Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
شانۆى پۆلیڤۆنى.. نیهاد جامى

شانۆى پۆلیڤۆنى.. نیهاد جامى

Closed
by October 25, 2009 شانۆ

 

لەئەنجامى گەڕان و پشکنینى بەردەوام لەپانتاییە ئاشکرا نەکراوەکان، خەونى دۆزینەوەى نهێنى بەرەو پرۆژەى ئەلتەرناتیڤ پەلکێشمان دەکات، ئەوە ڕۆچوونە نێو پرسیارە نەزانراوەکانە.. ئێمە هەمیشە کاتێ دەگەینە وەڵامى ئەو پرسیارانەى ئاراستەى ئەو گومانە شانۆییەى دەکەین، کاتێ بە هۆى کارکردن خۆمان لەبەرامبەر کۆمەڵێک دەرەنجام دەبینینەوە، ناچارین گومان لەبەشێکیترى ئەو زانراوانە بکەین، ئەوەش دەمانباتە سەر قۆناغى جیاواز، قۆناغێک لەقۆناغە پێشووەکانى کارکردنمان نەچێتەوە.
شانۆى پۆلیڤۆنى شانۆیەکە لەڕووى ماناى زاراوەییەوە واتاى فرەدەنگى دەگرێتەوە، ئەو زاراوەیەش میخائیل باختین بۆ ڕۆمانى فرە دەنگى بەکارى هێنا، بەڵام لەڕووى بەکارهێنانەوە ئێمە پەیوەندیمان بەمانا (باختین) یەکەیەوە نیە، تەنانەت باختین بۆچوونى وابوو فرە دەنگى لەشانۆدا بوونى نیە، ئەوە واى لە هەندێک ڕەخنەگرى شانۆیى کرد بەتایبەت عەرەبەکان بیانەوێ دژایەتى ئەو هەوڵە ئەزمونکاریانە بکەن بە بیانووى ئەوەى پۆلیڤۆنیەت لە شانۆدا بوونى نیە، بەڵام لەڕاستیدا ئامادەنەبوونى پۆلیڤۆنیەت لەلاى باخیتن پەیوەندیى نەبوو بە نمایشى شانۆیى، بەڵکو باختین دواى ئەوەى لەناو دەقى شانۆیى بەدواى فرە دەنگى گەڕا گەیشتە ئەو دەرەنجامەى کە فرە دەنگى لە ناو شانۆ کە مەبەستى دەقى شانۆ بوو بوونى نیە.
ئێمە لەو بارەیە لەگەڵیدا هاوکۆکین و پێمان وانیە هەڵەیەک لەوەدا هەبێت، چونکە ئێمە نامانەوێ فرە دەنگى لەناو دەقێک بدۆزینەوە هێندەى فرە دەنگى وەک بونیادێکى کولتوریى جەستە دێنینە بوون، ئەوەش ئامادەبوونى جەستەیە لە پانتاییدا، ئەو ئامادەبوونەش هەوڵێکى ئەزمونیەو دەچێتە قۆناغى سێیەمى ئەزمونکارى تیپى شانۆى ئەزمونگەرى کەرکوک کە دەیەوێت لەو هەوڵەدا ئەزمونێکیتر بنیات بنێت، ئەزمونێک ناوى بنێت شانۆى پۆلیڤۆنى، کە تەواو لە ئەزمونەکانى دوو قۆناغەکەى پێشوو جیاوازە، بۆیە لێرەدا هەوڵ دەدەین لەسەر ئاسۆ و ستراتیژیى ئەو ئەزمونە بێینە دوان، ئەوەش تەنها دەروازەیەکى تیۆریە و لەداهاتوودا لەگەڵ بەردەوامى ئەزمونەکان تێگەیشتن لەناو پرۆژەکەو دۆزینەوەى نهێنیەکان دەبنەوە بەشێکیترى ناو تیۆرى ئەزمونەکە.
