Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
نووسینەوەى ئەزموون لە رێى حیكایەتەوە

نووسینەوەى ئەزموون لە رێى حیكایەتەوە

Closed

 نووسینەوەى ئەزموون لە رێى حیكایەتەوە
 رامانێك لە كتێبى "دەستنووسى یەكەم"ى عەتا محەمەد
  ئارام سدیق
 
 سەرەتا
 خوێندنەوەى كتێبى "دەستنووسى یەكەم"ى عەتا محەمەد، لە خوێندنەوەى هەموو كتێبێكى تر جیاوازە بەو دەلیلەى كە ئەم كتێبە سآ چاوپێكەوتنى تێدایە لەگەلأ سآ نووسەرى ئەندێشەى كە لە بووندانین و چاوپێَكەوتنیان لەگەڵدا كراوە. هەروەها كتێبى چاپكراویان هەیە و بەرگى كتێبەكانیشیان لەگەلأ چاوپێكەوتنەكاندا دانراوە. نووسەرى ئەم كتێبە دەیەوێت لەرێى ئەم چاوپێكەوتنانەوە چى بڵێت؟ بۆ پەناى بردۆتە بەر ئەم جۆرە لە نووسین كە تا ئێستا لەئەدەبى كوردیدا نییە و بۆ ئەدەبى كوردى زۆر تازە و نوێیە؟ بۆیە رەنگە هۆكارى بێدەنگ تێپەڕبوونی كتێبى "دەستنووسى یەكەم"بگەڕێتەوە بۆ ئەوەى ناوەندى رۆشنبیرى و خوێنەرى كورد تا ئێستا دەقێكى لەو چەشنە ئەزبەر ناكاتو ئەو (مەبەستم خوێنەر و رۆشنبیرى كوردە) دەق لە كۆمەڵێك چوارچێوەدا دەبینێت، كە لە راستیدا دەق ناخرێتە هیچ چوارچێوەیەكەوە و ئەگەر نووسەر ئەفرێنەربێت ناكۆتا رێگە یە بۆ خستنەڕووى بیربۆچوون و ئەزموونەكانى خولقاندنى تێكستى نوآ، كە رەنگە پێشتر لەو فۆرمەدا نەبووبێت.
 "دەستنووسى یەكەم"ى عەتا محەمەد لە ساڵى(2003)دا لە دەزگاى چاپوپەخشى سەردەم چاپكراوە و لەو كاتەوە تا ئێستا بێدەنگى ئەو كتێبەى داپۆشیوە، كە من پێموایە بەشێكى ئەو بێدەنگییە(وەك لەسەرەوە ئاماژەم پێدا) بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە خوێنەر و رۆشنبیرى كورد بەو جۆرە لە تێكست رانەهاتووەو پێشتر تێكستى لەو شێوەیەى لە ئەدەبى كوردیدا نەبینیوە. ئەم تێكستە كاتى خۆى كە من لە ئەیلولى هەمان ساڵدا خوێندمەوە چێژێكى زۆرى پآ بەخشیم، چێژێك كە تەنها كتێبەجوانەكان دەیبەخشن. بەڵام ئەوەى هانیدام پاش پێنج ساڵ بگەڕێمەوە سەرى ئەوەیە كە ئێستاش كە هەندێكجار دەگەڕێمەوە سەرى بەشێكى لێدەخوێنمەوە هەست بە تازەیى و نەمرى ئەو تێكستە دەكەم، كە ئەم حاڵەتە لە تێكستى كوردیدا كەمە، ئەمەش رەنگە بگەڕێتەوە بۆ ئەو بابەتانەى لەم كتێبەدا خراوەتەڕوو.
