لە رۆژێکی یەک دەنگیدا گوتارێکی پەرتەوازەو جیاواز…

لە کاتێکدا لە هەموو دونیا هاوکێشە سیاسیەکان لە گۆڕان ولە هەڵبەزو دابەزینی وەرچەرخانێکی تازە دان، لە رۆژهەڵاتی ناوەراستیشدا سیستم ورژێمە تۆتالیتارو دیکتاتۆرەکانیش لە رووچوون هەرەسی خۆیان بەردەوامن، گۆمی نەشلەقاوو شەختەبەندی چەندین ساڵەی سیاسی لە توانەوە دایە، قۆناغێکی تازەی ژیانی سیاسی وشارستانی وئابووری وکۆمەڵایەتی دەست پێدەکات، کێ دەتوانێت رێگە لە گۆڕانی ئەو قۆناغانە بگرێت کە ئێستا بەرێوەن، بارودۆخە سیاسیە تازەکان دێن وبمانەوێت یان نەمانەوێت، کەسیش ناتوانێت، بیریان لێ نەکاتەوە یاخود لەمپەرێکی بۆ دابنێت، ئەگەرچی هەر وابووە هەموو بارودۆخێکی تازە ئاسۆیەکی تازە لەبەردەم خەڵک بەرهەم دێنێت، بەڵام دەرگای ئاسۆیەکیش لە سەر هەندێک چین وتوێژ دادەخات…
ئێمە وەکو کوردی خەڵکی ئەو هەرێمەی کوردستانە لە نێوان واقیعی گۆڕانی هاوکێشەو بارودۆخەکان ئەوەندە دوورو دوورەپەرێزیش نین، بەڵام جێ پێی ئێمە لە ناوەندە گۆڕاوەکان وکارای گۆڕانەکاندا لە چ ئاقارێک خۆی دەبینێتەوە، لە کاتێکدا ئەو بارودۆخە تازەیە کاتێکی لەبارە بۆ بیر کردنەوە لە خۆگۆڕین وبەهێز کردنی ریزە لێکترازاوەکان وکار کردن بۆ یەکخستنی ماڵی کوردیمان، هەروەها خۆئامادە کردنیش بۆ ئایندەیەکی نەتەوەیی ئەمە خۆی پرسیارێکی هەنووکەیی وپرسێکی نەتەوەییشە، دەبێت هەموو یەکێکمان رووبەرووی خۆی بکاتەوە، بەر لەوەی هزری هاوڵاتی درک بەو پرس وپرسیارانە بکات، هەق وایە عەقلی دەسەڵات لە پلان وپڕۆژەی خۆیدا بنچینەکارێکی ئەنجام دابێت، تا تۆکمەو تەیارتر رووبەرووی پرس وئەرکی ئێستاو مەترسیەکانی دوارۆژمان ببینەوە، بەڵام بە داخەوە لایەنی دەسەڵات هەرگیز نایەوێت ئەگەر جارێک بە خەونیش بێت خۆی لە قەرەی ئەو مەسەلانە بدات، بۆیە هاوڵاتی ناچار دەبێت لەو هەرێمە هەول بدات خۆی بە دوای ئەو پرس ومەزەندەو پلان وپڕۆژانە بکەوێت تا دەیدۆزێتەوە…
لەو هەرێمەدا سیستمی دەسەڵاتی ئێمە تا ئێستا هەروابووەو لە ناوەڕۆکدا هەر بە شێوە باوە داخراوەکەی و بە روالەتیش فۆرمێکی تەسکی دیموکراتی بەرجەستە کردووە، بۆیە هەمیشە هەناسەی ئازادی تەنگ بووە، ئەوانەی تا ئێستا لە سەنتەری بڕیارو بەرنامەی دەسەڵاتدا پێناسنامەی سەرکردەیان بە خۆیان داوە، وەکو مەزەندەی ئەوە دەکەن کە سیستەمەکە وەکو قۆچانێکی رەشی زەمانی مەلیک بێت وتا سەر لە سەر ناوی ئەوان تاپۆ کراو بێت، هەر دەبێت ئەوان سەرپشکی ئەوە بن بریار لە سەر بابەت ومەسەلەیک بدەن کە پابەست بێت بە ئایندەو ئاسایشی نەتەوەیی گەلێک لەو هەرێمەدا، کەسانێکی دیکە هەقی ئەوەیان نیە دەست بۆ ئەو مەسەلەیە ببەن، کێشەکە لەوەش دایە ئەم هەست وعەقلیەتە سەقەتەش لێرەوە چەق نابەستێت، بەلکو ئەو میراتە لەوانەوە دەگوازرێتەوە بۆ بەرەی منداڵەکانیان، ئەوانەی واریسی شەرعی دەسەڵاتی دوارۆژی ئێمەن..