ئێمە لەقۆناغى پێشوودا هیچ شتێکمان نەبوو ناوى دەق بێت، بەڵکو مەشقەکان ڕووبەرێکى دەلالیان بۆ ئەدۆزینەوەو ناومان ئەنا کەڕنەڤاڵى کولتورەکان (نمایش)، بەڵام هەرچى لەو قۆناغەدایە ئێمە دەقمان هەیە، بەڵام خوێندنەوەى دەق لەو پرۆژەى پشکنینە خوێندنەوەیەکى ئەلتەرناتیڤە، بەهۆى ئەوەى ئێمە دەقى هەڵبژێردراو ناکەینە سێنتەرى پرۆژەکە، بەواتاى ئەکتەر هەڵناستێ بە نواندنى تێکستە شانۆییەکە، چونکە لە کەڕنەڤاڵى کولتورییدا هێلێکمان نیە لەنێوان جەستەى کولتورى و کارەکتەر، بۆ ئەوەى لە (هاودژبوون)ەوە بێت بەرەو (تێکەڵبوون) یەکەمیان هاودژبوونى کارەکتەر لەتەک ئەکتەر، کەوا لە ئەکتەر دەکات لە پرۆڤەدا تێکەڵى کارەکتەرەکە بێت، بۆ زیاتر ڕوون کردنەوەبا ئەم نموونەیە بێنینەوە، لە کاتى دەست کردن بە پرۆڤەى ئۆتێللۆ ئەو ئەکتەرەى ئەو رۆڵە ئەبینێت هاودژە لەتەک بۆچوون و دیدى ئۆتێللۆ، هەر نا وەک ئۆتێللۆ خۆى بە گەمژەیەک نابینێ، بەڵام لەکاتى مەشقەکان تێکەڵى ناخى ئۆتێللۆ ئەبێت، ئێمە ئەو پردى پەڕینەوەیەمان نیە، چونکە لەئەزموونى ئێمەدا جەستەى کولتورى بەپێى ئاگایى کولتورى خۆیەوە ئامادەى ناو ڕووبەرى نمایش دەبێت، بۆیە لەناو (هاودژبوون) ەوە دێتە مەشقەوە، (تێکەڵبوون) لەلاى ئامادە نابێت، چونکە نایەوێت ببێت بە کارەکتەرى دەق، بەقەد ئەوەى دەیەوێ خۆى نمایشت بکات، ئێمە لە قۆناغى دووەمدا هەر بەو شێوەیە لەتەک (ئۆدیب و ئەنتیگۆنا) تێکەڵبوون بوونى نەبوو، تەنانەت لە (ئەنتیگۆناى قەڵا) جەستەى کولتورى هێندەى لەناو تێگەیشتنى فەلەسەفى نیتچە وە ئامادە بوو بەهیچ جۆرێک تێکەڵى دیدى ئەفسانەى ئەنتیگۆنا نەبوو، بۆ ئێمە ئەو پەیوەندیە ڕێک لە شانۆگەرى (کارەکەرەکان) ى ژان ژینیە دەچێت، چونکە هەریەکە لە کلێر و سۆلانژ دەبنە دەنگى ئەویتر و دواتریش دەپەڕنەوە بۆ دەنگى خانم، ئەوەش لەم قۆناغەدا وامان لێ دەکات زیاتر ئیش لەتەک ئەو جۆرە دەقانە بکەینەوە، دەق لەو پڕۆسەیە تەنها دەبێ بە یادەوەرى کولتوریى.
ئەو چەمکە (یادەوەرى کولتوریى) چەمکێکى نوێى کارکردنمانە، ئەگەرچى لە قۆناغى دووەمدا ئێمە چەمکێکمان هەبوو تا ڕادەیەک لەشوێنى ئەو چەمکە ئیشى دەکرد ئەویش (یادەوەرى لەیادکراو) بوو.
جیاوازى نێوان ئەو دووانە لەوەدا کورت دەکەینەوە، ئێمە پێشتر لە تێکستى تیۆریى (سۆسیۆلۆژیا: میتۆدى دەنگ میتا حیکایەت) لەبارەى یادەوەرى لەیادکراو تێگەیشتنى خۆمان بەو شێوەیە خستە رٍِوو: ئەوە ئیشکردنێکە لەسەر پرسیار، وروژاندنى پرسیارە، لەڕێگەى دەنگى جیاوازەوە دەردەخرێت، ئەو دەقە پەیوەندى هەیە بە یادەوەرى جەستەوە، کە یادەوەریەکى لە یاد کراوە، بەهۆى گەڕانەوەى لە ڕاهێنانەکاندا دەیگەڕێنێتەوە، بەڵام نەک بە هەستى مناڵى، بەڵکو بە ئاگایى کولتوریەوە یادەوەرى ئامادە دەکاتەوە، ئێمە هیچ لەبارەى ئەو دەقەوە نازانین، تا ئەو شوێنەى یادەوەرى لەیاد کراو نەهێنراوەتە ناو ئەو پانتاییەوە، لەگەڵ ڕزگار کردنى یادەوەرى لە هەڕەشەى لەیاد کردن، ئێمە دەبینە خاوەنى دەقى یادەوەرى لەیاد کراو، لەیاد کردن دەیەوێ پێشبینى بۆ داهاتوو بخاتە ڕوو، ئەو خستنە ڕووە شوناسى زەمەنى هەنووکەیە، بەواتاى پرسیار لە یادەوەرى.. پرسیار نیە لە زەمەنێکى ئەرشیفکراو، بەڵکو پرسیارە لە ئێستامان، بەڵام ئەوە زەمەنى کرنۆلۆژى ئێستا نیە، بەوەى ڕووداوەکان ڕوویانداوە، بەواتاى چیرۆکێکى شانۆیى نیە دیمەنەکانى بگێڕێتەوە، بەڵکو ئیشکردنەوەیەکى فەلسەفیە لەسەر چەمک، ئەو چەمکانەش چەمکى فەلسەفى ڕووت نین کە دووربن لە دنیاى ئێمە، بەڵکو پەیوەندى راستەوخۆیان بە واقعى زیندەگیمانەوە هەیە، چونکە بریتین لە "ژیان، مردن، دڵەڕاوکێ، ترس، فەنا بوون" ئەو چەمکانە پەیوەندیان بە جولە و دەنگەوە هەیە، لەو ڕێگایانەوە گوزارشتیان لێ دەکرێت، بەڵام ئێمە جگە لەوە کۆمەڵە ماتریالێکمان هەیە، ئەوانە بۆ کارى جوانکارى ڕووکەش نین، بەڵکو پەیوەندیەکى ڕاستەوخۆى بە ڕەگەزى دەقى لەیاد کراو هەیە، ئەوانەش بریتین لە "ئاو، خۆڵ، ئاگر".