 نامەوآ لێرەدا زیاتر لەسەر ئەم لایەنە بدوێم و دەمەوێت لە رێى ئەم نوسینەوە هەندێك لایەنى ئەو تێكستە بخەمەڕوو. ئەوەى لێرەدا خراوەتەڕوو هەوڵێكە بۆ ناساندنى ئەو هەوڵە جوانەى عەتا كە كاتى خۆى نەك ئاوڕى لێنەدرایەوە، بەڵكو تا ئێستاش پەراوێزخراوە، وەك ئەوەى فەرامۆشكردن قەدەرى ئەو كتێبە بێت.
 
 ئایا نووسەر خولقێنەرە؟
 ئایا نووسەر خولقێنەرە؟ ئەمە ئەو پرسیارەیە كە خوێنەر لە پێشەكى "دەستنوسى یەكەم"دا دەبینێتەوە وەك ئەوەى عەتا بیەوێت زەمینە بۆ خولقاندنى نووسەرە ئەندێشەییەكانى خۆش بكات و جۆرێك لە شەرعییەت بدات بە گەمەى خولقاندنى ئەو نووسەرانە. عەتا لەو پێشەكییەدا دەنوسێت: هەموو دەقێك بەشێوازێك هەوڵى خولقاندنى مانایەك دەدات لەدەرەوەى خۆى، یاخود جۆرێك لە پەیوەندى لەگەڵ جیهانى دەرەوە دروست دەكات.
 بە وردبوونەوە لەم پێناسەیە بۆ دەق، دەبینین عەتا نووسەر وەك خالقێك دەبینێت. خالقێك كە وەك ئەو خالقە نادیارە تواناى خولقاندنى زۆر شتى هەیە. پاشان عەتا دەنوسێت: دوو چەمك بەرەو زۆر پەنهانمان دەبات كە ئەویش (نووسەر\خالق)ە كە دەرئەنجامێكى سەخت دەخاتەوە ئەگەر هاتوو هەستاین بە پۆلێنكردنى سەرجەمى دەقو نووسینەكان بە درێژایى مێژوو بەسەر ئەو نووسینانەى نووسەر نووسیویەتىو ئەوانەشى كە خولقاندوویەتى، پاشان ئەو كێشەیەى لەم دوو چەمكەوە دەكەوێـتەوە ئەوەیە، یەكەمیان سەر بە واقیعێكى دیاریكراوەو هەوڵى گوزارشتكردنى ئەو واقیعە دەدات، بەڵام دووەمیان خولقێنەر بەرەو دیدێكى میتافیزیكیمان دەبات كە ئەندێشە پەى پێدەبات.
 پێدەچێت عەتا لە خستنەڕووى ئەم كێشەیەدا نەیویستبێت بچێـتە وردەكارى ئەو گەمەیەى نووسەر دەیكات تا دەبێتە خالق، بەڵام خوێنەر لەكۆى پێشەكى ئەو كتێبەدا تێدەگات كە نووسەر خالقێكى بەرجەستەكراوە و پێدەچێت تواناى هێندەى ئەو خالقەى تر نەبێت، بەڵام تواناى سەرچڵی ناكۆتای هەیە لەسەر زەمین و هەموو داهێنانەكان لە هەموو بوارەكاندا بەرهەمى ئەو سەرچڵیانەى مرۆڤن. هەروەها تواناى دروستكردنى حیكایەتو نووسەرى ئەندێشەى هەیە. واتە رەگى ئەو كێشەیەى عەتا لەو پێشەكییەدا دەیخاتەڕوو بۆ ئەوەیە كە بەشێوەیەك لە شێوەكان گەمەى خولقاندنى ئەو نووسەرە ئەندێشەییانە ئاسایى بكاتەوە، بەوەى ئەوە نییە نووسەریش دەستى لە خولقاندندا هەیە و دەتوانآ لە ئەندێشەوە مرۆڤ بخولقێنێت.
