Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
چاوپێكەوتنی هەفتەنامی (هاوڵاتی) لە گەڵ بەرێز جەوهەر نامیق سالم *

چاوپێكەوتنی هەفتەنامی (هاوڵاتی) لە گەڵ بەرێز جەوهەر نامیق سالم *

Closed
by May 16, 2008 گشتی

  سازدانی: كەمال رەئوف….

 بەشی یەكەم……

 لەیەكێك لە كوَڵانەكانی گەرەكێكی)  پیرمام (مەسیف) هاوڵاتی (لەدەرگای ماڵی ئەو كەسەى دا كە ساڵانێك پێش ئێستا سەروَكی پەرلەمانو بەرپرسێكی باڵای حیزبێكی كوردی بوو، جەوهەر نامیق كەپێشتر سەروَكی پەرلەمانو ئەندامی مەكتەب سیاسیو سكرتێری پارتی دیموكراتی كوردستان بووە، ئێستاوەك كەسایەتییەكی ئاسایی نێو ئەم كوَمەڵگەیە لەگەڵ خێزانەكەیدا لەخانوویەكی مامناوەندیدا دەژی، جەوهەر نامیق ئێستا ئیتر نە لێشاوی سەیارەو حیمایەی بەدواوەیەو نە پێوەیستی بەوەیە چەند كەسێك بەژوور سەریەوەو لەپشتی دەرگاكەیەوە بوەستنو چاودێری هاتوچوَی خەڵكو جوڵەی میوانەكانی بكەن، چونكە ئێستا ئەو دەیەوێت وەك هەر تاكێكی تری نێو كوَمەڵ ژیان بكات، بوَیە دەستبەرداری هەموو ئیمتیازە زوَرو زەوەندەكانی حیزبو بەرپرسایەتی بووەو شانازی بەوەوە دەكات كەوەك هەر كەسێكی تری ئاسایی ژیان بكات، ئەو ئێستا هەرچەندە وەك هەر كەسێكی تر دەبێت بەخەمی نەبوونیو پێداویستییەكانی ژیانەوە بێتو لەبێ كارەباییو تاریكدا وەك ئێمە دابنیشێت، ئەو ئێستا هەرچەندە وەك كەسایەتییەكی سیاسیو شارەزایەكی بواری ئابووریناسی دەبێت بەخەمی پروَژە سیاسییەكانو هەلومەرجی كوردستانەوە بێتو ناتوانێت چاوی چاودێری بنوقێنێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا خەریكە زەردەخەنەی راستەقینە دەگەڕێتەوە سەر سیمایو خەریكە بەدەر لەهەناسەو دوكەڵی حیزب، هەناسەیەكی پاك  لەدەرەوەی جەنجاڵو تەمومژاوی حیزب هەڵدەمژێتەوە. روَژنامەی هاوڵاتی بە باشی زانی لەگەڵ جەوهەر نامیق دیمانەیەك سازبكات تا بتوانێت لە ئێستادا ئەو لەمینبەری هاوڵاتییەوە بەخوێنەران بناسێنێتەوەو پرسیاری ئاراستەبكات تا بزانێت جەوهەر دوای پتر لە پێنج ساڵ لەدەستكێشانەوەی لە بەرپرسیارێتیی ئیداریو حیزبی چوَن بیردەكاتەوەو هەلومەجی كوردستان چوَن هەڵدەسەنگێنێت.  

 هاوڵاتی: وەكو زانراوە پتر لە 17 ساڵە كورد دەسەڵاتێكی حوكمڕانی نیمچە سەربەخۆی بەدەستەوەیە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا خەڵكی كوردستان گلەییو گازندەیەكی زۆریان هەیە لەدەسەڵاتی كوردیو ئەم دەسەڵاتە تاڕادەیەكی زۆر بەكەمتەرخەمو گەندەڵ تۆمەتباردەكرێ، ئەمەش وایكردووە بێزارییەكی زۆر هەبێتو ببێتە هۆی ئەوەی كە خەڵك بخوازێت بەڵێنو كوردستان جێبهێڵێت تۆ لەم بارەیەوە رات چییە؟

