چاوپێکەوتنێک لەگەڵ عەلی زەڵمی لەمەڕ بەهاری عەرەبی

گفتوگۆی چەمکی ئازادی و شۆڕشی ناتوندوتیژی و نائایدیۆلۆژی

پ١: دەكرێ‌ بڵێین شۆڕشەكانی بەهاری عەرەبی بەر لەدیكتاتۆرەكان شۆڕش‌و توڕەبوون بوو لەو فۆرمەی لەدەوڵەت كە زیاتر لە نیو سەدەیەیە سەپێنراوە بەسەر خەڵكی ئەم ناوچەیەدا؟ واتە دەشێ‌ بڵێن ئەو هۆشیارییە لەپشت شۆڕشەكانەوە كاردەكات هۆشیاریەكی قوڵترە لەوەی بەتەنها بەكەوتنی دیكتاتۆرەكان كۆتایی پێبێت‌و لەدامەزراندن‌و فۆرمەڵەكردنی دەوڵەتێكدا بەردەوامی بەخۆی بدات كەوەك سپینۆزا بەرلە چەند سەدەیەك بەمجۆرە وەسفی دەكات: ئامانجی گەورەی دامەزراندنی دەوڵەت سەروەری یان ترساندنی خەڵك نییە، بەڵكو ئامانجی گەورەی دەوڵەت ئازادكردنی تاكە لەترس‌و ئازادكردن‌و رەخساندنی دۆخێكە تیایدا داهێنان بكەن‌و خۆیان بدۆزنەوە، نەوەك ونبكرێن‌و پێشێلبكرێن؟
وەڵام: ئەم پرسیارە راستەوخۆ پەلکێشی گفتوگۆی لانی کەم سێ چەمکی گرنگمان دەکات : شۆڕش ،ئازادی و دەوڵەت. لە  سێ دەیەی ڕابردوودا کۆمەڵە گۆڕانکاریەکی گرنگی سیاسی، ئابوری و سۆسیۆکلتوری وا روویانداوە ؛ کە چ لەڕووی ئەکادیمی و تیۆریەوە و چ لە ڕووی پراکتیکیەوە پێناسە کۆن و تەقلیدیەکان بۆ هەریەک لەو سێ چەمکەی ئاماژەمان پێکردن گۆڕانیان بەسەردا هاتوە و ماناو ئاماژەی نوێان لەخۆگرتوە. بۆ نمونە لەڕووی سیاسیەوە هەڵوەشاندنەوەی یەکیەتی سۆڤیەتی جاران و  ڕمانی دیواری بەرلین و هەردوو جەنگی کەنداوی هاوپەیمانان دژی عێراق و پاشان رووداوی یانزەی سێپتمبەر،  لەڕووی ئابوریەوە  گەشەسەندنی بێشوماری کۆمپانیا فرەڕەگەزەکان بڵاوبونەوەی بەرهەمەکانیان لە سەرتاسەری جیهاندا و زۆربونی ویستی مەسەرەفگەری (consumerism ) و هەروەها پتەوکردنی یەکییەتی بازاڕی ئەوروپی و یۆرۆ و لەڕووی کەلتوریەوە مردنی شازادە دیانا لەساڵی ١٩٩٧ لەپاریس و ڕاپەڕینی گەنجانی چین ساڵی ١٩٨٩ کە بە خۆپیشاندانی  مەیدانی تیانامین ناسراوە. بە دەربڕینێکی دیکە ئەمانە هەموویان لە دیاردەیەکدا کۆدەبنەوە کە ئەویش بە گڵۆبالیزەیشن ناسراوە، ئەم ڕووداوگەلەو زۆرێکی دیکەش هاوشێوەیان سنوری ناوچەی و دەوڵەتیان