 لە كۆتایى ئەو پێشەكییەدا عەتا دەنوسێت: ئەو نووسەرانەم بەرجەستەكرد تا چێژى خولقاندن بەدەستبهێنمو پەى بە زۆر نهێنى شاراوە ببەم..ئیدى بڕیارى ئەو سەفەرە ئەفسانەییەم داوە، وەك خەونى نەمرى لاى كیمیاگەرێكى پیر بەخۆمو نووسەرە ئەندێشەییەكانمەوە رۆیشم تا سنوورى یەكێك لە چێژە حەرامەكان ببڕم كە "خولقاندنە"…
 كەواتە نوسینى ئەم كتێبە لاى عەتا بۆ بەدەستهێنانو بەرجەستەكردنى چێژێكى لەبیركراو و حەرامكراوى دنیاى كوردییە كە ئەویش چێژى"خولقاندنە". یان بۆ ئەزموونكردنى دنیایەكى ئەزموون نەكراوە، كە عەتا ئەو وەزیفەیە لە نوسیندا چڕ دەكاتەوە.
 
 دەستنووسى یەكەم، یان كتێبى نووسەرە ئەندێشەییەكان
 ئێمە لێرەدا دەمانەوێت لەمەڕ ناونیشانى ئەو كتێبە قسە بكەین. ناونیشانى سەرەكى كتێبەكە (دەستنووسى یەكەم)ەو ناونیشانى لاوەكى، یان دووەم "كتێبى نووسەرە ئەندێشەییەكان"ە. پێدەچێت ناونیشانى دووەم بۆ روونكردنەوەى ناونیشانى یەكەم بێت، بۆ ئەوەى خوێنەر بزانێك كە تێكستو نووسەرەكان ئەندێشەیین. لەم كتێبەدا نووسەر بیروڕاى خۆى لەسەر گەلێك مەسەلەى پەیوەست بە چیرۆكو ئەزموونى نوسینى خۆیەوە خستۆتەڕوو و یەكێكە لەو تێكستانەى زانیارى زۆرى لەمەڕ بیركردنەوەو ئەزموونى "عەتا محەمەد" دەردەخەن.
 ئەگەر لە ناونیشانى یەكەم (دەستنووسى یەكەم) وردبینەوەى ناونیشانێكى سەرنجڕاكێش و نامەفهومە بەوەى ئێمەى خوێنەر نازانین ئەوەى بۆتە دەستنووسى یەكەم چییە؟ ئەى ئایا دەستنووسى دووەمى چۆن دەردەچێت؟ عەتا لە چەندین شوێندا ئاماژەى بەوە داوە، كە ئەو قودرەتى ئەوەى نییە هیچ چیرۆكێك دووجار وەك خۆى بنوسێتەوە و ئەگەر داواى لێبكەن چیرۆكێكى خۆى بۆ جارى دووەم بنوسێتەوە ئەوە چیرۆكێكى تر دەردەچێت. ئەم حاڵەتە ئەوە دەردەخات كە تواناى گێڕانەوە لاى عەتا توانایەكى فراوانە و هاوكات ئاسۆى بیركردنەوە و رامانیشى فراوانە. بۆیە پێدەچێت لە داهاتوودا ئێمە دەستنوسى دووەمى ئەم كتێبەش بخوێنینەوە (بێگومان ئەمە تەنها گریمانەیەكە و هیچى تر).
 ناونیشانى دووەم، یان لاوەكى كتێبەكە "كتێبى نووسەرە ئەندێشەییەكان"ە، كە لەیەكەم سەرنجدا خوێنەر توشى رامان دەبێتو ئەو پرسیارەى لادەوروژێت كە نوسەرە ئەندێشەییەكان كێن؟ چیان نوسیووە؟ بۆ دەنوسن؟ ئەم پرسیارانە هەمووى لەنێو ئەو تێكستەدا وەڵامدراونەتەوە. خوێنەر پاش تەواوبوونى كتێبەكە تێدەگات نووسەرە ئەندێشەیەكان ئەو نووسەرانەن كە خولقێنراوى بیرى عەتا محەمەدن، كە هەریەكەیان ناوى تایبەتى خۆىو بەرهەمەكانیشى بەشێوەى سیستماتیك خراونەتەڕوو.
