مه‌ندبون و زیندیبون د شعرا
مه‌ندبون و زیندیبون د شعرا
(تو، ئه‌و شانه‌نشینا داگیر كری) یا بلند محه‌مه‌د دا
عبدالرحمن بامه‌رنی
ئه‌گه‌ر ل زمانێ زیندی یێ كوردان ڤه‌گه‌رین ئه‌وێ تا نوكه گه‌هشتیه به‌ر ده‌ستێ مه، د شعرێ دا زێده‌تر ژ هه‌ر تشته‌ك دی ئه‌ڤ زیندیبونا هه‌نێ ره‌نگ ڤه‌دایه ڤه، ئه‌ڤه ژی به‌راورد دگه‌ل ئه‌وا سه‌رده‌ڤ چ برییا ڤه‌گێرانا چیروك و چیڤانوكان بیت چ ژی ستران و لاڤژه و حه‌یران بن، ژ به‌ركو شعرێ گیان دایه زمانی و ئه‌ڤ زیندیبونا هه‌نێ یا ئه‌م دبینین ژی هه‌ر ژڤێ كریارا داهێنانێ بویه. شعر ژی ب وێ رامانێ كو زێده‌تر ژ هه‌ر تشته‌كێ دی، شاعر دشێت شیانێن خوه تێدا به‌رچاڤ بكه‌ت و دیارده‌یێن كومه‌لایه‌تی و سیاسی و ئابوری تێدا ب دارێژیت و كراسه‌كێ نوی ل به‌ر بكه‌ت و ژڤێ كردارێ ژی، لڤین بخوه دكه‌ڤته زمانی.
ژڤی روانگه‌ی ژی، داهێنان ژناڤ كویراتیا كێشه‌یێن كومه‌لایه‌تی سه‌رهلدده‌ت و شاعر ئه‌و كه‌سه یه یێ ڤان رویدانان د كه‌ته هێڤێنێ داهێنانێن خوه و هه‌ست دكه‌ت برییا ڤێ دارشتنا شاعریانه، یێ مه‌ندبونه‌كێ ده‌رێژ دكه‌ت. شاعر و نڤیسه‌رێ كورد سه‌باح ره‌نجده‌ر، دبێژیت: ( شاعر سه‌رگه‌رمیا خوه ژ سنورێن جیهان بینین و بیركرنه‌ڤه‌یا خوه ده‌ست پێدكه‌ت)، یان كو ژێگرتن و ئازراندنا بابه‌تان و شێوازێ نڤیسینا شاعری، هه‌می به‌ندن ب ره‌نگێ ژیانا راسته‌قینه‌یا شاعر تێدا دژیت و ئه‌ڤ چه‌ندا هه‌نێ ژی ژ سوز و خه‌ونێن وی یێن رومانسی دویر نینه. یان كو ئه‌زمونا هشیاریا شاعری وه‌ك ئه‌ركه‌كێ نه گوهور هه‌ڤبه‌نده دگه‌ل كێشه‌یێن كومه‌لایه‌تی، هه‌ر ده‌م ژی ئه‌و بیاڤێ شاعر ژیانا خوه تێدا سه‌ر دبه‌ت و ئه‌و تشتێن بیركرنه‌ڤه‌یا شاعری مژویل دكه‌ن، ئه‌و بیركرنن یێن روحێ دده‌نه ده‌قێ شعری و ژ ڤێ بیروكه‌یێ ژی هشیاربونا شاعری دگه‌هته ئاسته‌كی، كو شاعر بزانیت دێ چاوان بابه‌تێ شعرێ هه‌لبژێریت و ژ تشته‌كێ بچویك و ئاسایی روداوه‌كا چاره‌نوسساز سه‌راڤ بكه‌ت و لڤێره ژی نه‌مریكرنا شعرێ، د هه‌مان ده‌مدا زیندیكرنا زمانی یه كو شاعر د جوانكرنا ئاڤاهیێ شعرا خوه دا، رحه‌كێ د جه‌سته‌یه‌كێ مری دا، ساخ دكه‌ته ڤه.