هەرچى یادەوەرى کولتورییە پێش ئەوەى بێینە سەر ناسینى، دەمانەوێ ئەوە بخەینە ڕوو کە ئەو دوو چەمکە دابڕان لەتەک یەک ناخوڵقێنن، بەقەد ئەوەى تەواوکەرى یەکترین، هەریەک لەو دوو چەمکە سەر بە قۆناغێکى دەست نیشان کراوە، کە گوزارشت لە ئەزمونى شانۆییمان دەکات لەو ڕووبەرەى کە کارى تیا دەکەین، بۆیە (یادەوەرى کولتوریى) پەیوەست نیە بە یادەوەرى مناڵى جەستە، بەقەد ئەوەى پەیوەستە بە دەقە شانۆییەکەوە، دەق پەیوەستە بە زەمەنى ئەرشیفکراوى جەستەى کولتوریى، ئەوە یادەوەرى کولتوریەتى، کە لەڕێگەى خوێندنەوە بووە بە بەشێک لە کولتورى جەستەى، بۆیە کاتێ دەیەوێ لەناو ئەو دەقەدا ئیش بکات، نایەت دەق بخوێنێتەوە، بەڵکو ئەو دەقە وەک یادەوەرى لەناو نمایش بەکار دێنێتەوە، بۆ ئەوەش ئەو جەستەیە هەوڵ دەدات بونیادى نەستى دەق کەشف بکات، ئەوەى جەستەى کولتورى لەدەق دەیهێلێتەوە پەیوەندیى بە ووتراوەکانى ناو زمانى ئاگایى دەقەکە نیە کە ووتراوە، بەقەد ئەوەى نهێنى ئەو زمانە لەکوێ حەشار دراوە، ئەو دەیەوێت ئەو نهێنیە بدۆزێتەوە، ئەوەش دۆزینەوەى بونیادى نەستى دەقە، ئەو بونیادە بەدواى ئەو ستراتیژە دەدۆزرێتەوە کە دەق لەو پرۆژەى پشکنینە دەگۆڕێت بۆ دەنگ، بە دەنگ کردنى دەق لەڕێگەى گۆڕینى ووشەکان نیە بۆ دەنگ، بەڵکو لەڕێگەى خوێندنەوەى قووڵى سێنتەرى گوتارى دەقە، ئەوەش بە هەڵوەشاندنەوەى سێنتەر جارێکیتر جەستەى کولتورى لەڕێگەى چەندین دەنگى جیاوازەوە ئەو دەقە دەنووسێتەوە، نووسینەوەى دەق پەیوەست نیە بە هاوارکردنەوە، بەڵکو بێدەنگى ئاماژەیەکى دەنگە، وەک چۆن جولە دەنگە، بەهەمان شێوە دەنگ بەتەنیا دەنگ نیە.. دەنگ جولەیە، لێرەدا کاتێ کولتورە جیاوازەکان لەناو ڕووبەرى نمایش ئامادەییان دەبێت.. ئەوە ئامادەگى فرە دەنگیە، بەهۆى ئەوەى هەر کولتورێک دەنگێکە، کە لەناو خۆى کۆمەڵە دەنگێکیتر پێک دێنێت.