 جەوهەر: راستە ئەو 17 سالە واتە لە 1991 تاكو ئیمڕوَ ، دەكرێت لە نێوان دوو كەواندا  بلێن: كورد ناوچەیەكی  ئازادی  بە دەستەوەیە . نیمچە  سەربەخوییكی  هەیە . واتە (17) ساڵە خوَی ئیداری خوَی دەكات ، ئەمەش درێژترین  قوَناخی  سەردەمە  لە حكومرانی  كورد . لە مەیانەی  ئەم 17 ساڵە  شتی گەورە ونەوعی باش كراوە : هەڵبژاردن . دامەزراندنی پەرلەمان .  حكومەت . دەزگای دادوەری . هێزی  پێشمەرگە وناخوَ ، دامەزراندنی  چەندین زانكوَ وپەیمانگا . جاردانی (فیدرالیەت ) وەكو تەحدید كردنی چوَری پەیوەندی لە نێوان  هەرێم و ناوەندی بەغدا و، پیادەكردنێكی ( مافی چارە خوَنوسین ) بوَ ئەو  قوَناخە (1992) ە. ئاڵای كوردستان . پەیوەندی  راستەو خوَی بازرگانی و سیاسی لە گەلأ دەر وجیران …تادا
 لە بەهاری 2003 ئەمریكا رژێمی سەدامی لادا .  حكومەت و دام ودزگا فەرمیەكانی دارمان . خەڵكی  ئەم وڵاتە لە و درندەیە رزگار بوو، هەلێكی باش هاتە پێشەوە بوَ كورد. لە چوارچێوەی گوَرانكاریەكان وئەو فەزا تازەیە ، وەكو پاشكوی (رزگاری) كەر و (ملكەجی) داگیر كەر ،سەركردایەی هەردوو حیزب (پارتی و یەكیتی ) بێ قەید وشەرت داخیلی گەمە سیاسیەكە بوون. بەشداری لە دەسەڵاتی ناوەند و، وەرگرتنی چەند پوَستێكی سیادی وبە دستووری كردنی (پرنیسپی) فیدرالیەت وپەیوەندی وبواری دیبلوماسیەت ، پیناسەكردنی هەرێم بەو سنووری پێش داگیركردنی العراق  و بەشی هەرێم لە داهاتی گشتی العراق و، ئەمەو دەیان دیاردە وپڕوَژەی باش، دەستكەوتی ئە م قوَناخەیە . ناكرێت بە هەندی وەرنەگیردرێت و، كەم وكورتی ودیاردە خراپەكان ومەترسێەكانی  نابێت وامان لێكات خەتێكی رەش  بە سەر ئەو گورانكارینە   راكێشێدرێت و پەرد بوَ شبكرێن . هەر چوَن ناكرێت لایەنە لاوازەكان ودیاردە كانی گەندەڵی حیزبی وسیاسی و ئابووری وئیداری داپوَشرێت .  تاكو ئەمڕوَ كورد لە هەردوو لایەنەكانی ئەو گوَرانكاریانە بێ بەش نەبوە …
 جیاوازی هەیە  لە  هەڵسەنگاندن . لای بەندە و، لەم قوَناخە،  ناوەروَكی كیشەی كورد نەهێشتنی تەعریب و گوَرینی قەوارەی نەتەواۆیتمیانە و تەسبیتی سنووری جوگرافی و میژووی باشووری كوردستان . سەركردایەتی فەرمی هەرێمی كوردستان  لەمە كورتیان هێنا . لە بواری دابین كردنی خزمەگوزاری بوَ خەڵك سەركوتوو نەبوون . پێی نەكرا  هەلی گونجاوبوَ لاوان وگەنجان مسوَگەركات چارەسەری بێكاری بە هەموو شێوەكانیەوە بكات . كوَچ كردنی لاوانی ئەم وڵاتە بەردەوامە . سەرەرای ئەو بەرەڵایە كە لەراگەیاندنەكای هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار دا پیادەدەكرێت و شایولوَغان و ئاهەنگەكانی دەرەوەی جالیەی كوردی كە لە رێگای كەنەلە ئاسمانیەكانەوە پیشان ئەدرێن . خودی كوَچ دیاریدەیەكی جیهانیە وجالیەیەكی گەورەی كوردی هەیە لە دەرەوی وڵات روَژانە لە پەیوەندین  لە گەلأ كەس وكاری خوَیان .. واتە ئەم بیزاری كوَچ كردنە تەنها حكومەتی هەرێم لێی بەر پرسیار نیە ؟