بڕی و بوونە جیهانی. دەرئەنجامەکانی ئەم ڕووداوانە  یان پاشهاتەکانیان هۆکاری لەباربوون بۆ بیریاران بۆ پێناسەکردنەوەی ئەو سی چەمکە شۆڕش و ئازادیەکان و دەوڵەت. گەر وردتر قسە بکەین یان بە نمونەیەک مەبەستەکەمان ڕوونبکەینەوە؛ ڕاپەڕینە جەماوەریەکانی وڵاتانی ئەوروپای رۆژهەڵات کە بە کەوتنی کۆمینیزم و بلۆکی ڕۆژهەڵات  ناو دەبرێت بەلای کۆمەڵناس و تیۆریستەکانەوە بە خەباتی نوێی مەدەنی ئەژمێردرێت و گۆڕانی گەورەیان بەرپاکرد لە ناوچەکەدا سیاسی و کۆمەڵایەتیەوە. ئەم ڕاپەڕینە جەماوەریانە دژی دەسەڵاتە تۆتالیتارەکانی وڵاتانی کۆمینیزم لەهەریەک لە پۆڵەنداو ئەڵمانیای رۆژهەڵات و بولگاریا و چیکۆسلۆفاکیای جاران و ڕۆمانیا سەرکەوتنی گەورەیان بەدەستهێنا و روخانی چەندین دیکتاتۆری ماوەدرێژی بەدوای خۆیدا هێنا، لەهەمووی گرنگتر کە جێگای ئاماژە پێکردنە لەتەواوی ئەو وڵاتانەدا جگە لە رۆمانیا هەر هەموو شۆرشەکان بە شۆڕشی ناتوندیژی ناودەبرێن ، فۆرمی نوێی خەبات سەریهەڵدا. ئەو بزاڤە جەماوەریانە وێستگەیەکی گرنگی مێژووی بوون ؛ بەتایبەتی مۆرکە ناتوندوتیژەکانیان بوویە مایەی تیڕامان و سەرنجی بیریاران و چاودێرانی سیاسی لەوێشەوە پێناسەی نوێ بۆ شۆڕش گەڵاڵە بوو. هاوکات لە تبت و چین ( ڕاپەڕینی مەیدانی تیانامین) و بۆرما هاوشیوەی وڵاتانی بلۆکی رۆژهەڵاتی جموجوڵی کۆمەڵایەتی گرنگ بۆ وەدستخستنی ئازادیەکان روویدا. تێزەکانی جین شارپ لە کتێبی ‘ لە دیکتاتۆریەوە بۆ دیمۆکراسی ‘ بە یەکێک لەو هەوڵە ناوازانە دەژمیردرێت بۆ خویندنەوە و قسەکردن لەسەر شۆڕشی ناتوندوتیژی؛ شارپ ئەم کتێبەی بۆ چالاکوانەکانی بۆرما نوسیوە ساڵی ١٩٩٣ دا  وەک نەخشەرێگایەک بۆ گرتنەبەری ریگای ئاشتیانە بۆ دەربڕینی نارەزایی و چالاکی مەدەنی.  بەڵام چونکە ئەو سەرووەختە لە چەندین  وڵاتی رۆژهەڵاتی ئەوروپا و رۆژهەڵاتی باشوری ئاسیا تەوژمێکی  ڕاپەڕینی جەماوەری و گۆڕانی دەسەڵاتی سیاسی هاتبوە ئاراوە.  ئیدی کتێبەکەی شارپ پێشوازیەکی ئێجگار گەورەی لێکرا بگرە وەک (بایبڵ)ی شۆڕشی ناتوندوتیژی ناوی دەرکردو بۆ زیاتر لە ٣٠زمانی جیهان وەرگێڕدرا.