لە نێوان ئەو ناوەندە بێسەروبەرەشدا کە دوو لایەن بە رەسمی دیارن دەسەڵاتیان لە دەستە، مایەی خۆشبەختی کوردە هێزێکی سیاسی  دیکە هەیە کە نمایشت لە ناوەندێکی نارازی ونارەزامەندی دەکاتەوە، بەڵام ئەوان چۆن بیر لەو پرس وپرسیارانە دەکەنەوە، ئاخۆ ئەوانیش جورئەت دەکەن لەبەر خاتری بەرژەوەندیەکان خۆیان لە قەرەی ئەو مەسەلانە بدەن، بەرلەوەی خەلک ناچار بێت بیر بکاتەوە، ئەوان چەند ئاگاداریان دەکەنەوەو پرسیان پێ دەکەن ومشتومڕیان لەگەل دەکەن ؟
یاخود ئەوانیش هەر تا ئەوسنوورە بیر لەو مەسەلانە دەکەنەوە کە دەسەڵاتیان بکەوێتە دەست ئەو کاتە ئەوانیش وەکو میراتگرەکانی پێش خۆیان، خۆیان لە مەسەلە چارەنووسسازو بەرپرسیاریەکان دەدزنەوەو جورئەت ناکەن باس لە راستیەکان بکەن، هەر دەبێت بە خەون بیر لەو بابەتانە بکەنەوە، من پێم وایە ئەوەش بۆ خۆی دوو رووی هەیە وەکو زۆر لەو دیاردە کۆمەڵایەتیانەی ژیان دوو رووی رەش وسپیان هەیە، هەبوونی هێزی بەرهەڵستکار خۆیلەخۆی ئاکار ودیاردەیەکی شارستانی وجوانی بەخشە ومایەی دڵخۆشیە، لەوانەیە ئەمە گوزارشت لە هەبوونی تا رادەیەک فەزایەکی دیموکراتیش بکاتەوە…
 بەڵام ئەوەی تاکی کوردی رووبەرووی مەترسی ودڵەراوکێەکی کۆمەڵایەتی وناسەقامگیر بوونێکی سیاسی دەکاتەوە ئەوەیە، ئەو هێزەش هەر وەکو هێزەکانی دیکە کە لە زەمان وزەمینەی خۆیان هەر بە هەمان هزرو مەغروری وعەقلیەتی ئێستای ئەوان کاریان دەکردو هەمان سوێندیان دەخواردو هەمان بەلێنیشیان دەدا بە خەڵک، بەڵام کاتێک دەستیان لە دەسەڵات وسەرمایە گیر بوو، هەموو ئەو بەلێن وسوێندو پەیماننامانەیان، بوونە بڵقی ئاوێک ئاسەواریان بە سەر هیچ شتێک نەما…
من دەپرسم تاکەی سەرکردەکانمان هەریەکە بە گوێرەی بەرژەوەندی خۆی باڕاش لە ئاش دەکات، نە کەسێک ئاگای لە ئاشەوانە نە ئاشەوانێش ئاگای لە باڕاشە، ئاخر ئەمڕۆکە ئێمە لە هەموو رۆژێک زیاتر پێویستمان بە لەیەکتر نزیک بوونەوەو لەکتر تێگەیشتن هەیە، تا باڕاش بەهای راستەقینەی لەدەست نەچێت وئەرکی ئاشەوانیش بە دەوروبەرەکەی نامۆ نەبێت ، ئەگەرچی لە راستیشدا ناوەڕۆکی سیاسەت لە رۆژهەڵاتدا هەر ئەوەیە کە هەیە، بەرژەوەندی بەردەوام هەیە، نەک بەلێن وگفتی بەردەوام، بەڵام پێم وایە هەق وایە لەو خاڵ و خەتە سوورو مەسەلە سترایژیانەی کە پەیوەندیان بە (ئاسایشی نەتەوەیی) نەتەوەیەک هەیە کۆدەنگیەک هەبێت، نەک هەریەکە بە گوێرەی بەرژەوەندی خۆی ولایەنە سیاسیەکەی (خیتابێکی سیاسی ) دەر بکات..