 هاوڵاتی: بە رای ئێوە لەو بوارەدا كورد توانیویەتی بچێتە پێشەوە یان پاشەكشە بكات؟

 جەوهەر: لەراستیدا دەتوانین بڵێین لەرووی ستراتیژییەوە پاشەكشەمان كردووە، پێش رزگاری العراق نیمچە ئازاد بوێن . كە عێراق داگیر كرا هەرێمیش داگیر كرا . تاكو ئیمڕوَ بریارو دەسەڵاتی راستەقینە لای كاربەدستانی ئەمریكایە . تاكو عێراق لە ژیر فەسلی (7) یوئنی بێت ، بە وڵاتێكی داگیركراو لە قەڵەم ئەدرێت وسەروەری نوقسانە . سەركردایەتی  فەرمی كوردستان نە لە سەرەتای پروَسەی رزگاری توانی هەلەكە بقوَزێتەوە كێشەی ناوچە داگیركراو ودابراوەكان چارەسەر كات . لە خانقین شتێك كرا ئەوە كارێكی باش بوو .
 لە كاتی دارمانی رژێمی بەغدا ، بەڵام لەگەڵ ئەوەش نەمانتوانی وەك پێویست دوای ئەوەی كە حكومەتی مەركەزی بەدەستوور ویاساو هەموو دەسەڵات ودەزگاكان نەمان، ئەوكاتە ئێمە فرسەتێكی مێژووییمان لەپێش بوو كە دەكرا حكومەتی هەرێم ئەو فرسەتە بقۆزێتەوەو بەچەند سەعاتێك دەستكەوتێكی گەورە بەدەستبهێنێت. كە ئەمریكا بوَ داگیر كەری العراق ، سەركردایەتی فەرمی كوردستان لە گەلأ داگیر كێشەی كوردی حەسم نەكرد . بە پێچەوانەوە داخیلی گەمەكە بوو وەك هاوڵاتێكی یان هێزێكی سیاسی عێراقی .
 هاوڵاتی: لاتان وانیە بەشێك لەو نەكردنو دەستەپاچەییە بۆ ئەوە گەڕابێتەوە كە سەركردایەتیی كوردی بەوە گەشبین بووبێت كە ئەمەریكییەكان هەموو كارێكیان بۆ بكەن، یان بەشێوەیەكی تر لاتوانییە كە كورد هەموو هێلكەكانی خۆی خستە ناو سەبەتەكەی ئەمەریكاییەكانەوەو بەتوندی خۆی بە ئەمەریكاوە گرێداوە؟
 جەوهەر نامیق: ئەمە راستە، بەرای من ئەوە یەكێكە لە هۆكارە جیدییەكان.  ئەوە كورتبینی بوو، نەخوێندنەوەی سیاسەتی ئەمەریكا بوو ئێستاشی لەگەڵ بێت ئێمە لەژێر كاریگەریی سیحری ئەوسیاسەتە قوتارمان نەبووە. فیدرالیەت وەكو پرنسیپ لە دەستوور قە بەەلكراوە ، كە چی لە پراكتیدا بونی نیە . خورد نەكراوەتەوە . هەتاكو وەكو پرنسیپێكی دەستووری مسوَگەر نیە ، چونكە لە لایەكەوە خودی دەستوور لە قوَناخی چاكسازی دووبارە دارشتنەوەیە . هەروەها خودی ئەم پرنسیپە یەك لە خاڵەكانی ململانی و مشتومڕە . نەك هەر ئەمە بەلكوو كێشەی دەسەڵات لە نیوان هەرێم وناوەند و، بەشی هەرێم لە سەروەت وسامانی  العراق و، سنووری كوردستان و مادد ە 140 وهێزی پێشمەرگە .. تاد  خاڵی خیلافن ولەسەری پێكنەهاتوون…
 هاوڵاتی: بە رای ئێوە ئەمەریكا لایەنداری لەكورد دەكات یان لایەنەكانی تری ناو كایەكە؟

