Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
ڕێبوار سیوه‌یلی له‌ وه‌ڵامی پرسیاره‌کانی هه‌واڵدا….

ڕێبوار سیوه‌یلی له‌ وه‌ڵامی پرسیاره‌کانی هه‌واڵدا….

Closed
by May 26, 2008 گشتی

 نوسەر و روناكبیر بەڕێز   ڕێبــــوار سیوەیلى:
 كەسایەتى پێویستى بە ئازادییە تاكو لەسایەیدا بەسەرهاتى خۆى لە یادوەرى و مێژوو، لە خەیاڵ و وێناكردنەكانى لە ناو زمانى گێڕانەوەدا بەرجەستە بكات 
 ………….. سازدانى پەیڤین / حەمەى ئەحمەد رەسوڵ

 بە پێى ئەو بنەمایەى بە داینەمۆى گۆڕین بەرەو پێشكەوتنى كۆمەڵگە دادەنرێت، دیارە مەبەست لە تاكێكى رۆشنبیرو ئاكتیڤە، ئاخۆ تاكى كورد لە كوێى چەقى ئەكتیڤبوندایە بۆ ئەوەى زەمینەیەك بۆ پەرەسەندنو گۆڕانكاریەكان بێتە ئارا؟.. ئیشكالیەتى ئەكتیڤبوونى تاكى كورد لە چیدایە؟.. تاكى كورد تا چ رادەیەك متمانەى بەخۆى هەیەو كێشەى متمانەو بڕوا بەخۆبون تا چ رادەیەك ئەكتیڤبوونى لە تاكى كورد دادەماڵێت؟.. تەكنەلۆژیاى نوىَو گۆڕانە سیاسىو ئابوریەكان چ رۆڵێكیان لەو نێوەندەدا هەیە؟ .. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم تەوەرانەو چەند باسێكى تر .. رێبوار سیوەیلى روناكبیرو مامۆستاى زانكۆ وەڵامى چەند پرسیارێكى (هەواڵ) دەداتەوە.
 
 ڕۆژنامەى هەوالأ: تاكی كورد، كەسایەتییەكی سادە و سەركەوتووی هەیە، یان سیخناخە لە ئیشكالییەت و ئاڵۆزیی، كە لە خەسڵەتە دیارەكانیشی لاوازی و بێ ئیرادەییە.. لەگەڵ كام بۆچوونەدایت ولێكدانەوەو دیدگای ئێوە چۆنە!؟
 ڕێبوار سیوەیلى: تاكى كوردى لە پێشزەمینەى مێژوویى دروستبوونى كەسایەتى خۆیدا و لەو كەلتوورە جیاوازانەدا كە ئەم كوردەیان لە چوارچێوەى خۆیان داوەو ناچاریان كردووە لەناو نەرێتەكانیدا نغرۆ ببآ، دوو ڕێگرى سەرەكى لەبەردەم گەشەكردنیدا دەبینرێتەوە: یەكەمیان ئەوەیە كە هەردەم پرۆسەى بوون بە تاكایەتیەكەى خراوەتە دواوە و بەردەوام ڕاپێچى ژێر حوكمەكانى گرووپ كراوەتەوە. بەشێكى زۆر لە خەمۆكى سایكۆلۆژیانە و بەخۆدا شكانەوە و سەرداخستن و شەرم و تووڕەییەكانى ئەم مرۆڤە پەیوەندیى بەو تێكشكانە بەردەوامەوەیەتى كە لە میانەى شۆڕشەكانیدا بۆ بەتاكبوونى خۆى پێیان هەستاوە و كەچى باڵى كۆنەخواز و دەسەڵاتدارى گرووپپەرستى كەلتوور و كۆمەڵگاكەى ناچارى كردووە تەسلیم بە دەسەڵاتى گرووپ ببێتەوە و پەیڕەوى لەو كەلتوورە بكات، كە پەرە بە ڕۆحى گرووپ دەدات. لێرەوە، تەماشا دەكەین سەما و هەڵپەڕینى كوردەكان، كە لەناو ئەو چالاكیانەدا مرۆڤى ئەم دەڤەرە پێشكەشى كردووین پێشینەیەكى دوورودرێژی مێژووییان هەیە، پڕە لە ئەخلاقى گرووپ و كۆنترۆڵى دەستەیى و ناچاركردنى تاك بە پەیڕەویكردن لە چوونەوە بەردەم دەستە و گرووپ و شاردنەوە و نەفیكردنەوەى سەربەخۆیى خۆى. هەروەها دەشێین ڕابردوو پەرستى و نۆستالیژیاش كە دوو دۆخى تێڕوانینى مرۆڤى كوردن بۆ كات، هەر بە میراتى ئەو پابەندبوونە بە ڕۆحى گرووپەوە لێكبدەینەوە كە لەلاى تاك وەك ئەسەف بۆ ڕۆژە خۆشەكان و ڕابردوو خۆى پیشاندەدات. لەلاى ئەو میللەتانەى كە تاكایەتى ڕێز و سەربەخۆیى خۆیان هەیە، تێڕوانینیش بۆ كات بەجۆرێكى دیكەیە و هەر لەبەر ئەوەش بارودۆخى دەروونى وەك نۆستالیژیا و خەمۆكى كەمتر دەر دەكەون و زیاتر ئومێد و بڕوا بە داهاتوو دەبنە خەسڵەتى كەسایەتى تاكەكانیان. نمونەى دیكەش زۆرن..