لە رۆژێکی وەکو (نەورۆز)دا کە تاکە رۆژە بە درێژایی مێژووی گەلەکەمان کورد یەک ویەک دەنگ دەبێت، لەو رۆژەدا کورد پێویستە هەر هەموویان لە بن دەواری ئەو بۆنەیەدا لەیەکتر نزیک ببنەوە، بەڵام بە داخەوە سەرکردەکانی ئێمە هەروەکو جاران هەریەکەیان بە گوێرەی موفاجائاتێکی سیاسی وبە هۆی جیاوازی خۆیان وتارێکی سیاسی ومەزەندەیەکی جیاوازی خۆیان خستە روو کە گوزارشتیان لە پارچەپارچە بوون وپەرتەوازە بوونی  کیانی کوردیان جارێکی دیکە بە سەر سێ  هەرێم سێ پارچەی جیاواز دووپات دەکردەوە، یەکێکیان وەکو ئەوەی روبە هەنگوینێکی لە کونی دارەوە بۆ ئێمە دەرهێنا بێت، بە خەونێکی خۆش باسی یەکبوونی کوردو پارچەپارچە بوونی کۆماری عێراق دەکات ئەوی دیکەیان باس لە تەبا بوون ومانەوە لە چوارچێوەی کۆمارێکی یەکگرتوو دەکات وئەو باوەڕی بەوە نیە ئەو خەونە خەونێکی مەنتیقی وواقیعی بێت…
دەنگی سێیەمیش دێت ولە نێوان هەردوو دەنگدا باس لە مەسەلەی واقیعی دەکات وبە گوێرەی کەموکوریەکانی ئەوان هێل بەسەر هەلەکانیان دادەهێنێت، باشە کورد تاکەی دڵی لەسەر دەستی ئەو سەرکردانە بێت کە هەر رۆژێک بە پێی موفاجەئەیەکی خۆش وناخۆش دووچاری حالەتێکی دەروونی جیاوازی دەکەن، ئەدی دەنگی هاوڵاتی سەربەخۆی کورد لە نێوان ئێوەوە چۆن دابەش ببێت وچەند سەنگ ورەهەندێکی مەنتیقی هەیە، خۆ هەر بە بڕیاری ئێوە بوو نەک خەڵک کۆمارتان توند کردو داوای عێراقێکی یەکگرتوو وفیدرالیتان کرد، دەنگی خەڵک نەبوو وا بڕیار بدات، ئەوە ئێستا خێرە بۆ باس لە بەلێنێکی دیکەی پێچەوانەوەی بەڵینەکانی پێشووتان دەکەنەوە..
نەورۆز دیارە وەکو رۆژێکی تازەی کوردو سالێکی تازەدا هات، دیارە ئەوەی گرنگە لەو رۆژە بۆ کورد یەکدەنگی وکۆدەنگی کوردە لە یەک بۆنەدا هەوەها خۆنیشاندانیش کە کورد هەموویان یەکن وجیاوازیان نیە، بەلام بەداخەوە لەو رۆژەدا بە ئاشکرا لێکدابڕان وچەند پاڕچەییی بوونێکی وتاری کوردی دەردەکەوت..
لەو رۆژەدا سێ دەنگی جیاواز دەهاتە بەرگوێ، دەنگێکیان کە دەنگی سەرۆکی هەرێم بوو کە ئەو دەنگەش ناکرێت وەک وەکو دەنگێکی ئاسایی یاخود وەکو دەنگی سەرۆکی پارتی تەماشای بکرێت، هەرچەندە بە پراکتیک تا ئێستا هەروابووە، بەو شێوە بێسەروبەرەدا ناکرێت گوزارشت لەو مەسەلەو چارەنووسانە بکرێتەوە، بە بێ گەڕانەوە بۆ مەرجەعیەتێکی یاسایی وراپرسی خەلک، بەڵام ئەو بڕیاری موفاجائانەی خۆی دا، بە بێ پلان وبە بێ پرۆژەکارێکی پێشوەخت، ئایا بڕیاری جودا بوونەوەو مەسەلەی دەولەتی کوردی هەر ئەوەندە ئاسان وکەم بایەخە لە شەوورۆژێکدا تاک لایەنانە بیری لێ بکرێتەوە، لەپڕ لە ئەوەل سەحەری بەیانی بریاری لێ بدرێت، بەڵام دەنگە کوردیە رەسمیەکەی ئەو دیو ئاقاری دەسەڵاتەکەی دیکە، بە پێچەوانە هەوڵ دەدات بارە گرژیەکە خاو کاتەوەو سیحری خەون وبڕیارەکە بەتال کاتەوە، ناهیلێت کۆمار پارچەپارچە بێت..
