مێژوو تەواو بوو کریکارانی جیهان یەک مەگرن!
ئەم ناونیشانەی سەرەوە تەوەرەی سەرەکی یاخود پەیامی سەرەکی مەلابەختیار ، لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەکتەبی سیاسی یەکێتی نیشتمانی کوردوستانە لە کۆبونەوەی لەگەڵ لێپرسراوی لقی رێكخراو‌و سەندیكا‌و یەكێتییەكان‌و نوێنەرانی سكرتاریەتەكانی، رێكخراوە دیموكراتییەكانی یەكێتیی لەهەولێر لە ڕۆژی ٢٦.١٢.٢٠١٣دا. ووتەی مەلابەختیار لەم کۆبونەوەیەدا لە ژێر ناونیشانی “چیتر گۆڕانكارییەكانی كۆمەڵ، بەپرۆگرامی كۆن‌و بەسەر چوو دەرنابات” لە مالپەڕی یەکێتی نیشتمانی کوردوستان لەهەمان رۆژدا بڵاوبۆتەوە.
مەلابەختیار دەڵێت ” لەو چركەساتەوەی كە جیهانگیری توانی هەندێ لەقاڵبەكانی خۆی، هەندێك لەئاراستەكانی، هەندێك لەجەمسەرو بۆچوونەكانی خۆی، بەرژوەندییەكانی خۆی لەسەر ئاستی جیهان، بە بەزاندنی سنورەكان، سنوری ئابوری، سنوری نیشتمانی، سنوری نەتەوایەتی، قاڵبی ئایدۆلۆجی، بۆتەی فەلسەفی، سنوری چوونە ناو كۆمەڵ و بەشێوەكیش لەشێوەكان، هەڵوەشاندنەوەی بلۆك بەندییەكانی جاران. بلۆك بەندی نەتەوەیی، بلۆك بەندی ئاسایشی نەتەوەیی، بلۆك بەندی ئاسایشی نیشتمانیی، بلۆك بەندی چینەكانی كۆمەڵ، هەتا ئەو بلۆك بەندییەی كە كەلتوری پەروەردەی سیاسیو ئایدۆلۆجی‌و فەلسەفی ئێمە، لە (95) ساڵی رابردوو، لەداوی جەنگی یەكەمی جیهان، كە حزبایەتی لەوڵاتی ئێمە سەریهەڵداوە، لەسەر ئەو بنەمایە پەروەردە كراوین، پەپڕەو پرۆگراممان داڕشتووە، تەنانەت ئەوەش نەماوە. رونیشیكردەوە كە: ناتوانیت وەك رابردوو بڵێیت خەباتی چینایەتی هەیە! ناتوانیت بڵێیت چینەكان لەناو قاڵبی خۆیاندا قۆزاخەیان بەستووەو نەهاتوونەتە دەرەوە‌و تێكەڵ نەبوون بەیەكترو سنوری یەكتریشیان نەبەزاندووە. دەمێكیشە ناتوانیت بڵێیت كرێكارانی جیهان یەك بگرن. چونكە كرێكارانی جیهان یەكیان نەگرت، بەپێچەوانەوە سەرمایەدارانی جیهان، لەسەردەمی جیهانگیریدا یەكیانگرتووە. هەربۆیە دەبێت كۆی بیركردنەوەی جارانمان، لەسەر كۆمەڵا‌و بەرنامەی كۆمەڵایەتی‌و سیاسەتی دیموكراسیمان بەتایبەتی لەبواری سیاسەتی رێكخراوە دیموكراتییەكاندا، بگۆڕین.
هەروەك پێویستی خوێندنەوەی دیاردەو دەركەوتە نوێیەكانیشی بەبنەمایەكی سەرەكی زانی بۆ داڕشتنەوەی پرۆژەو بەرنامەی نوێی كاری رێكخراوەیی‌و رونیشیكردەوە “ئەگەر دەمانەوێت، یەكێتیی و رێكخراوە دیموكراتییەكان بۆ قۆناغێكی نوێتر بگوازینەوە، كە ئەو قۆناغە هەتادێت لەخەمڵین‌و پێكهاتندایە، ئەوا دەبێت كە ئەم رێكخراوانە، لەرێگەی وۆركشپۆپ، لێكۆڵینەوەو لێتوێژینەوەوە، لەڕێگەی بەراوردكاری بەرێكخراوە هاوچەشنەكانیان لەجیهانی دیموكراسیدا، دەبێت بەرەو كۆنگرە‌و كۆنفرانس بچن‌و پرۆژە، سیاسەت، پرۆگرام‌و خوێندنەوەی تازەشتان هەبێت.”( تائێرە قسەی مەلابەختیارە و هێلەکانی تەئکید هی منە).
