شرۆڤه‌ی (مه‌م و زین)ی ئه‌حمه‌دی خانی…2
دەردی ئەم سەردەمە وشكهەڵاتنی ڕووحە، تەنیا بە ئەدەبییاتیش دەتوانین دووبارە ئاوپرژێنی ڕووح و دەروونی خۆمان بكەین، چما قورئان دەقێكی ئەدەبی بەرز و بڵند نەبێ چییە؟!
خودا لە قورئاندا بەوە تەحەددای عەرەب دەكات كە: بێن دەقێكی لەمە _لە قورئان_ جوانترم بۆ بێنن. لە ئەدەبییاتدا تۆ دەگەیتە جوانناسی، هەستی جوانناسی (ئیستاتیكا) لە تۆدا زیندوو دەبێتەوە، بەردەوام بە گەنجی دەمێنێتەوە.
دكتۆر حسێنی ئیلاهیی قومشەیی دەیوت: زۆر جار لێم دەپرسن: چۆن بە گەنجی بمێنینەوە؟ وەڵامی منیش ئەوەیە: ئەگەر لەگەڵ ئەدەبدا بن هەمیشە بە گەنجی دەمێننەوە، مەرحومی باوكم هەمیشە هاوەڵانی سەیریان لە بەگەنجیمانەوەی دەهات و لە سیڕڕەكەیان دەپرسی، ئەویش بە پێكەنینەوە وەڵامی دەدانەوە: بۆ دەكرێت كەسێك لە نێو ئەو گوڵزارە شیعرییە جوانانەدا بێت و پیر بێت؟!
تەنانەت فەلسەفەش _كە بە قورسی و وشكی ناوبانگی دەركردووە و ئەگەر بە زمانی فەلسەفی وشك بخوێنیتەوە خەریكە مێشكت بتەقێت_ كاتێك لە شیعرەكانی مەولانای ڕوومییدا دەیخوێنیتەوە، فەلسەفەیەكی ترە، جیایە لەوەی زۆرێك لە فەلسەفەزانەكان باسی دەكەن، چونكە مەولانا بە زمانی ئەدەبی باسی فەلسەفەت بۆ دەكات، بە نموونەی سادەی ژیانی ڕۆژانەت مەسەلەگەلێكی قووڵا و گەورەت پێدەگەیەنێت، جاری وا هەیە بە دوو دێڕە شیعر وەڵامی پرسیاری زۆر گەورە دەداتەوە، پرسیارێلیكی وا سەخت كە كتێبـگەلی سەدان لاپەڕەییان لە وەڵامدا نوسراوە، ئەو بەو زمانە شیعرییە ناسكەی كارێكی وا دەكات پێویست بە درێژدادڕی نەكات و، بۆتی پوخت دەكاتەوە… بۆیە من وا دەزانم ئەدەبییات و شیعر شەربەت و گوشراوەی هەموو مەعریفەی مێژووی مرۆڤایەتین.
ڕاستییەكەی زۆر حەیفە مرۆڤ كۆمەڵێك شتی گەورەی هەبێت و، هەواڵ و ئاگای لێیان نەبێت… كێ هەیە تەماشای تەلەفزیۆنی ئێرانی كردبێت و ناوی حافزی شیرازی نەبیستبێت، تۆ وا دەزانیت (حافڤ) لە (خانی) گەورەتر بووە؟ من گومانم وا نییە هیچی لە خانی زیاتر بووبێت! ئێمە سروشتمان وایە بێ زانیاری تەواو حوكمی ڕەها دەدەین، یەك شتمان بینیوە، كەچی وای دەردەخەین هەموو هاوشێوەكانی ئەم شتەمان دیوە و یەكسەر بڕیاری ئەوەش دەدەین كە شتی لەم جۆرە لە هیچ كوێ نییە! هەر بۆیە كاتێك شیعرەكانی حافز دەبینین دەڵێین: وەڵاهی شتی وا لە هیچ كوێیەك نییە. ئاخر بڵێ تۆ شیعری كێی ترت خوێندووەتەوە و بەراوردت بە حافز كردووە وا سوێندی ئاوهای لەسەر دەخۆیت؟ لە ئەدەبییاتی خۆماندا شیعری (خانی)ت بینیوە كە وا دەڵێیت؟ بێ گومان نەخێر!!
ئەهلی مەنتیق و فەلسەفە شتێك دەڵێن: (عَدَمُ العِلمِ لا يَدُلُّ عَلَي العِلمِ بِالعَدَم): شتێك كە تۆ نازانیت هەیە، مانای ئەوە نییە كە دەزانیت ئەو شتە بوونی نییە. بەڵكو هەر ئەوەندەیە تۆ زانینت پێی نییە، دەشێت ئەو بوونی هەبێت و تۆ پێی نەزانیت..