دەنگی سێەمیش دەنگێکی واقیعانەترەو دێت باس لە لایەنی بابەتی ئەو مەسەلە ئەو بابەتە چارەنووسسازیانە دەکات، لەکاتێکدا ئەوەندەی کورد بۆ دروست کردنەوەو پتەو کردنی کۆمارو چارەسەر کردنی کێشەو گرفتەکانی هیچ لایەنێکی دیکەی ناو کۆمەڵگای عێراقی ئەوەندە بەرپرس نەبوون، بە ئۆپۆزیسیۆنیشەوە…
ئێمە لە بارودۆخێک دەژین خۆ دەبیت لە خۆمان و لە سەرۆکی هەریێمیش بپرسین ئاخۆ ئەو دەنگەی لە رۆژی نەورۆز گوزارشتی لە دەنگی خۆی وەکو سەرۆکی پارتی دەکرەوە، یاخود دەنگی خەڵکی هەرێم، چونکە خەڵک بە هیچ شێوەیەک پێشوەخت ئاگاداری ئەوە نەبوو کە چ روودەدات، ئەگەر پاکانەی ئەوەش دەکەن ئەوە تاکتیکێک بوو، بۆ ستراتیژێکی دیکە پێم وایە ئەو مەسەلەو بابەتە چارەنووسسازانە هی ئەوە نین گەمەی سیاسی ئەوهایان لە سەر بکرێت وەکو موژدەیەکی خۆش وشتێکی لەناکاو(موفاجی) بانگەشەی بۆ بکرێت…
دەنگی سەرکۆماریش نازانم تا کوێ بڕ دەکات، هەر لەو دیو سنووری (حەمرێن) ولە ناو جادەکانی پایتەختدا دەسوڕێتەوە، ئەو هەول دەدات زیاتر عێراقی بێت نەک کورد، بەڵام جادەکانی ئێمەش لەوە زۆر توورەن لەوەش زیاتر توورەیی هەڵناگرن، لە کاتێکدا رۆژبەرۆژ تەمەنەکەی پەکی دەخات، لەبڕی ئەوەی لە دواتەمەنیدا بۆ خۆی وهێزە سیاسیەکەی دەستکەوتێکی مێژوویی تۆمار بکات، تەرازووی مەزەندەو هاوکێشە سیاسیەکانی کوردی لە ناوەوەو دەرەوەی هەرێم دەستکاری بکات بۆ ئەوەی لە بەرژەوەندی گەلی کورد بگۆڕێن، سەرکردەکانمان هەرچەند عێراقی بن خاکی عێراق نایانگرێتە خۆی هەر دەبێت وەکو کوردێک بگەڕێنەوەو وەکو کوردیش بمرن، دەبا بەر لەوەی بڕۆین وتا لە ژیان ماوین شتێک بکەین لە بیر نەکرێین ، بۆ ئەوەی رۆژێک دابێت کورد باشتر بیر لە نوسینی مێژووی خۆی و سەرکردەکانی بکاتەوەو بە رووسپیش ماڵئاواییان لێ بکەین…
من پێم وایەو هەق وایە بەر لەوەی سەرۆکی هەرێم وهەر سەرکردەیەک بیر لە دەولەتی کوردی وخەونی گەورە بکاتەوە با بێت بیر لە هەنگاوی کرداریی دیکە بکاتەوە، دەوڵەت بە بێ (ئاسایشی نەتەوەیی) شتێکی هیچە، ئێوە تا ئێستا نەتانتوانیوە دەزگای ئاسایشی خۆتان یەکخەنەوە، چۆن ئەتوانن(ئاسایشی نەتەوەیی) دابین بکەن، با بێت بیر لە پردێک بکاتەوە تا باشتر هەرێمەکانی ناوەخۆمان لە یەکتر نزیک ببنەوە، بەمەش زمانێکی هاوبەش وبەرژەوەندیەکی هاوبەش وپڕۆژەو ستراتیژو ئابووریەکی هاوبەش لە دایک دەبێت، هیچ بیرێکی تاکلایەنەش سەرناکەوێت ئەگەر بەهاوبەشی ئەو چەمکانەوە بەرجەستە نەبن، دەبا کارێک بکەن تا ناو ماڵی کوردی باشتر رێک بکەوێتەوە، نەک پەرتەوازەتر بێت…

شوان عوسمان-هۆلەندە