنها ووشەی ”    you  ” بەکاردێنێت نێر بێت یان مێ.

هەروەها سەبارەت بە ناوی کۆ گەر چەند ووشەیەکی زمانی ئینگلیزی بەراوردبکەین تەنها بەزاراوەی سۆرانی بابزانین : گەر کەسێک لەڕوودا بێت سۆرانی ئاخێو دەڵێت” تۆ” گەر لە یەک کەسیش زیاتر بوو کۆ هەیە دەوترێت ئێوە بەڵام لە زمانی ئینگلیزی دا یەک کەس لەروودا بێت یان روونتر بڵێن لەگەڵ یەک کەس قسە بکەی پێی دەڵیت” یوو” وە لە یەک کەس زیاتریش بن هەر پیان دەڵێیت” یوو” ئەمە لەهەمان کات دا گەر باسی خۆت بکەی لە بەرامبەر ئەو کەسە یان ئەو کۆمەڵە دەڵییت” ئای ئام” گەر تەنها خۆت بیت وە گەر یەک کەس یان زیاترت لەگەڵ بوو دەووترێت” ووی” باشە گەر ئەم ووردە شتانە پێوەربێت ئەبێ سۆرانی ئاخێو  بڵێت زمانی ئینگلیزی ناتوانێت شان بە شانی زاراوەی سۆرانی بڕوات!!

نوسەر لە  دێڕێکی دیدا ووتەی کەسێک دەکات بەنمونە کە زۆر لەگەڵ ووتەکەی دا هاوڕایە بۆیە خزاندوویەتی یە نێو بابەتەکەی و نووسیویەتی : 

“ماکس وەینزەیچ”  قسەیەکی گەورەی هەیە سەبارەت بە جیاوازی زمان و دیالێکت کە دەڵێت: زمان ئەو دیالێکتەیە “زاراوەیە” کە خاوەنی سوپاو هێزی دەریایە، کە مەبەستەکەی دەکاتە ئەوەی کە هەتا دەوڵەتت نەبێت زمانەکەت دیالێکتە بەڵام کە دەوڵەتت بوو دەبێتە زمان.

باشە ئەتوانین بپرسین چۆن بوو دیالێکتەکەی بەڕێزتان بوو بە زمان؟!

هەورامی کوردی نی یەو ئاخاوەرانی ئەو زمانە کورد نین! ئەمە ووتەی من نی یە ووتەی کاک هەورامان عەبدولڕەحمانە.

بۆیە من دەڵێم کورد بوون شانازی یە پێم باشە لێرەدا ووتەیەکی شاعیری گەورەی عەرەبی فەلەستینی مەحمود دەروێش بە نمونە بهێنمەوە کە لێیان پرسی بۆچی شیعرت بۆ کورد نووسیوە؟! لە وەڵام دا دەڵێت: 

گەر باسێکی نەژاد بکەین ئێران وەک نمونە بهێنینەوە، لە ئێران دا نەژادی زۆرینە تورکی ئازەری یە، بەڵام فارسەکان وشەیەکی نەشیاویان خستووەتە پاڵیان کە پێیان دەڵێن تورکی *** کە من نامەوێت ئەو ووشەیە بنوسم وەک ڕێزیک بۆ نەژادی جیاواز لە خۆم، بۆیە تورکەکان زۆرجار پێیان شەرمە بڵێن تورکین دەڵێن فارسین، بەڵام کوردبوون لە هەر ناوچەیەکی ئێران دا بیت مایەی شانازی یە، هەر ئەم” فارس نەژادەی خۆی بە باشتر دەزانێت لە ئاست تورک دا وە تورکە ئازەریەکە پێی باشترە بڵێت فارسم ئەم فارسە نایابانە چەندەهایان هەیە لە ئەوروپادا هەر بەدرۆ سەرێکی خۆیان دەکەن بە کورد  دەڵێت : دایکم یان نەنکم هتتد کوردە، خۆی دەکات بە نیوە کوردو چوار ووشەی کوردی فێرخۆی کردووە تا لە کورد نزیک بێت، خۆ دڵنیابە ئەو فارسە بدە لە ملی ئامادە نی یە گەر هەر بە درۆش بێت بڵێت سەرێکم تورکە.! لەماڵپەڕی دەنگەکان دا بابەتێکی دیم بەدی کرد کە بەناوی هەورامان عەبدولڕەحمانەوەیە بۆ ئەوەی نەچم بە هەڵەدا وابزانم هەمان کاک هەورامانە نوسەرەکەی ، هەرچەند وێنەی لەسەر هەردوو بابەت بەدی دەکرێت بەڵام لێرەدا شێوەی بە ئەو کەم دەچێت، بە هەر حاڵ ئەم کاک هەورامانە ڕەخنە لە کۆنفرانسی زمانی کوردیدەگرێت و نووسیویەتی: جێگەی سەر سوڕمانە ئەمڕۆ لەژێر سایەی حکومەتی کوردی خۆماڵی دا کۆنفرانسێک بگیرێت لە هەولێر بۆ زمانی کوردی، بەڵام نوێنەرێک بۆ زمانی هەورامی لە هەورامانەوە بانگهێشت نەکرابێت! کە دەبوایە زمانی هەورامی لە سەروی دیوەخانی کۆنفرانسەوە دابنیشتایە پر سوڕا بەو بکرایە.!

سەرنج بدە خۆ بە زیاتر زانینێك بەدی دەکرێت لە سەرووی کۆنفرانسەوە دابنیشتایە پرسوو ڕا بەو بکرایە ! بۆیە من دەڵێم گەر کۆنفرانسی زمانی کوردی ڕێگە بە هەورامی ئاخێوەکان بدات وەک زاراوە یەکی زمانی کوردی بەشداربن ئەوە مافی خۆیانە وە ئەبێت بتوانن بەشداربن، بەڵام گەر وەک زمانێکی سەربەخۆ ڕێگە بدرێت ئەوا پێویستە تورکومان و پێکهاتە جیاوازەکانی دی مافی ئەوەیان هەبێت بەشداربن ، چونکە ئەم کۆنفرانسە هەوڵیکە بۆ  دروستکردنی زمانی ستاندارد یان بابلیین زمانی یەکگرتوو، من وەک خۆم گەر ئێستا بڕیار بێت سۆرانی ببێتە زمانی ستاندارد ئەوا من ناڕازیم بەڵکو دەخوازم زمانێک بێتە ئاراوە هەموو ووشە ڕەسەنەکانی زاراوەکانی دی لە خۆ بگرێت تا زمانێکی زەنگین بێت ، هەڵبەت ئەم کارەش کاتی دەوێت تا نەوەیەک لەڕێگەی خوێندنگەو زانکۆ و وە لە ڕاگەیاندنەکانەوە ئاشنا ببن بە ووشە جیاوازانەی زاراوەکانی تر وەیان ناوچەکانی تر بەکاریدێنن ڕەسەن و گونجاون. بۆیە لە کۆتایی دا دەڵێم من وای پێناسە دەکەم کە زمانی کوردی درەختێکە زاراوەکانیشی لق و پۆپەکانی بێگومان ئەم درەختە بە هەموو لق و پەل  پۆکانی یەوە جوانە بە لادانی هەر لقێک لەم درەختە کەمیک لە جوانی یەکەی لە دەست دەدات ، بەڵام لقی لادراو مەترسی ووشک بوونی لە سەر دەبێت.

تێبینی: بەندە بەهیچ شێوەیەک سەرنوسەری ماڵپەڕی سبەی ناناسێت، وە تەنها من خۆم پێم باش بوو ئەم وەڵامەبدەمەوە.