کەواتە دەگەینە ئەو دەرئەنجامەی کە ئەوەی ڕودەدات لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و کەوتنی دیکتاتۆر دوای دیکتاتۆر کە ‘بەهاری عەرەبی’ ناسراوە ؛لانی کەم  سێ ڕەهەندی گرنگ و پڕ بایەخی هەیە ئەویش گۆرانکاریە لەتێگەیشتن لەو سێ چەمکەی باسمان لیوەکردن لەسەرەوە. بە مانایەکی تر سەرهەڵدانی جۆریکی دیکە لەهۆشیاری تاک و گروپەکان کە گەر بەهەر هۆیەک بوبێت کەمتر بەرچاو کەوتوەپێشتر لە کۆمەڵگایانەدا؛ کە بە کۆمەڵگەی عەربی و ئیسلامی دەناسرین. بەڵێ، بەهاری عەرەبی پێیوتین شۆڕش ماناو مەدلولی نوێی هەیە ، گرنگترینیان شۆڕشی ناتوندوتیژی، شۆڕشی بێ ئایدۆلۆژیا و قارەمانی نەتەوەیی و کاریزمی وە هەروەها شۆڕشیک کە پێشتر لە رێکخستن و کۆبونەوە و شانە حیزبەیەکاندا نەخشەی بۆ دانەڕێژراوە بەڵکو لە ئەزموونی خەڵکەوە سەرچاوەی گرتوە، خەڵکی ڕەشۆکی، برسی، بێکار بەڵام هوشیار و خویندەوار نەک تەنها ئاراستەکراو( بەکەمێک تەحەفوزمان بۆ ئەوەی دوایی). پاشان چەمکی دەوڵەت و بەتایبەتی دەوڵەتی نەتەوەیی وردتر ئەو مۆدیلەی لە فۆرمی دەسەڵاتی تۆتالیتاری و نوخبەوی کە لەناوچەکەدا هەبوو ؛ بەم گۆرانکاریانەو لە هەژموونی ئەم ڕاپەڕینە جەماوەریانەدا ئەویش دیسان ماناو فۆرمی تر لەخۆدەگرێت. ملکەچ نەبوونی سوپای تونس و میسر بۆ بن عەلی و موبارەک گورزێکی ئجگار گەورەبوو لە دەوڵەت بە مانا کلاسیکی و باوەکەی، پاشان چڕبونەوەی خۆپیشاندەران لە هەرێمێک و دەسەڵات لە جێگەیەکی تر وەک بنکەی سەرەکی شۆڕشگێڕەکان لە بنغازی و قەزافی لە تەرابلوس، مانای یەکیەتی خاکی نەهێشت. ئیدی ئەگەری دروستبونی دەوڵەت هاتەگۆرێ لەدەرەوەی سنوری ئاگرو ئاسن، سوپای خوێناوی وسەرکردەیەک بە شەرعیەتی شۆڕش خۆی بسەپینێت، حزبی قائد و هتد. وەک لە پێشەوە باسمانکرد خودی پرۆسەی جیهانگیری بە تۆڕەکانی پەیوەندیکردن و بەتایبەتی تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان، ئاسانی هاتوچۆ، میدیا، چیدی هاوڵاتیان بەتەنها هاوڵاتی دابڕاوی جوگرافیایەک نین تیایدا زانیاری و هەواڵ وەک ژەم و جورعەی دەرمان بەسەریاندا ببەخشرێتەوە. بەڵکو هاوڵاتیان بەستراونەتەوە بە جیهانەوە ، کۆمینکەیشن لەتەک تەواوی دونیادا دەکەن و کارتێکەرو کارتێکراو دەبن لەیەک کاتدا. دواجار سێهەم رەهەندی ئەو شۆڕشانە بریتیە لە ئازادیەکان ، ئازادی وەک چەمکێکی فەلسەفی و سیاسی گفتوگۆی زۆری لەسەرە و هەروا سانا نییە پێناسەی بکەیەن و بیریاران هەردەم وەک چەمکێکی ئاڵۆز و کێشەدار سەیریان کردوە. بەڵام ئەوەی پەیوەندی بەم باسەی ئێمەوە هەیە وەک ڕەهەندێکی تری گرنگی ڕاپەڕینەکانی بەهاری عەرەبی،ئیدی ئەوە دواجار هەمووی جەنگی ئازادیە و مرۆڤەکان کە تاهەنوکە ئەو مافە گرنگەیان لێ زەوتکراوە ئەمێستا  کاتی گێڕانەوەیەتی. بە مانایەکی تر ئەم شۆڕشانە جارێکی تر چرپاندی بەگوێماندا کە ئازادی بەهایەکی یونڤرساڵە، بەهای مرۆڤە بە هەموو رەنگ و زمان و جوگرافیاکانەوە. تۆماس جیفریسەن پێیوایە ‘ کاتێ هاوڵاتیان لە دەسەڵات دەترسن ، ئیدی ئەوە دیکتاتۆریەتە ، بەڵام کاتێ دەسەڵات لە هاوڵاتیان دەترسێ ئیدی ئەوە ئازادیە’. هەربۆیە ڕایەک هەیە کە دەڵێت لەکوێ ئازادی بوو ئەوە نیشتمانی منە، چیتر گەنجێک بەخۆی و لاپتۆکەیەوە ڕازی نابێت ئازادیەکانی پێشێل بکرێن بەناوی پیرۆزی نەتەوەو یەکپارچەی دەوڵەتەوە. ئەوەی هەموان شایەتی بووین لە گەرمەی خۆپیشاندانەکاندا هوشیاری تاکە بۆ وەدەستهێنانی ئازادیەکانی، ئازادی دەنگدان، ئازادی ووتن، ئازادی کارکردن و بەشداری سیاسی،بەڵام بەبێ ئاراستەی حزبی و ئایدیۆلۆژی کە پێشتر تەنها ئەم مۆدیلە لە بەشداری سیاسی باوبوو لەم دەڤەرەدا.

