قه‌یرانى حكومه‌ت له‌عێراق، ……
قه‌یرانى حكومه‌ت له‌عێراق، ده‌ستنیشانكردنه‌وه‌ى مالیكى وخواسته‌كانى بۆرژوازى كورد!
ئۆكتۆبه‌ر: هاورى عه‌بدولا هه‌روه‌ك ئاگادارن به‌دواى تیپه‌ربوونى زیاتر له6 مانگ به‌سه‌ر ئه‌نجامى هه‌لبژاردنه‌كاندا، ئه‌م رۆژانه هه‌والى ده‌سه‌تنیشان كردنه‌وه‌ى نورى مالیكى بۆپۆستى سه‌رۆك وه‌زیران بلاوكراوه‌ته‌وه وبه‌شیكى زۆریش له‌ده‌زگاكانى راگه‌یاندن ئومیدى تیپه‌رینى قه‌یرانى حكومه‌تى له‌عیراق به‌دواى ئه‌م هه‌نگاوه‌دا بینیته‌پیشه‌وه.. به‌راى ئیوه وبه‌جیا له‌م هه‌والانه ریشه‌ى قه‌یرانى حكومه‌تى له‌عیراقدا له‌كویدایه؟ ئایا به‌هه‌لبژاردنه‌وه‌ى مالیكى ده‌سه‌لاتداریتى له‌عیراق ده‌توانى له‌وقه‌یرانه‌ى تییكه‌وتووه ده‌رچیت؟ وه‌یا لانىكه‌م كۆمه‌لگاى عیراق به‌هه‌لبژاردنه‌وه‌ى مالیكى له‌فه‌زاى تیرۆر وپشیوى ونائرامى رزگارى ده‌بیت؟
عەبدوڵا مەحمود: سەرەتا بەپێچەوانەی هەواڵی دەزگا راگەیاندنەکان، مالیكی لەلایەن هاوپەیمانی نیشتمانی یان رەوتگەلی شیعەوە، هەڵنەبژێردراوەتەوە، بەڵکە بە گوشاری ٦ مانگەی رژێمی ئێران بۆ سەر لایەنە دەستپەروەردەکراوەکانی خۆی، رەوتی سەدر ملیدا بە داوای ئێران و ڕایانگەیاند کە مالکیان قبوڵە. بەڵام قەیرانێک کە روبەڕووی عێراق بۆتەوە، هەموو هیزو لایەنە سیاسییە بۆرژوازیەکانی” بە سونەو شیعە”وە، بە لایەنگرانی ئێران و ئەمریکاو وڵانی عەرەبیەوە…. گرتۆتەوە. لەو نێوەدا رەوتگەلی ئیسلامی شیعە لەناو خۆیاندا پەرتەوازە بوون، هاوپەیمانیەتیەکانیان یان زۆر لەرزۆکە یان لەلێواری هەڵوەشاندنەوەدان. کەیسی مالیکی، کەیسی ناو ئەم ئەزمەو لێکدابڕانەیە. دەکرێ ئەزمەی کاندید لەناو هەرکام لەهاوپەیمانیەتیەکان، لیست و تەنانەت لایەنیکیشدا هەبێت و هەیە . بەڵام ناونانی ئەمە بە ئەزمەی حکومەتی لە عێراقدا هەوڵێکی نەخشەمەندانە و درۆیەکی گەورەیە بۆ داپۆشینی ئەزمەیەکی قوڵترو فراونتر کە ئاڵاوەتە گەردنی بۆرژوازی عێراقی و هێزو لایەنەکانی.
چونەوە پشت مالیکی هەوڵێکی نەخشەمەندانەی ێێران بوو بۆ بەرگرتن بەلێکترازانی زیاتری هاوپەیمانی نیشتمانی گوی لەمستی خۆی نەک شتێکی تر.
سپاردنەوەی پۆستی سەرەک وەزیران بە مالکی یان هەر کەسایەتیەکی تر لە ناو رەوت و لایەنەکان سەر بە ئێران، یان دیاریکردنی کەسێکی تر لەهەر لیست و هاوپەیمانیەکی تر لەوانەش کە ناسیونالیزمی عەرەب لەپشتیانە، دیسان ناتوانێ ڕیگایەک بێت بۆ کۆتاییهێنان بەو ئەزمەیەی یەخەگیری عێراقە.
هەروەها پێویستە بزانیین ئەزمەی عێراق چییە؟ ئایا ئەزمەی حکومەتییە بەو مانایەی ئاستەنگ و گرفتی قوڵ لەبەردەم پێکهێنانەوەی حکومەت و کابینەی حکومەتیدایە؟ یان هاوکات ئەزمەیەکی ترو کێشەیەکی قوڵتر و ریشەیی تر لە ئەزمەی حکومەتی لە ئارادایە؟
ئەزمەی حکومەتی یانی گرفت هەبوون بۆ پێکهێنانی حکومەت. یانی ناسەقامگیری حکومەتی، یانی نا هاوئاهەنگی لە کابینەی حکومەتیدا، یانی بێلیاقەتی حکومەت لە ئەنجامدانی ئەرکەکانی، یانی قڵشت لە نێوان دەستەی فەرمانڕەوایی حکومەتی …..تاد. لە عێراقدا حکومەت پێکهێنان بۆتە کردەیەکی دژوار، بۆتە ئاستەنگیکی قەبە. بەڵام ئایا بە پێکهاتنی حکومەت لە عێراقدا چ گرفتێک و چ کێشەیەک وەڵام وەردەگرێتەوە؟ ئەمە ئەو پرسیارە سەرەکیەییە کە ئاگانە ژۆرنالیزمی محەلی و جیهانی، دەیشارنەوە. دەڵێن ئەزمەی حکومەتی هەیە، بێئەوەی ئاماژە بدەن بەوەی ئەزمەی پیکهێنانی حکومەت، ریشەی لەکام واقعیەت و کام ئەزمەی قوڵترو فراونتر دایە.
