فانی ته‌واوکه‌ری قوتابخانه‌ی شیعریی نه‌ته‌وه‌یی خانی و حاجی قادری کۆیی 12
لە جیاتى ئەنجام
هەندێ کەس دەبن: دەخۆن، دەخۆنەوە ،دەنوون، هەڵدەستنەوە، سبەینێیان ئەمڕۆیە، ئەمڕۆیان دوێنێ. فانى گوتەنى (نووستن و نۆشین) ئامانجى ژیانیانە.
هەندێ دەبن: دەیانەوێ مانایەک بۆ ئەم ژیانە خواستراوە بدۆزنەوە. تێدەگەن، دەدۆزنەوە، دەخوازن، دەگۆڕن، دادەمەزرێنن، دانامەزرێن تا ئامانجى بەرزى ژیان دیارى دەکەن و دەقیقە و ساتى تەمەنیانی بۆ تەرخان دەکەن. ئەمانە دەستەى پەیپێبەر و پەیامبەرن. خاوەنى نامە و پەیامن. نووسەرى کتێبن و تۆمارکەرى داستانن.
گەورە دەبن، بەبوونیان بە بەشێک لە کەسانى دى کۆمەڵەکەیان،لە مرۆڤایەتى.
شوێن پەنجەى خۆیان لەسەر گەڵا وەریوەکانى تەمەن و چیا و چۆڵە سەختەکانى گەردوون جێ دێڵن.
ئەوانە دەستەى دروستکەرى مێژوون : مێژووى بیر، مێژووى رەنج، مێژووى هیوا.
فانى لەم دەستەیەیە. ئەو بۆیە وا ژیا کە ژیا چونکە واى هەڵبژارد.
بە خواستى خۆى، بەهێز و وزەى بیر و بیرکردنەوەى خۆى، هێز و گۆڕى نوێى بۆ خۆ راگرتن و بەردەوامى دەدۆزیەوە. زانینى کرد بە چاوگەى لەبننەهاتووى
دەسەڵاتى زەینى و بیریى بەسەر کارەسات و سوورانى نالەبارى چەرخى چەپگەردا. لە بەرامبەر هەر کۆسپێک، قاڵدرمەیەکى زانگەریى نوێى سەرکەوتنى بۆ پلەیەکى باڵاتر دەنەخشاند. فانى دەشیا خۆش بژى، ئەوپەڕى خۆش بژى، کە (ئەویش) وەک (ئەوانى دى) بایە. گەر بە وەزعییەتى ئاغایەتى رازى بایە، بە ریابازیى بژیایە و ژیانى ئاژەڵیى ( عەیش و نۆش) ی بێ ناو و ناواخنى مەعنەویى و هزریى هەڵبژاردایە. گەر خۆى وەک (کوردێکى قەلەندەر) قبووڵ نەکردبایە و بیویستیایە بێتە ناو ئاغا نەک کوردێکى ئاسایى نائاسایى و مسکێنێکى ناو مسکێنانى گوندەکەى و وڵاتەکەى.
(ناز) فانى هێنایە دنیاوە و (تراژیدیا) پەروەردەى کرد. ئەوەى نەبووبێ یا (موعجیزە یەکى سەر سوڕهێنەرە ئەوەیە فانى بۆ پەنجا ساڵى رەبەق ئەم هەموو ورە و وزە بێ بنەى لە کوێ هێنا ؟ چۆن لەگەلڕ ئەم هەموو ئازار و رەنج و تێشکان و بێهیوابوون و کۆسپى نەزانیى و نرخ نەزانین و هەراسانکردن و هەڕەشەى مەرگ… تەنانەت بۆ یەک سانیەیەکیش، تەنیا یەک سانیەیەکیش، کۆڵنەدانى نەزانی و بێ هیوایىو رەشبینى چۆکى پێ دا نەدا ! تەنیا لەدوا ساڵەکانى ژیانیدایە، کە بێهومێدی و ەشبینى لە وەزعى کورد و عەقڵى بە ناو رێبەرانى، تووشى (گۆشەگیرى) مەبدەئییانەى دەکا، نەک خۆ بەدەستەوە دان و قبووڵکردنى ئاخاوتن و پاکتیسى کوردکوژانەى دەسەڵات و دەسەڵاتداران.
فانى بیرەوانە، هۆنراوەکانى خەرمانى ئارەق و رەنج و بیر و بەرنامەى نەتەوەیین.
