کاری نواندن له درامای رۆژمێری شارێکدا …2
چیرۆك و نواندن و دەرهێنان، سێ فاکتەری سەرەکی و گرنگن بۆ بەرهەمهێنانی دراما. پوختەیی و سەلیقەی ورد بۆ هەریەك لەم بەشانە جێ پەنجەی خۆی دیاری دەکات بەتەوێڵی دراماوە و دەبێتە هۆی سەرکەوتنی، پێچەوانەکەشی راستە هەر کەم و کوڕيیەك بۆ هەریەک لەم بەشانە و نەبوونی ڕوانینێك (روئیا) یەك، دەبێتە هۆی پەڵە و نوشوستیی کارەکە. هەر بۆیە هەریەك لەم بەشانە هەم سەربەخۆو هەم گشتیش دەتوانن پۆڵێن بکرێن وخەڵات بەدەست بهێنن.
لێرەدا هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ک دەکەین لەسەرهونەری نواندن لە درامای ڕۆژمێری شارێكدا کە لە سینارێۆی بەرێز(دڵشاد مستەفا) و دەرهێنانی بەڕێز (ئەرسەلان دەروێش)ە و بەرهەمی تیپی سالار و کوردساتە.
کاری نواندن:
نواندن ئەو کارەیە کە هەموو مرۆڤێك لەژیانی رۆژانەیداپێی هەڵدەستێت، لە ڕێی تراژیدیا یان کۆمیدیاوه نواندنەکە بەرجەستە دەکرێت، جیهانیش بۆ خۆی ئەو فەزا یان ئەو ڕووبەرە فراوانەیە کە نواندنەکەی لەسەرپێشکەش دەکرێ. بۆ لاسی کردنەوەی و باسکردنی ئەم جیهانە، مرۆڤەکان پەنایان بردۆتە بەر هونەری نواندن لەریگەی شانۆ و دواتریش شاشەی تیڤی و سینەماکان تا بتوانن هەموو ئەو ڕووداو و درامایانەی لە ژیانی ئاساییدا ڕوودەدەن، وێنای بکەن بە ڕەنگ و بە ئەزمونێكی تر و بتوانن گۆرانێك یان سودێكیان هەبێت بۆ مرۆڤایەتی کە مرۆڤەکان هەم ئەکتەر و هەم بینەر و هەم دەرهێنەریشی بن.
جۆری نواندنەکان بە پێێ ڕووبەرەکان جیاوازن، نواندن لە شانۆدا، دەکرێ زۆرێك لە زیادەڕۆیی لە دەنگ و ڕەنگ و جەستە بخوازێت، بەمەبەستی ئەوەی بیسەر یان بینەر بتوانێت هەم بیبینێ و هەم گوێی لێت بێت، پێجەوانەی ئەمەش نواندنە لە شاشەی تیڤیەکانەوە کە خوازیاری نواندێکی هێمن و سادەیە، دەموچاو زیاتر دەتوانێت هەموو ئەو دەربڕینانە بگەیەنێت کە مەبەستیەتی، بەمەرجێك ئەکتەر بتوانێ جۆرێك لە خاوبوونەوە بۆ هەموو گرژی و شپرزەیی ناوەوەی خۆی دروست بکات، تا بە شێوەیەکی سانا و ڕاستگۆیانە دەربکەوێت. واتە دەبێت جۆرێك لە ڕاهێنان بۆ ناخی بکات و کارەکتەری ناوەوەی خۆی و نواندنەکە لێك جودا بکاته‌وه.
ئەکتەر پێویستە بتوانێت دیدەکانی کەسایەتيیەکە یان ڕۆڵەکە لە دراما یان فیلمێكدا وەك خەونی خۆی لێبکات و (بەرجەستەی بکات) تا بتوانێت ئەو ڕۆڵە وەك خودی خۆی بگێڕێت، گەر نا هەموو ئەو ڕا ڕايیەی ناخی کەسایەتیەکە و نواندنەکەی تێکەڵ بەیەك دەبن و دەبێتە جۆرێك لە زیادەڕۆیی لە دەموچاو و دەمارەکانیدا و وەك نواندێكی سەرنەکەوتوو یان وه‌ک نواندنێك دەردەکەوێت کە شایستەی دیمەنی شانۆیی بێت.