 نوسەرە ئەندێشەییەكانى عەتا ئەمانەن: (سیامەند كاكەخان، ئازاد سەید خەلیفەو زەردەشت كەریم).پاشان خوێنەر بەتێكڕاى بەرهەمەكانیشان ئاشنا دەبێت كە بێگومان ئەوانیش هەر ئەفرێنراون.  لەوەڵامى ئەوەشى بۆ دەنوسن؟ هەر نووسەرەو وەڵامى خۆى داوەتەوە و لە خوێندنەوەى كۆى چاوپێكەوتنى هەرنوسەرێكدا تێدەگەین كە ئەو نووسەرانە هەریەكەیان راوكەرى وەڵامى پرسیارێكى تایبەتن، یان هەموویان بە دواى وەڵامى پرسیارێكدا دەگەڕێن با لێرەدا لە چەند دیدێكى ئەو نووسەرە ئەندێشەییانەى عەتا وردبینەوە.
 سیامەند كاكەخان ئەوە دەخاتەڕوو كە "ژیان لەناو وشەدایە نەوەك وشە یەكێك بێت لە رەگەزەكانى ژیان.." لە كۆى چاوپێكەوتنى یەكەمدا تێدەگەین سیامەند بەدواى نهێنى وشەدا دەگەڕێت بۆ ئەوەى بگاتە ماناى شتەكان. دواتر سیامەند لەبارەى پەیوەندى نووسەر و خوێنەر ئەوە دەخاتەڕوو كە نووسین لە گەمەى شەترەج دەچێت كە لەنێوان نووسەر و خوێنەردا دەست پێدەكات نووسەر دەستپێشخەرى دەكات لە فڕێدانى جوڵە فێڵاویەكانى. پاشان كە باس دێتە سەر كتێب و سوتان دەنوسێت: سوتانى كتێب، سوتانى شارستانیەتەكانە، كە كتێب بەر لەو لەناوچوونە دەگرێت كە ئینسانەكان خۆیان پێى هەڵدەستن.
 ئازاد سەید خەلیفە، كە دووەم نووسەرى ئەندێشەكراوە ئەوە دەخاتەڕوو كە نووسین بۆ بەخشینى ئومێد نییە، ئەوەندەى رۆچوونە بەنەهامەتییەكانى تاك لە پەیوەندى خۆى لەگەلأ دەوروبەریدا، بەڵكو ئەمە كارى ئایدیۆلۆژیایە كە هەڵدەستآ بە ساختەكارى لە واقیعدا تۆ دەتوانى لە پشت هەموو كارە گاڵتەئامێزەكانەوە كارەساتێك ببینیت.
 دواتر دەڵێت: نووسین پێویستى بە دیدێكى میتافیزیكیانە هەیە تا لێیەوە سەیرى واقیعو مێژوو بكەین جیالەوەى ئایدۆلۆژست و زانا گەشبینەكان پێمان دەڵێن. لێرەوە تێدەگەین لاى ئازاد نووسین گوزارشتە لە دیدە تراژیدیاكانو خستنەڕوو ئەو تراژیدیا لە رێى وشەوە.
 زەردەشت كەریم كە دوا نووسەرى ئەندێشەكراوە پێیوایە "نووسین سەرلەنوآ خولقاندنەوەى ژیانە بە تێڕوانینێكى جیاواز لەوەى هەیە". لە وەڵامى پرسیارى شیعر چییەدا؟ زەردەشت دەڵێت: شیعر كردنەوەى ژیانو جیهانە بەسەر زیاد لە مانایەك كە ئەمەش پێویستى بە دیدێكى خالقانە هەیە تا پەى بە پەنهانىو نهێنیەكان بەرین.