هەر بونیادێک تواناى ئەوەى هەیە ببێت بە دەنگێک، جەستە چۆن دەبێ بە دەنگ بەهەمان شێوەش جل وبەرگ دەنگە، بەڵام ئەو دەنگە دەنگى کولتورێکە.. کولتورێک کە لەناو خۆیدا چەندین دەنگ و فرە زەمەنى لەخۆیدا کۆکردۆتەوە، بۆ ئەوەش ئەو دیزاینەى لەقۆناغى پێشوو بۆ جل وبەرگ کردمان کە زیاتر لەفۆڕمى جل و بەرگى سەردەمى زەردەشتیەکانەوە نزیکە، وەک ئاماژەیەکى کولتورى بۆ یادەوەرى مرۆڤى کوردیى لەناو تەواو پرۆژەکانى ئەم قۆناغەشدا ئامادەیى دەبێتەوە، پڕۆسەى ئامادە بوونەوە فرە دەنگیە لەناو کولتوردا، ئەوەش پەیوەندیى نێوان کولتورو دەنگ لەسەر فرە ئاماژەیى دەباتە ناو پرسیارى جیاوازەوە، بەواتاى شانۆى پۆلیڤۆنى شانۆیەکى سیمیۆلۆژیە، ئەوەش کاتێ خوێندنەوەى ڕەخنەیى بیەوێ گفتوگۆ لەتەک ئەو پڕۆژە ئەزمونکاریە بکات، پێویستى بەوەیە لەناو هەردوو میتۆدى سیمیۆلۆژیاو هەڵوەشاندنەوەگەرایى سیستمى ڕێکخەرى گوتارى نمایش هەڵوەشێنێتەوەو بونیادە لێکترازاوەکان تەئویل بکاتەوە و سەرلەنوێ لەڕێگەى نووسینەوەى مانا نمایشەکە بنووسێتەوە.
ئەوەش سووربوونمانە لەسەر ئەو دیدە ئەزمونکاریە کە ئێمە لەناو میتا شانۆ کار دەکەین، کە گەڕانەوەیە بۆ ووتەکەى گرۆتۆفسکى کاتێ ووتى "ئێمە لەسەدەى میتا شانۆداین" میتا شانۆ گۆڕینى تەواوى ئەو ڕەهەندو تێگەیشتنە مەعریفییە بۆ شانۆ کە شانۆ وابەستەى چوارچێوە ناسراوەکان و هونەرێک نەبێت بۆ گۆڕینى کۆمەڵگا کە بە قوتابخانەى گەل ناوى بەرین، میتا شانۆ فێرى ئەوەى کردووین کە شانۆ هونەرێکە لەناو خۆى بنیات دەنرێت، واتە نووسینى ئامادە کراوى بەر لەمەشق بنیاتى نانێت، بەڵکو کارکردنى ئەو ساتەوەختەى دەمانەوێ شانۆى تیا ئەنجام بدەین ئەوە سەرچاوە سەرەکیەکەى کارکردنە، ئەوەش ئیشکردنێکە پێویستى بە کائینى بەئاگا هەیە کە بۆ شانۆ ئیش بکات، نەوەک خەمى پرۆژەى کۆمەڵایەتى و سیاسى هێنابێتى بۆ شانۆ، بەڵکو خەمى شانۆ بۆ شانۆى هێنابێت، تاوەکو بتوانێ لەناو تێگەیشتنێکى تایبەتمەندەوە ئیش بۆ زانستى شانۆیى بکات، ئەو زانستە واتە شانۆناسى بەرەنجامى پەیوەندیى نێوان شانۆ و زانستەکانە لەسەر بنەماى تیۆریى ومیتۆدیى، کە گەڕان و پشکنینەکانى ناو مەشق لەڕێگەى جەستەو دەنگ تیایدا ئەیدۆزێتەوە، ئەوەش خوڵقاندنى چەمک و تیۆریى تایبەت بەخۆى هەیە، کە بەرەنجامى پشکنینەکانیەتى، بنەماکانى لە گرۆتۆفسکیەوە سەرى هەڵداوەو لەویشەوە دەمانەوێ ئەو دنیا نەدۆزراوەیە بدۆزینەوە، ئەوە دووبارە کردنەوەى ئەزموونى شانۆى هەژارى گرۆتۆفسکى نیە کە دەشێ کەسانێک بۆ خۆ ڕزگارکردن لە پرۆژەى ئەلتەرناتیڤ ئاوا کورتى بکەنەوە، بەڵکو گرۆتۆفسکى تەنها ڕێگاکەى پێ نیشانداوین، لەو بارەیەوە