شعره‌كا هوزانڤان (بلند محه‌مه‌د) لبن ناڤێ (تو، ئه‌و شانه‌نشینا داگیر كری)، بو ڤێ مه‌به‌ستێ لبه‌ر ده‌ستێ مه یه و بزانین ئه‌ڤ شعره دێ چه‌ند شێت به‌رسڤێن مه ده‌ت، دێ هه‌ولده‌ین هنده‌ك وێنه‌ییان ژێ به‌رچاڤ كه‌ین و شروڤه‌كرنێ ده‌ینێ و بابه‌تێ خوه پێ زه‌نگین كه‌ین. ئه‌ڤ شعره د كوڤارا په‌یڤ ژماره 56 دا بلاڤ بویه و ژ لا په‌ره 106 ده‌ست پێدكه‌ت و تا دگه‌هیته لاپه‌ره 113، د پتریا ده‌ستپێكرنا كوپله‌یێن نوی دا ژ ڤێ شعرێ، شاعری په‌نا بریه به‌ر په‌یڤا (سولتانا من) و برییا ڤێ ئاراسته‌كرنێ و ئاخفتنێ، شاعری وێنه‌یێن شعرێن خوه هه‌می لدوور شانه‌نشینه‌كا داگیر كری كێشاینه و تشتێ بالكێش دڤێ شعرێ دا، شاعری برییا ڤێ شانه‌نشینێ و سولتانێ، هه‌می ئه‌و تشتێن د ژیانێ دا رویدده‌ن و مروڤ توش دبیتێ كێشاینه د ڤێ شعرێ دا. شاعری شانه‌نشینه‌ك د خه‌یالا خوه دا دروست كریه كو ئه‌وێ شانه‌نشینێ هه‌می پره‌نسیپێن جیهانیبونێ و پێشكه‌فتن و عه‌قلیه‌تا سه‌رده‌مانه دناڤ دا هه‌بون، لێ ب ڤێ داگیركرنێ، كه‌لتور و ره‌وشه‌نبیریه‌ت و هه‌می ره‌وشت و تیتالێن وێ هاتینه به‌رزه‌كرن و كه‌لتوره‌كێ نوی یێ نه گهور ل سه‌ر هاتیه سه‌پاندن.
شعر بخوه كومه‌كا تابلوییانه و د كه‌رنه‌ڤاله‌كی دا هاتینه نمایشكرن، كه‌رنه‌ڤاله‌ك ژ كومه‌كا وێنه‌ییان، وێنه‌یێن جودا، هنده‌ك د وێنێ كچه‌كا رویس دا هاتینه كێشان و هنده‌ك ژ ناڤ جه‌رگێ سروشتی و د پتریا وێنه‌یان ژی دا، مروڤ هه‌ست ب بێهن ته‌نگیا شاعری دكه‌ت، ژ داگیربونا وێ شانه‌نشینێ كو شاعری بو وه‌لاتێ خوه كریه جه‌ڤه‌نگ و هه‌می ده‌رده‌سه‌ری و به‌دبه‌ختیه‌كێ، بو وێ داگیركرنێ د زڤرینیت. شاعر ب هوستایانه ڤی وه‌لاتی بهه‌می تشته‌كی د شوبهینیت، ب ئه‌ڤینا خوه و ده‌رونێ خوه و ب هه‌بون و نه‌بونا خوه و دیسان بهه‌ر تشتێ مروڤێن بیرمه‌ند ئه‌و تشته بو ژیانه‌كا نورمال بفه‌ر زانی بیت كو بهێته به‌حسكرن، چ به‌حسكرنه‌كا پوزه‌تیف یان نه‌گه‌تیف بیت، شاعری ب هوستایانه راكێشاینه د ڤێ شعرێ دا و روح دایێ.
دا زێده‌تر ل وان تشتان بگه‌رین یێن دبنه ئه‌گه‌رێ نڤیسینا شعرێ و زیندیبونا ڤێ شعرێ، دێ هه‌ولده‌ین زومێ ل سه‌ر هنده‌ك ئالیێن ده‌قی به‌رفره‌هتر لێكه‌ین ژ هنده‌ك ئالیێن دی و بزانین ئه‌و چ مه‌ندبونه ل ده‌ف شاعری هه‌ی تا ئه‌ڤ ده‌قه هاتیه نڤیسین و ئه‌و چ رویه جوداتر ژ مه‌یێن خانده‌ڤا، شاعر ل جیهانێ سه‌ح دكه‌ت و ئه‌و چ فه‌زایه شاعری دڤێت شانه‌نشینا خوه تێدا ئاڤا بهێلیت و دیسان چه‌ند ده‌قێ وی یێ نه‌مر بویه و ئایا خولقاندن ددیمه‌نێن وی دا دهێته دیتن و چه‌ندین پرسێن دی كو دێ كه‌ینه بابه‌تێ ڤێ نڤیسینێ و هنده‌ك كوژیێن تاری ئێخینه دبن بلاجكتورێ ڤێ شروڤه‌كرنێ ڤه.