 پاش خستنەڕووى ئەم بۆچوونانە تێدەگەین ئەم نووسەرانە وەك پێشتریش ئاماژەیەكم بۆكرد بەدواى پرسیارێكدا دەگەێن كە رەنگە بگەنە وەڵامەكەى، یان گەڕان بەدواى ئەو پرسیارەدا دەرگاى پرسیارى تر بێت، هەروەها ئەو نووسەرانەش وشیارن بەوەى بۆ دەنووسن؟ كە ئەمە گرنگترین خاڵى ئەم كتێبەیە، چونكە بەشێكى زۆرى نووسەرى كورد پاش چەندین ساڵیش لە نووسین نازانآ بۆ دەنوسێت؟ یان كە وەڵامى ئەو پرسیارەش دەداتەوە وەڵامێكە كە ناتوانآ هەموو رەهەندەكانى ئەو پرسیارە بگرێتەوە، یان وەڵامێكى ناكامڵە.
 لێرەوە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ رەگەزى "ناونیشان" لەم كتێبەدا دەبینین "ناونیشان" نابێتە هۆى كلیل بۆ خوێنەر و خوێنەر لەناونیشانەوە ناتوانێت پێشبینییەكى تاڕادەیەك گونجاو بۆ تێكستى نێو كتێبەكە بكات. تێكست لەم كتێبەدا حوكمى كۆى رەگەزى ناونیشان دەكات. 
  
 نووسینەوەى ئەزموون لە رێى حیكایەتەوە
 رەنگە عەتا یەكێك بێت لەو نووسەرانەى بەردەوام بیەوێت لەرێى دروستكردنى حیكایەتەوە خۆى بە خوێنەر بناسێنێتەوە، ئەم نووسەرە حیكایەتخوانێكى دەوڵەمەندە و نایەوێت بەردەوام لەرێى چیرۆك، یان رۆمانەوە حیكایەت بگێڕێتەوە، بەڵكو ئەو تێكستى تر بۆ گێڕانەوەى حیكایەت و نووسینەوەى ئەزموونەكانى دەدۆزێتەوە. من راموایە لێكچوونى نێوان عەتا محەمەدو بۆرخیس لەمخاڵەدایە كە هەردووكیان خاوەنى تواناى بەهێزن بۆ گێڕانەوە و دروستكردنى حیكایەت. بۆیە نووسینەوەى ئەزموونەكانیش لەرێى چیرۆك و تێكستى ئەندێشەییەوە كارێكە كە دیسان خاڵى هاوبەشى ئەم دوو نووسەرەیە. بۆرخیس لە چیرۆكەكانیدا هەست بە گێڕانەوەیەكى ئاسایى دەكرێت، كە زیاتر لە گێڕانەوەى ئەزموونێك دەچێت، واتە دەستپێكى چیرۆكەكانى بۆرخیس دەستپێكێكە كە تایبەتمەندى خۆى هەیەو لەو دەستپێكەدا هەوڵى ئەوە دەدات خوێنەر فریوبدات بەوەى كە ئەوەى دەیگێڕێتەوە واقیعە و ئەو لەو چركەیەدا بەرجەستەى كردووە، بەڵام دواجار خوێنەر تێدەگات كە ئەوە حیكایەتێكە، یان ئەفسانەیەكى ترە و خولقێنراوى بیرى نووسەرن. خاڵى لێكچوونى نێوان عەتاو بۆرخیسیش لێرەدایە. عەتاش لە رێى دەستپێكەكانییەوە هەوڵى فریودانى خوێنەر دەدات بۆ ئەوەى پەلكێشى خوێندنەوەى چیرۆكەكانى بكات، بەڵام كاتێك خوێنەر چیرۆكەكە تەواو دەكات هەست بەوە دەكات كە حیكایەت دەخوێنێتەوە، حیكایەتێك كە ئەفرێنراوە.
 بێگومان ئەم لێكچوونەى نێوان بۆرخیس و عەتا نەنگى نییە بۆ عەتا، بەڵكو ئەوە دەردەخات كە تواناى گێڕانەوە و ئەفراندنى حیكایەت لاى عەتاش لە ئاستێكى بەرزدایە، كە ئەو توانیویەتى ببێتە دەنگێكى جیا لەنێو نووسەرانى كورددا.