شەماڵ عومەر لەنامەیەکدا کە ئاراستەى ئێمەى کردووە نووسیویەتى"دڵنیابە لەوەى ئەو پیاوە مەبەستى بووە ئەو ئەرکە ئاڵۆزو قورسە بەخۆمان بسپێرێت" لەو بارەیەشەوە هەموو ئەو گومانانەى دەیانەوێ کارەکانمان بە کۆتایى و بە دووبارە کردنەوەى گرۆتۆفسکى ناوبەرن، ئەوە کاتێ بەدواى وەڵام بۆ ئەو قسانە بگەڕێین، گەڕانەوەیە بۆ ئەو قسەیەى پیتەر بروک "گرۆتۆفسکى وەکو دارەکەى "ڤوودوو" وایە کە هەموومان بە چوار دەوریا دانیشتووین و ووزەى لێ وەردەگرین، بەڵێ گرۆتۆفسکى هێشتا وەکو سێنتراڵە لە شانۆى ئەمڕۆى جیهاندا"
ئەو قسەیە پێمان دەڵێت ئەوە دووبارە کردنەوە نیە، بەڵکو ووزە وەرگرتنە لەو داهێنەرە، لەوێشەوە هەر یەکەمان دەتوانین جیاوازیەکانى خۆمان دیار بکەین، دیارى کردنى جیاوازیەکانمان خاڵى جەوهەرى پڕۆژە ئەلتەرناتیڤەکانە، کە ئێمە هەمیشە بەدواى ئەو خاڵە جیاوازانە گەڕاوین، نەک بزانین لەکوێ لەیەک دەچین، لەهەر کوێ لەیەکچوون نزیکى کردینەوە هەست بە کۆتایى دەکەین و سەرلەنوێ گومان ڕووبەروومان دەبێتەوەو دەکەوینەوە پرسیارکردنەوە، ئەو کاتانەى هەست دەکەین جیاوازین و جیاوازیەکانیشمان لەیەکتریمان نزیک دەکاتەوە، ئەوساتە بەرٍِاستى هەست بە نزیکى دەکەین لەڕۆحى ئەزمونەکانى یەکترى.
کاتێ باس لە دەنگ و زانستى شانۆیى دەکەین مەبەستمانە لەم قۆناغە لەسەر ئەنترۆپۆلۆژیاى دەنگ ئیش بکەین، وەک ئیلتیزامێکى ئەخلاقیش پێویستمان بەوەیە ئاماژە بۆ ئەوە بکەین کە ئەوە میتۆدێکى نائەورووپیانەى دەنگە لە لابۆرى شانۆى لالش، بەواتاى بەر لەئێمە کەسانێک خۆیان بۆ تەرخان کردووەو ڕێرەوێکى زانستیان بۆ دۆزیوەتەوە، تاوەکو بتوانین لەوێوە جارێکیتر جیاوازیەکانمانى تیا بخەینەوە ڕوو، ئەوەش میتۆدێکى داهێنەرانەى شەماڵ عومەرە، ئامادەبوونى دەنگ لە ئەزمونى لابۆرى شانۆى لالش دامەزراندنى گوتارى ئەلتەرناتیڤە لە شانۆى ئەزمونگەرى، ئەو گوتارە بەتەنیا پەیوەست نیە بەساتەوەختێکى پڕۆژەى پشکنینى ئەزمونێکى دەست نیشان کراو، بەڵکو بەرەنجامى بەریەکەوتنى دەنگە لەتەک کولتورە جیاوازەکان، لەو ساتەوەختەدا دەنگ ئەو دەربڕاوەى ووشەى دەنگى نیە کە گوزارشت لەساتى ئاگایى و هەستە ناخیەکانمان دەکات، دەنگ ئاماژەیەکى کراوەى تەئویلە، بۆ ئەوەى بتوانین تەئویلى دەنگ بکەین دەبێ جەستەیەکى ئامادەى ناو سرووت بین، کاتێ دەبین بە جەستەى ئامادە ئیدى گرفتمان لەوەدا کۆ نابێتەوە کە دەنگ کورت بکەینەوە لەسەر ئەوەى کە ئەو دەنگە خاوەنى چ مانایەکى ڕووداوە، هێندەى پێویست بەوە دەکات لەناو سرووت ئێمە ساتە هاوبەشەکانى چێژى شادى و چێژى ئازار ئەوەى بارت بۆ خوێندنەوە دەیخاتە ڕوو هەستى پێبکەین.