پ/ عەدالەت‌و یەكسانی‌و دژایەتی گەندەڵی‌و گێڕانەوەی مافی ماف زەوتكراوان داواكاری سەرەكی شۆڕشگێڕەكان بوو، ئایا ئەم جۆرە لەشۆڕشگێڕ‌و ئەم جۆرە لەخواست ، ناشێت تەوەقووعی ئەوەی لێبكرێت كە مافی چارەی خۆنوسین بۆ نەتەوەی كورد بەڕەوا ببینێ‌؟ یان لانی كەم دژایەتی راگەیاندنی دەوڵەتی كوردستانی نەكات؟
وەڵام: ئەم پرسیارە دەمانخاتە بەردەم پرس و نیگەرانیەکی قووڵەوە لە ئانوساتی کۆتایی ئەو شۆڕشانە لە وڵاتە تۆتالیتاریەکاندا کە مێژوویەکی خوێناویان تۆمارکردوە لەمەڕ زەوتکردن و چەوساندنەوە مافی کەمینەکان. پرسیارەکە ئەوەیە ئایا شۆڕشگێڕەکان شۆڕشیان بۆ جۆرێک لە ئایدیۆلۆژی تایبەت و گروپێکی ئاینی، نەتەوەیی یان ئیتنیکی تایبەت کردوە یان ئەمە خەباتی مەدەنی و هاوڵاتیبوونە؟ وەک لەوتارێکمان لە ژمارە 784 هاوڵاتیدا بڵاوکرایەوە، ئاماژەمان بەوجۆرە لە نیگەرانی کردوە و پرسی ئەوانی تر و کەمینەکانمان وروژاندوە و لە هەریەک لەو وڵاتانەدا کە بە هۆمۆجینیەت ناسراون واتە پێکهاتەی کۆمەڵگاکەی فرەڕەنگە. بەداخەوە پێکدادنی قبتیەکان لە میسر لەتەک پۆلیسدا هەرپاش ماوەیەکی کەم لە کەوتنی موبارەک ئاماژەیەکی ترسناکی داین بەگوێدا لەمڕوەوە، بەهەمان شێوەش بارگرژی و نیگەرانی تیرەو خێڵەکانی بیابانەکانی لیبیا. هەروەها هیچ گەرەنتێک نییە کوردانی سوریا بێ کێشە بن لەدوای ڕوخانی ئەسەد، لەکاتێکدا هەر لەسەرەتای دامەزراندنی ئەنجومەنی نیشتمانی سوریا کە لە تورکیا پێکهێنرا،  ئیخوانەکانی سوریا گلەییان لە رۆڵی کورد هەبوو، ئەمە نەک بەو مانایە ئێمە مانەوەی ڕژیمی ئەسەدمان پێ باش بێت هەرگیز نەخێر. بەهەرحاڵ وادەزانم هێشتا زووە بگەینە جۆرێک لە دەرهاوێشتەو دەرئەنجام لەمەڕ مامەڵەی ئەو دەسەڵاتانەی لەپاش شۆڕشەکانەوە دێنەسەر حوکم، چونکە خودی قۆناغەکە ڕاگوزارییە و پاشان هێشتا مۆتیڤە سەرەکیەکانی شۆڕش نازانین یان لانی کەم ئاراستەکانی ڕوون نییە. ئەوەی بیریاران و چاودێران دڵیان پێخۆشە بزاڤیکی هوشیاری چەکەرەی کردوە و ویستی ئازادی و مافی یەکسانی هاوڵاتیبوون پانتای گەورەی داگیرکردوە لەو شۆڕشانەدا، بەڵام لەهەمان کاتدا نیگەرانی بیریاران و چاودێرانیش دیسانەوە لەمەڕ دۆخی پاش شۆڕشە و مەشهەدی سیاسی وڵاتانی دوای سەرکەوتنی شۆڕشەکان. ئەوەی وا دەزانم هەموو بیرمەندو ئازادیخوازێکی دونیا پێ لەسەر دادەگرن ئەوەیە نابێت چیدی بەهیچ بیانوێک ڕەوایەتی بدرێت بە دەسەڵاتێکی دیکتاتۆر و نادادپەروەر بۆ درێژەدان بە سەرکوتکردن،ئیدی هەر گریمانەیەک لە ئارادا بێت.