ناوەرۆکی باسی مەلابەختیار لەگەڵ ڕیکخراوە پیشەییەکانی خۆیاندا ئەوەیە کە ” خەباتی چینایەتی نەماوە یان وەک جاران نییە و کرێکارانی جیهان یەکیان نەگرت وبگرە سەرمایەداران یەکیان گرت”. ئەمە ناوەرۆکی وتارەکەی بەڕیزیانە بۆ کرێکاران و فەرمانبەران و پیشەوەرانی حزبەکەی. ئەو لەڕیگەی ئەوانەوە بە کڕێکارانی کوردوستان دەلێت کە باوی خەباتی چینایەتی نەماوە وە کرێکارانی جیهان یەکیان نەگرت وە یەک ناگرن، بگرە سەرمایەدارانی جیهان لە سەردەمی جیهانگیریدا یەکیانگرتووە. بۆیە ئەو مێژوەی پیشوو کە لە ٩٥ ساڵ لە مەوبەرەوە دەستپێدەکات و جیهانی داگرتبوو وە کرێکاران تیایدا وەک بزوتنەوەو هێزێکی سیاسی و کۆمەلایەتی و حزبی کاریگەری گەورەیان هەبووە بەسەر ئاڵوگۆرەکانی دونیادا و فەرهەنگی کرێکاری و چەمکەکانی خەباتی چینایەتی و لەوانە دروشمی” کڕیکارانی جیهان یەکگرن” لە زەینی سەدان ملێون کڕیکاری دونیادا وەک خەبات و خواستو دروشمێکی پیرۆز خەباتی بۆ دەکرا …. ئیتر باوی نەماوە لێرەوە مێژوو لای مەلابەختیار دەوەستێت و قیبلەنمای میژوو ئاراستەکەی دەگٶریت. وادیارە مەلابەختیار ئارەزووی بوە کە پێش کۆتایهاتنی ئەمساڵ کۆتای بە مێژوو بە خەباتی کرێکاری بهێنیت، وەلێرەوە کۆتای بە مێژوو بهێنیت. ئەم لێکدانەوەیە نەشئەیەکی خۆشی سەرمایەدارێک یان نوێنەرێکی سیاسی بورژوازی تازە هەڵکەوتوە.
من نازانم مەلابەختیار چۆن لە جیهانگیری گەیشتوە، بەلام بەو ئەنجامگیریانەی کە پێی گەیشتوە بەوە دەچێت لەڕیگای لاپەڕەی ڕۆژنامەکانەوە ئاگاداربوبێتەوە لە جیهانگیری سەرمایە. ئەو باسە لێرەدا ناکرێت، ئەوندە نەبێت کە پێویستە ئاماژە بەوە بکەم کە سەرمایە و سەرمایەداری لەمـیژووی سەرهەڵدانیەوە وەک سیستەمێکی ئابوری-کۆمەلایەتی هەمیشە جیهانگیر بووە. جەنگەکانی یەکەم و دووەمی جیهان جەنگ بوون لە نیوان سەرمایە گەورەکانی جیهاندا بۆ دووبارە دابەشکردنەوەی جیهانی سەرمایە. ئەوەی جیهانگیری ئەم سەردەمەی ئیمە ” کە ئەویش کۆتایهات” جیادەکاتەوە لە سەردەمەکانی پێشووی خۆی کە دەتوانین بلێین بە شیوەیەکی پراتیکی لە ناوەراستی ساڵانی هەفتاکانەوە بە شینەیی دەستپێکردو لە سەرەتایی نەوەتەکانی سەدەی ڕابوردوەو بە گوڕوتینێکی فراوانەوە بە ڕابەری ئەمەریکا برەوی پێدرا، ئەوەیە کە: ئامانجی سەرمایە لە ئاستی جیهانندا بە ڕابەری ئەمەریکا لە ڕیگای ” جەنگ” وە، جیهانێک بوو کە تەنها یەک شیوەی بەڕیوەبردنی سەرمایەداری لە ئاستی جیهانیدا