هەر بۆیە کاتێ سەیری دراما کورديیەکان دەکەین، ئەوەی یەکەم شت بەریدەکەوین و سەرنجمان ڕادەکێشێت، نزمیی ئاستی نواندنە یان نواندنەکان زیاتر شانۆیی دەردەکەون و خەریکە دەبێتە قەیران. پیادەکردنی ئەم بێ دەنگی و پرسە گەورەیە لەهەمبەر هەموو باسە هونەری و ڕامیاری وکۆمەلایەتيیەکاندا ئەو پاشا گەردانيیەی بۆ دروست کردوین کە هەموو کلتووری خزم خزمێنە و ڕیایی پیادە دەکەین و کە ئەویش بە جۆرێك لە ماناکان دەچێتە قاڵبی گەندەڵیيەوە.
بەشداری نەکردنی تاکەکانی کۆمەڵ و بەتەنگ نەهاتنی بۆ زۆربەی دۆزەکان و بە (ئاسایی وەرگرتن)ی دەرئەنجامەکان، لەلایەك نەبوونی زەمینەی ئازديیە و لەلایەکی تریش جۆرێك لە تەمبەڵیی فیکریە و مژدەی دواکەوتنمان دەبەخشێت کە ناتوانین لە هەموو بوارەکاندا ئەسپی خۆمان تاو بدەین.
کاری نواندن هونەرێکی ناسك و ووردە ،پێویستی بە خۆ ماندوو کردنێكی باش هەیە. لە ماوەی چەند ساڵی ڕابوردودا بەهۆی پێشکەوتن و داخوازیی ئەکتەر و دەرهێنەران و هەروەها بۆ چوون و دەاخوازيیەکانی بینەرانیشەوە دژوارت رو ئاڵۆز تر بووە، ئێمەیش دەتوانین پرسیاری ئەوە بکەین و بڵێین: ئایا ئەکتەرەکانمان لە دراما کورديیەکاندا دەزانن شێوازی نواندنی ئەم سەردەمەش گۆڕراوە؟
بۆ بەرجەستە کردنی ڕۆڵی کەسایەتيیەکی توورە، بۆ نموونە ڕۆڵی (قادر بەگ)، ناچار نییە بەگریان و دەنگ هەڵبڕین هەستە قوڵ و خەمەکانی خۆی بەزیادەڕۆییەوە نمایش بکات؟ بەڵکو دەشکرێ بەهێمنیش توورە ببێت، خەڵکی لە ژیانی ڕاستەقینەياندا هەمیشە هەوڵ دەده‌ن هەستەڕاستەکانیان بشارنەوە. ئەگەر ئەکتەرێك هەوڵ بدات ڕێگە لە هەڵچوون و هەستەکانی و له فرمێسك ڕشتن بگرێت، هێدی هێدی سەرنج ڕاکێش تر و زیاتر کاریگەرتر دەردەکەوێت ، بۆ نموونە کەسێكی مەست لە ژیانی ڕاستەقینەدا هەوڵ دەدات خۆی هۆشیار تر و بە ئاگا پشان بدات. ئەکتەرێك کە رۆڵی مەستێك دەبینێت، بە لەتر لێدانی دروست کراو، جوڵەی ناشایستەوە، سەرەڕای خراپ کردنی ڕۆڵەکەي، پێوەندیی لەگەڵ بینەران دەبچرێنێت و لە ئەنجامدا هەرچیەك بڵێت و بیکات جێى باوەڕ نابێت، هەر بۆیە ئەم پێوەندی و باوەڕهێنانە هەست پێ ناکرێ لە نێوان ڕۆڵی کارەکتەرەکە و بینەردا کە بەشێكی سەرەکی و گرنگی بابەتی هەر دراما و فیلمێکە گەر درزی تێ کەوت ئیتر چاك نابێتەوە.