شاعر بره‌نگێ چیروكه شعر، هه‌ر ل ده‌ستپێكا شعرێ هه‌می گرێكێن ئاسێ ل به‌ر خانده‌ڤای ڤه دكه‌ت و دبێژیت:
(ل دێرین زه‌مان، هه‌بوو نه‌بوو، شانه‌نشینه‌ك هه‌بوو، دیوارێن وێ ژ كلوخێن مروڤان و قه‌رقوده‌یێن ئێتون كری، ژ كه‌زیكێن یاران و كه‌ڤلێ قاره‌مانان كورسی بناڤ ببو. هه‌موو سه‌رنخون لبن شوورێ وێ دبۆرین، ڤێ شانه‌نشینێ، كو حه‌فت مل و حه‌فت به‌ته‌ن ڤه‌گرتبون، زیچكێن كمێدان به‌ر بادبوون و كڤانێن ب خوینێ هونین د موزه‌خانێن چه‌رخی ده هلێڤری هه‌ڤكری ل سه‌ر دهاته كرن، سنور ببونه ئاخوورك و به‌نده‌رێن یه‌مانێ ڤه‌دگرتن، ئارامیا شه‌ڤێن ڤه‌ده‌ر ل ژێر ره‌شمالێن قه‌به دبونه بێلا و مه‌زن تێڤه دهاتن فروتن، روبارێن مه‌ی و عشقێ، كوچك و سه‌رایێن شاهانه چێكر و چێكری تێدا مه‌ست دنڤستن، ب گلواز، كنیزه ل هه‌موو قولاچكێن ته‌لاران، سه‌ما دكرن، ب گیان دبوون، ببێ ده‌نگی دمرن.).
شاعر د پێناسه‌یه‌كا كورت دا دهێت و سالوخه‌تێن ڤێ شانه‌نشینێ دیار دكه‌ت و ره‌سانه‌تیا وێ دئێخته بن زوما كامیرا خوه و وێنه دكه‌ت، كو گه‌له‌ك كه‌سان خوه كرینه قوربانی تا بڤی شێوه‌ی سنورێن خوه ئاسێ كرین و دیسان به‌حسێ جوانی و قاره‌مانیێ دكه‌ت كو ئه‌ڤه ژی ئێك ژ ناڤ و ده‌نگیا هه‌ر وه‌لاته‌كی نه و جوانی و ره‌گه‌زێ مێ ژی بو به‌رده‌وامیدانا ژیانێ و دهێت به‌حسێ مه‌زناهیا ڤێ شانه‌نشینێ دكه‌ت كو نه‌خشه‌یێ وێ گه‌له‌ك یێ به‌رفره‌هبو. دڤێ پیناسه‌یێ دا دزڤریته دیروكێ و ئه‌ڤ شانه‌نشینه چاوان هاته داگیر كرن و هنده‌ك وێنان دئینیت كا چاوان ئه‌ڤ شانه‌نشینه هاتیه بن پێكرن و هه‌می وێنه‌یه‌كێ هه‌رفاندنێ و نه‌هێلانا ژیانێ و سڤكاتیپێكرنێ، دئێخته بن زوما ڤێ پێشه‌كیێ و دانه نیاسینێ دا.