پ/ وەك روونە لەزۆربەی وڵاتانی راپەڕیودا هێزە ئیسلامیستەكان براوەی هەڵبژادنەكانن، ئایا ئەمە ئایندەی ئەم ولاتانە رووبەڕووی مەترسی دەكاتەوە ، لەو روەوە كە ئەو هێزانە داخراوە‌و شمولین ، وەك هەندێك رایان وایە؟ یان بەپێچەوانەوە ئەو هێزانە لەبەر ئەوەی خۆیان رووبەڕووی ستەمبونەتەوە لەلایەن سیستمە تاكڕەوەكانەوە، بیر لەدوبارەكردنەوەی كردەی جەلادەكەیان ناكەنەوە؟ یان بەپێچەوانەوە هەمیشە قوربانییەكان دەبنە كۆپی جەلادەكانیان؟
وەڵام/ هەرچەندە ئاسان نییە پێشبینیەکی یەکلاکەرەوە بکەین بۆ دۆخی سەقامگیری دوای ئەو ڕاپەڕینانە ؛ئەگەرچی لەهەندێ لەو وڵاتانەی شۆڕش تیایاندا ڕوویداوە باڵە ئیسلامیەکان براوەی یەکەمی هەڵبژاردنەکانن. بەڵام ئەوەی ڕوونە ئەوەیە کە مۆتیڤەکانی شۆڕش و کاراکتەرەکانی شۆڕشەکان زۆربەی جار دیارخەری دەرئەنجامەکانی شۆرشە؛ئەوەی بینیمان کەس نەهات بڵێ ئاین لاوازبووە دەبێت بیبوژێنینەوە، هیچ دروشمیکمان نەدی داوای تەتبیقی شەریعە بکات داوای پۆشینی سەرپۆش بکات داوای حەرامکردنی مەی بکات هتد. یان بە پێجەوانەوە داوایی رووتکردنەوەی ئافرەتان بکات داوای کردنەوەی یانەی شەوانە و باڕ بکات.  پاشان کارەکتەرەکانی شۆڕش بەپێجەوانەی مۆدیلی حزبی و دنەدانی ئایدیۆلۆژی بۆ هاتنە سەر شەقام ؛ بە گشتی کارەکتەری ئاسایی کۆمەڵگەبوون ، پیشەورە بوون، گەنج بوون، ئافرەت و لادێی و شاریی بوون نەخوینەوارو مامۆستای زانکۆ بوون هەروەها ئیسلامی و چەپ و عەلمانی و سەربەخۆ بوون. واتە یەک شت هەموانی کۆدەکردوە ئەویش خەمی گۆڕان و دژایەتی کردنی ناعەدالەتی و ستەمی دەسەڵاتە تاکڕەو شمولیەکان کە زۆربەیان خۆی لە بنەماڵەیەکی فەرمانڕەوەدا دەبینیەوە.  بۆچونێک هەیە کە پێ وابوو چارەنوسی شۆڕشی میسر وەک شۆڕشی گەلانی ئێرانی لێدێت لە کۆتایی هەفتاکانی سەدەی ڕابردوو، بەڵام  زیاتر  لە چەند ڕوویکەوە ئەکرێت ئەم بۆچوونە رەتکەینەوە. لە هەمووی گرنگتر باردۆخی ئێستای میسر زۆر جیاوازە لە هی ئەو کاتەی ئێران چ لەسەر ئاستی ناوچەیی وچ لەسەر ئاستی جیهانی. پاشان  خومەینی وەک قارەمانێکی موعەلەبکراو و ئامادەکراو  کە جڵەوی شۆڕشەکەی پێسپێردرا، وەک هەندێک چەند لایەنێکی نێودەوڵەتی پێ تۆمەتبار دەکەن بە دزینی شۆڕشی گەلانی ئێران.  خۆشبەختانە خومەینیەکان لێرە وونن ، پاڵەوانی نەتەوەیی، رەمزی ئاینی ، سەرکردەی سەربازی  و کاریزمی وینەی ( کاسترۆ و ناسر و قەزافی، موبارەک هتد) لێرە بەدەرناکەون.