بۆچی گرفتی کاندید بۆ سەرۆک وەزیران دەبێتەکێشەیەکی ئاڵۆز؟ بۆچی ئیئتلافەکان لەناوەوە بەرەوداروخان دەچن؟ بۆ ناتوانرێ حکومەت پێک بهێنرێت؟ بۆچی ئەمریکاو وڵاتانی ناوچەکە هەموو هەوڵیكیان تەرخانی دەستتێوەردان لە پرۆسەی سیاسی عێراق و پێکهنانی حکومەتدا دەکەن؟ هۆی چییە حەوت مانگە حکومەتێک بوونی نییە و دۆخی سیاسیش لە گشتیەتی خۆیدا وەکو کاتی بەر لەهەڵبژاردن و کاتی بوونی حکومەتە!؟
هەر چاودیرێکی سیاسی واقیعبین، هەر کەسێکی ئاگای سیاسی، بەسادەیی دەتوانن پەی بەو راستییە ببات، کە گرفتی پێكهێنانی حکومەت ریشەی لە گرفتێکی قوڵتری سیاسیدایە.
گرفتی پێکهێنانی حکومەت لەعێراقدا، بەرلەوەی گرفتی کەسایەتیەک بێت بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران، بەر لەوەی گرفتی رێکنەکەوتن بیت لەسەر پێکهێنانی حکومەت، بەرلەوەی دەستیوەردانەکان پشتیوانی بن لە جۆرێک لە حکومەت…تاد. گرفت گرفتی پێکهێنانەوەی دەوڵەتی عێراقە.
خستنی بەعس لە دەسەڵات لەگەڵ خۆیدا، دەوڵەتی لولدا. قەوارەی دەوڵەتی کردە وێرانە، وە بە مانای تایبەتی وشەکە دەوڵەتی عێراقی پارچە پارچەکرد.
بەدوای کەوتنی بەعسەوە، عێراق بۆتە چەند پارچەی لەیەک دابڕاوی دانپیانەنراو، بۆتە چەند جغرافیایەک بۆ پێکهێنانی چەند وڵاتێک و دەوڵەتێک.
هەوڵ بۆ پێکهێنانی حکومەتی عێراق لەراستیدا هەوڵە بۆ پێکهێنانەوەی دەوڵەتی عێراق.
تائەوکاتەش دەوڵەتی عێراق پێکنەهاتۆتەوە، باسی پێکهێنانی حکومەت لە عێراقدا، جگە لەدرۆیەک بۆ شێواندنی روخساری داروخاوی دەوڵەت، هیچی تر نییە.
ئێران شەڕی دامەزراندنەوەی قەوارەی دەوڵەتی لەرێگای باڵادەست کردنی هێزگەلی سیاسی شیعیەوە، دەدات. ئەمریکاو وڵاتانی عەرەبی و ناسیونالیزمەکەی شەڕی بیناکردنەوەی دەوڵەتی عێراق لەرێگای پشتوانی و بە‌هێزکردنەوەی رەوتگەلی ناسیونالیستی دەدەن. ناسیونالیزمی کوردیش سیاسەتی خۆگونجاندن لەگەڵ هەر دوولا و بە حکمەتی بەکاربرنی سیاسەتی چاوەروانی مانەوە تا لەگەڵ براوەی لایەکی ئەم کێشمەکێشەدا، و بەشی سیاسیان لە مەرکەز هەبێت و دەسەڵاتیان لە کوردستانیش پارێزراو بێت.
بەو مانایە لە ئێستادا دوو ئاراستەی باو لەکاردان بۆ پێکهێنانەوەی دەوڵەتی عێراق، ئاراستەیەک کە ئێران لە پشتیەتی و دەیەوی عێراق بە ئێرانی بکات و دەوڵەتێکی شێوەی جمهوری ئیسلامی قەوارە پێبدات.
ئاراستەیەکی تر ناسیونالیزمی عەرەبە بە پشتوانی وڵاتانی عەرەبی و تورکی کە دەیەوێت عێراق بەهەمان ناسنامەی قەومی و پێکبهێنێتەوە.
هەرچی ئەمریکاشە بەجیا لەوەی دەیەوێت هەرچی زووە حکومەت پێکبێت و ناکامی و شکستی لە عێراقدا لەچاوی رای گشتی دنیا بشارێتەوە، هاوکات کەیسی عێراق کارتێکە بۆ درێژەدان بە ململانێی لەگەڵ ئێران و نەیارەکانی تری لە دنیادا.