ئه‌گه‌ر ئه‌م ل سه‌ر قالبێ ڤی ده‌قێ شعری راوه‌ستین و ژ دویر ته‌ماشا بكه‌ین، دێ بینین كو ئێك ژ لێگه‌ریانێن شاعری یێن به‌رده‌وام داهێنانێ ژ بو دكه‌ت، چه‌مكێ گوهورینێ و ئافراندنێ یه، شاعر هه‌ول دده‌ت به‌رێ د ده‌ستێن خوه دا داوه‌شینته گومه‌كێ كو بهزرا وی یا مه‌ند بوی و ئه‌ڤ مه‌ندبونا هه‌نێ ژی ب وێ رامانێ كو خه‌لكی ئێك پێناسه و دیتن بو ده‌وروبه‌رێن خوه هه‌یه و بێده‌نگبونا هه‌نێ ژی، زێده‌تر گرێدایی هه‌ستێن مروڤی پێكڤه یه و كانێ ئه‌ڤ هه‌ستێن هه‌نێ چه‌ند د شێن هه‌ستێن گوهورینێ بن، دا بزانین ئه‌و چ تشته یێ مه‌ند و ئه‌و چ تشته شاعر مژویل كری و به‌ره‌ف نڤیسینا ڤی ده‌قی ڤه چووی، مه ئه‌ڤ وێنه ژ ڤێ شعرێ هه‌لبژارتیه:
ده‌مێ ل دیوانا ته دروینم، شانه‌یێن له‌شێ من،
هه‌موو گازی ته دكن،
لێ تو خوه سنگه پێ دناڤا هه‌ستێن من یێن ئاریایی ده دبینی،
دناڤ ئاگرێ بێ یه‌مانێ سینگێ خوه ده دكه‌لم.
گوتنێن سار ل گه‌ل بای بلند دبوون و دناڤا ده‌ستێن
من ده دبوونه په‌ل.
شاعر د ڤێ پارچه یا شعری دا هه‌ستێ خوه به‌رامبه‌ر ڤێ شانه‌نشینێ دیار دكه‌ت كو ژ ئه‌نجامێ وێ داگیركرنێ، نه بتنێ سنور هاتینه به‌زاندن و وه‌لاتێ وی دگه‌ل دا هاتیه كاڤل كرن، لێ بیروباوه‌ر و پیروزی و هه‌می ره‌وشت و تیتالێن ل شانه‌نشینا وی دهاتنه په‌یره‌و كرن یێن دگه‌ل دا هاتینه گوهورین، شاعر یێ خوه‌زیا بو ره‌سانه‌تیا ڤێ شانه‌نشینێ رادهێلیت و چه‌ند خوه نێزیك دكه‌ت، هزرێن وێ دكه‌ت، د به‌رامبه‌ر دا بیروباروه‌رێن نه‌گوهور دبینیت و دزانیت نه بتنێ سنور و ئاخ هاتینه داگیر كرن، به‌لكو هزركرن و بیركرن ژی دگه‌ل دا هاتیه گوهورین و دلگرانیا وی ژی ژ وێ گوهورینێ كو خه‌لك یێ ل سه‌ر وان بیروباوه‌ران راهاتی و یا بویه ئێك ژ كه‌لتورێ وان كو ئه‌ڤه یه تشتێ شاعر پێ نیگه‌ران دبیت.
شاعری په‌نا بو گرتنا گه‌له‌ك وێنه‌ییان بریه بو ڤێ مه‌ندبونێ كو بویه ئه‌نجامێ په‌قینا ڤێ شعرێ، هه‌ر وه‌كو ئه‌و وێنه دتابلویان دا نه‌خشاندین، ئێك ژوان وێنه‌یان ژی كو مروڤ بێ ئارامیه‌كێ د ناخێ شاعری دا به‌رامبه‌ر ڤێ شانه‌نشینا داگیر كری دبینیت، ده‌ما دبێژیت:
د شه‌ڤه‌كا دامای ده
به‌رمایێن مه دناڤێكده هه‌ناسه‌یێ دكن
ل گه‌ل گڤێنا بای، هاتنا بارانێ و گه‌ردیله‌یێن توزێ و
تیشكێن روژێ،
تو هه‌موو تشت بوی
دووكێلا جگاران، من دوور دبت،
ل ژێر ساكویێ من قه‌هوا خوه تێكه
شارا خوه ژێكه و
من ژ هه‌ناسه‌یا خوه پركه.