 ڕێگرى دووەم لەبەردەم بەتاكنەبوون و لاوازیى ئەم كەسایەتیەدا، بریتیە لەو چوارچێوە سیاسى و جوگرافیەى كە تیایدا ژیاوە. هەتا چاو بڕكات و لە دوورترین شوێنێكى مێژووى ئەم ناوچەیەدا كە دەتوانین بوونەوەرێك بەناوى كورد بدۆزینەوە، دەبینین كۆیلایەتى، دیلگرتن، جیاوازیى نێر و مآ، برسیەتى و جەنگ و ترس ئامادەبوون. ئەوە نمونەى ئیمبراتۆریەتى ماد، ئەوە سەردەمى ئاشوورى و بابلى و سۆمەرییەكان و ئەوەش دنیاى مۆدێرن لە دواى شەڕى چاڵدێرانەوە تاكو ئێستا.. لە هەموو ئەو قۆناغانەدا زاڵترین موناسەباتى كەلتوورى و كۆمەڵایەتى بریتیە لە كەلتوورى ملكەچى و پەیوەندییە كۆیلایەتیەكان و جیاوازیى ڕەگەزى.. بە بڕواى من، ئەم دوو هۆكارە لە پشت هەموو ڕەفتارێكى تاكى كوردییەوە ئامادەییان هەیە، چونكە بەدرێژایى مێژوویەكى زۆر كۆن ناخى ئەم مرۆڤەیان داگیر كردووە و هەتا ئێستاش بوارى ئازادییەكى ڕاستەقینەى بۆ نەڕەخساوە تا تێبگەین ئەم بوونەوەرە لە سەربەخۆیى خۆیدا، یان لە جەوهەرى خۆیدا، چۆنە و ئایا لە بنەمادا كەسایەتییەكی سادە و سەركەوتووی هەیە، یان سیخناخە لە ئیشكالییەت و ئاڵۆزیی، كە لە خەسڵەتە دیارەكانیشی لاوازی و بێ ئیرادەیی بێت. بە بۆچوونى من تاكى كوردى كەسایەتیەكى بێكێشەى نیە، نمونەى سادەیى زۆر داوە بەدەستەوە، چ لە ژیانى سیاسیدا و چ لە ژیانى كۆمەڵایەتیدا. سەركەوتنەكانى دەگمەنن، بەڵام لەوە ئەچآ لە هەر سەركەوتنێكدا ئەوەندە كەسایەتى خۆى مەحكەم و پتەو كردبآ و چەپاندنەكانى ڕایى كردبن، دواجار توانیویەتى بەرگەى تێكشكانە زۆرەكانى دواترى بگرآ. بێگومان ئەمەش بۆتە هۆكارى ئیشكالاوى بوون و ئاڵۆزیى ئەم كەسایەتیە. وەلێ سەبارەت بە لاوازیى و بێئیرادەییەكەى ناتوانم پەسەندى بكەم، ئەگەر نەزانم لاوازی و بێئیرادەیى مرۆڤى كورد لە چیدا؟ من هەرچەندە تەماشاى پەیوەندیى ئەم مرۆڤە و دەوروبەرەكەى، سرووشتەكەى دەكەم، هێز و ئیرادەگەرایى ئەوم بۆ دەردەكەوآ، لە خەڵقكردنى پانتایى ژیان و كۆڵنەدان و بەرەنگاربوونەوەى لەگەلأ هەلومەرجە نالەبارەكاندا، كە خاڵیش نییە لە پیادەكردنى جۆرآ لە لێبووردەیى و هەڵكردن و خۆگونجاندن لەگەلأ دەوروبەرەكەیدا، لەچەند شوێنێكیش ئەم لایەنانەم باسكردوون.. لەبەر ئەوە ڕاستە تاكی كورد، كەسایەتییەكی سادەى هەیە، بەڵام مەرج نیە سادەیى، سەركەوتنى بۆ دابینكردبآ. ڕاستە وێستگەى كێشە و ئاڵۆزى لە شێوازگرتنى كەسایەتى تاكى كوردیدا زۆرن، وەلێ هەر ئەم كەسایەتیە چەندین هونەرى وەك گۆرانى و فۆلكلۆر و تەلارسازى و تەنانەت فەلسەفەیەكى بۆ ژیانى خۆى داهێناوە، كە ئاشكراى دەكەن ئەم تاكە تاكێكى