 جەوهەر نامیق: بەڕای من ئەمەریكا لایەنگری بەرژەوەندیی خۆی دەكات لەپێش هەر شتێكدا، ئەمەریكا یاری بەهەموو ئەكتەرەكان دەكات، ئەو دەیەوێ هەموو سەرەداوەكان لەدەستی خویدا بێت ئەمەش تایبەتمەندیی هێزی گەورەیە، ئەمەریكا لە گۆشە نیگای كوردەوە سەیری عێراق ناكات، هەروەها لە گۆشە نیگای بەرژەوەندییەكانی عێراقەوە سەیری عێراق ناكات بەڵكو زلهێزێكی جیهانی لەگۆشە نیگای خۆیەوە دەڕوانێتە كێشەكان . دەتوانێن بڵێن لە ئاسۆی جیهانییەوە سەیری كێشەكان دەكات نەك لۆكاڵی.
 هەڵەیەكی گەورەیە ئەگەر والێكیبدەینەوە ئەمەریكا لایەنگری كورد یان عەرەب دەكات..
 هاوڵاتی: هەندێك لەچاودێران لایان وایە كە سەركردایەتیی كوردی زیاتر پەیوەندیی بە سیاسەتو پرۆگرامی لایەنگرانی بوشەوە هەیە، كە ئەمەش وا دەكات دەتوانێت بڵێت پەیوەندییكرد بە ئەمەریكاوە نییە هێندەی پەیوەندی بە لایەنێكی ناو ئەمەریكاوە هەیە؟

 جەوهەر نامیق:  بەڵی وایە . ئەمڕۆ بوش حوكمڕانی ئەمەریكا دەكات هەموو سەرەداوەكان لای ئەوانە، كوردیش یان بڵێین عێراقیش هەموو لەژێر كۆنتڕۆڵی ئەواندایە. دوور نیە تاكو ئێستا سەرانی كورد وا بیر دەكەنەوە وواش كار دەكەن .
 هاوڵاتی: باشە ئەگەری ئەوە نییە كە سیاسەتی ئەمەریكا لە ساتێكدا بگۆڕێتو یان لات وانییە ئەگەر لە هەڵبژاردنەكاندا لایەنگرانو حیزبەكەی بوش هەڵنەبژێررێنەوە ئەو پەیوەندییەی ئەمەریكاو كورد بگۆڕێت؟

 جەوهەر نامیق: ئێمە نابێت تەماشای ئەوە بكەین سیاسەتی ئەمەریكا بەرانبەر كورد دەگۆڕێت یان نا، سیاسەتی ئەمەریكا تائێستا وادەخوازێت ئاوا مامەڵە بكات لەگەڵ لایەنە پەیوەندیدارەكان، ئەمەش پەیوەندی بە بەرژەوەندی خۆیەوە هەیە، مەسەلەی نەوتو بازرگانیو ئەمنی نەتەوایەتییان لەپێش هەموو شتێكەوەیە. بەمەنتقی نابینم داوا لە ئەمەریكا بكرێت دەستبەرداری بەرژەوەندییەكانی خۆی بێت بۆ كورد، ئەمە داوایەكی نابەجێ یە وكە قابیلی قبوڵ نییە بە تایبەتی لە ناوچەیەك كە (400) ملیۆنی عەرەبی تێدا دەژیت و، بەرژەوەندی فارسو تورك هەیە . تۆوڵاتەكەت دابەشكراوە بەسەر ئەوانەدا، ئەو مامەڵەت لەگەڵ دەكات وەك هاووڵاتییەكی عێراقی. من تەسەوری ئەوە ناكەم ئەمەریكا سیاسەتێكی رۆشنی هەبێت دەربارەی كورد، ئەو سترایژیەتێكی نییە بۆ كورد، ئەمە گرنگە، سەركردایەتی كورد نەیتوانیوە كارێكی وابكات كە ئیستراتیژیەتێكی تایبەت بو كورد لای ئەمەریكییەكان بەدەستبهێنین ، وەكو وتان هەموو هیلكەكانیان لە سەپەتى ئیدارەی بوش ناوە و، (بوش) یش لە زەلكاوی العرااق وناوچەكە چەقیوە. وئێستا ئامادەنیە باری خوَی گرانتركات بە پرسی كورد و، چەند مانگێكی ماوە لە دەسەڵات و دەیەوەت بە رومەتێكی ( سپیەوە) لێی رزگار بێت . كە چی تاكو ئێستایش  سەركردایەتیی فەرمیی كورد زیاتر بوەتە  قازێكی ئیدارەى بووش..
 هاوڵاتی : دەكرێت بلێن ئیوە دژی ئەمریكان ..؟