لەهەموو حاڵەتێکدا، زوو یان درەنگ حکومەت پێک دێتەوە، هەندیك لەم لیست و هاوپەیمانیانە رێک دەکەون و حکومەت پێکدەهێنن. بەڵام ئایا حکومەتێک کە قەوارە دەوڵەتیەکەی لەت لەت و پارچە پارچەیە و ئاراستەی جیاواز بۆ پێکهێنانەوەی لەکاردان، دەکرێ ئەم حکومەتە حکومەتی کام ئاراستەیان بێت؟ پێشتریش حکومەت هەبووە، بەڵام حکومەتی ئاراستەیەکی دیاریکراو، کە ئێران جوڵێنەرو ئاراستەکەری بووە، ئێستا بە هاتنەوە مەیدانی ناسیونالیزمی عەرەب و تارادەیەک رێکخراوبونیەوە ئەم شێوەی پێشووش توشی گرفتە.
لە هەلومەرجی ئێستادا ئەگەر حکومەت پێکبێتەوەو هەردوو ئاراستەش تیای بەشدار بن، لە دنیای واقیعدا دوو حکومەتی ناو قەوارەیەکی هەش و پارچەپارچە دەبن و لە پیلانگێران لە دژی یەکتریدا دەبن و شەری بە وەکالەی بۆ ئێران و وڵاتانی ناسیونالیستی عەرەبی دەکەن.
بێگومان لە حکومەتی لەم چەشنەشدا هیچ دامەزراوەیەکی سەربەخۆ، لە دادگاکانەوە بۆ سوپا، لە دەزگا ئەمنیەکانەوە بۆ پۆلیس… سەر بە حکومەتیكی یاسایی نین و ئینتما بۆ حزب و قەوارەکان و لیستەکان، لە ناو سوپاو دەزگا ئەمنیەکان و دادگا….تاد دەبێتە واقعیەتێکی چاوەروانکراو. ئەمەش بەسادەیی یانی درێژەدان بە دۆخی نائەمنی و درێژەدان بە کەشی ترس و تۆقاندن و بەردەوامی تیرۆرو کوشتارو، لەوەش واوەتر ئەگەری بەیەکدادان و جەنگ و پشێوی ناوخۆیی مۆتەیەک دەبێت لە سەر سنگی خەڵکی عێراق. لەو حاڵەتەشدا مالیکی سەرۆکی حکومەت بێت یان هەر کەسێکی تر هیچ لەوەزعەکە ناگۆڕێت بۆ خەڵکی عێراق ئەمە تەنها دەکرێ وەکو سەرکەوتنی لیستێک بەسەر لیستێکی تردا تەماشابکرێت.
ئۆكتۆبه‌ر: كاردانه‌وه‌ى عه‌لاوى و لیسته‌كه‌ى له‌به‌رابه‌ر هه‌لبژرادنه‌وه‌ى مالیكیدا، هه‌رله‌ئیستاوه هه‌لچوونیكى سیاسى به‌خۆیه‌وه بینیوه، له‌لایه‌ك نوینه‌رانى ئه‌م لیسته بانگه‌شه‌ى بایكۆتى به‌شدارى له‌حكومه‌تدا ده‌كه‌ن و له‌لایه‌كىتریشه‌وه له‌هه‌ولى راكیشانى لیسته‌كه‌ى عه‌مار حه‌كیم و فه‌زیله‌و سه‌دریه‌كاندان، بۆئه‌وه‌ى هه‌رچۆنیك بووه پیشنیارى هه‌لبژاردنه‌وه‌ى مالیكى په‌كبخه‌ن.. به‌راى ئیوه رۆلى ئه‌م باله‌ى نیو “پرۆسه‌ى سیاسى عیراق” كه‌به‌سوونه‌یه‌كان ناوده‌برین، له‌قولكردنه‌وه‌ى قەیرانی ده‌سه‌لات له‌عیراقدا چیده‌بیت و سه‌ره‌كیترین ئیحتمال به‌دواى هه‌لبژاردنه‌وه‌ى نورى مالیكیدا چییه؟
عەبدوڵا مەحمود: لیستی عێراقیە، کە نوێنەرایەتی ناسیونالیزمی عەرەب و بەعسیش دەکات لە ئێستای ناو گۆڕەپانی سیاسی دا، ئەم لیستە سەرباری ئەوەی لەناوخۆیدا زۆر هاوئاهەنگ نییە و وەکو پێویست رێکخراو نییە، تەنانەت هاو هەلوێست نیین لە پرس و کێشەکاندا، بەڵام هەڵگری پەیامێکی رۆشنن. پەیامی بنیات نانەوەی عێراقی عەرەبی کە یەکپارچەیی عێراق بپارێزێ، دەسەڵات ناوەندی بێت، عێراق بەکردەوەو رەسمی ببێتەوە بە بەشیک لە دنیای عەرەب، دەسەڵات و هاوکات کاریگەری ئێران لە عێراقدا کەم بکاتەوە…تاد. ئەم رەوتە دوای کەوتنی بەعس لاواز بوو، نارێکخراو پەرتەوازە بوو، ئاکامی ناکامی ئەمریکا لەعێراق و هەڕەشەی باڵادەستی داهاتووی رەوتگەلی شیعەی سەر بە ئێران و پشتیوانی وڵاتانی عەرەبی و تورکیا، ئەمریکا… توانیان خۆیان ساز بدەنەوەو لە گەمەی هەڵبژاردنەکاندا، نیشانی بدەن کە ئەمان هێزو لایەنێکی ناو گەمەی سیاسی عێراقن کە ناکرێ پەراوێز بخرین و پەراوێزخستنیان یانی ئاشوپی سەرشەقامی زیاتر، نائارامی و ئاستی کردەوەی تیرۆرستی بەرینتر، یانی رێگەگرتن لەهەر پرۆژەو کارنامەیەک کە وەرێبخرێ…تاد. ئەمە بۆیان بەرەسمی قەبڵێنرا.