جێبکەوێت ئەویش شێوەی ئابوری بازارو دەخاڵەت نەکردنی دەوڵەت لە بازاڕدا بە ڕابەری ئەمەریکا. دیارە ئەم شیوەیە پێویستی بە شیوازو میکانیزمی دەسەلات و فەرهەنگی ڕۆشنبیری “کاڵچەر” خۆی هەیە. کە بە گٶشت و خوێنەوە کۆمەڵگای بەشەری خەریکی تێپەڕاندنی ئەو قۆناغەیە، قۆناغیک کە جەنگ، تیرۆر ، ئاوارەیی سەدان ملیۆن ئینسان، سکاندڵی ئەشکەنجەو لافاوی خوێنی جەنگی ئەتنی و تائیفی و نەتەوەیی و ئاینی و… بێکاری سەدان ملێونی و هەژاری و بێ مافی سیاسیو کۆمەلایەتی و مگ کەچکردنی ژن وەک ئینسان و گەڕانەوەی کۆمەلگا بوو بۆ دواوە لە ئاستی جیهانیدا.
ئەم پڕۆسەیەو ئەم شیوەیە لە بەڕیوەبردنی سەرمایە لە ئاستی جیهانیدا کۆتایهات وە دەمێکە لە ئەمەریکای لاتینی لە ووڵاتانی بەرازیل، سلفادۆر، بۆلیفیا، ئەرجەنتین، شیلی، نیکاراگوا تاقیکرایەوەو کویرەوەری و نەگبەتی هێناو دواتر ئەو شیوەیە کۆتایی پێهات … ئێستا کە ئیمپراتۆریەتی سەرمایەداری ئەمەریکا ڕووی لە لێژییە، و ململانێیەکی خوێناوی گەورەی جیهانی لە ئارادایە بۆ دابەشکردنەوەی بەشێک لە ئیمپراتۆریەتەکەی، هیچ لایەن ودەوڵەتێکی دیکە ئیدعای ئەو جۆرە لە جیهانگیری ناکات، وە لەگەڵ خۆیدا دیموکراتیەتیشی وەک مەنهەج و بیرو دەسەلات سوک و ڕیسوا کرد. ئەو نارەزایەتییەی ئۆپۆزیسیۆنی ئۆکرانیا کە ئێستا دەیبینین لە بەرانبەر حکومەتەکەیدا بە شیوەیەکی زەق ململانێی ئەو دوو شیوەیە لە بەریوەبردنی سەرمایەش نیشان دەدات. ئۆپۆزیسیۆنی لایەنگرو گوێ قولاغی یەکیتی ئەوروپا وبازاری ئازادو بانکی نیو نەتەوەیی وە حکومەتی گوێ قوڵاغی ڕوسیاو کەمێک لە دەخاڵەتی دەولەت.
بە پێچەوانەوە سەرمایە ئەمڕۆ لە ئاستی جیهاندا دەیەوێت تا ڕادەیەکی زۆر بگەڕیتەوە بۆ شیوەیەک کە هەردوو شیوەکەی تیدا بەکاربێت و شیوەیەکی هەجینی هەبێت هەم بازاڕ ئازاد بێت وهەم دەوڵەت دەخاڵەت بکات توانای دەخاڵەتی هەبێت. بیریارانی سەرمایە هەر زوو لەسەرەتای بوحرانی جیهانی سەرمایەوە لە ساڵی ٢٠٠٨ ەوە بەو ئەنجامە گەیشتن کە پیویستە دەوڵەت ئاگای لە بازار بێت، وەلە باری عەمەلییەوە ئەوە دەوڵەتەکان بوو لە ئاستی جیهاندا کە دەیان تریلیۆن دۆلاریان خستە بازارەوە وەک پاکێجیک بۆ رزگارکردنی بانک و کۆمپانیا جیهانییەکان، لەم نێوەدا دەوڵەتی ئەمەریکا بەشی شێری دایە کۆمپانیاو بانکەکانی خۆی، ئەوەنییە لە نیو کۆنگریسی ئەمریکیدا هەر ئێستا ئەم کێشەیە هەیە لە پەیوەند بە پالپشتی حکومەت بو خزمەتگوزاری تەندروستی.