شەففاف و ژیاندۆستە و حەز لە ئاڵۆزى ناكات. بەڵآ مێژوو ئەم كەسایەتیەى بەبەردەوامى فڕێداوەتە پەراوێزەوە و نەیهێشتووە ڕۆڵى شارستانیانەى خۆى بگێڕآ و لاوازى كردووە، وەلێ هەر ئەو كەسایەتیەشە كە ئیرادەى مانەوەى خستۆتە سەرووى هەموو شتێكەوە و لەو پەراوێزەدا كە فڕێدراوەتە ناوى، گەورەیى نەتەوەیى خۆى پاراستووە. ئەگەر لە ئێستادا وادەزانین كە كەسایەتى كوردى لاواز و بێئیرادە و ئاڵۆزە، بە ماناى ئەوەیە ئەم كەسایەتیە نەیتوانیوە ئازاد بێت و هێشتا ڕێگرى زۆرى هەن تاكو كەسایەتى خۆى تۆكمە بكات. كورد مێژوویەكى تراژیدیانەى سەیرى تێپەڕاندووە، بەبآ ئەوەى جارآ بوارى بۆ ڕەخسابآ ئەزموونەكانى ڕیوایەت بكات. لێرەوە پەیوەندیى ئازادى و دروستبوونى كەسایەتیمان بۆ ئاشكرا دەبێت. كەسایەتى پێویستى بە ئازادییە تاكو لەسایەیدا بەسەرهاتى خۆى لە یادوەرى و مێژوو، لە خەیاڵ و وێناكردنەكانى لە ناو زمانى گێڕانەوەدا بەرجەستە بكات. كەسایەتى لەناو گێڕانەوە و ڕیوایەتكردنى ئەزموونەكانى بیرەوەرى و یادوەریدا خۆى دروستدەكات و خۆى بەرجەستە دەكات، كە بێگومان ئەوەش پێویستی بە كەشێكى ئازاد هەیە تا یارمەتى تاك بدات ئەزموون بكاتە گێڕانەوە و بەسەرهات بكاتە یادوەرى و لە گێڕانەوەكانیدا خۆى بۆ ئاشكرا ببآ و پارچە لەتوپەتبووەكانى كەسایەتى پێكەوە ببەستێتەوە.
 ڕۆژنامەى هەوالأ: بڕوابەخۆبوونی تاكی كوردتان چۆن دێتە پێشچاو؟ هۆكارەكانی بڕوابەخۆنەبوون چین؟
 ڕێبوار سیوەیلى: لە دروستبوونى بڕوابەخۆبووندا، كە بەشێكە لە پرۆسەى دروستبوونى تاكایەتى مرۆڤ، دوو هۆكارى دەرەكى و ناوەكى گرنگییان هەیە. هۆكارى دەرەكى ئەوەیانە كە دەوروبەر تاچەندە ئەو ئەركانەمان بەسەر شاندا دەدات و دەستخۆشانەمان لێدەكات، كە یارمەتیدەرن بۆ پتەوبوونى كەسایەتى و بڕوابەخۆكردنمان. لە كۆمەڵگاى ئێمەدا ئەم مەسەلەیە شتێكى ڕەگەزیانەیە و جیاوازیى هەیە لە نێوان نێرینە و مێیینەدا. واتە كۆمەڵگا لە بڕوابەخشین و بڕواداماڵین بە نێرینە و مێییەنە، جیاوازیى دەكات و كەسایەتى ئەوانیش لێكدى دادەبڕآ و هەر زوو نێرینە تێدەگەیەنرآ كە ئەو هەڵەش بكات جێى دەستخۆشییە و مێیینەش حاڵى دەكرآ لەوەى كە بچووكترین هەڵەى سزاى بەدواوەیە.. بەگشتى زیاتر چاودێرى هەڵەكان دەكرآ و سزا و سەرزەنشت ڕووبەڕووى تاك دەكرێنەوە، وەلێ ئەوەى بەتایبەتى چاودێرى دەكرآ و سزاكەیشى قورسترە، مێیینەیە نەك نێرینە، تەنانەت لەو كێشانەشدا كە نێرینە بۆخۆى سازیان دەكات، هەر مێیینە سزا دەدرآ، یاخود ئامانجى سزادانە. وەك پرۆسەى لاقەكردن بۆ شكاندنى شەرەفى بەرامبەر، یان خوێنبایى بۆ پرۆسەى