Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
كورد و كوردستان، گەلێكى گەورە و نیشتمانێكى فراوانى بێ دەوڵەت

كورد و كوردستان، گەلێكى گەورە و نیشتمانێكى فراوانى بێ دەوڵەت

Closed
by September 4, 2008 گشتی

 كورد و كوردستان، گەلێكى گەورە و نیشتمانێكى فراوانى بێ دەوڵەت
 ئا: مهاجر فارس ناوپردانى، بەكەلۆریۆس لە جوگرافیا

 

به‌شی یه‌که‌م

 كوردو كوردستان هەر لە دێر زەمانەوە خاوەنى مێژووى شارستانى و مرۆڤایەتى بووە، كورد خاوەنى بنەماكانى نەتەوایەتییە وەكو دانیشتوان و زمان و نیشتمان و ئایینى و كەلەپوورو فەرهەنگى تایبەتى و خاوەن دروشمى خۆیەتى …هتد. بۆیە دەڵێین كورد میللەتێكى گەوەرەیە جگە لەوەى  خاوەن بنەماكانیەتى و ژمارەى كورد ئێستا دەكاتە نزیكەى( 50000000) پەنجا  ملیۆن كەس كە بەراورد بكەین لەگەڵ ژمارەى دانیشتوانى دەوڵەتەكان، كە ئێستا نزیكەى 208دەوڵەت هەن لە جیهاندا،  ژمارەى نەتەوەى كورد زیاترە لە ژمارەى دانیشتوانى  185 دەوڵەت بە  بەراورد لە گەڵ یەكە یەكەیان. بە هەمان شێوەش رووبەرى خاكى كوردستان زیاتر لە (540000كم /2 ) زیاتر لە پێنج سەدو چل هەزار كیلۆمەتر چوارگۆشەیە،  رووبەرى گەوەرەترە لە رووبەرى زیاتر 160 دەوڵەت ئەگەر یەكەیەكە بەراورد بكەین یاخود زیاترلە 160دەوڵەت رووبەری هەر یەكەیان  ناكاتە  ئەو رووبەرەى كوردستان هەیەتى، بۆ یە میللەتى كورد  لە مێژووى خۆیدا سەدان شۆرش و داستان و خەباتى نەبڕاوەى  بۆ وەدەست هێنانى سەربەخۆى و ئازادى و پاراستى بنەماكانى نەتەوەیی كردەوە، هەر بۆیە لە مێژووى خۆیدا جەندین دەوڵەت و حكومەت و میرنیشنى پێكهێناوە، وەكو دەولەت(دەوڵەتى  خامازى لە ساڵى 2500پێش زاین تا دەوروبەرى 2300پیش زاین، دەوڵەتى گوتیەكان لە سەدەكانى 22،23ى پێش زاین، وە دەوڵەتى میتانى  لە سەدەى 15،14  وپێش زاین، دەولەتى ماد لە سەدەى حەوت پێش زاین تا سەدەى شەشەم پێش زاین  وە كۆمارى كوردستان( مهاباد )لە ساڵى 1946زاینى…….هتد وەكو حكومەت ( دلفى ،راوى ،ساجى ،سالارى ،مسنونى ،دۆستەكى ،مەریوان، زەند،حكومەتى شێخ محمود ،حكومەت هەرێمى كوردستان ئێراق،….هتد)، وەكو میرنیشین (سۆران،بادینان ،بابان وئەردەلان ،بەدرخان ،بۆتان ……هتد) بەلام بەداخەوە  نەى توانیوە هەریەكێك لە مانە لە سەر پێراگرێ بۆ هەمیشە یاخود پارێزگارى لێبكات بۆ مانەوەوە گەشەكردنى هەر بۆیە ماوەیك بووە دواى لە ناوجوو  ئەوجا بە جەندین هۆكارى جۆراو جۆر بوو بێت  بۆیە تیشك دەخەینە سەر جەند هۆكارێكى بنەرەت كە كاریان كردۆتە سەر لاوازى و  بەرەو پێش نەجوونى  دەولەتێكى پارێزراوى كوردى یاخود دروست كردنى دەولەتێكى بەهێزى كوردى ، ئەمەش وەكو ئەم هۆكارانە( لاوازى هەستى نەتەوایەتى ،داگیركردن و دابەشكردنى كوردستان ،هەڵكەوتنى شوێنگەى جوگرافیاى كوردستان بەگوێرەى دوورو نزیكى لە دەریاوە ، تۆپۆگرافیاى كوردستان (بەرزو نزمی كوردستان ) ،شێوەى هێلى سنورى جوگرافیاى كوردستان ، دواكەوتووى كۆمەڵگاى كوردى لە بوارى ئابوورى و رۆشنیرى وسیاسى وسەربازییەوە،وە ، نەبوونى پشگیرى دەرەكى ودۆست ولایەنگرى كورد  ) بێگومان ئەم هۆكارانە كاریگەریان لە سەریەكەوە هەیە،بەڵكو هەریەكە كاریگەرى راستەوە خۆى هەبووە لە سەر لە ناوچوونى دەستەلاتى كورد لە هەرقۆناغێك و شێوازێك دابووبێت.
 