شاعر ب راستگویانه هه‌ست و حه‌ژێكرنا خوه به‌رامبه‌ر ڤێ شانه‌شینێ دیار دكه‌ت، (ده‌ما دبێژیت دگه‌ل گڤێنا بای و هاتنا بارانێ و گه‌ردیله‌یێن توزێ و تیشكێن روژێ)، یانكو ل هه‌ر چار وه‌رزێن سالێ كو گوهورینا كه‌ش و هه‌وای، بو ڤێ مه‌ره‌مێ كریه د خزمه‌تا شعرا خوه دا و ڤیایه دگه‌ل دا پێناسه‌یه‌كێ ژی بو ڤێ شانه‌نشیێ دیار بكه‌ت كو ئه‌ڤ شعره ل هه‌ر ئالیه‌كێ جیهانێ بهێته خاندن، برییا كه‌ش و هه‌وایه‌كێ گوهور، مروڤ دزانیت ئه‌ڤ شانه‌شینه دكه‌ڤیته كیش ئالی. ئه‌ڤ كوپله‌یێ شعری ژی ئالیه‌كێ دی یێ شعری یه كو مروڤ هه‌ست ب نامو بونا شاعری بكه‌ت كو یێ ل تشته‌كی دگه‌ریت هه‌ر چه‌نده یێ هه‌ست ب وی تشتی دكه‌ت و د هه‌مان ده‌مدا خوه بیانی تێدا دبینیت و تشتێ به‌رده‌وامیێ دده‌ته شاعری كو بو ئامانجه‌كێ بژیت ژی، شاعری ئه‌ڤ شانه‌شینه وه‌ك ئه‌ڤینداره‌كا خوه ته‌ماشا كریه، هه‌ناسه كو ناڤبره‌كه بو ژیانێ و مرنێ یێ دبێژیت (من ژ هه‌ناسه‌یا خوه پر بكه)، یانكو ئه‌ز یێ مریمه و ژیانێ بده من.
شاعر و وێنه‌گرتن
ئه‌گه‌ر ل ده‌قێ شعری ڤه‌گه‌رین و ئایا ئه‌و وێنه‌یێن شاعری ژ بو ڤێ شانه‌نشینیێ ب كامیره‌یا خوه كێشاین و ئه‌و وێنه چه‌ند ده‌ربرینێ ژ خودیێ ناخێ شاعری دكه‌ن، دێ بینین كو شاعر لڤێره خوه د جیهانه‌كێ دا دبینیت و بهزرا وی وێ جیهانێ نه به‌راهی هه‌یه و نه دوماهی، هه‌ر تشتێ دكه‌ڤیته به‌رچاڤێن وی ژی یان گوهێن وی یان بێهن و تام بكه‌ت، دكه‌ته مادده‌یه‌ك و قه‌واره‌یه‌كێ شعری دده‌تێ كو بدیتنا وی یێ فه‌زایه‌كێ نوی دروست دكه‌ت و ئه‌و تشتێ خه‌لك ل سه‌ر راهاتی و پیروزی و پێناسه داینێ، یێ نیشانا پرسێ و سه‌رسورمانێ بو د دانیت، لڤێره ئه‌گه‌ر ل وان تشتێن نه گوهور سه‌ح بكه‌ین و ئه‌و تشتێ ئه‌م دبینین ئایا ئه‌م دشێین رویه‌كی دی جودا ژ یێ وێ یێ خوه‌زایی بده‌ینێ كو خه‌لك هه‌می وه‌ك مه ببینن و ئه‌و رویه بو وان ژی تشته‌كێ نورمال بیت، ئه‌ڤه ژی نه بتنێ بو دیتنێ و ئه‌و تشتێن دكه‌ڤنه به‌ر چاڤێن هه‌ر ئێك ژ مه، به‌لكو گوهلێبون و تام كرن و بێهنكرن ژی، ژبه‌ر كو ئه‌م ل سه‌ر تشته‌كی راهاتینه كو چاڤی بتنێ هه‌ستا بینینێ هه‌یه و چاڤ نه‌شێت چ بێهنێن خوش و نه‌خوش ژ ئێك جودا بكه‌ت و هه‌ر وه‌سان گوهی هه‌ستا گوهلێبونێ هه‌یه و نه‌شێت تشتێن جوان و كرێت ژ ئێك جودا بكه‌ت و هه‌ر وه‌سان بو هه‌ستێ تامكرنێ ژی، لڤێره هه‌ر تشته‌كی ژ ئه‌ڤێن چوویی تایبه‌تمه‌ندیێن خوه یێن هه‌ین و هه‌ر ئێك ژڤان هه‌ستان ژی ئاراسته‌یه‌كێ خوه یێ تایبه‌ت ل سه‌ر هه‌یه و شیانێن گوهورینا و كالێكرنێ نینن، چاوان وێنه‌گره‌ك چه‌ند هونه‌رییا خوه دارێژیته گرتنا وێنێ ئاڤێ، نه‌شێت چ ره‌نگا بو دروست بكه‌ت چنكو ئاڤ یا بێ ره‌نگه و هوسا بو تامێ و بێهنێ ژی، ژبه‌ر كو ساخله‌تێ ئاڤێ یا بێ ره‌نگه و بێ بێهنه و بێ تامه. تا ڤێره مه هه‌میان