وەستاندنى دووژمنایەتى و تۆڵەكردنەوە. ئەمە جگەلەوەى ئێمە كاتێك جوێنیش بەیەكتر دەدەین هەر لە هەوڵى شكاندنى بەرامبەرداین لەڕێگەى هێرشكردنە سەر مێیینەوە. لەبەر ئەوە لە كۆمەڵگاى ئیمەدا بە گشتى بڕوابەخۆبوون نرخێكى ئەوتۆى كۆمەڵایەتى نیە، بەتایبەتیش بۆ مێیینە. ئەمەش بەماناى ئەوەیە هۆكارى دەرەكى لە دروستكردن و گەشەپێدانى بڕوابەخۆبووندا لاواز و تێكشكێنەرە و هاندەر نیە. هۆكارى ناوەكى، كە لە پانتایى خێزان و دەروونى تاكدا دروستدەبآ، كەمآ جیاوازە. خێزانى كوردى لە قۆناغەكانى مێژووى خۆیدا، پێویستى بە هێزى كار و ئەندامانى ئیشكەر هەبووە كە هەر یەكەیان پێگە و ئەركى تایبەتیان بۆ داندراوە. هەروەها ئەمجۆرە خێزانە وێڕاى ئەو سنوورانەى بۆ ئەندامانى خۆى دایاندەنآ، سۆزدارى و پەیوەندییەكى قووڵى هەستەوەرى لەناودا هەیە. بۆیە بارودۆخى تاك لەناو خێزاندا بەبەراوورد بە گووشارى كۆمەڵگا بۆسەر تاكەكەس، باشتربووە و ئەمەش وایكردووە تاكەكەسى ئێمە، دیسان بەلەبەرچاوگرتنى جیاوازیى ڕەگەزى، بارودۆخێكى باشترى بۆ بڕوابەخۆبوون بۆ دروستبآ. بۆ نمونە باوكسالارى وەك یاسایەك و سیستەمێكى ڕەمزى لە كۆمەڵگادا ڕێگر و گووشارێكى زۆرترى خستۆتە سەر تاكەكەس، وەك لە خودى باوك كە دەسەڵاتدارى یەكەمە لە خێزاندا. با نمونە ڕیزپەڕەكان وازلێبهێنین كە جاروبار ڕیوایەتى ڕەشى ڕەفتارى باوك لەگەلأ ئەندامانى خێزاندا دەكەن، بەڵام ئەوەش واقیعێكە، كە باوك لە خێزاندا بەپێى پەیوەندییە پشتاوپشتەكان و هۆكارمەندەكان، توانیبێتى جاروبار بەرگریى لەو ئەندامانەى بكات، یان پشتیان بگرآ، یاخود سزایان كەمكاتەوە، لەچاو ئەو سزا و سەرزەنشتەى كە باوكسالارى لە كۆمەڵگادا بەسەر تاكدا دەیسەپێنآ و چاوپۆشییان لێناكات.. بۆ نمونە باوكى خێزان چاوپۆشى و تێگەیشتنى هەیە بۆ شێوازى خۆگۆڕین و جلپۆشینى منداڵەكانى، بەڵام باوكسالارى وەك ئایدیۆلۆژیاى باڵادەستى كۆمەڵگا لەسەر ئەو شێوازە جلپۆشینە، هەم سەرزەنشتى باوكى ناو خێزان دەكات (بۆ نمونە بە "بآ ساحێب" ناویان دەبات)، و هەم بەشێوازى جۆراوجۆر لەدەرەوەى پانتایى مالأ، سزاى ئەندامانى خێزان دەدات (بۆ نمونە لە ڕێگەى تانوت لێدان، دەستبۆبردن و نقوڕچگرتن و هتد). هەرچۆنێك بێت، من لەو بڕوایەدام لەناو خێزانى كوردیدا هۆكارى ناوەكى بڕوابەخۆبوون بەهێزترە، وەك لە هۆكارى دەرەكى. ئەمەى دواییان بڕوا بەخۆنەبوونى ئێمەى زیادكردووە و هەستى بەخۆدا شكانەوە و تەریقبوونەوەى ئەوەندە چڕكردوینەتەوە كە نەتوانین لە بازاڕ و شوێنە گشتیەكان دەستى، نەك هەر هاوسەرەكانمان، بەڵكو هى كچ و خوشكانى خۆشمان بگرین..