 جەوهەر نامیق: نەخیر . خوَمان بە دوَستی ئەمریكا ومیللەتی ئەمریكا ئەزانین . سوپاسی ئیدارەی بوشمانیش كردوو سەبارەت بە رزگاری العراق . ئێمە رخنە دەگرین لە لایەنێكی  سیاسەتی ئیدارەی بوش و، بەتحدید لە سیاسەتی دەرەوەیان و زەق وەرد تر سەبارەت بە عێراق و دوَزی نەتەوەی كورد . رخنە گرتنیش مانای دوژمنایەتی یان ( ئەنتی ئەمریكا ) نیە . ئەگەر  رخنگرتن  بە ( ئەنتی ئەمریكا) لە قەڵەم بدرێت ، ئەوە زوَربەی هەرەزوَری خودی ئەمریكیەكان رخنەی توندیان هەیە لەسەر بوش ئیدارەكەی و شەری عیرَاق وبەو حیسابە دەبێت ئەوانەیش ئەنتی ئەمریكا بن ..
 هاوڵاتی: زۆرجار وا دەركەوتووە كە سەركردایەتیی كوردی گرەوی لەسەر كێشەوگرفتە ئاڵۆزەكان كردبێت، لەو بارەشەوە كورد زۆربەی جار زیانی لێكەوتووە، وەك ئەوەی ساڵانی حەفتاكان یان هەشتاكان لەنێوان شەڕی ئێران عێراق هەروەها لەسەر pkk لەگەڵ توركیا ئیتفاقیان كرد، پاشان ئێستاش بەجۆرێكی تر هەمان سیناریۆ لەئارادایە تۆ لەوبارەیەوە رات چییە؟

 جەوهەر نامیق: سەركردایەتیی سیاسی كورد تائێستا چۆنیەتیی پەیوەندیكردنی هەمان شێوازە كۆنەكەیە، ئەمە جگە لەوەی هەلەكان زۆرنو باشترو لەبارترن، بەڵام لە جەوهردا  بەهەمان دیدو بۆچوونی كوَن  مامەڵە لەگەڵ هەلەكان دەكات كە ئەوەش ناڕاستە،  ئەوان خویان كردوە بە كلكو چەمەلەغی ئەمەریكا وەك چوَن  ببونە چەمەلەغى عێراق و ئێران توركیا . هەڵویستی وا وبە چەمەلەغ بوونی  ئەمەریكا شتێكی نەگونجاوە… یانی موراهەنەكردن لەسەر هۆكارو فاكتەر و كێشە دەرەكییەكان زیان بەخشە ، هەر چوَن وەك ئەوەی پێشتر زیانمان لێكردووە.  ئەوان  قومار لەسەر شتێك دەكەن ، كە چەند جار گوَرینی بەسەردا هات ولە گۆڕاندایە  كە چی  لایەنی كوردی هەر لەسەر وەكو خوَیان دەكەن  . ئەوە چەندین جارە سیاسەتی بوش لە عێراق گۆڕانی بەسەردا دێ، كە چی سەرانی فەرمی كورد تەقەی سەریان دێت ، وهەنی جار بە پەلە یان لە سەر رەدفیعلی دەزگایەكی ئیدارەی بوش هەڵویست وردەگرن كە گوَران بێ دەنگ دەبن وقوتی دەدەن.
 هاوڵاتی: لاتان وایە سەركردایەتیی ئێستای كورد توانای ریفۆرمو چاكسازیی هەبێت؟