پێناسه‌ك بو هنده‌ك جورێن تشتان هه‌نه، ئه‌م وان تشتان وه‌ك خوه دبینین وه‌ك هه‌یین و ئه‌م نه‌شیاینه یان مه هه‌ولنه‌دایه وان تشتان دده‌رزه‌كا دی را ببینین، یا نكو (گوهورین)ێ قالبێ كونكریتیێ خوه یێ وه‌رگرتی و یا داخستی یه و هه‌ر ئێك وه‌ك خوه دڤی چه‌مكی دگه‌هیت هه‌ر وه‌ك هه‌ی، لێ كی دشێت هزر ل گوهورینێ بكه‌ت بتنێ ئه‌و نه‌بیت یێن ب به‌لگه بو خه‌لكی دسه‌لمینیت، به‌لێ ئه‌ڤ تشتێ هه‌بوی و تو هیبویێ ئها ئه‌ڤه ئه‌ز یێ بو ته بره‌نگه‌كێ دی و د كوژیه‌كێ دی را به‌رچاڤ دكه‌م. هه‌ر وه‌كو شاعر دڤی وێنه‌یێ شعری دا دبێژیت:
سه‌حكه سێڤێن جنیكا خوه
ب منڤه تلوڤه‌نه
خه‌ونن و خه‌ونێن من و ته
ژێك دزیز.
ئه‌گه‌ر ل ڤێ كوپله‌یێ شعری سه‌ح بكه‌ین و بزانین شاعری چ جوره ته‌كنیكه‌ك د كێشانا ڤی وێنه‌ی دا بكار ئینایه كو جوداتر بیت ژ ئه‌و تشتێن ئه‌مێن خانده‌ڤا ل سه‌ر راهاتین و هیبوینێ، دێ بینین شاعری دیمه‌نه‌كێ سروشتی كریه د خزمه‌تا ده‌قێ خوه یێ شعری دا كو د رییا وی وێنه‌ی دا، په‌یامه‌كێ بگه‌هینیته ئه‌و كه‌سا وی بڤێت كو د بنه‌ره‌ت دا ئه‌ڤ كه‌سانا هه‌نێ كو ب ئه‌ڤیندارا خوه د شوبهینیت، هه‌ر شانه‌نشینا وی یا داگیر كری بویه و ده‌ما دبێژتێ (سێڤێن جنیكا ته ب من ڤه تلوڤه‌نه)، یانكو ئه‌ز و تو ئێك تشتین په‌یدابون و گه‌شه‌كرنا مه و نه‌مانا مه و چاره‌نڤیسێ مه ئێكه، به‌لێ شاعر دهێت و به‌رده‌وامیێ دده‌ته وێنه‌ی دناڤ تابلوی دا و دبێژیت راسته ئه‌ز و تو ئێكین و مرن و ژیانا مه ئێكن، لێ ئه‌ڤه خه‌ونن و تا خه‌ونێن مه ژی ژێك د زیزن. كێشانا ڤی وێنه‌ی و ئینانا جنیكێ و به‌رێ دارا سێڤێ و خه‌ونا و زیزبونێ بتنێ بو دیار كرنا مه‌ره‌مه‌كێ یه كو ئه‌و عه‌قلیه‌تا ژ ئه‌نجامێ داگیركرنێ تو توش بویێ و وه‌كی نه‌خوشیه‌كێ تو ڤه‌گرتی، ئه‌ز نه دگه‌ل وێ عه‌قلیه‌تێ مه و ئه‌ڤ وێنه خزمه‌تا ره‌تكرنا ڤێ عه‌قلیه‌تێ دكه‌ت. ئه‌گه‌ر ل وێنه‌یه‌كێ د ژی ته‌ماشا بكه‌ین كا شاعری چ رویێ دی برێكا وێنه‌ی دا یه ئه‌و تشتێ هه‌ی، ده‌ما دڤی كوپله‌ی دا دبێژیت:
ئها واهه هێلینا جاران
دبن به‌لگێن پایزێ و هه‌ورێن ئه‌شقێ ده پوسیده یه
ئه‌گه‌ر لڤی وێنه‌ی سه‌ح بكه‌ین، دێ زانین كو شاعر یێ ل پێگهوره‌كی دگریت و ب كێشانا دیمه‌نه‌كێ خورستی، واته (هێلین، وه‌ریانا به‌لگان، پایز و هه‌ورێن ئه‌شقێ)، هه‌می خزمه‌تا ئێك وێنه دكه‌ن، ئه‌و ژی شاعر یێ دگه‌ل ڤێ شانشینا داگیر كری هاتیه زمان و یا دروستتر دگه‌ل خه‌لكێ خوه و مروڤێن خوه و گوندیێن خوه و هاوه‌لاتیێن خوه كه‌تیه دان و ستاندنێ و یێ ب زمانێ وان یێ خورستی وێنه‌یان بو به‌رچاڤ دكه‌ت و یێ بیرا وان ل جهێ وان و جهێ ژ دایكبونا وان و جهێ باب و باپیرێن وان و ره‌وشت و تیتالێن وان دئینیت و دبێژتێ ئها سه‌حبكه‌نێ، چه‌ند پوسیده‌یی پێڤه دیاره و شانشین بخوه ژی ژڤێ داگیركرنێ نه یا رازی یه!.