 ڕۆژنامەى هەوالأ: ئایا بڕوابەخۆبوون لەگەڵ چەمكی متمانەدا پێكەوە گرێدراون و هاوسەرگیرن، یان پەیوەندی متمانە بە ڕەگەز و هۆكاری دیكەوە بەندە؟ گوایە ئەڵێن چەند مرۆڤ باوەڕی بە خۆی هەبێ، هێندەش متمانەی بە پێكهاتە و كەسانی دەوروبەرییەوە زیاتر ئەبێت، ئایە لە كۆمەڵگەی ئەمڕۆی ئێمەدا ئەم وتەیە ڕاستەوانەیە یان ئەم هاوكێشەیە خۆی هەڵەیە و ئەو دوو چەمكە جوودان؟
 ڕێبوار سیوەیلى: دەتوانین بڵێین بڕوابەخۆبوون لەو متمانەیەوە بەهێز دەبێت كە كۆمەڵگا و خێزان دەیبەخشنە تاكەكەس و تاكەكەسیش ئەمە بە دەروونیدەكات و دەبێت كەسێكى بڕوا بەخۆبوو. لەم دۆخەدا بڕوابەخۆبوون ئەنجام و ڕەنگدانەوەى شتێكى دیكەیە كە متمانەى كۆمەڵگایە بە تاكەكانى خۆى. بەڵام لەبەر ئەوەى ئەو متمانەیەى كە كۆمەڵگاى ئێمە دەیبەخشآ لە سەرێكەوە ڕەگەزمەندە و جیاوازیى تیادایە، واتە ئەوەى بە نێرینەى دەبەخشآ لە مێیینەى دەستێنێتەوە، ئەوەى بە خاوەن تەمەنى دەدات لە گەنجەكانى مەحرووم دەكات و هتد، ئەوە پرۆسەى بڕوابەخۆبوون لە كەلتوورى ئێمەدا بەردەوام كێشەى هەیە و هەتا بڕوابەخۆبوونآ بە یەكآ دەبەخشین لە سەد لاوە دەیهێنینەوە سەر سفر و پشتى لە عەردآ دەدەین. لەگەلأ ئەوەشدا مرۆڤ، تاكەكەس بوونەوەرێكى ئیرادەگەرایە و لە قۆناغێكى هووشیارى خۆیدا، كاتآ تێدەگات كۆمەڵگا متمانەى لێدەستێنێتەوە، بۆخۆى دەكەوێتە پیشاندانى ئیرادەی و ویستى تاقیدەكاتەوە بەبآ ئەوەى چاوەڕآ بكات كۆمەڵگا و دەوروبەر نرخ بۆ هەنگاوەكانى دابنآ و دەستخۆشانەى لێبكات. ئەگەر تاكەكەس ئیرادەى نەبوایە و زۆر جار بێمنەتى خۆى بە كۆمەڵگا و دەوروبەرى پیشان نەدابایە و ویستى خۆى بۆ ژیانێكى شەرافەتمەندانە تاقیی نەكردباوە، ئێستا ئێمە خاوەنى ئەو هەموو مرۆڤە سەربەرزەى وەك پاشماوەى قوربانیانى ئەنفالكراو، كیمیاباران، كچان و كوڕانى سەربەرز و خاوەن عیزەتى نەفسى باوك و داییك شەهید، خانمە هاوسەر مردووەكان، ژنە بارزانیەكان و سەدان تاكەكەسى دیكە نەدەبووین، كە وێڕاى ئەوەى بوونە قوربانى و كۆمەڵگاش پشتیتێكردوون، ئەوان هەر بەردەوام بوون.. ئەمە لەلایەك، لەلایەكى تریشەوە، من تەواو لەگەڵتام: چەند مرۆڤ باوەڕی بە خۆی هەبێ، هێندەش متمانەی بە پێكهاتە و كەسانی دەوروبەرییەوە زیاتر ئەبێت، چونكە بەبآ ئەو متمانەیە بە دەوربەر، مرۆڤ ناتوانآ بژى. ڕاستە ئەمڕۆ لە كۆمەڵگاى ئێمەدا، چ لەبەر ئەو میراتەى بەعس بۆى بەجێهێشتووین و چ بەهۆى ئەو كەلتوورەى شەڕى ناوخۆوە كە بەسەرماندا سەپا، بەدگومانییەكى زۆر لە