ئەو کاتانەى گەیشتین بەو هەستە ئیدى گوتارى ناوەکى ڕۆحمان ئازاد دەبێت، ئازاد بوونى گوتارى ناوەکى فڕێدانەوەى کردەى نەستیە، بەڵام کردەیەک خۆى ڕزگار کردووە لەمانا باوەکانى نەست لەشانۆى ڕیتوالى، ئەوەش بەرەنجامى گەڕان و پشکنینى لابۆرى لالشە، کە بەدواى شانۆیەکى ئەلتەرناتیڤ دەگەڕێت، تەنانەت بەسەر تێڕوانینە ئەزمونگەریە دەرکەوتووەکانیش، چونکە دەنگ دەبێ بە سەرچاوەیەک بۆ گوتارى بەرهەم هێنان، ئەو گوتارە زەمەنى ئەدەبى تێکست دەکوژێت، بەهۆى ئەوەى زەمەنى ئەفڕێنەر شوێنى دەگرێتەوە ئەوەش زەمەنێکە تێکست دەچێتە ناو پڕۆژەى ڕووخان و ووشە دەبێتە بەدەنگ و جەستەش دەبێتە دەنگ هەموو بونیادەکانى شانۆ دەنگن، لێرەدا خاڵى جیاوازى ئێمە لەوێدا دەردەکەوێ کە لە ئەزمونى تیپى شانۆى ئەزمونگەرى کەرکوک وەک ئاماژەمان بۆ کرد دەنگ دەبێ بە جولەو جولە دەبێتە دەنگ، ئەو گریمانەیە لە لابۆرى لالش جیاوازە، جیاوازیەکەشى لەوەدایە لەوێ بونیادەکان دەبنە دەنگ، بەڵام ئەوەى ئێمە لە پڕۆژەى پۆلیڤۆنى پێشنیارمان کردووە، پەیوەندیەکى دۆنادۆنى نێوان جولە و دەنگە، دەنگ بنیاتنانى سرووتە، ئەوەش دەنگ دەبێ بە میکانیزمێک بۆ بەشدارى کولتوریى، کە پەیوەست نیە بە دەنگى چەندین ئاهەنگسازەوە، تاکە ئاهەنگسازێک تواناى ئەوەى هەیە کە لەڕێگەى توانا دەنگیەکانەوە هەڵگرى چەندین کولتور بێت بۆ خوڵقاندنى سرووت، ئەوەش وەزیفەى شیعریى پانتایى لەناو گوتارى نمایش دەگۆڕٍێت بەوەى شیعریى پانتایى بەتەنیا جولە بنیاتى بنێت، بەڵکو دەنگ دەبێتە میکانیزمى لەدایکبوونى شیعریى پانتایى.
دەنگ زمانێکى نوێ دێنێتە بوون کە زمانى دەنگە، ئەو زمانە دۆزینەوەى وێنەیەکى ڕەها نیە بۆ مانا، بۆ ناونانى ماتریالەکان، بەقەد ئەوەى ئەو زمانە پەیوەندیەکى نوێ دەخوڵقێنى، ئەویش ئامادەبوونى ئێمەیە لەناو چەمکى ئاهەنگدا، چونکە ئێمە لەناو دەنگ نابێت ئەو هەستە تەرخان بکەین بۆ بیستن، بەڵکو دەنگ بینین داگیر دەکات، ئەو داگیر کردنەش کوشتنى زەمەنى کرنۆلۆژییە بۆ دەنگ، چونکە دەنگ ڕووبەرێکى زمانەوانى دەلالیەو ناکرێ ڕاڤە بکرێت، بەڵکو پێویستى بە فرە تەئویلیە، ئەوە پڕۆسەیەکى هیرمنیۆتیکیە بۆ دەنگ، تەئویلکار لەناو دەنگدا وابەستە نیە بە زەمەنێکەوە، ئەو لە یادەوەریەوە دێتە ئێستاى زەمەنى تەئویل کردن و بەهەردوو زەمەنەکەشەوە لە زەمەنى داهاتوو دەدوێن، دوان لەو هەڕەشەو مەترسیانەى دەنگ لە ئامادەبوون دەیخاتە ڕوو، بۆیە دەنگ لەو لابۆرەدا بوونێکى زیندووە.. بوونێک لە جەستەى ئاهەنگسازەوە دەپەڕێتەوە بۆ ئێمەى ئاهەنگساز، ئەوەش پەیوەستە بەو فۆڕمەى کولتورى کوردى لە کردە کۆمەڵیەکانەوە بەرهەمى دێنێت، کە پەیوەستە بە یادەوەرى ئاهەنگسازەوەو لەناو ڕووبەرى ئاهەنگ دەیگەیەنێتەوە بە ئێمە، ئەوەش دەنگە کە زەمەنەکانمان زەمەنى بوونى مرۆییمان بەیەکەوە دەگەیەنێت، بەڵام بەیەک گەیشتنێک لەناو خۆرئاوادا کەچى لە تێگەیشتنێکى خۆرهەڵاتیەوە سەر لەنوێ دەنگ دەخاتە پرۆسەى ئامادە کردنەوە، ئەوەش ئامادە بوونى سەرلەنوێمانە، دەنگ دەبێ بەو گیانە زیندووەى هەمیشە بەرەو کەشفکردنى نهێنى و نەزانراو ناخمان ئازاد دەکات، ئەوەش بۆ خۆرهەڵاتى ئازادبوونیەتى لە ڕابردوو، بۆ خۆرئاواییش ئامادەبوونى جیاوازە لەناو کولتورەکەیدا. 