هەڵوێستی ئێستایان بەرامبەر بە متمانەدانی زیاتر بە مالیکی چ بەهەڕەشەی بایکۆتی بەشداری حکومەت و چ بەهەوڵیان بۆ ناکام کردنەوەی مالیکی… مانۆرێکی سیاسی نەخشەمەندانەیە، تا ڕۆڵ و پایەگای خۆیان لەسەر هەر دوو ئاست نیشان بدەن، یەکەم: بایکۆت هەڕەشەیەکە کە دەتوانن لەسەر ئەرزی واقع پیادەی بکەن و هەموو پرۆژەو کارێكی حکومەت لەدەرەوەی حکومەت پەک بخەن یان ببنەرێگری گەورەی جێبەجی بوونیان بە هەڵخراندنی هەمان هەستی ناسیونالیستی عەرەبی شەقام لەدژی دەست تێوەردانی دەرەکی کە زۆرتر روویان لە ئێرانە.
دووەم: لەگەمەیەکدا”هەڵبژاردنەکان”بردویانەتەوەو حەق بەخۆیان رەوادەبینن لەگەمەی سیاسی هاوپەیمانیەتیەکان، رێکەوتنامەکان، سازش و سازانەکان… بەردەوام بن و پشتیوانی لایەنی تر بەدەست بێنن، هاوکات دەیانەوێ کاریگەری زیاتر بخەنە سەر هاوپەیمانیەتی نیشتمانی کە شل و پڕناکۆکی و کێشەیە.
لەهەردوو حاڵەتەکەدا، لیستی عراقیە یان لیستی ناسیونالیزمی عەرەبی بەدوای پچرینی جیگاورێگای زیاترن لە حکومەتی داهاتووی عێراقدا. ئەم رەوتە بایکۆت عەمەلی ناکاتەوەو بەشداری لە حکومەتدا دەکات، تا لەرێگای بەشداری کردنیدا پایەگای زیاتری خۆی بەئاقاری چرکرنەوەی هەوڵەکانی بۆ بنیاتنانەوەی قەوارەی دەوڵەتی عێراق بەپێێ نیازی ناسیونالیزمی عەرەب بباتە پێشەوەو پاشەکشە بە هەوڵی رەوتگەلی شیعە بهێنی و دەوری ئێران لاوازتر بکات. ئەمەش نەخشەیەکی عەرەبی و هاوکات خواستی ئەمریکاشە.
ئۆكتۆبه‌ر: “حكومه‌تى هاوبه‌شى نیشتمانى” به‌گشتى دروشمى هه‌موو لایه‌نه‌كانه له‌پیكهینانى حكومه‌تدا، به‌راى ئیوه واته‌ى ئه‌م دروشمه چى ده‌گه‌یه‌نیت وچ به‌یوه‌نیدكى به‌خواسته‌كانى خه‌لكى كریكارو زه‌حمه‌تكیشانه‌وه هه‌یه؟
عەبدوڵا مەحمود: حکومەتی هاوبەشی نیشتمانی بانگەشەیەکی فریودەرانەی بەشە جیاوازەکانی بۆژوازی عێراقە.
بۆرژوازی لە عێراقدا چ لەسەر ئاستی سیاسی و چ لە زەمینەی ئابوری و بەرهەم هێناندا، پەرش و بڵاوە.
لە عێراقدا لایەنێک و بەشێک لە بۆرژوازی ناتوانێ و نەیان توانیووە دەسەڵات لەدەستی خۆیاندا کۆبکەنەوە، ئەمەش لەدۆخی دابەش بوونی عێراقدا خەونێکی وەدینەهاتووە. بۆیە بانگەشەی شەراکەت و سازان و رێکەوتن سەرچاوەیەک و لۆژیکێکە کە بۆرژوازی پێویستی پێیەتی تا کۆمەڵگا ئارام بکاتەوە، پشێوی سنورداربکات، تا ئەمنیەت بۆ بەرهەم هێنان و کەلەکەی سەرمایە زامن بکات.
بانگەشە شەراکەتی نیشتمانی یان حکومەتی هاوبەش، واقعیەتێکی سیاسی دایسەپاندووە هەوڵیکە بۆبەرگرتن بەلێکترازان و دابەشبوونێکی رەسمی لە عێراقدا لەسەر بنەمای تایفی و قەومی و مەزهەبی کە بەکردەوە پێکهاتووە.
هەموو لیست و قەوارە سیاسیەکانی عەرەب” بە قەومی و مەزهەبیەوە” بۆ پێکهێنانی حکومەت داوای شەراکەتی نیشتمانی دەکەن، کەچی لە خوارەوە لەسەر ئاستی شەقام خەریکی دنە دانی قەومی و تایفین.