 جەوهەر نامیق: تەمەنا دەكەمو ئاواتە خوازم رۆژێك زووتر دەست بۆ ئەوە بەرنو بیكەن، بەڵام من گومان دەكەم بتوانن ئەو كارە بكەن، زۆرێك لە خەڵكیش رایوایە كە ریفۆرمیان پێناكرێت، گرفتەكەش ئەوەیە كە نەخۆشییەكە گەیشتووەتە خۆیان، نەخۆشییەكە لە بنكەوە نییە بەڵكو لەسەرەوە یە ، لە سەركردایەتییەكەیەتی، چادەی كوردی گەندەڵ نییە خەڵك گەندەڵ نییە،نەفەسی گەندەڵی لەسەركردایەتی سیاسیی حیزبەكانە بەتایبەتی  هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار، بۆ؟ چونكە سەرۆكی حكومەت حیزبییە زۆربەی وەزارەتەكان كادرو سەركردایەتیی حیزبەكانن، هەتا دەكاتە مدیرعام و بگەرە هەندێ چار تاكو ئاستی فەراشیش  . حیزباتیەش رەوایە . ددان بەوشدا دەنێنن كە گەندەڵی هەیە خەڵكیش دەلێت هەیە. پسپوَرانی ناوە دەرەوەیش دەڵین هەیەو، ئێمەش دەڵین هەیە. باشە كە موتەفیقین گەندەڵی هەیە بۆ چارەسەرناكرێ؟  وزەیر گەندەڵە لادرێت كارمەندەكانی خوَارەوە گەندەڵەن لادرێن . كە دامەزراندن بە دەستی سەركردایەتی بێت خوَ لیپرسینەوە ولادانیش بە دەستی ئەوانە …
 سەركردایەتی هەردوو حیزبی دەسەڵات بوَ دەست لە لیپرسراوی گەندەڵ نادات؟ دیارە  زۆر زەحمەتە چونكە ڤایرۆسەكە لەسەرەوە دێتە خوارێ ئەگەر لەخوارەوە بووایە دەكرا چارەسەربكرێت.
 هاوڵاتی:قسەیەكی زۆر هەیە لەسەر بودجە،بەحوكمی ئەوەی كە  لەو بارەوە شارەزاییتان هەیەو پێشتریش سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان بوویت دەتوانی زانیاریمان بدەیتێ لەسەر گرفتێك كە ئێستا لەم نێوەدا هەیە، بەتایبەتی خەڵك گازندەیەكی زۆریان هەیەو پێیانوایە كە مەسەلەی بودجە بووەتە لوغزو رۆشنو شەفاف نیە، رای ئێوە چوَنە؟