دەنگ لە ئەزموونى ئێمەدا لەناو شکستە خودیەکانى مرۆڤى ئەم کۆمەڵگایەوە دەیەوێ خۆى  ئازاد بکات، گەشتێکى درێژى لەناو کولتورەکان هەیە تاوەکو لەو سەفەرە درێژە بەرەو دنیا بکرێتەوە، کرانەوە بەسەر دنیا کرانەوەیە بۆ جیاوازى قبووڵ کردن، ئێمە لێرەدا لەزۆر ڕووەوە جیاوازین جیاوازیەکانیشمان بەتەنها لەڕووى چەمکەوە نیە لەبەرامبەر بوونى (جەستەى ئاهەنگساز) ئێمە (جەستەى کولتورى) مان هەیە لە میتۆدى قۆناغى دووەم (دەنگ میتا حیکایەت) ئەوەمان خستە ڕوو کە بۆچى ئاهەنگساز لاى ئێمە گۆڕاوە بە کولتوریى، کە نامانەوێ لێرەدا دووبارەیان بکەینەوە، بەڵکو ئەوەى دەمەوێ ئاماژەى بۆ بکەم تەنانەت لەبوونى ئیشکردنەوەیە کە چۆن شەماڵ لەشوێنێکدا دەڵێت "چیتر بۆ بیرۆکەى چاوەڕوانى پێویستم بە لەچاوەڕوانى گۆدۆى بیکت نیە" لەکاتێکدا ئێمە تێکست دێنین لەبونیادى نەستى تێکستەوە دەنگ کەڕنەڤاڵى کولتورەکان (نمایش) بنیات دەنێت، ئەگەرچى ئێمە لە قۆناغى دووەم تێکستمان نەبوو یادەوەرى جەستەى کولتورى بەشداریەکى چالاکى دەکرد بۆ خوڵقاندنى نمایش، لەوێدا ئێمەش پێویستمان بە تێکستە ئەدەبیەکان نەبوو هێندەى ڕاهێنانەکانى تاداشى سوزوکى کۆمەکى پێدەکردین، جیاوازیەکانمان لەوێشدا زۆر ڕوون بوو، بەتایبەت ئیشکردنمان لەناو ئاینە دێرینەکانى وەکو (زەردەشتى و بوزى) هەروەها تەواوى چیرۆکە ئاینیەکان دەگۆڕانە سەر بونیادى دەنگى جەستەى کولتوریى بەتایبەت لە دوو کەڕنەڤاڵە کولتوریەکەى دوایى (جوانترین مردن) و(شەرابى سێو).
لێرەدا ئەمجارە لەو قۆناغەدا پێویستە ئاماژە بۆ ووزە بکەین وەک چەمکێکیترى ئەو پڕۆژەیە، ووزە بۆ ئێمە کوشتنى تایبەتمەندى ڕەگەزیە، بەوەى ووزەى جەستەى کولتورى ووزەى جەستەیەکى ڕەگەزى نیە، هێندەى هەڵگرى هەردوو ڕەگەزەکەیە، هەڵبەت ئەوەش بۆ ئێمە لەبۆشاییەوە نەهاتۆتە بوون، لەقۆناغى پێشوو لە کەڕنەڤاڵى کولتوریى (یادەوەرى دەنگ) جەستەى کولتورى هەڵگرى ڕەگەزێکى تایبەت نەبوو، هێندەى هەڵگرى جەستەیەکى دۆنادۆنى بوو، ئەوەش کوشتنى دوالیزمەکانى جەستەیە، بۆیە ووزە  بۆ جەستەى کولتوریى تواناى تەکنیکى عەقڵى وجەستەییە لەئامادەبوونى لەناو نمایش.