په‌یاما ده‌قی:
لڤێره كه‌سێ شاعر خولقێنه‌رێ دیمه‌نێن خوه یه و ئه‌وی ئه‌و شیانه هه‌نه، هنده‌ك تشتان ب ئافرینیت و هه‌ر بیروكه‌یا هه‌بیت ره‌نگه‌كێ دی و تامه‌كا دی و رامانه‌كا دی بده‌تێ و بگوهوریت و هه‌ر ئه‌ڤه یه ژی دبێژنێ په‌یاما شاعری. ئه‌گه‌ر ل وێنه‌یێن شاعری بگه‌رین و ئه‌و چ دارشتنا دی یه ئه‌وی دڤێت كارلێكرنه‌كێ دناڤبه‌را ڤان هه‌می هه‌ستان دا دروست بكه‌ت، ئه‌ڤه دێ بیته ئه‌و بابه‌ت كا ئایا ده‌ق چه‌ند د په‌یاما خوه دا یێ سه‌ركه‌تی بویه و ده‌قێن نه‌مر و یێن كورت بین ژی ژ ڤی روانگه‌ی هه‌ناسه‌ییا خوه دكێشن، زێده‌باری دێ شێین نێزیكترین به‌رسڤ بو پسیارا خوه ببینین، ئه‌و ژی ئه‌م بوچی شعرێ دنڤیسین و به‌رسڤا ڤێ پرسێ ژی ره‌نگه دڤی وێنه‌یێ شعری دا دیار دبیت، ده‌ما شاعر دبێژیت:
ئه‌ها میدیا
تو بووی سولتان
تو بووی خه‌ریبیا ڤی دلێ سار
جار جار
من لبه‌ر كێله‌كا چیایێن ڤه‌مری
دناڤ گورستانا سینگێ خوه دا بكه ته‌رم و
روژا من بكه ئێڤار.
شاعر برێكا ڤی وێنه‌ی هێزا ده‌قێ خوه ئاشكه‌را دكه‌ت و نه‌مریێ دده‌تێ، ئه‌و ژی خوه گوریكرنه، پێنه‌ڤێت ژی خوه گوریكرنێ مه‌ره‌م ژبو هه‌نه و ئه‌و تشتێ شاعر نه‌شیایی بگوهوریت و شوینه‌وارێن داگیركرنێ نه‌هێلیت یێ دبێژیت بلا ئه‌ز ببمه قوربانی ڤێ په‌یامێ و شاعر دده‌قێ خوه دا یێ راستگویه، هه‌ر چه‌نده ژ ده‌ستپێكا ده‌قێ شعرێ تا دوماهیێ، شاعری هه‌ولدانێن كرین كو ل به‌ر سینگا خه‌لكی هه‌میێ راوه‌ستیت، لێ هه‌ولێن وی چ پێڤه‌نه‌هاتیه و بتنێ یا دده‌ستی دا مای و ژ پێخه‌مه‌ت ڤێ شانه‌شینا داگیر كری بكه‌ت، ئه‌و ژی یێ دبێژیت (دناڤ گورستانا سینگێ خوه دا بكه ته‌رم و روژا من بكه ئێڤار)، یانكو شاعر ژ هه‌لویستێ خوه یێ نه‌ته‌وایه‌تی ناهێته خار و دبێژیت، ئه‌گه‌ر مه بڤێت ئه‌م خو راگر بین و ره‌وشه‌نبیریه‌ت و كه‌لتور و بنه‌ما و رێسا و یاسایێن باب و باپیرێن خوه بزڤریننه ڤه، دڤێت هه‌ر ئێك ژ مه هه‌ولێن نه‌هێلانا ڤان شوینه‌واران بده‌ت، لێ ئه‌و پرسا دهێته پێش كا ئایا ئه‌ڤ ده‌قه یێ نه‌مره یان ژی كورت خایه‌نه، هه‌ر ئه‌ڤه بویه كو شاعری شیانێن گوهورینێ ڤێ نه‌ماین دان پێدان بخوه كری و ڤیایی بمرنا خوه په‌یامه‌كێ بگه‌هینته خه‌لكێ خوه كو دڤێت هوین خوه بگوهورین.