نێوان تاكەكەسەكان و گرووپ و كۆمەڵگادا ڕەگى داكوتاوە، بەڵام هیچ مرۆڤآ نیە لەم كۆمەڵگایە و هەر كۆمەڵگایەكى دیكەدا بژى، بەتەواوى مانا بێمتمانە بێت بە دەوروبەرى خۆى. هەروەكو لە شوێنێكى دیكەدا ئاماژەم پێداوە: ژیانى تاكەكەس لەگەلأ دەوروبەر، پێویستى بەكەمترین و زۆرترین متمانە هەیە بەو دەوروبەرە كۆمەڵایەتیەى تیایدا دەژى. لایەنى هەرەكەمى ئەو ڕەگەزانەى تاكەكەس بۆ ژیان لە كۆمەڵگادا پێویستى پێیان هەیە بریتین لە (داب و نەرێت و كەلتوورى هاوبەش، لایەنى كەمى ئابوورى سەقامگیر، سیستەمێكى بەڕێوەبردنى كاراى سیاسى، سیستەمى دادوەرى، لانیكەمى ئاساییش)، بەڵام تاكەكەس پێویستیەكى زۆرى بە لایەنى هەرەزۆرى متمانە هەیە. چونكە ئەوەى وادەكات ئێمە بتوانین بەردەوام كۆمەڵگا بەرهەم بهێنینەوە و دروستیبكەینەوە، هەبوونى بەشێكى زۆرى متمانەیە لە ژینگەى كۆمەڵایەتیانەى ئەو كۆمەڵگایەدا. بەبآ هەبوونى ڕێژەیەكى زۆرى متمانە كۆمەڵگا مومكین نیە و تاك و گرووپەكان لە كار و چالاكى دەكەون. متمانە وەك وزەیەك وایە كە هەم كۆمەڵگا لە دەروونى تاكەكاندا دروستیدەكات و هەم تاكەكانیش كۆمەڵگایان وەك شوێنێكى گونجاو بۆ ژیان دێتەپێشچاو (بڕوانە: گۆڤارى كۆمەڵناسى، ژ: 2، ل: 3ـ4).
 ڕۆژنامەى هەوالأ: بەڵام ئەمڕۆ بە كاریگەری سەلبی گۆڕانكارییە سیاسی و ئابووری و تەكنۆلۆژییەكان ئەو متمانەیە بەدیناكرێت كە لە ساڵانی پێشووتردا هەبوو ..چۆن لەم بابەتە هەستیارە ئەڕوانن!؟ ئەی ئایا ئێوە ڕێژەی متمانەبوونتان بە دەوروبەرتانەوە لە چیدایە؟
 ڕێبوار سیوەیلى: لەڕاستیدا حاڵى حازر هیچ گەرانتێك لە ئارادا نیە بۆ سەقامگیرى متمانە بە دەوروبەر. ئێمە لە قۆناغێكى تایبەتى كۆمەڵایەتیدا دەژین، كە سەر لەبەرى بەها و پەیوەندییەكانى وەك هاوڕێیەتى، عەشق، وەفادارى و متمانە لەبەردەم هەڵوەشانەوەدان. ئەمڕۆ كەسانێك وەك هاوڕآ دێنە ژیانمانەوە و سبەى دەبنە مەترسیى لەسەر ژیانمان. ئێستا بەوپەڕى دڵنیاییەوە یەكترمان خۆشدەوآ و عاشقى یەكترین، ماوەیەكى دیكە لەیەكتر جیادەبینەوە.. ئێمە لە قۆناغى هەڵوەشانەوە و دامەزراندنەوەى كۆمەڵآ بەها و پەیوەندیدا دەژین و تەنیا دەتوانین ئاواتەخوازبین وزەى خۆوێرانكردن ئەوەندە بەسەرماندا زالأ نەبآ، كە لەهەردوو جەژن ببین. من لە ژیانى تایبەتى خۆمدا، بڕوام بەوە هەیە كە دەتوانین متمانە بەخش و متمانە دروستكەربین و چەندە ببەخشین ئەوەندەش وەردەگرین. وەلێ ئەزموونى تەمەنیش مرۆڤ فێرى هەندآ خۆپاراستن و تەكنیكى خۆپاراستن لە مەترسییەكان