لەسەر ئاستی سیاسی باسی یەکپارچەیی خاکی عێراق دەکەن، کەچی بەکردەوە جغرافیای عێراقیان کردووە بە سێ بەشی سەرەکی” جغرافیای شیعە نشین، سونە نشین، کورد نشین”.
باسی ماف و یەکئیرادەیی دەکەن، کەچی ” شیعە، سوننە، کورد، عەرەب” جێگای چەمکی هاوڵاتی بوونی پێدراوە قەڵەمرەویی دەسەڵات لەهەرکام لە شوێنانەدا لەسەر پایەی سونە، شیعە، عەرەب، بەڕێوە دەبرێت.
لەو شوێنەش باسی عیراق و پێکهێنانی حکومەتە، بانگەشەی هاوبەشی نیشتمانی، دروشمی زاڵە.
ئەم دروشمە بە جیا لەلایەنە راگەیاندنەکەی و بەهرەبەردارییە سیاسیەکەی، لەبنەرەتدا هەرەشەو هوشیاری دانێکە بە خوازیارانی سەربەخۆیی لە عێراقدا، تەنانەت بۆ ناسیونالیزمی عەرەب هەرەشەیە لە فیدرالیزەکردنی و بەهەرێم ناوبردنی، چەند شوێنێکی عێراق.
ئۆكتۆبه‌ر: ده‌ستنیشان كردنه‌وه‌ى مالیكی هه‌والیكى ئومید به‌خشبى به‌لیستى ئیئتیلافى كورده‌كان داوه و له‌مباره‌شه‌وه كۆبوونه‌وه‌ى هاوبه‌شى هه‌ردوو مه‌كته‌بى سیاسى یه‌كیتى وپارتى ئه‌وه‌ى ته‌ئكیدكردۆته‌وه كه قه‌یرانى حكومه‌ت له‌عیراقدا به‌ره‌و ئاسۆى چاره‌سه‌ر بوون هه‌نگاو ده‌نى.. به‌راى ئیوه ئه‌م ئومیده له‌كۆىوه سه‌رچاوه‌ده‌گرى و تاچه‌ند راوه‌ستانى حزبه ده‌سه‌لاتداراه‌كانى كوردستان له‌كه‌نار مالیكدیا ئامانجه‌كانى بۆرژوازى كوردى به‌دواوه‌ده‌بى؟ به‌واتایه‌كىتر تاچه‌ند مالیكى وه‌لام به‌خواسته‌كانى ئیئتلافى لیسته‌كوردستانیه‌كان ده‌داته‌وه؟
عەبدوڵا مەحمود: دەستنیشانکردنەوەی مالیکی لەلایەن بەشێکی هاوپەیمانی نیشتمانی وەکو کاندید بۆ پۆستی سەرۆک وەزیران، هێشتا بە مانای ئەوە نییە کە بڕاوەتەوە مالیکی ببێتە سەرەک وەزیرانی عێراق. ئەمە تا ئێستا کراوەیەو کێشمەکێشی لەسەرە.
ئەوەی گومانی تیانییە ئەوەیە، کە دیاریکردنەوەی مالیکی و تەنانەت گەڕانەوەشی بۆسەر کورسی و پۆستی پێشووی بەمانای کۆتاییهاتنی قەیرانی سیاسی عێراق و قەیرانی حکومەتی نییە. ئومێدی ناسیونالیزمی کوردیش بەمالیکی زۆرتر لەسەر لێشێواوی ناسیونالیزمی کوردەوە سەرچاوەدەگرێت. لە چوار ساڵی رابردووی دەسەڵاتدارێتی مالکیدا کە ناسیونالیزمی عەرەب لە دەرەوەی کایەی دەسەڵاتدابوو، وە ئەم جێگاوڕێگایەی ئێستایان نەبوو، مالكی کام یەک لە داخوازیەکانی ناسیونالیزمی کوردی خستە بواری جێبەجێکردنەوە؟ نە مادەی ١٤٠، نە یاسای نەوت و غاز، نە کێشەی ناوچە کێشەلەسەرەکان، نە فایلی پێشمەرگە… هەموویان بە هەڵواسراوی مانەوەو مالیکی حکومەتەکەی هیچیان بۆیان نەکرد، ئێستا مالیکی دەکرێ جێگای چ ئومێدێک بێت تا دەورەی داهاتوو لە ئاست داوای ناسیونالیزمی کوردا، هەنگاو بنێت. بە تایبەت کە ئەمجارە دەستی زۆر کورتر لە رابردوو دەبێت. ناسیونالیزمی عەرەب و لیستی عراقییە کۆسپێکی بەکردەوەی واقعی نەخشە و سیاسەتەکانی مالیکی دەبن. ئەوە بە جیا لە دژایەتی خۆیان بۆ داخوازیەکانی لیستی هاوپەیمانی.