میژوو مانای خەباتی چینەکانە لە هەر قۆناغێکدا. تا سەرمایە هەبێت بەرانبەرەکەشی هەیە، تا بورژوازی هەبیت کرێکاریش هەیە. مەلابەختیار لەوەشدا موەفەق نەبوە کە دەڵێت “سەرمایەدارانی جیهان یەکیان گرتوە” ئەمە وانییە، سەرمایە هەمیشە ڕووی لە مۆنۆپۆلە وەی ئەمەریکا چەند ساڵە دەیکات بۆ مۆنۆپۆڵکردنی جیهان بوە کە ئێستا هەڵقەی دووەمی خۆی دەستپێکردۆتەوە لە مونافەسەیەکی گەورەو فراوانی جیهانیدا… هەڵقەیەک کە هەمیشە لە گەڵ خۆیدا دوو جەمسەری دژ بەیەکی هەڵگرتوەوە دەبوایە بە ڕۆشنی بیوتایە کە سەرمایەداری لە جیهاندا یەکیان گرتوە بەرانبەر بە کڕیکاران وەکو چینێک وە ئەمە شتێکی تازە نیەو هەمیشە وابوە. سەرمایەدار نەتەوەو ئاین و جیاوازی سیاسی… توڕهەڵدەدات لە بەرانبەر قازنج و کەڵەکەی قازانجدا. ئەوەنیە سەرمایەدارانی کوردوستان لە ڕیگای دەسەڵاتی سەرمایەی کوردییەوە یەکگرتوە لەگەڵ سەرمایەی تورکی وە ئێرانی وە کۆری وە ئیماراتی وە فەرەنسی. وە لوبنانی وە نەرویجی و ئەمەریکی و…..ئەوان شەڕیانە لە سەر قازانج و بەشەکانیان بەلام لەبەرانبەر کڕێکاراندا یەکگرتوون. ، ئەوەنییە بزوتنەوەی عەرەبی و ئیسلامی سیاسی وبزوتنەوەی کوردایەتی لە ڕێگای حزبەکانیانەوە لە بەغدا یەکگرتوون دژ بە کڕیکارانی کورد زمان وعەرەب زمان و ” شیعە و سوننە مەزهەب” لەهەمانکاتدا هیزو حزبەکان هەمیشە ململانێی توندیان هەیە تا ئاستی شەری چەکداری، بەهەمان شیوە لە ئاستی جیهانیدا، سەرمایە لە ململانێیەکی توند دایە چ لە ئاستی کۆمپانیا جیهانیەکان وچ لە ناستی دەوڵەتەکانیاندا، ئەی مەگەر ئەم هەموو جەنگە خوێناویەی کە ئێستا دەیبینین چییە؟! ئەم ڕاستیانە کە هەموو کەس دەیبینێت بەداخەوە ناڵیم درکیان پێ دەکات، ڕاستیەکی حاشاهەلنەگری ترمان بۆ دەردەخات ئەویش ئەوەیە کە نەتەوەو ئاین … هەموویان وە هەریەکەیان لە هەلومەرجیکی دیاریکراودا و ئەمرو هەموویان دروستکراوی سەرمایەن و وەهمیکی ژەهراوین بۆ لەتکردنی یەکپارچەیی بزوتنەوەی کرێکاری وە هەروەها بوونی یاسای وەبەرهێنان لە کوردوستان کە زیاتر لە حەوت ساڵە بڕیاری لەسەر دراوە و نەبوونی یاسای کار ئەوە نیشان دەدات کە سەرمایەی کوردی لە گەڵ سەرمایەی جیهانی یەکگرتوە دژ بە کڕیکاران لە کوردوستان. لەوەش زیاتر ئەوەی کە مەلابەختیار دەیلیت، بە شێوەیەکی تر هەمان ووتەی ڕێکخەری گشتی بزوتنەوەی گٶڕانە کە دەڵیت ” دەمانەوێت ٤ ساڵی ئایندە شەقام خامۆش بێت”… خۆ ڕۆشنە کە گۆڕان و یەکێتی نیشتمانی جیاوازی سیاسی و ململانێیەکی توندیان هەیە، بەلام وەک دوو هێزی بورژوایی کوردی یەکگرتوون لەبەرانبەر کڕیکاراندا. مەلابەختیار بە کرێکاران دەلیت بڕۆنە ژورەوەو باوی خەباتی چینایەتی نەماوەو کرێکاران یەکناگرن. دوایان لێ دەکات کە خەبات نەکەن و کارگەو شەقامەکان نە شلەژێنن. گۆران ویەکێتی لێرەدا یەکگرتون سەڕەران جیاوازی سیاسیان.