فانى فەرهادى رەنج و (خانى و حاجى قادرى) بیر و ئەندێشە و شیعرە.
تەواوکەرى قوتابخانەى بیرى نەتەوەخوازى رەسەنى خانی و حاجى قادرى کۆیىیە.
هەموو هەست و بیر و مەبەستەکانى زادەى تێکەڵکارى تێگەیشتن و ئەزموونى خۆى و بار و چلۆنایەتى و هەلومەرجى کۆمەڵگاى کوردەواری و باری جیهان و سەردەمن.
فانى رۆشنبیرێکى گەورە و خۆکردە، بەو مانایەى خوێندنەوەیەکى بەردەوام و فراوانى هەبووە، ئەوسا لە رادیۆ وە بەردەوام ئاگادارى وەزعى جیهان بووە، بیرو بەرو بەرهەمی پێشکەوتنى سەردەمەکەى هەزم کردوون، کردوونى بە چەمکى لێکدانەوە و ئامرازى شیکردنەوە و ئاسۆى نوێکردنەوە و چەکی خەبات. ئەوسا بۆ رەخنە کردن و هەڵسەنگاندن و هەڵتەکاندنى کۆمەڵى خۆى بە شێوەیەکى سەربەخۆ و خۆکرد و خۆ خواز بەکارى هێناون.
فانى (بۆشاێى رۆشنبیریى) کۆمەڵگاى کوردەوارى لە ئەنجامى داگیرکردن و دایەشکردن، دواکەوتنى شارستانیى، کێونشینیى، نەزانیى، سیستمى قەبیلایەتى و دەرەبەگایەتى، باش حاڵى بووە و بە ناخیدا چۆتە خوار.
بەڵام نەهاتووە بیرى قوتووی بێگانە بۆ واقیعى کوردستان بخوازێ و بیسەپێنێ، بەهەندێ (مەقولات) و (بیرۆکە) ى نامۆ بە میکانیزم و دەمار و جومگەى بنیاتى کوردى خۆى بکاتە فس فس پاڵەوانێکى فیکرى و کورد دابەش دابەش کا و فەلسەفەى کوردایەتى و کوردستانى بوون و یەکبوون و پرۆژەى ژیاندنەوەى نەتەوەیى کورد بکاتە قوربانى بیرى بێگانە و نەخشەى نەتەویی و داگیرکەران.
فانى دکتۆرە، مامۆستایە، پەروەردکارە، کۆمەڵناسە، مێژوو ناسە، جوگرافى ناسە، ئەنترۆپۆلۆجیستە، بیرەوانە، رۆشنگەرە، تیئۆرەوانە،مێژوو نووسە، تاکتیک زانە، پارێزەرە، خەتیبە، رێبەرى حیزبە، وتار نووسە، سەرکردە و رێبەرێکى نموونەیىیە.
وەک مرۆڤیش رەنجدەرە، مسکێنە، جووتیارە، عەشیرەتییە، راستە، پاکە، دڵسۆزە، خەمخوارە، خۆ بەختکەرە، بوێرە، نەترسە، یاخى و شۆڕشگێڕە.
لەو رۆژەوە چاوى بینین و هۆشى ناوەوەى پشکوت، لەگەڵ گەلەکەى و بۆ گەلەکەى ژیا، گەرچى گەلەکەى لە دەریاى ئازار و دەرد و تراژیدیا و بێ ئومێدى و نرخ نەزانیی بەولاوە هیچى پێشکەش نەکرد.
بەڵام فانى قەناعەتى بەو دنیا ئازادەى ناوەوە هەبوو کە بۆ خۆى دروستى کردبوو، دنیاى شیعرەکانى. لەو دنیایەدا خەیام و فیردەوسى و عیشقى و حافڤ و نیڤامى و جامی و مەولەوی و خانى و حاجى قادر و مارکۆنى و ئەدیسۆن و گاندى و چەرچل و رۆزفلت. هتد هاودەم و هاوبیر و هاورێ و هاو خەم و هاوخەباتى بوون.
فانى دەفەرموێ:
سەعدى، نیڤامى، خەیام و فیردەوسى
هەموو وەک من بوون غەمبار و برسى
لەمەش زیاتر خەونە گەورەکەش بۆ سانیەیەکیش لێى جیا نەبۆوە ، خەونى ئەوەى زەمانێ بێ کورد ببینێ نەک بە رواڵەت و بە بۆشى (ئازادە)، بەڵکو خوو و عادەتى گەلانى شارستانى و پێشکەوتووى سەردەمیی وەرگرتووە:
خودا فانى بژى تاکو زەمانێ دێ بە ئاشکرا
دەڵێن کوردیش بە زانایى رەوشتى میللەتانى گرت.