چ مالیکی لیستەکەیان و چ عەلاوی و لیستەکەیان تا ئەوکاتەی حکومەت پێکنەهاتووە، هەریەکەیان بەمەبەستی راکێشانی ناسیونالیزمی کورد بۆ پڕکردنەوەی پیداویستی حکومەت پێکهێنانیان سەغی تەبیعەت دەبن و بەڵێن دەدەن، بەڵام بەڵێنەکانیان هیچ تەعەهوداتێکی رەسمی و یاسایی لەپشت نییە و بە سانایی لە مەیدانی کردەییدا، خۆیانی لێدەدزنەوە. پاشانیش هەر ناسیونالیزمی کوردە هەرا وەڕێدەخەن کە دۆستەکانیان!! وەفادار نەبوون و پشتیان لە داخوازیەکانیان کردووە.
واقعیەت ئەوەیە دەورەی داهاتوو لە هیچ بارێکدا بە قازانجی ناسیونالیزمی کورد نابێت.
ئەگەر ناسیونالیزمی کورد لەدوای کەوتنی بەعسەوە لە ناتوانایی و نارێکخراوی، ناسیونالیزمی عەرەب و دۆخی ئەوکاتی نائامادەیی رەوتگەڵی شیعەو هاوکات ئارامی نسبی کوردستانو دەسەڵاتدارێتی داسەپاوی خۆیاندا، توانیان جێگاوڕێگایەکی بەرچاویان پێببڕێت، ئەوا ئەم دەورەیە تەواو بوو، دەورەی سنوردانان و کەمکردنەوەی قاچ درێژکردنیانە. راوەستانی ناسیونالیزمی کورد و لیستەکەیان لە کەنار مالکیدا، نیشانە حاڵی نەبوونیانە لە ناسینی دۆخی تازە و بەهەندنەگرتنی ئیرادە و خواستەکانی خەڵکی کوردستانە.
ئۆكتۆبه‌ر: هه‌روه‌ك ئاگادارن پیشتر ناسیونالیزمى كورد وحزبه‌كانى وه‌ره‌قه‌یه‌كى 19 ماده‌یىیىان بۆ ریكه‌وتن له‌گه‌ل لیسته‌برواوه‌كانى عیراقدا پیشنیاركردووه وتییدا كیشه‌كانى حكومه‌تى هه‌ریم و ده‌وله‌تى عیراقى گه‌لاله‌كراوه‌ته‌وه كه‌له‌نیویاندا، مه‌سه‌له‌ى كه‌ركوك وماده‌ى 140، ده‌سه‌لاته‌كانى هه‌ریم وپیشمه‌رگه‌و بۆدجه هه‌یه.. به‌راى ئیوه مالیكى وحكومه‌تى داهاتوو تاچه‌ند به‌ویستى بۆرژوازى كورد ئه‌م كیشانه له‌چوارچیوه‌ى عیراقى فیدرالدا چایدره‌سه‌رده‌كات؟ ئایا به‌چاره‌سه‌ربوونى ئه‌م كیشانه كیشه‌ى كورد له‌عیراق كۆتایى پیدیت؟
عەبدوڵا مەحمود: راستی ئەوەیە ناسیونالیزمی کورد بودەڵەترین بەشی بۆرژوازی عێراقە. ناسیونالیزمی کورد حەقیان نییە بەسەر ئەوەی عێراق بەکام ناسنامەوە، وە چۆن پێک دێتەوە، وە ماهیەتەکەی چی دەبێ. بۆیان مەسەلە نییە دەوڵەتێکی فاشیست، یان دەوڵەتی ئیسلامی و مەزهەبی بێت. هێندە کورتبێن و بێ نەخشەن لە جێگای ئەوەی بچنە مەیدانی ململانێ لەسەر چۆنیەتی پێکهێنانەوەی قەوارەی دەوڵەی عێراق، و هەوڵەکانیان بخەنە گەر بۆ ڕێگەگرتن لەوەی دەوڵەتی عێراق فاشیست یان ئیسلام و مەزهەبی بێت، بە وەرەقەیەکەوە لە چاوەروانیدان، حکومەت پێک بێت.
تەنانەت بەدەستەوە گرتنی وەرەقەکەشیان، بەهەمان لۆژێکی سەردەمی شاخە، ئەو کاتەی لە شاخ بوون هەموو بوون و نەخشەیەکیان لەسەر بنەمای ناکۆکی وڵاتەکان دادەرشت، لە ئێستاشدا، دەیانەوێ لە کێشمەکێشی نێوان لیستەکانی کێبەركێ و پێکهێنانی حکومەتدا بەهرەبەرداری بکەن و وەرەقەکەیان و داخوازیەکانیان، نیشان بدەن.
چوار ساڵی رابردوو کەس دەستی مالیکی نەگرتبوو تا داخوازیەکانی ناسیونالیزمی کورد، یانی لانی کەم چەند کەیسێک لەم کەیسانەی سەرەوە، بەچارەسەر یان هەنگاوی بۆ بنێت. ئەمە نیشان ئەدات کە لەبەرنامەی مالیکیدا نییە، ملبدات بە داخوازیەکانی لیستی کوردستانی بە تایبەتیش مادەی ١٤٠ و پرسی کەرکوک، ناوچە کێشەلەسەرەکان…تاد
هەروەها ئەو داخوازیانەی لیستی کوردستانی بەرزی کردۆتەوە، خواستی بۆرژوا-ناسیونالیزمی کوردە، نەک خواستی خەڵکی کوردستان.