 جەوهەر نامیق: منیش تا رادەیەك لەگەڵ ئەو رایەدام، بەڵام ناڵێم بودجە شەفاف نیە، بودجە شەفافەو بە پێی ئەو مەبلەغەی كە لەگەڵ حكومەتی عێراق ئیتفاق ی لەسەر كراوەو، تحویل دەكرێتو بە رەسمی رادەگەیەنرێت و، لە قانونی بودجەی عێراقدا ئەگەر سەیر بكەین هەموو رەقەمەكانی تێدایەو وەك قانونیش كۆمەڵێك مەرجیشی داناوە بۆ حكومەتی هەرێم و دەبێت ئەو مەرجانە جێبەجێبكرێت . بۆوێنە یەكێك لەو مەرجانە ئەوەیە كە حكومەتی هەرێم دەبێت  هەرچی واریداتی هەیە لە ساڵی 2004 تا 2007 بە رەسمی تەقدیمی كاتو دەبێت مل بدات بە رقابەی مالی بەغدادو دەبێت  چاو پێداخشاندنەوە رقابەی مالی بەغداد قبوڵبكاتو خازعی دائیرەی حساباتی ئەمەریكیبێت كە لە كاتی  بریمەر دامزرابو.
 من پێموایە  ئەو بەشە بودجە هەرێم  كە لە بەغداوە دێتو بە غەڵەت  بپێێ دەڵین(17% ) لە بودجەی العراق ، شەفافە،  ئەو بەشە لە واقیعدا  لە سەددا هەڤدە نیە بەڵكو نزیكەی  (12%)ە. پاش بڕانو لابردنی نەفەقاتی سیادیو حاكمیەت،لە بودجەی گشتی ئوجا (17%) ی بەشی هەرێمە. برینی خەرجی سیادی و حاكمیەت ،بە بڕوای من گەورەترین فێڵە كە حكومەتی ناوەندی لە سەرەتاوە لە حكومەتی هەرێمی كرد. دەبوو لەسەرەتاوە ئەوە قبوڵنەكرێ، نزیكەى 25%ی بودجەی عێراق لە ژێر پەردەی ئەو دوو بەندە، ئەو دوو بەشە سەرفدەكرێت، سبەی بیانەوێت بودجەی هەرێم  كەمبكەنەوە خەرجی سیادی وحاكمیەت زیاد دەكەن و،ئەمەش لە بەشی هەرێم كەم دەكاتەوە،من وەختی خۆی لە موناقەشی  خاڵی سەروەت سامانی لە  (یاسای ئیدارەتی دەوڵەت بوَ قوَناخی گواستنەوە ) لە ساڵی 2004 باسی ئەم لایەنانم كرد )** لاینگیری نسبەیەك بوین بوَ هەرێم بە رچاوكردنی ( داهات وسەروەت وسامانی هەرێم بە تایبەتی نەوت وغاز و ئاو تادا و رێژەی بەشداری ئەو سامانانە لە داهاتی عێراق هەروەها رچاوكردنی هاوڵاتیانی كوردستان دواتر دارمانی ژێرخانی ئابووری وكوَمەڵایەتی كوردستان وسیاسەتی جینوساد و تاڵاكردنی سەروەت وسامانەكەی و بە تایبەتی ( نەوت ) لە ماوەی زیاتر لە 80 ساڵ . ئەمەی دوایی بوَ بەندێكی دەستووری هەمیشەیی كوَماری العراق (ماددەی 121 – سێهەم) .
 هاوڵاتی: پێتانوانیە كە حكومەتی هەرێمیش لەمەسەلەی بوجەدا فێلیان لە خەڵكی كوردستان كردبێت؟