نزیك ترین و زیندووترین نموونەشمان جۆری ئەو نواندنە بوو کە لە درامای ڕۆژمێری شارێکدا بینیمان. وەکو بینەر هەستمان بەو پێوەنديیە نەدەکرد و بەتایبەت لەلایەن مامۆستا و کەڵە هونەرمەندان و خاوەن بڕوانامەکانی هونەرەوە، کە دەبێتە جێی بێدەنگی و هەناسە ساردیت، نموونەشمان زۆرە: لەوانە بەڕێز (ئەحمەد سالار) ە، هەموو دەزانین بەڕێزی خاوەنی چەندین کتێب و بابەتی هونەريه و پێگەی خۆی دیارە لە بزووتنەوەی شانۆی کوردیدا و مامۆستای شانۆیە، وەلێ ئەوە چەندین جارە نواندنی لە دراما کورديیەکانداهێندەی نواندنێكێ شانۆییە، هێندە تەلەفیزێۆنی نیە، وەیان نەیتوانیوە دەربازی ڕۆڵەکانی (خولە چەخماخە و لانەوازان، پیسکەی تەڕ پیر، جەنابی موفەتیش، پاڵتۆ) بێت. لەم ڕوانگەیەوە پێمانوایە کاتی ئەوە هاتووە جورئەتی پرسیارکردنمان لا دروست ببێ و بلێێن چۆن و بۆ؟ ئایا مامۆستا خۆی لێی بەرپرسیارە؟ هۆکەی بۆ چی دەگەڕێتەوە؟ یان بوونی موجامەلەیە لە نێوەندە هونەریەکەدا؟ هەرچەندە کردنی پرسیار لەلایەکەوە ئیرادەیەکی دەوێت، ئیرادەی مەعریفە، ئیرادەی زانین، هزرێکی دەوێت کە ئامادەی ڕیسك بێت و لەلایەکی ترەوە بوێرىی دەوێت بۆ ئەوەی بتوانێ بەرەنگاريی بەرئەنجامەکانی پرسیارکردن ببێته‌وه.
من دەمەوێت بە جورئەتەوە بە مامۆستای بەرێز ئەحمەد سالار بڵێم ئایا باشتر نيیە هه‌ڵوه‌سته‌یه‌ک بکات و پرسیار لە خۆی بکات، ئایا خۆی ڕازيیە لە نواندنەکانی؟ ئایا باشتر نيیە مامۆستا بگەرێتەوە بۆ ئەو بەشە زیندووەی هونەر کە شانۆیە و لەوێدا وەك ئەستیرەیەکی گەشاوە بتوانێت پرشنگ دارتر بێت و خزمەتەکانی پێشکەش بکات؟ بەهەمان شێوەش بەڕیز مامۆستا (بەدیعە دارتاش) و مامۆستا (عەبودلی حەمە جوان)و بەرێز (کامەران رەئووف)، جێ پەنجەیان دیارە بەتەوێڵی هونەری شانۆ و دراما کوردیەکانەوە و شایەنی هەموو رێز و پێزانینێکن، بەڵام ئایا تەنها ئاوات و مەبەستی ئەم هونەرمەندانە، تەنها دەرکەوتنە؟ بەقەد ئەوەی دەبێ بزانن چۆن دەردەکەون؟ و ئایا لە دوای هەر بەرهەمێک خۆیان دەکەن بە رەقیب بەسەر کارەکانیانەوە و راستگۆیانە لەگەڵ خۆیان دەدوێن؟ ئایا زەمینەی ڕەخنە و گفتوگۆ قبوڵ دەکەن؟ ئایا تا ئێستە وەك ئەکتەر توانیویانە مامەڵەی ئاشقێك بکەن لەگەڵ چاوی کامێرادا؟ کامێرا هاوڕێیەکی خۆشەویستی ئەکتەرە و چاودێریی بچوکترین و وردترین هەست و بیر و بۆچوونی کەسایەتيیەکان دەکات.
لەبەرامبەر کامێرادا ئەکتەر پیویستە هەمیشە لە ڕووی عەقڵییەوە چالاك بێت، چونکە کامێرا دەچیتە قوڵایی مێشك و دەتوانێت هەست بە بیرکردنەوەی کەسەکە بکات. ئایا هونەرمەندانی ئێمە پێش دەست پێکردنیان بۆ هەر کارێكی شانۆیی یان درامی یان سینەمایي، ئامادەییەکی رۆحی و فیزیکيیان هەیە؟
یەکەمین شت کە ئەکتەر پێویستە فێری ببێت، زاڵ بوونە بەسەر دەروونی خۆیدا و یەکەمین هەنگاو بۆ پاراستنی ئارامی خۆ ئامادە کردنی پێش وەختە؟ ئایا ئەم جۆرە کردارانە هونەرمەندان و ئەکتەرەکانی لای ئێمە ڕەچاوی دەکەن ؟
سەرکەوتن لەهەر درامایەکدا یان کارێكی هونەریدا پێوسیتی بە ئامادەیی و ووشیاری و توانایەکی زۆرە که لە کۆتايیشدا ئاسوودەیی بۆ ئەکتەر دروست دەکات؟ ئەو کارانەی پێشکەش دەکرێ بۆ تاکەکانی میللەتە، هەربۆیە بینەرانیش مافی دەربڕینی هەموو جۆرە بیر و ڕا و بەشداريیەکیان هەیە. وەلێ بەداخەوە لە کلتووری ئێمەدا ڕەخنە وەکو پێویست ئەو پانیایی و گرنگيیەی نيیە و جۆرێكی تریش لە نەگبەتیی ئێمەی کورد لەوەدایە کە ئەوەی (ئەکادیمی و مامۆستا و پرۆفیسۆناڵ) نەبێت، پێێان وایە مافی ڕەخنە گرتن و یان بەشداری کردنی نيیە، لەکاتێکدا ئێستە ئێمە گیرمان خواردوە بەدەست هەندێك لە ئەکادیمیەکانەوە.