 دەستنووسى یەكەم كتێبێكە ئەوەندەى تر بەتواناى عەتا لە بوارى نووسینو خولقاندنى حیكایەتدا دەردەخات، چونكە ئەو لەم كتێبەدا و لەرێى ئەو سآ نووسەرە ئەندێشەییەوە، دەكرێت بڵێن ئەزموونى خۆى نووسیوەتەوە ئەزموونێك كە بەشێكى زۆر لە نووسەرى كورد، یان تواناى نووسینەوەى نییە، یان لەسەرەتاى تەمەنى نووسینییەوە پرسیارێك نەبووە بەدوایدا بڕوات و تا ئەو شوێنەشى گەیشتووەپێى وەڵامێكى دەست نەكەوتووە ئیتر چى بنوسێت؟!
 عەتا لەزارى نووسەرە ئەندێشەییەكانەوە زۆر مەسەلەى گرنگى وروژاندووە هەر لە نوسین چییەو پێناسەى چیرۆكەوە تا دزى ئەدەبى و دزینى چیرۆك و رەنگدانەوەى تراژیدیا لە ئەدەبدا و چەندین پرسى تر، كە وەڵامى هەبوو پرسیارەكانیش دەدرێنەوە و چەندین دیدگاى نوآ تایبەت دەخرێنەڕوو كە بۆ دنیاى ئێمە بەشێكى زۆریان تازەن. 
 
 جیاوازبوون، یان خۆجیاكردنەوە
 هەر نووسەرێك خاوەنى رێچكەیەك و بەرنامەیەكى تایبەت بەخۆى نەبێت لە نووسیندا ناتوانآ خۆى لە دەوروبەر و نووسەرانى دى جیا بكاتەوە. ئەوەى نەمرى دەبەخشێتە نووسەرێك تەنها جیاوازبیركردنەوە و جیاوازنووسینە. نەك زۆر نووسین. رەنگە باسكردنى "ئەحمەد هەردى" نموونەیەك بێت بۆ ئەوەى كە ئەو شاعیرە لەبەر ئەوەى تواناى جیاوازنووسینى هەبوو و توانى بەو چەند شیعرە كەمەى خۆى لە شاعیرانى هاوسەردەمى خۆى جیابكاتەوە و نەمرى لە نێو ئەدەبى كوردیدا بۆ خۆى راو بكات.
 ئەو شیعرانەى هەردى تا ئەمڕۆش كە خوێنەر دەیخوێنێتەوە هەست بە تازەییان دەكات و هەست بەو هەناسە پڕ سۆزە دەكەیت كە بەردەوام تازەیە و لەتازەبوونەوەدایە. هەر لەو كاتەدا دەیان شاعیرى تر هەبوون و شیعریان نووسیوە كەچى ئێستا كەس ناویان نابات، بێگومان ئەوەش لەبەر ئەوەیە كە نەیانتوانیوە جیاوازبن.
 عەتا ئەگەر لە پەنجەرەى تێكستەكانییەوە سەیرى بكەین دەبینین هەوڵى جیابوونەوە و جیاكردنەوەى ئەو هێڵە دەدات كە چیرۆكى كوردى لەسەرى بونیادنراوە، ئەو دێت و خۆى لە واقیع دەدزێتەوە و نایەوێت هەرگیز واقیعیانە چیرۆك بنوسێت. هەروەها هەوڵى دروستكردنى حیكایەت دەدات، یان دەیەوێت حیكایەتى نوآ لەناو مێژووەوە بخولقێنێت. بەشێكى زۆرى چیرۆكنووسى كورد ئەوەندەى لە هەوڵى كۆپیكردنى واقیعدا بووە لە چیرۆكدا ئەوەندە لە خەمى خولقاندنى واقیعێكى گریمانكراوى نەبووە، كە عەتا دەیەوێت ئەو واقیعە گریمانكراوە بخولقێنێت.