وە ئەگەر هەموو ئەم داخوازیانەی لیستی فراکسیۆنە کوردیەکان، وەڵامی ئیجابی وەربگرێتەوەو تەنانەت بچنە بواری جێبەجێکردنیشەوە، گرفتی خەڵکی کوردستان وەڵام پێناداتەوە ناسیونالیزمی کوردیش بەدوای ئەوەوە نییە، کە کێشەی خەڵکی کوردستان بە چارەسەر بگەیەنێ، بەڵکە ناسیونالیزمی کورد خوازیاری شەراکەت مانەوەیەتی لە دەسەڵاتی مەرکەزیدا و بەچەند پۆستێکەوە لەگەڵ مانەوەی دەسەڵاتیان بە دەستلێنەدراوی لە کورستان.
لیستی ١٩ خاڵەکەشیان کارتێکی مامەڵەیە بۆ ئەو ئامانجە.
کێشەی خەڵکی کوردستان بە رەزامەندی نواندنی مالیکی یان هەرکەسێکی تر لەسەر ١٩ خاڵی لیستی کوردستانی، بەهیچ شوێنێک ناگات.
کێشەی خەڵکی کوردستان کێشەیەکی سیاسی و حقوقی و ناسنامەیی وڵاتییە، بەر لەوەی باسی نەوت و غاز و پێشمەرگە و بودجە و ناوچەی کێشە لەسەرو مادەی ١٤٠ بێت. وە چارەسەریشی لەدەست ناسیونالیزمی کورد یان بە سازان لەگەڵ بەغدا نابێت.
چارەسەی کیشەکانی خەڵکی کوردستان لەگەڵ ناوەند، لە گرەوی ئەوەدایە کە ئەو بەشەی لە ساڵی ١٩٩١ وە بە کردەوە لە عێراق دابراوە رەسمیەتی حقوقی و یاسایی و نیودەوڵەتی پێبدرێت و وەکو ولات و دەولەتێکی سەربەخۆ بەرەسمی بناسرێت. پاشان دەولەت و وڵاتی تازە پێكهاتوو بە کۆمەڵێک توانایی سیاسی دانپیانراو، بە کۆمەڵیک دام و دەزگای دامەزراوەیی، بە سەربەخۆی ئابوری و ئیرادەی سیاسیەوە، بچێتە پای چارەسەری هەموو ئەو پرسانەی بە هەڵواسراوی ماونەتەوە، لەوانەش پرسی کەرکوک، ناوچە کێشەلەسەرەکان، سنور…. تاد.
چاوەڕوان مانەوە بە دیار پێکهێنانەوەی دەوڵەتی عێراقەوە بە ناوەرۆکی قەومی و تائیفی و مەزهەبیەوە، و وە چاوەروان مانەوە بۆ ئەوەی ئەم لایەنە قەومی و دینیانە مل بە سازان و داخوازی پیشکەش کردنی لیستی کوردستانی بدەن، گەمەیەکی بێئاکامەو کیشەی خەڵکی کوردستانیش ئەمانە نییە.
ئۆكتۆبه‌ر: كریكاران وزه‌حمه‌تكیشانى كوردستان چ به‌رژه‌وه‌ندیه‌كیان به‌به‌رنامه‌و داواكانى یه‌كیتى وپارتى و لیسته كوردستانیه‌كان له‌پیكهینانى حكومه‌تى تازه‌ى عیراقدا هه‌یه؟ به‌راى ئیوه خه‌لك ده‌بیت چیبكات و چ خواستیك له‌به‌رامبه‌ر حكومه‌تى عیراقدا به‌رزبكاته‌وه؟
عەبدوڵا مەحمود: وەک لەوەڵامی پرسیارەکانی تردا ئاماژەم پێدا، داوا و داخوازیەکانی لیستی کوردستانی، نەک داواو داخوازی خەڵکی کوردستان نیین، بەڵکە رێگرن لە هێنانە مەیدانی داخوازییە سەرەکی و ریشەییەکانی خەڵکی کوردستان.
ئەگەر بودجەی هەرێم کە ناسیونالیزمی کورد لەناوەند وەری دەگرێت چەند بەرابەریش زیاد بکرێت، دەسەڵاتەکانی هەرێم بەرینتر بکرێنەوە، موچەی پێشمەرگە زیادبکرێت و رەسمیەت بە پێشمەرگە بدرێت وەکو هێزێکی یاسایی، مادەی ١٤٠ وەکو خۆی جێبەجێ بکرێت!! هیچ شتیك لە ژیان و گوزەرانی خەلکی کوردستاندا ئاڵوگۆری بەسەردا نایەت. ئاییندی سیاسی کوردستان، بیناسنامەیی وڵاتی و حقوقی وەڵام وەرناگرێتەوە، ئازادی و ئازادییە سیاسیەکان، مافە فەردی و مەدەنیەکان، دەستەبەر ناکرێن. ناسیونالیزمی کورد لەو بەشەی دەسەڵاتیان بەدەستە کەس دەستی نەگرتوون کەمیشیان لە داهات نییە، کەچی لە ١٩٩١ وە دەسەڵاتیان بەدەستە، کەچی تەماشا بکەن چۆن ئازادی سەرکوت دەکەن، چۆن دەنگ و رەنگی خوازیارانی ئازادی بێئەماو ئەگەر و مەگەر، خامۆش دەکەن. تەماشای مافە فەردی و مەدەنیەکان بکەن، چۆن تائێستا لەسەر خۆشەویستی ژنان کوشتار دەکرێن، جل و بەرگ پۆشین و سەفەر و تەنانەت هەڵبژاردنی شوێنی ژیان، لەمپەریان لەبەردەمە. لەو هەموو داهاتەی لەبەر دەستیانە کاری مناڵان و پیرو پەکەوتەکان، دیاردەیەکی حاشاهەڵنەگرە، موچەی کریکار و کارمەندان لە چاو گرانی بازار، یان بە بەراورد بە موچەی ئەندام پەرلەمان و وەزیرو گزیرەکان، شەرماوەرە.