وەک ئاماژەمان پێدا نابێت بەهیچ بیانوێک رێگە لە ئیرادەی هاونیشتمانیان بگیرێت بۆ وەدەستهینانی خواستەکانیان ، وا دەزانم گەورەترین وانە ئەم شۆڕشانە فێریان کردین ئەوەیە ڕێگە بدرێت گەل هەموو هێز و بەرنامەیەکی سیاسی تاقیبکاتەوە. چیتر لەم سەردەمەدا نە شەرعیەتی شۆڕشی و نە پیرۆزی ئاینی بۆ دەسەڵات دادی کەس نادات بۆ قۆرخکردنی دەسەڵات و پاوانکردنی و بەخشینەوەی بەسەر لایەنگرو بنەماڵەکەیدا. پێم وایە و ئومێدشم وایە لەم هەلومەرجەی ئێستادا و بەو کرانەوە جیهانیەی هەیە ئیدی ئازادی وەک بەهایەکی یونڤێرساڵی هیچ گەل و نەتەوەیەک بەتایبەتی نەوی نوێ سازشی لەسەر ناکەن و چیدی ئەم دەسکەوتە مەزنە نابێتە قوربانی و بە پاساوی  هەر ئایدۆلۆژیایەک بە ڕاست و چەپ و ئاینی و نائاینیەوە لە هاوڵاتیان زەوت ناکرێت.

پ/     ئیسلامیزبوونی دەسەڵات لەوڵاتانی ناوچەكە‌و دەورەبەر چۆن دەكەوێتەوە لەسەر ئایندەی كوردستان ، بەتایبەت لەو روەوە كە هێزە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان زیاتر نەتەوەیی‌و عەلمانین ؟ ئایا سەركەوتنی ئەو هێزە ئیسلامییانە نابێتە هۆی بەهێزبوونی پێگەی ئیسلامیەكانی كوردستانیش؟
وەڵام/ هەر هێزێکی سیاسی یان کۆمەڵایەتی بێ ستراتیژیەتێکی ڕوون و ئاشکرا دواجار دەکەوێتە بەر شەپۆلی گۆڕانکاریەکانی دەوربەر، واتە ئاراستەکراو دەبێت تا ئاراستەکەر. بەداخەوە تەواوی هێزە سیاسیەکانی ئەم هەرێمەی ئێمە لەمجۆرو تایپی حزبی سیاسین.  هێزە ئیسلامیەکانیش لە کوردستاندا لەم موعادەلەیە بێ بەرینین، بەڵکو گلەی زۆر لەم هێزانە بەلای ئێمەوە هەردەم ئەوە بووە کە ئەوان تا ئەمدواییەش ئەمرو نەهیان لە شوێنی ترەوە پێدەگەیشت. ئەم بێ بوونی  ستراتیژیەتی خۆماڵی گورزی گەورەی داوە لە کارو پرۆژەی خودی ئیسلامیەکان لەمیانی بەشداری سیاسیان لە دوای ڕاپەڕینەوە، زۆرجار ئەمە وایکردوە گوتارێکی ئاڵۆز و ناڕوون بەرهەمبهێنن. جارێک بیریی  پان ئیسلامزم زاڵ بێت جاریک پان کوردیزم، جارێک سیاسەت و جارێ دەعوە ، جارێ کراوە و جارێ داخراو. هەڵبەتە ئەبێت ئەوە ئیسلامیەکان خۆیانبن چی هەڵدەبژێرن وەک ستراتیژیەتی کارو بەرنامەی سیاسی ئیتر هەر گۆڕانکاریەک ڕووبدات لە ناوچەکەدا ئەمان بەبەرچاو ڕوونیەوە مامەڵەی لەتەک دەکەن نەک کێرڤی کراوە و داخرانیان ببەستنەوە بەوەی گەر لە فلانە وڵات ئیسلامیەک سەرکەوت ئەمانیش بەو ئاوازە بخوێنن ئەگەر  ئەمەریکاش لە ناوچەکەدا بوو ئیدی ئاوازی مۆدێرنە بڵێنەوە. بەداخەوە لە سەروبەندی بردنەوەی ئیسلامیەکانی تونس و ئیخوانەکان لە میسر    ئەدەبیاتی ئیسلامیەکان لە میدیاکاناندا بەتایبەتی یەکگرتوو جۆرێک لە شاگەشکەبوونی لێ ئەخوێنرایەوە. هەر بۆ نمونە لە دیداریکی رۆژنامەی چەتردا لەتەک کاک مەمولود باوەمراد رۆژنامە نووسەکە پرسیاری ئەوە دەکات کە ئایا بۆ کۆنگرەی داهاتوی یەکگرتوو پرسی  لابردنی پاشگری ئیسلامی بە ناوی یەکگرتوەوە تا چەند دەوروژێنرێت، لە وەڵامدا بێ سڵمینەوە ئەو بەڕێزە دەڵێت:”  پاش رووداو و گۆڕانکاریه‌کانی به‌هاری عه‌ره‌بی له‌ ناوچه‌که‌دا، وادیاره‌ ئه‌و بابه‌ته‌ش لای خاوه‌نه‌کانی تووشی کاڵبوونه‌وه‌ بووبێ‌”.