 نووسەرە ئەندێشەییەكانى عەتا خولقاندنى واقیعێكى گریمانكراوە لە نێو نووسیندا كە دەكرێت وەك درێژەپێدەرى ئەوەش بیبینین كە وتمان عەتا دەیەوێت هێڵى خۆى لەچیرۆكى كوردى جیابكاتەوە. ئەو وەك چیرۆكنووسێك ببێتە خاوەنى هێڵێك و هەر نووسەرێكیش ئارەزووى بێت لەو دنیایەدا كاربكات دەبێت ئەو هێڵە درامى گێڕانەوەیەى قبوڵ بێت،كە عەتا كێشاویەتى و كارى تێدا دەكات، یان دروست تر بڵێین كە نووسەرە ئەندێشەییەكانى نێو كتێبى "دەستنووسى یەكەم" لەو نووسەرانەن كە سەر بە هێڵەكەى عەتان و جیان لەو هێڵە گشتییەى چیرۆكنووسانى كورد كارى تێدا دەكەن و نەوە دواى نەوە درێژەى پێدەدەن. 
 كەواتە عەتا هەر لە كۆچیرۆكى "پاشماوە خێڵەكان"ەوە بڕیارى جیابوونەوەى داوە لەو نەوە چیرۆكنووسەى چیرۆكى كوردى كە هەم لە رابردوو و هەم لە ئێستادا ئامادەییان هەیە، بۆیە "جیاوازبوون" ئەو خاڵەیە عەتا بە وشیارییەوە كارى بۆ كرد و من راموایە پێیگەیشت.
 
 گەمەى خولقاندنى بەرگى كتێب
 یەكێكى تر لە جوانییەكانى ئەم كتێبە ئەوەیە كە هەر نووسەرێكى ئەندێشەكراو خاوەنى چەند بەرهەمێكى ناوهاتووە لە چاوپێكەوتنەكەدا و عەتا بۆ ئەوەى خوێنەر توشى سەرسامى بكات، یان چێژى خوێندنەوەى دەقە ئەندێشەییەكەى زیاتر بكات. بەرگى بۆ كتێبى هەرسآ نووسەرە ئەندێشەییەكە دروست كردووە و ساڵى چاپ و بابەتەكانیشى لەسەر نووسیون. من لێرەدا تەنها ناو و بەرهەمى "سیامەند كاكەخان" كە یەكەم نووسەرى ئەندێشەیى عەتایە لەم كتێبەدا دەخەمەڕوو.
 سیامەند خاوەنى سآ رۆمانى چاپكراوە بەناوەكانى (چەتەكانى خەون1993)و (شەوى سێیەك پاش مەرگى محێدینى وەجاخكوێر 1994)و (دەستنووسى یەكەم1997)، هەروەها "ئافاتەكانى بنەماڵەى مێخەك"كە یاداشتەكانى نوسەرە و لە ساڵى (1999)دا چاپ بووە. ئەگەر بە وردى سەیرى خاڵە لێكچووەكانى تەنها ناونیشانى كتێبەكانى سیامەند كاكەخان بكەین دەبینین ئەم نووسەرە دیوێكى نەبینراوى عەتایە و خۆى لەژێر ئەو ناوەدا حەشارداوە. ناونیشانى "دەستنووسى یەكەم" كە یەكێكە لە بەرهەمەكانى سیامەند بۆتە ناونیشانى ئەو بەرهەمەى كە ئێمە ئێستا لێى دەدوێین، هەروەها "ئافاتەكانى بنەماڵەى مێخەك" كە یاداشتەكانى سیامەندى لە خۆگرتووە پاش سآ سالأ عەتا محەمەد رۆمانێك بە هەمان ناونیشانەوە چاپ دەكات. واتە وەك لەسەرەوەش ئاماژەمان بۆكرد عەتا كە خولقێنەرى ئەو نووسەرانەیە، لەم كتێبەدا هێندە بە وردى كارى كردووە تاڕادەیەكى زۆر نووسەرە ئەندێشەییەكان لە نووسەرى واقیعى دەچن. عەتا كارى كردووە بۆ فرانكردنى ئەو هێڵەى، یان ئەو بازنەیەى خۆى كارى تێدا دەكات، كە وەك لەسەرەوە وتمان هەوێنى جیاوازبوونى ئەو دەگەیەنێت، بۆیە دروستكردنى بەرگى كتێبەكانیش بۆ نووسەرە ئەندێشەییەكان لاى عەتا تەنها گەمەیەكە بۆ دروستكردنى ئەو پانتاییەى كە واقیعێكى گریمانكراوە، كە سەرجەم بەرهەمەكانى عەتا لەو هێڵەدا دەسوڕێنەوە. 