دەكات. بەڵام بەشێوەیەكى گشتى، ئەوەى لەو چەند ساڵەى دواییدا لە كوردستان ڕوویداوە جێگەى مەترسیە بۆ هەریەك لەو یەكە پێكهێنەرانەى ژیانى كۆمەڵایەتى. بۆ نمونە سیاسەت بەتەواوى تەسلیمى پڕۆژە ئابووریەكان بووە و عەقڵى ئابووریش لە كوردستاندا ئەوەندە مشەخۆر و بەكاربەرە، ئەوەندە بەرهەمهێنەر و داهێنەر نیە. بۆیە لەو تەسلیمبوونەى سیاسەت بە ئابوورییەكى مشەخۆر، ئەخلاق و پرانسیپە سیاسیەكان شوێنى خۆیان بۆ ئەخلاقێكى ئابووریسەنتەر و چاوچنۆك چۆڵكردووە، كە من ناوم ناوە (ئەخلاقى بردنەوە). ئەم ئەخلاقە، كە لەبنەمادا ئەخلاقى دەستەبژێرێكى سیاسەتمەدارى بآ كەلتوورە، لەسەر بردنەوەى بەردەوام لە هەنووكەدا كار دەكات بەبآ گوێدانە پاشەڕۆژ و بەرژەوەندى گشتى. ئەم دەستەبژێرە بڕوایان بە خوایەكى تازە هێناوە كە خواى بردنەوەیە و لە پێناوى ئەمەشدا بەرەیەكى نوێى جیهادكردنیان پێكهێناوە، كە بۆ گەیشتن بە مەبەستەكانیان سلأ لە كردنى هەر ڕەفتار و بڕیارێكى نامرۆڤانە و دژ بەبەرژەوەندى گشتى، ناكەنەوە. نەبوونى سیاسەتێكى دەروەستانە و یاساى پێویست و كۆنترۆڵى نەوعى و بەربەرەڵڵایى لە پلاندانان و نەبوونى تێگەیشتنێكى دواڕۆژیانە لەوەى كە ئێمە چیمان لە دواڕۆژى كۆمەڵگاكەمان دەوێت و دەمانەوآ بەرەو كوێى ببەین، وایكردووە هەركەسآ بتوانآ لەو دەستەبژێرە سیاسى-بازرگانانە نزیكبكەوێتەوە، بەئارەزووى خۆى ڕیسۆرس و سامانە گشتیەكان بەكار بهێنآ و زەخیرە سرووشتیەكان و پاشەكەوتە نەتەوەییەكان مەسرەف بكات. "ئەخلاقگەرایانى براوەخواز"، لە ئێستادا قازانج دەكەن، بەڵام نەوەكانى پاشەڕۆژ باجى ئەو تەراتێنەى ئەوان دەدەن و پاشەڕۆژى وڵاتەكەمان دەكەوێتە مەترسییەوە. بۆیە ئێمە لە وەها بارودۆخێكدا لەبەردەم مژدەیەكى درۆزنانەى كورتخایەن و مەترسیى بڵاوبوونەوەى بێمتمانەییەكى بەربڵاوى درێژخایەنداین. مژدەكە بەناوى پێشكەوتنى تەكنەلۆژیا و مۆدێرنیزەكردنى وڵاتەوە دەدرآ و بەردەوام قسانى لەبارەوە دەكرێت و تەنانەت كەس ناوێرآ ڕەخنەكارى بكات و بڵآ مەرج نیە تەكنەلۆژى و مۆدێرنیزەكردنى ماتەریاڵیانە ببێتە هۆى پێشكەوتن. لەكاتێكدا تراژیدیاى ئەو مەترسیەى بەڕێوەیە لەوەدایە، كە بێدەنگەى لێدەكرآ و لە مەدارى بیركردنەوەى جیدى خراوەتە دەرآ. كەس ڕێگە بەخۆى نادات باسى ئاكامە خراپەكانى ئەم پێشكەوتنە درۆزنانەیە بكات و كەسیش ئامادە نیە ئەزموون لەو وڵاتانەوە فێر ببآ كە بەم قۆناغەى ئێستاى ئێمەدا تێپەڕیون و بزانین ئاخۆ چ زانیارى و وانەیەكیان لێوە فێر دەبین.