هه‌ر لڤێره (شوپینهاوه‌ر) دگوتنه‌كا خوه دا دبێژیت: (برییا هونه‌ری ئه‌م ژ ئه‌شكه‌نجا ژیانێ دویر دكه‌ڤین). ژڤێ گوتنێ ژی دیار دبیت كو پێكهاتا شعرێ وه‌ك هه‌ر هونه‌ره‌كێ دی یێ ئافراندنێ دگه‌ل پێكهاتا كێشا ده‌رونی مروڤی یه و ئایا مروڤ چاوان دیارده‌یێن ژ ده‌رڤه رویدده‌ن خاندنا دده‌تێ و چاوان دگه‌ل بیركرنه‌ڤه‌یا خوه تێكه‌لی ئێك دكه‌ت، دیسان مروڤی دێ چ كاردانه‌ڤه‌یه‌ك بو وان دیاردان هه‌بیت. لڤێره شاعر ل ته‌وزیفكرنه‌كا دی یا جوداتر ژ ئه‌وا خه‌لك ل سه‌ر راهاتی دده‌ته كه‌س و جهان و وێ ته‌وزیفكرنێ دده‌قێ خوه یێ شعری دا دئافرینیت و هه‌ولدده‌ت رویه‌كێ نوی و بیركرنه‌ڤه‌یه‌كا دی بده‌ته زه‌مه‌نی و ئاینده‌كی ئاماده بكه‌ت، ژبه‌ركو نوكه زێده‌تر سه‌رده‌مێ بیركرنه‌ڤه‌یێ و ته‌كنیكێ و بكویراتی لێنێرینێ یه لده‌وروبه‌رێن خوه و ژڤی روانگه‌ی ژی، شعر بتنێ خه‌یال و فه‌نتازیا نینه هه‌ر وه‌كو ئه‌م ل سه‌ر راهاتین، ژبه‌ركو مروڤ دهه‌می سه‌رده‌مه‌كیدا د بزاڤێن وێ چه‌ندێ دا بون كو دنیایێ جوانتر لێبكه‌ن و رویه‌كێ شارستانیتر بده‌نێ و هه‌ر ئه‌ڤه یه ژی ئه‌و نهێنییا شاعر لێ سنعه‌تكاریێ دده‌قێن شعرێ خوه دا دكه‌ت و هه‌ر ئه‌ڤه یه ژی ئه‌و نهێنی كو شاعر نه زانیت بوچی ئه‌و شعرێ دنڤیسیت.
ژێده‌ر:
ـ خالید جوتیار، شعر و تازه‌گه‌ری كه‌له‌پور، كوڤارا رامان ژماره 130 2008).
ـ مێژووی فه‌لسه‌فه، برایان ماگی ژ سویدی عوسمان حه‌مه ره‌شید گورون، سالا 2010 سلێمانی
ـ سه‌باح ره‌نجده‌ر كوڤارا ئینده، ژماره 53 شتێك له نووسین، سالی 2004 ژ بلاڤكریێن ده‌زگه‌هێ چاپ و بلاڤكرنا سه‌رده‌م.
ـ كوڤارا په‌یڤ ژماره 56، ئێكه‌تیا نڤیسه‌رێن كورد تایێ دهوكێ.