 
 بەرلەكۆتایى
 عەتا لەكۆتایى ئەو كتێبە ئەندێشەییەدا ئەوە دەخاتەڕوو كە چەندین نووسەرى ترى ئەندێشەیى لە خەیاڵیدا بووە، بەڵام نەینوسیونەتەوە لەبەر ئەوەى دەبێت نووسەر بیر لە دانانى دواخاڵێك بكاتەوە تا ئەزەلیبوون لە خۆماندا بكوژین. چونكە تەنها "ئەو" ئەزەلییە. عەتا لێرەدا مەبەستى لە "ئەو" خودایە كە تەنها ئەو خالقەیە كە ئەزەلییە. لێرەدا دەگەینەوە ئەوەى كە خودى عەتا لە پێشەكى تكێبەكەیدا خستییەڕوو، كە پەیوەندى (نووسەر\خالق)ە. لێرەدا تێدەگەین كە نووسەر خالقێكى كاتییە و مادام مەرگ هەیە تواناى ئەزەلیبوونى نییە.
 ئەم تێكستە دەوڵەمەند بە خستنەڕووى ئەزموون و بیروڕاى عەتا لەمەڕ ئەو بابەتانەى لەسەرەوە بەشێكیمان خستەڕوو و جوانى ئەم تێكستە ئەندێشەییەش لەوەدایە نووسەر هەوڵى نووسینەوەى ئەزموونى خۆى داوە لە رێى ئەفراندنى حیكایەتەوە، كە حیكایەتى سآ نووسەرى ئەندێشەكراوە.
 ئەوەى لە دواجاردا من دەمەوآ بیخەمەڕوو ئەوەیە كە ئەم كتێبە لەگەلأ كتێبێكى خولقێنراوى ترى عەتادا پێكەوە چاپكراون كە (پەرتووكى خەون)ە و هیچ پەیوەندییەكى راستەوخۆى بەم كتێبەوە نییە، تەنها قەدەرى چاپبوون پێكەوە كۆى كردوونەتەوە. دەبێت ئەوەش بخەمەڕوو كە خاڵى هاوبەش لەنێوان ئەو دووكتێبەدا ئەوەیە كە هەردووكیان دەقى ئەندێشەیین.
 دەستنووسى یەكەم لەو كتێبانەیە كە دەكرێت زۆر زیاترى لەسەر بنوسرێتو سەرجەم ئەو رایانە بخرێتە ژێر پرسیارەوە كە نووسەرە ئەندێشەییەكان دەیخەنەڕوو ودواجار عەتا وەك خاوەنى راستەقینە لە پشتیانەوە وەستاوە. بەڵام لەبەر ئەوەى ئێمەى نووسەر تواناى ئەزلیبوونمان نییە. منیش بیر لە دانانى دواخاڵێك دەكەمەوە بۆ ئەم نوسینە.
 
 
 
 *عەتا محەمەد (دەستنووسى یەكەمو پەرتوكى خەون)، تێكستى ئەندێشەیى، لە بڵاوكراوەكانى دەزگاى چاپو پەخشى سەردەم، سلێمانى (2003).
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.