بۆیە لە بەرانبەردا کڕیکاران وەک چینێک ناتوانن یەکگرتوو نەبن. یەکگرتووی کرێکاران مەسەلەیەکی فکری مارکس نییە، وە پەیوەندی نییە بە فکرەوە بەڵکو پێش ئەوە مەسەلەیەکی بابەتییە. بابەتییە بەو مانایەی کە دژەکەی بەهەمان شیوە بابەتییە، تا دژەکەی هەبێت کە سەرمایەدارییە وەک سیستەمێکی کۆمەلایەتی کڕیکارانیش وەک چینێک لە ئاستی جیهانیدا هەن و یەکگرتنیان هەیە جا کەم یان زۆر ئەمەیان پەیوەندی بە ئاستی هوشیاری چینەکەوە هەیە. ترسی ئەم یەکگرتنەیە کە دەوڵەتانی سەرمایەداری دەیان و بگرە سەدان ڕێگری سیاسی و ئابوری و کۆمەلایەتی دەخەنە بەردەم خەباتی ئەم چینە، لە ناسیونالیزمەوە بگرە تا ئاین وتائیفەگەری، لە تیرۆریزمەوە بگرە تا هەلاوارنی ڕەگەزی، لە ئاپارتایدەوە بگرە تا دەگاتە نیشتمان وسنورە جیاوازەکان… هەموو ئەمانە ترسی بورژوازییە وەکو چینێک لە ئاستی جیهانیدا لە چینی کرێکار و خەباتەکەی ئەگەر نا ئەم هەموو سنورە بۆچی لە کاتیکدا سەرمایە گڤە گڤی دێت لەم پەڕی دونیا بۆ ئەوپەڕی بێ گوێدانە سنورو نەتەوەو کلتورو ئەم چەمکە بێ ناوەرۆکانە. ئەوەنییە سەرمایەی فەرەنسی لە گەڵ سەرمایەی کوردی لە نێو شاخەکانی بازیاندا دەست لەملان باوەشیان کردوە بەیەکداو کرێکاری خەلکی میسرو وکڕیکاری کورد زمان پێکەوە دەچەوسێننەوە.
مێژوو ئەو بناغە بابەتییەی هەیە و بە نوسەرو سیاسی و بیریارەکان مێژوو ناگوردرێت. دەمێک نییە فۆکۆ یاما باسی لە ” کۆتایی میژوو ” کرد بەلام هەر زوو پاشەکشەی کردو تیٶرییەکەی یەک ساڵ بڕی نەکرد، ئەو ئەمڕو دەبیت بلێت، ناماقوڵم کرد و لەوەش زیاتر دەبێت باناچاری بڵیت ” کۆتایی ئەمەریکا وەکو هێزی یەکەمی دونیا ڕاستیەکە دەستپیکردوە” … ئەوە مێژووە کە نەک تیۆریەکەی فۆکۆیامای کرد بە دوکەڵ وگاڵتەجاری بەلکو وولاتەکەشی بارتەقای ٦ دەیەی پیشوو هێنایەوە دواوە یان دەهێنیتە دواوە،لە باری جیگاو ڕیگای جیهانیەوە.