بەبڕوای بەندە ئەوەی گەرەکە نەهزەی تونس و پارتی ئازادی و یەکسانی میسر و ئەنجومەنی کاتی لیبیاو یەکگرتوو و کۆمەڵ هەر هێزێکی تر کاری لەسەر بکەن بەهای ئازادی و مافی هاوڵاتیبوونی یەکسان و بەشداری هەمەلایەنەی سیاسیە هەتا رێگە بگیرێت لە دروست نەبوونەوەی رژێمەکانی وێنەی قەزافی،موبارەک، بن عەلی. وا دەزانم نەوەی نوێی شۆڕشەکان باش لەوە گەیشتوون کە ئیسلام وەک ئایدۆلۆژیا چیدی دادی قۆناغی بنیاتنانەوە و سەقامگیریی نادات ، بەڵکو ئیسلام وەک ئاین دەخوات بە قۆناغەکە. ئیسلامی ئایدیۆلۆژی جاریکی تر دەرگا بۆ پەرتەوازەکردنی کۆمەڵگە دەکاتەوە بەناوی بەرەی دیندارو و بێدینەوە، سەندنەوەی مافی هاوڵاتیبوون و بەخشینەوەی وەلاو بەررای ئاینی. پاشان من دژی ئەو بۆچوونە دەوەستمەوە کە تەنها دوو ئەگەری پێشوەختی داناوە بۆ قۆناغی دوایی شۆرشەکان، ئەوانیش یان دەبێت ئیسلامی فەندەمینتالستی یان دیمۆکراسی لیبراڵی غەربی. مۆدیلی ئاکەپەی تورکی کە زیاتر ئاینی بوونی پەیوەستە بەهەندێ بەهای ئاینیەوە نەک ئایدیۆلۆژیای ئاینی تا ئێستا مۆدیلێکی نیمچە سەرکەوتوە،هەر بۆنمونە زۆربەی زانیاریەکان ئەوەمان پێدەڵین کە مافی هۆمۆسیکسوالەکان لە تورکیا زۆرتر پارێزراوە تا وڵاتیکی عەلمانی وەک کرواتیا. کۆتای قسەکانم دینم بە نیگەرانێک یان باشتروایە ناوی بنێم ترسێک وەک ژیژک دەڵێت دوعا دەکەم وا دەرنەچێت، ئەویش ئەخوازم باڵی سەربازی میسر و باڵی ئیخوان هاوسەرگیرێک ئەنجام نەدەن و یاری بە ئازادی گەلانی میسر بکەن، سوپاو سەرانی میسر ئەوەندی تر نوقم بکەن لە گەندەڵی و ئیخوانیش لە ڕیگەی قوتابخانەو یاساوە ئازادیە فەردیەکان زەوتبکەن. واتە ئیخوان لەبەر مانەوەی لە دەسەڵات سازش لە بەهاکانی شۆڕش بکەن و بەناوی پاراستنی ئاسایش یان هەر پاساوێکی تر فۆرمێکی تر لە دەسەڵاتی شمولی و قۆرخکراو بەرهەمبهێنێت.   

تێبینی : ئەم دیدارە لە ژمارە ٧٩٩و ٧٨٠ رۆژنامەی هاوڵاتی دابەزیوە.