سەربەخۆی دادگا، پیشمەرگە، پۆلیس، ئاسایش بوونی نییە. هەرێمێک دابەشی دوو جغرافیا و دوو دەسەڵات، کراوە. کەچی درۆی کەرکوک قودس و دڵی کوردستانە بەخەڵکی کوردستان دەفرۆشن. کوردستان دەریای نەوتە و لەگەڵ هاتنی زستان خەڵک موحتاجی نەوت و سوتەمەنییەو بە نرخێکی گران دەست دەکەوێت. بانگەشە و شانازی بە زۆری ملێۆنێرەکانەوە دەکەن، کەچی دەڵین کرێکار لە کوردستان نییە و کوردستان لە رووی ئابورییەوە داوکەوتووە. تا ئێستا بوونی کارەبایەکی رێک و پێک ئاواتی خەڵکییە.
کرێکاران و زەحمەتکێشانی کوردستان نە بە مەزەندە، نە بە بۆچوون و پێوابوون و نەبوون، بەکردەوە ١٩ ساڵە دەسەڵاتی بزوتنەوەی کوردایەتییان تاقی کردۆتەوە، کە دەسەڵاتێکی تاڵانچی و میلیشیایی و دژی کرێکاری و خواستەکانی خەڵکە لە کوردستان و لە گەڵ ناوەندیش نوێنەری هەمان بۆرژوازی چاوچنۆک و حزبی و میلیشیایی کوردە.
خەڵکی کریکارو زەحمەتکێشی کوردستان، هەروەکو هیچ بەرژەوەندیەکی لەگەڵ ئەوەدانییە، کە چوارچێوەی عێراقیکدا بمێنیتەوە و بە جیا لە کریکاربوونی هاوڵاتی خاوەن مافی یەکسان نەبێت، ئاواش هیچ بەرژەوەندیەکی لەوەدانییە پشتیوانی لە سیاسەت و نەخشەکانی بزوتنەوەی بۆرژوا ناسینالیستی کورد بکات.
کریکار و زەحمەتکێشانی کورد، ئەرک و کاری چارەنووسازی تری ئەوەیە، بەتەواوی ئاسۆی سیاسی و خەباتکارانەیان لە ئاسۆی بزوتنەوەی ناسینالیستی کورد و حزبەکانی جیابکەنەوە و بچنە جەنگی ئەم دوژمنە چینایەتیەیان.
هاوکات کرێکارانی کوردستان، پێویستیان بەوەیە کە کۆسپی سەرەکی بەردەم خەباتی چینایەتی خۆیان، کە چارەسەرنەکرانی کێشەی سیاسی خەڵکی کوردستانە، بە پێشرەوایەتیکردنی بزوتنەوەو خواستی جیاکردنەوەی کوردستان لە عێراق، بەکردەوە نیشانی بدەن، کە بۆرژوازی قیافەتی چارەسەری کێشەی خەڵکی کوردستانی نییە و بە ناحەق بە ناوی خەڵکی کوردستانەوە، مامەڵەو سات و سەودا دەکات.
چینی کریکاری کوردستان، بە رێکخراوکردن و یەکگرتووکردنی ریزەکانی خۆی لەسەر ئاستی سیاسی و رێکخراوەیی حزبی جەماوەری خۆیدا و دەرکەوتنی وەکو قوتبێکی سیاسی بەهێز و بە راکێشانی پشتیوانی بزوتنەوە حەقخوازە کۆمەڵایەتیەکانی وەکو بزوتنەوەی لاوان و ژنان و…تاد، دەتوانێ لەکێشمەکێشی نیوان بەغداو هەرێمدا، نوێنەرایەتی واقعی خواستەکانی خەڵکی کوردستان بکات، بەمەش دەتوانێ بزوتنەوەی ناسیونالیستی کورد بێکارە بکات و لەساحەی سیاسیدا پەراوێزی بخات.
چینی کریکاری ریکخراو یەکگرتووی کوردستان، لەهەموو نەبەردو کێشمەکێشێکی نەبەردە چینایەتیەکانی خۆیدا، دەتوانی پشتیوانی چینی کریکارو ئازادیخوازی ناوچەکەو دنیا بەدەست بهێنێ.
چینی کرێکاری کوردستان دەبی بە جیا کە خەباتی رۆژنەو ئابوری خۆی، ئامادەی نەبەردە سیاسیەکانی کۆمەڵگا بێت، نەخشی رزگاری رابەری کۆمەڵگا لە خۆی نیشان بدات. ١٣-١٠-٢٠١٠