لە کۆتاییدا ماوە بلێم مەلا بەختیار تازە بە تازە پاش ئەوەی کە دیموکراتیزم چ وەک شیوازی بەریوەبردنی دەسەلات” هەلبژاردن و پەرلەمان” وە چ وەک سیستەمێکی بیرکردنەوەو فەرهەنگی کۆمەلایەتی سوک و ڕیسوا بوە بەتایبەت لە دوای قۆناغی ” بەهاری عەرەبییەوە” ناحالیەکانیش لەوە گەیشتون کە چی مەلا بەختیار خەریکی دەمەزەردکرنەوەیەتی ودەیەوێت کرێکارانی حزبەکەی بەم ووتە نازانستیانە دەستەمۆ بکات، بەلام هاتنە دەرەوەی ئەوان لە هٶلی مەکتەبی سیاسی یەکێتی لەهەولیر بەسە بۆ ئەوەی کە لەوە تیبگەن کڕیکاران و سەرمایەداران سنوریان تێکەل نەبوە، ئەوان ئەمرو لە گەل باقی کرێکارانی کوردوستان بە ڕۆشنی ئەوە دەبینن کە قەڵشتی نێوان خۆیان وەکو چینێک جا با لە باری حزبییەوە یەکیتی یان پارتی یان گۆڕان ویەکگرتو بن، لەگەڵ سەرمایەدارانی کوردوستان چەند فراوان وپان وپۆر بۆتەوە، ئەوە دەبیین کە بێ بەشن لە سەروەتو سامان وگازو نەوتی کوردوستان و لە ڤێڵا ئەلمانی و ئیتالی و پاک ستی وستییە تازەکان و لە ئۆتۆمۆبیلەکانی مۆنیکاو ئۆباما و جاکوارو ئاودییەکان، بئ بەشن تەنانەت لە نانخواردنێک لە هۆتێل و ریستورانتەکانی ڕۆتانا و ڕاماداو بەشی زۆریان موچەکانیان بەشی ئاستێکی نزمی بژێویان ناکات…. جا ئەم سنورە بە قسەی ناو هۆڵیک تێکەل نابێت مەگەر هەستی حزبی تا کاتی تەواو بونی کۆبونەوەکە ڕایگرێت.
کرێکارانی جیهان تا ئێستا لەباری بابەتییەوە یەکگرتووبون و ئەمە بەدەست خۆیان نییە، واتە هەروەک چون ئەگەر باسی کۆمپانیای دانا گاز یان لافارجی فەرەنسی” دروستکەری کارگەی چیمەنتۆی بازیان” بکەین لە کوردوستان کە سەرمایەی کوردی و فەرەنسی و عەرەبی تێکەل بە یەکتر کردوە وە ئەمە بەرژوەندی یە لە پیناو قازانجداو پەیوەندی بە ئایدۆلۆجیاوە نییە و بەم شیوەیە بابەتییە. بەهەمان شیوە کریکارانی هەر ووڵات و ناوچەیەک لە خەباتیاندا کرێ کەیان بەرزبکەنەوە دەبێتە هۆی بەرزبونەوەی بەشی کریکاران لە قازانجی کاری خۆیان وبەم پییە لە قازانجی گشتی سەرمایە کەم دەکاتەوە چ لە ئاستی ناوخۆیی یان جیهانیدا، بەم پییە یەکگرتوبونی ئەوان بابەتییە. بەلام قۆناغی داهاتوو بە جیاواز لە نەشئەی مەلابە ختیارو نوێنەرانی بورژوایی قۆناغی هاتنەوە مەیدانی کڕیکارانە وەک هێزێکی کاریگەر ، بەتایبەت کە شەپۆلی دیمکراسی بە ڕابەری ئەمەریکا سوک و ڕیسوا بووە، وە هەموو هیزو بزوتنەوەکان لە ئاستی ناوچەکەدا سەڕەرای جیاوازیان تاقیکردنەوەی خۆیان لە دەسەڵاتدا بە قیزەونترین شێوە نیشان داوە، ناسیونالیزمی عەرەب، ناسیونالیزمی کورد، ئیسلامی سیاسی، بۆیە قۆناغی داهاتوو وە ماوەی چەند ساڵی داهاتوو، کۆمەلگای بەشەری لە وانە کۆمەڵگای کوردوستان بە دەنگێکی بڵند ترەوە گوێبیستی ” کرێکارانی جیهان یەکگرن” دەبنەوە. ٢٩.١٢.٢٠١٣
سامان کەریم