واتە گەلێکە دەخوێنێ، دەخوێنێتەوە، دەنووسێ، دەناسێ، دەخوازێ، دروست دەکا، دادەمەزرێنێ. گەلێکە زانین و رووناکبیرى کردۆتە مەرج و مەوداو مەڵبەندى ژیان و تێکۆشان و سەرکەوتنى.
هێشتا زۆرى ماوە ئەو خەونەى فانى بێتە دى. هێشتا ئەو هێزە کۆمەڵایەتىیە و ئەو سەرە گەندەڵانەى (فانى) وا بە راشکاوى و ئازایى وەک رێگرى پێشکەوتن و ئامڕازى دواکەوتن و داگیرکردن دەستنیشانى کردوون، هێشتا لە کار دان. بەڵام وەک فانى دەڵێ ((لافاوى سیاسەت)) ى جیهانى گەیوەتە کوردستان.
ئەوانەى تێدەگەن و هەل وەردەگرن پێدەگەن و سەردەکەون.
ئەوانەى بە چاوى جەهالەت و دڵى کوێرى تەماع و خۆ پەرستى و پێشوازى دەکەن و بە نائینسانیی ئەم دەرفەتی ئازادبوونە دەفرۆشن، ئەوانە درەنگ یا زووو دەبنە هاوڕێ و هاونشینى سەددام و عودە و قوصه‌ی..
دنیا هەموو شتێ قبووڵ دەکا درۆ و وەستان و نەگۆڕان نەبێ.
ئەوەى گرنگە و فانى لە گوفتار و کرداریدا بەدرێژایى ژیانى بەرجەستەى کردووە، لەگەڵ ئەو هەموو بێدادییەشدا پەیامى کۆڵنەدان و نەبەزینە بۆ لاوی کورد لە پێناوى بەدیهێنانى سەربەخۆییدا:
ئەگەر چى زۆرە زەغت و بێ مرادیى
ئەگەر چى زۆرە بێرەحمیى تاوانکەر
دەبێ خۆ راگرى ئەى لاوى ئازا
کەسەربەستى نەما نرخى کوا، سەر
ئەگەر سیى ساڵە شەو رۆژى نەدیوە
دەبێ هەر بێتە دەر رۆژى مونەووەر
بەسەر خاکا بکێشێ نوورى هیوا
نەهێڵێ تۆوى میکرۆبى ستەمگەر
دوا سەرنج :
لە 16 ى مایسى 2005 تا 7 ى تەمووزى 2005 بەسەردان گەڕامەوە کوردستان. یەکەم ئەرک و پرۆژەم چاپکردنى دیوانى فانى باوکم بوو لەگەڵ نووسینى پێشەکییەک بۆی. بەداخەوە وەک چاوەڕێم دەکرد دیوانەکە بە تەواى نەنووسرا بۆوە… زۆر کاتم بە هەڵەچنى کۆمپیوتەرنووسەکە بەسەر برد. زۆربەى کاتیش بۆ ئەرک و سەرقاڵى کۆمەڵایەتى و میوانداریى رۆیشت.. کاتێکى کەمم لە بەر دەستا مایەوە، خەریکى نووسینى پێشەکییەکە بم کە ئەم باسەى لێ دەرچوو. دیارە ناتەواوە و بەو شێوە نییە کەخۆم دەمویست و دەمەوێ. زۆر بابەت و لایەنی شیعریی فانی باس نەکراوە. بەڵام بڵاوکردنەوەیم بە باشتر زانى لەوەى دیسان دوا بکەوێت و دەرفەتێکى ئاوام بۆ هەڵنەکەوێتەوە. بێگومان کتێیب و لێکۆڵینەوەی دی بەدوادا دێن.
لەبەر سەرقاڵیم بەم ئەرکە سەزەکییەو بەچاپگەیاندنى چەند کتێبێکى دیکەى خۆم نەمپرژایە سەر ئەوەى تەنانەت سەردانى براو خوشک و کەس و کارو خزم و دۆستانم بکەم و ماوەیەک لەگەڵیان بەسەر بەرم. ئێستا کە پاکانەکەم کەدەزانن، دەخوازم وهیوادارم بمبەخشن.