 ڕۆژنامەى هەوالأ: ڕۆژانە چەندین جار گوێبیستی لەم جۆرە ڕستە و دەستەواژانە ئەبین: (ئاسوودە و بەختەوەر نیم.. ژیانم ناخۆش و بێتامە..)، دیارە ئەمەش دەلالەتن بۆ بێزاری و ناڕەزایی، بۆ دژواری و سەختی ژیانی تاكی كورد.. چۆن ئەو ڕستانە شیئەكەنەوە؟ ئایە ئەكرێت مرۆڤی كورد بەختەوەر و شادمان بكرێت؟ ئایە لە كۆمەڵگەكانی تردا ئەم حەسرەت و ئاخوئۆفە بەدیئەكرێن؟
 ڕێبوار سیوەیلى: بێزارى و ئاخ و ئۆف و گلەیى ڕۆژانە لە ژیان و هەلومەرجەكان لە سرووشتى مرۆڤەوە هاتووە، كە ئاژەڵێكى هەستەوەر و هۆشمەندە و وەك ئەنترۆپۆلۆژیاى كۆمەلایەتى فێرى كردووین، ئەم دیاردەیە لە هەموو كۆمەڵگاكاندا دەبینرێتەوە،. بەڵام دەربڕینیان لە كۆمەڵگا و كەلتوورێكەوە بۆ یەكێكیتر دەگۆڕآ. لە هەندآ كەلتووردا دەربڕینى ئەو جۆرە گلەییانە وێنەیەكى ناجۆر لەسەر تاكەكەس پێشكەش دەكەن و بە كەسایەتیەكى تایبەت و لاواز بەرجەستەى دەكەن، بۆیە دەربڕینیان پەسەند نیە و تاكەكەس بەرەو ڕێگەى دیكە ئاراستە دەكەن. ئەگەر بەلاى خراپدا ئاراستەیان كرد ئەوە بەرەو ئەلكهولیزم و توندوتیژى دەبەن و تووشى لادانى كۆمەڵایەتى دەكەن. بەڵام زۆرجاریش لە هەندآ كۆمەڵگادا، ئەم وەڕسییە تاكەكەس بەرەو داهێنان و كار و سووربوون پەلكێش دەكەن. ئەگەر لە ئێستاى كۆمەڵگاى ئێمەدا گوێمان لە وەڕسییەكى بەردەوامى تاكەكان دەبێت، ئەوە شتێكى باشە و ئەو دەنگ هەڵبڕینە بۆخۆى نیشانەى هەستەوەرى و هووشیارى مرۆڤى ئێمەیە، كە لە قۆناغى فیودالیدا نەبۆى هەبووە دەنگ هەڵبڕآ و نە ئەو هووشیاریەشى هەبووە. ئەمە جگەلەوەى ئەو دەنگهەڵبڕینە بۆخۆى جۆرێكە لە داواكارى و گەڕانە بەدواى گوێیەكى بیسەردا. وەڕسبوون و دەربڕینى گلەیى لە هەموو بارودۆخێكدا باشە، جا ئاكامەكەى بە ئاراستەكردنى باش یان خراپى تاكەكەسدا بشكێتەوە، نابێت ئەو هۆكار و هەلومەرجە كەلتوورى و كۆمەڵایەتیانەى وایانكردووە تاكەكان وەڕس ببن، لەبیر خۆمان بەرینەوە و حوكمى ناڕەوایان بەسەردا بدەین. ئەو وەڕسییە دەكرآ بە لەدایكبوونى مرۆڤێكى نوێ لێكبدەینەوە كە دەیەوآ خۆى لە چەپاندنە كەلتووریە پێش مۆدێرنەكانى كۆمەڵگاى كوردى ڕزگار بكات و مەرج و چاوەڕوانى لە ژیانى خۆى هەبێت. وەلێ مەسەلەى بەختیاربوونى و ئایە ئەكرێت مرۆڤی كورد بەختەوەر و شادمان بكرێت؟ ئەمەیان هەم پەیوەندیى بەو شێوازە ژیانەى تاكەكەسەوە هەیە كە بۆخۆى هەلێدەبژێرآ و هەم پەیوەستە بە ئیرادەى ئەوەوە بۆ خۆشبەختى. دەكرآ تاكەكەس لە ئاست هەلومەرج و كێشە زۆرەكانى دنیاى دەرەوەدا هیچى ئەوتۆى پێنەكرآ، وەلێ دەتوانآ لانیكەم زۆرێك لەو كێشانە نەباتەوە ناو دەروونى ماڵەكەى خۆى.
 ئەم گفتوگۆیە لە  ژمارە 273 ى رۆژنامەى هەواڵی  نیسانى 2008 دا بلاوكراوەتەوە ..
 
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.