کولتور لێرەدا دەتوانێ وا لە ووزە بکات بەدواى تەکنیکیتر بگەڕێت، ئەوەش پەیوەندیى بەو حەقیقەتە کۆمەڵایەتیەوە هەیە کە کولتور خاسیەتى کۆمەڵایەتى تایبەت بەخۆى هەیە، بەڵام کاتێ ئەو کولتورە بەربەست بێت لەبەردەم تواناکانى ڕەگەزێک، نەک تەنها لە ئاستى کۆمەڵایەتى، بەڵکو لەئاستى هونەریش کاتێ ڕەگەزى مێ ڕازى دەبێت بەو کەسایەتیەى لەناو شانۆکەدا پێى دەردەکەوێ، ئەو دەمە ئەکتەرەکە جەستە نەبوو، ناتوانین بە جەستەى کولتورى ناوى بەرین هێندەى جەستەى هەیە، ئەو کاتە لەناو غیابى ووزەداین، دیارە لەنێوان جەستە و جەستە بوون جیاوازى زۆر جەوهەرى هەیە، دەتوانین لەوەدا چڕى بکەینەوە، جەستە واتە کۆى ئەو چالاکیە ئەنترۆپۆلۆژیى و سۆسیۆلۆژیە جەستە هەڵگریەتى، بەڵام کاتێ جەستەى هەبوو واتە کەسیتر فرمان بە جەستەى ئەو دەکات، ئەوەش بە قوربانى کردنى جەستەیە، لەو بارەیەوە نیگار حەسیب دەڵێت "شتێکیتر دەکرێتە قوربانى تا جەستەى من یەک بگرێتەوە؟ بۆیە لەو باوەڕەدا نیم، چونکە من جەستەم نییە، من جەستەم، بەڵام ئەگەر جەستەم هەبێت، وەک ئەکتەرێک کە بەشێوازیتر کاردەکات، کە زۆربەى زۆرى ئەکتەرەکان جەستەیان دەخەنە بەردەستى دەرهێنەر خۆى پارچە پارچە بکات، لەبوارى پارچە پارچە کردندا جەستەى بینەران کە لەگەڵیدا کۆمەڵگا درووست دەکات یەک بگرێتەوە" ئەوە جیاوازیە جەوهەریەکەیە.
ئامادە بوونى ووزە لەو پڕۆژە ئەزمونکاریەى ئێمەدا ئامادەبوونى جەستەو دەنگە لەناو مەشقدا، ئەوەش لەدەست کردن بە پڕۆژەکانى ئەو قۆناغە وەک چەمکەکانى تر قسە و تێڕوانینى پراکتیکى و ڕەخنەییمان لەبارەیەوە دەبێت، بۆیە ئەوەى تا ئێرە خستوومانەتە ڕوو، دەروازەو تێگەیشتنێکى تیۆریە بۆ کارکردن کە لەبەرەنجامى چەندین ئەزمونى جیاواز ئەو پەیوەندیە لەناو تێکست و ڕووبەرەکانى نمایش دەبنە جێگەى پرسیارە ڕەخنەییەکانمان، ئەوەش بە مەبەستى پڕۆژەى ئەلتەرناتیڤى شانۆییە بەتایبەت لەو پرۆژە درێژخایەنەى دوو قۆناغى بەڕێ کردووە، قۆناغى یەکەم لە 2006-2007 پێنج نمایشى گرتە خۆى ئەوانیش "پرۆڤەیەکى شانۆیى بۆ چاوەڕوانى گۆدۆ، خاچ، سەگ ودەف، هاملێتى کەرکوک" کە ئیشکردنى جەستەیى بوو لە شوێنەوارە مێژوویەکان لەژێر تێڕوانینەکانى ئاڕتۆ و گرۆتۆفسکى، لەو بارەیەوە تێکستێکمان بەناوى مانیفێستى (ئەنترۆپۆلۆژیاى شانۆ) بڵاوکردەوە لە شانۆکار ژمارە (2) کە تیۆریزەى ئەو قۆناغە ئەزمونکاریە بوو، قۆناغى دووەمیش 2007-2009 ئیشکردن بوو لەسەر دەنگ و جەستە وەک پرۆژەیەکى ئەلتەرناتیڤ بۆ شانۆ لەڕێگەى گەڕانەوە بۆ کولتورە جیاوازەکان ئەو پرۆژەیەش(7) نمایشى شانۆیى گرتە خۆى ئەوانیش "یادەوەرى دەنگ، یادەوەرى دەنگ/2، ئۆدیبى زەردەشت، حیکایەتى لم، ئەنتیگۆناى قەڵا، جوانترین مردن، شەرابى سێو" دواتر لە گۆڤارى شانۆکار ژمارەکانى (2) و (3) تیۆریزەى میتۆدى پرۆژەکەمان بڵاو کردەوە بەناوى "سۆسیۆلۆژیاى شانۆ: میتۆدى دەنگ میتا حیکایەت"
ئەم قۆناغەش لە 2009-2011 تەواو دەبێت لەناو چەندین پرۆژەى وەکو (مۆسیقاى بێدەنگ، جورئەتى کوشتن، کارەکەرەکان، مارا-ێاد، ئێوارەیەک، مەرگى کریشنا) لەو قۆناغە قووڵ دەبێتەوەو بەدرێژایى پڕۆژەکان تێگەیشتنە تیۆریى و ڕەخنەییەکانمانى تیا دەخەینە ڕوو.

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.