یەکەمین بینەری ئێوەش پێش ئەوەی کە کەسێكی تر بتانبینێت، یان گوێی لە دەنگتان بێت، خودی خۆتانن، واتە هەر بۆیە بینەرێکی لاوەکی مەبن و چاوەرێی کاری پوختە و زیاتر لە خۆتان بکەن. نەبوونی هەموو ئەم رەهەندانە و زۆریكی تر لە پرسیار لەسەر کاری دراما بە گشتی و نواندن بەتایبەتی لە دراما کورديیەکاندا وای کردوە لای هەندێك ئاستی نواندن لاواز بێت و هەستی پێ بکرێ و بوەتە هۆی ئەوەی زیاتر بینەر لە کارە خۆماڵيیەکان بتۆرێنن و زیاتر بینەری دراما هاوردەکان بن. هەرچەندە من لەگەڵ زۆرکردنی دراما دۆبلاژکراوەکاندا نیم، وەلێ یەکێك لە خاڵە باشەکانی دراما هاوردە و بیانيیەکان ئەوەیە کە چاوی بینەریان کردۆتەوە و چیتر ناتوانرێ هەروا سانا بگوزەرێ بەسەر تێڕوانین و نواندن و باسەکانی تردا و بتوانی نواندنێكی پێشکەش بکەیت کە لە ساڵانی هەفتاکاندا ئاستی نواندنەکە بەرزتر بووە؟
تەنیا ڕێگەی بەدەستهێنانی سەرکەوتن، متمانە بە خۆ بوون و کاری بەردەوامە. هه‌روه‌ها باوەڕ بە خۆ بوونيش دەبێتە هۆی ئاسودەیی و ئاسودەییش یارمەتیی مرۆڤ دەدات بۆ باشتر بەرجەستە کردنی ڕۆڵەکەی بە پشت بەستن بە تواناکانتان. هەموو ئەکتەرێك بەرامبەر ئەو دیمەنەی کە ڕۆڵی تیا دەگێرێت بەر پرسە.
ڕۆڵ بینین واتای پێوەندی دروست کردنە لەگەڵ لایەنگرانت کە ئه‌مه زۆر گرنگە. توورەبوون بە گشتی بە هۆی باوەڕ بە خۆ نەبوونەوە سەرچاوە دەگرێ. ئەکتەر پێویستە لەدەرەوەی شوێنی وێنەگرتنەکەشی ڕۆڵێکی سەرەکی بگێڕێت.
کاری هونەر، گەڕانە بەدوای جوانیدا، دەبێت هونەرمەندان و ئەدیبان و ڕۆشنبیرانی ئێمه جیاوازيیەکی زۆریان هەبێت و لە هەوڵی بەردەوامی ئەوەدا بن فەزای ئازادی بخوڵقێنن، تابتوانین بە هەموو لایەك پەی بە ئەفراندن و داهێنان ببەن.
هەڵبەتە هیچ کارێک لەسەرو رەخنەوە نيیە . بە باسەکەی منیشەوە، بەڵام هیوادارم هەموو لایەك گازندە و رەخنەکانمان قبوڵ بکەن و سوپاسی هەموو لایەكيش دەکەم. گەر بوونی ئەم درامایەش نەبوایە، بوونی ئەم بابەتەی منیش نەدەبوو. هەر بۆیە هەموو کات بوونی هەر بەرهەمەێك باشترە لە نەبووني، بەو هیوایه‌ی رۆژێك بێت و ئێمەش بتوانین دەربازی ئەم قەیرانانە ببین.
شنە پێنجوێنی
هۆڵەندا ٢٠١٣-٢-٢٣