ئێمە گەورە شاعیرانی خۆمانمان وێڵ كردووە و هەر باسی كەسانی تر دەكەین، تەنانەت لە نووسینەكانی دیندارە ئیسلامییەكانیشدا ئەوەندەی شیعری فارسیت بەرچاو دەكەوێت شیعری كوردی نابینیت، ئایا لە فەرهەنگ و دیوانی ئەدیبان و شاعیرانی خۆماندا بەیت و دێڕە شیعر نییە هاوتا یان جوانتر لەو دێڕە فارسییانە بێت؟! بە دڵنیاییەوە هەیە، بەس سۆراخی ناگرین و لێی بێئاگاین!
چی وای كردووە ئەدەبییاتی فارسی بەسەرماندا زاڵ بێت؟ ئەو كەناڵانەی كە لە ماڵەكانماندا هەیە، ئەو وڵات و دەسەڵاتە لە خەمی كەلتووری خۆیدایە… ئەو دێت و مەردانە ئەدەبییاتی خۆیت بۆ نمایش دەكات، ئینسانیش بە دەستی خۆی نییە هەر جوانییەك ببینێت شیفتە و شەیدای دەبێت، بۆیە كاتێك جوانییەك لە شیعری حافز و سەعدی و مەولانا و عەتتارو سەنایی و شەبستەریدا دەبینیت شیفتەی دەبیت، ئەوەی ئەوان دەیكەن كارێكی جوامێرانە و هەوڵێكی لێپرسراوانەیە، دەكرێت ئێمەش لێی بەهرەمەند ببین، چون زانست و زانیاری موڵكی كەس نییە و، دانایی لە هەر كوێ بوو دەبێت هەوڵی دەستخستنی بدەین، بەڵام نابێت هیچ شتێك جوانی و گەورەییەكانی خۆمانمان بیرباتەوە..
داخەكەم تۆ دەبینیت كەسێك نییە ئەدەبییاتە كوردییەكەی خۆتت پێ بدات، تا بیناسیت و، ئەوجا شانازی بە خۆت و گەل و زمان و كەلتوورتەوە بكەیت.. خۆ ناشبێت ئەم وەزعە هەروا بەردەوام بێت، بۆ هەڵسانەوەمان من بە ئەرك و واجیبی سەرشانی كەسانێكی دەزانم _كە خۆم یەكێكم لەوان_ جارێكی دیكە هەستین بە ڕووحكردنەوە بەری ئەو ئەدەبییاتە كوردییەدا، كە ئەویش ڕووحكردنەوەیە بە بەری خۆماندا.. ئەم پرۆسەیە شتێكی دوو سەرە و تەواوكارە، ئێمە و كەلتوورمان تەواوكەری یەكترین، ئێمە ئەو دەهێنینەوە ناو ژیان و ئەویش ئێمە و كەسانی تر گەرم و گوڕ دەكاتەوە و، تەڕ و چالاكمان دەكات و دەمانبووژێنێتەوە.
داستانی (مەم و زین) خۆی هەبووە و دەماودەم وەكو چیرۆك باس كراوە، شتێك نەبووە ئەحمەدی خانی خۆی دروستی كردبێت، بەڵكو ئەو چیرۆكی نێو خەڵكی هێناوە و دایڕشتووەتەوە و كردوویەتی بە گفتوگۆیەكی زۆر جوان، بۆی هەیە هەندێ بەشی بۆ ئەسڵەكەی زیاد كردبێت، وەكو هەر ڕووداو و چیرۆكێكی دیكە، ئەوەی زۆر گرنگە ئەوەیە خانی هاتووە ڕووحێكی دیكەی كردووەتە بەر ئەم چیرۆكەدا، كە چیرۆكێكی بەناوبانگ بووە لە جەزیرەی بۆتاندا و ئەم دەماودەم لە دایك و باوكی و كەسانی دیكەوە بیستوویەتی.. خانی خوڵاسەی بیر و فەلسەفی خۆی لە دەفری ئەم داستانە ئاخنیوە، مەم و زینی كردووەتە مەخزەنی ڕاز و دنیابینییەكانی خۆی، ئەمە وا دەكات ڕەوا بێت بڵێین (مەم و زین) زادەی بیری خانی خۆیەتی و لە كەسی وەرنەگرتووە، ئەم قسەیەش دژ نایەتەوە لەگەڵا قسەكەی پێشووماندا، كە وتمان چیرۆكەكەی لەو كۆمەڵگەوە وەرگرتووە كە تێیدا ژیاوە، خوا یار بێت لە شوێنی خۆیدا ئەمە زیاتر ڕوون دەكەینەوە و لە بارەیەوە دەدوێین.