 جەوهەر نامیق: دێمە سەر ئەو لایەنەش بەڵام دەمەوێت ئەوەبڵێم ئەو بودجەیەی كە دێت بۆ ئێرە شەفافە، بەڵام لێرە دوو شت  دیارنین، شەفافیەتی داهاتی ناوخۆ دیار نیە كە دەخرێتە سەر بودجە، چۆن دەزانین حەوت هەشت ملیاردوَلار  رەوانەی هەرێم كراوە وەكو بودجە ، دەبوایە لایەنی دارای هەرێم داهاتی هەرێمیشیان دیاری بكردایەت هەروەها داهات گشتی نەوتی كوردستانیش . مەبەستم لە داهاتی هەرێم  رسومات و وگومرك و مەحاكم و باجەكان و قازانجی  كوَمپانیاكانی كەرتی تایبەت ئەمەانە وشتی دیكە بە حەقیقەت بووەتە گومان چ لە لای بەغداو چ لە لای خەڵكی خۆشمان، بۆ وێنە وەزیر یا بریكاری وەزیری داراٍیی هەرێم دەڵێت داهاتی(2007 ) ی حكومەتی هەرێم 186 میلیۆن دۆڵارەو بەیان جەبر دەڵێت  نەخێر لە حدودی نیو ملیاردەو ئەمە لێرەدا گومان درووست دەكات…
 پێش تەخمینو پەسەندكردنی بودجە لە پەرلەمان دەبێت خەرجی ساڵی پێشوو پێشكەش بكرێت ودەبێت شەفاف بێت، میزانیەی 2007 چۆن خەرجكراوەو دەبێت لەسەر ئەو ئەساسە موناقەشەی 2008 بكات لە كوێ خەرج كەم كراوە لە كوێ زیاد رۆیشتووە ..، پێموایە تا ئێستاش حكومەت ئەو مەوزوعەی حەل نەكردووە ،لەوەش گرنگتروەك دەردەكەوێت لە قسەی مەسولینی هەر دوو حیزب هەر دوووەزارەتی دارایی  پشكی خۆیان هەیە لە میزانیەكە، باشە پێمانناڵین ئەو پشكە چەندەو چەند تەرخانكراوە بۆ وەزارەتی دارایی هەولێرو چەند تەرخانكراوە بۆ وەزارەتی دارایی سلێمانیو نەفەقاتی مشتەرەكی هەولێر چەندی بۆ تەرخانكراوە؟ ئەمانە هەر هەمووی شەفاف نینو دیار نینو لەوەش گرنگتر بە هەزاران كۆمپانیای ئەهلی لێرە لە حكومەتی هەرێم تەسجیل كراوەو یاسایەكی سەخی بوَوەبەرهەمهێنانیان لە پەرلەمان پەسەندكردووە كە ئیمتیازاتێكی  سەیردەدات بە كۆمپانیاكانو تا ئێستا روَلیان لە داهاتی ناوخوَ دیار نییە . سەرەڕای ئەوەش ئەو بوجەی كەم نیە چ ئەوەی پێرار یان ئەوەی پار یان ئەمەی ئەمسالأ ، سەرەرای ئەوەش ، هێشتا چارە سەری ئەوە نەكراوە كە بوَچی تاكو ئێستا كەوەرو كەرەوزو سەوزە ئیستیراد دەكرێت بۆ كوردستان، دەبێ بپرسین بۆچی حكومەت تاكو ئێستا نەیتوانیوە ئاسایشی خۆراكى هاووڵاتییان دابین بكا؟
 ئەو بڕە پارەیە  بوَ بازاری هەرێم و بەو ژیرخانە پەرپوتە ئابووریمانەوە ، ئەگەر حەكیمانە و بە دیقەت كاری لە سەر نەكرێت ، زیانی بوَ خەڵكی كەم دەرامت و داهاتی مەحددو خراپ بێت . تاكو ئێستا لە بینا سازی و خەرجی فەلەكی موجە خوَران زیاتر ، ئەولەویات یان سیاسەتێكی ئابووری حكومەت بەدی ناكرێت .
 بودجەی ئەمسالأ وپار سالأ بەتەحدید رەقەمێكی گەورەیە، تاكو ئێستا لە سنووری (8.6 ) ملیار دوَلارە،  دەبێ بزانرێ بۆچی ئێمە خاوەن ئەو ئیمكاناتە گەورەیەین، بەڵام تاكو ئێستا كەوەرو كەرەوزوخەیار وتەماتە و سەوزە..نادا  ئیستیراد دەكرێت بۆ كوردستان،  خوراك وكاڵای  ئیكسپایەر بازارەكانی هەرێمیان غەرق كردووە ، جینوسایدی ئەم نەوە نەوەكانی دیكەمان دەكات . دەبێ بپرسین بۆچی حكومەت تاكو ئێستا نەیتوانیوە ئاسایشی خۆراكى هاووڵاتییان دابینكات؟ ئەم  بودجەیە لە سەر ئەساسی یەك بەرمیل نەوت 57 دۆڵارە  حسابكراوە، ئێستا ئەو رەقەمە دووبەرابەر بووە نرخی نەوت گەیشتووەتە 120دۆلارو واپێشبینیش دەكرێ تا 150 دولار بەرز بێتەوە، بۆیە ئەگەر پێشتر بودجەی حكومەتی هەرێم پەسەندكراوە بەحەوت  یا هەشت ملیار دۆڵار ئێستا بووەتە چواردە یان پازدە ملیار دۆلارو داهاتی حكومەتی عێراقیش دووبەرابەرە.
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.