 یەكەم هۆكارى لاوازى هەستى نەتەوایەتى:-
 لاوازى هەستى نەتەوایەتى هۆكارێكى گەورەوە هەستیار بووە لە سەر لە ناوچوونى دەستەكەوتەكانى كورد هەرچەند كورد لە شۆرش و خەبات نەپچراوە وە بە هەزاران قوربانى و گیانى و ماڵى داوە ، بەڵام بە هۆى نەبوونى هەستى نەتەوایەتى بەهێزو پتەوە بۆتە هۆى  دووبەرەكى ئاژاوەوە شەرى ناوخۆ كەوتۆتە ناو چین و توێژەكان ئەمەش چ بەدەستێوەردانى دوژمنان بووبێت چ زاڵبوونى هەستى ناوچەگەرى و مەزهەبیگەر، وە لە ئێستاشدا بوونى هەستى حزبگەرى بەسەر هەستى نەتەوایەتى ،وە زاڵ بوونى حەزى دەستەڵات و سەرماییە بەسەر هەستى نەتەوایەتى چەندین بەربەستى تر وەكو (نەبوونى زمانێكى یەكگرتوو یان زمانى ستاندەر ، هەبوونى رژێمى دەربەگایەتى ،خۆش باوەڕى، باوەڕ بە خۆنەبوون ،بەكارهێنانى ئاینى لە لایەن دوژمنان بۆ چەواشەكردنى كورد بەبیانووى (جیهاد ) بۆ بەشداریكردنى شەڕێك كەشەڕى كورد نەبوە،  وە یان بەكارهێنانى مەزهەب بۆ مەبەستى چەواشەكردن و خزمەتكردنى ئیمپراتۆرییەتیەكانیان  ، هەر بۆیە كەلێنكى گەورەى دروست كردەوە بۆلە باربردنى هەردەستكەوتێك هەبووبێت. بەداخەوە لە سەردەمى ئێًستا دا ئەو مێژووە تاریكەى كە بەسەر میللەتى كوردا هات بوو  چەندجار خۆى دووبارەكردۆتەوە  بە بێ ئەوەى ئەزموون لە رابردوو وەرگرین  بۆیە پێویستە كورد بە گشتى زۆر  ورد بینانە مامەلە لەگەل دۆسیەكەى خۆى بكات رەچاوى بارى سیاسى و گۆرانكاریەكانى ناوچەى رۆژهەڵات ناوەراست و جیهان بكات.هەركاتێك كورد هۆشیارى نەتەوەى بەهێزبوو ئەوجا دەتوانێت ماڵى خۆى رێك بخات و بەرەوپێش و بەهێزى بكات وە تواناكانى توندوتۆڵ دەبێ بۆ بەرگركردن و پاراستنى كیانى سیاسى و بایەخ دان بە پێشكەوتنى ووڵات ، وە بەرژەوەندیەكانى فراوان و پتەوتر دەبێ لە هەموو بوارێكەوە ، تاوەكو هۆشیارى نەتەوایەتی كورد زیاتر بێت ئەوا تاكەى كوردش  هەستى خۆشەویستى ووڵات و میلڵەتەكەى زیاتر دەبَى و بەمەش زۆرتر خزمەتى نیشتمانى دەكات و  هەوڵ وشەونخونى دەكات بۆ جارەسەركردنى هەر كێشەوگرفتێك كە میللەتەكەى تووشى هاتووە لە پێناوى وەدەستهێنانى سەربەخۆى و بەروپێش بردنى میلڵەتەكە .
   
 دووم هۆكار : داگیركردن و دابەشكردنى كوردستان:-
  ئەم دوو هۆكارە كاریگەرى سەرەكیین بۆلەباربردنى بوارى سەربەخۆى و ئازادى ،بێگومان داگیركردنى كوردستان لەلایەن دوژمنان زۆر بەسەختى بووە تووشى دەیان شورش و سەدان داستان بوون بۆیە زیانى گەورەى مادى و گیان بەركەوتەوە ،كوردیشى بەهەزاران شەهیدى و ماڵ وێرانى و دەربەرى و هەژارى چێژتەوە ،هەر لە دێر زەمانەوە تاكو ئێستا مێژووى كوردى سەدان بڵندى و نزمى بە سەر داهاتە وە بەپێ ئەوە گۆرنكاریانەى  لە ناوچەى رۆژهەڵاتى ناوەراست و جیهاندا روویداوە كارەساترین داگیركارى دەگەرێتەوە بۆ دووسەردەم یەكێَكیان سەردەمى ئیمپراتۆریەتى عوسمانى و سەفەوی  جگەلەوەى كوردستان گۆرەبانى شەرەكانیان بووە  میللەتى كورد گەروەرترین زیانى  بەركەوت  چ لەرووى خاك چ لە رووى مرۆییەوە  بەمەش نەوەستان بەڵكو هەستان بەدابەش كردنى كوردستان و گەڵى كورد سەرەتاى دابەشكردنى كوردستان لە دواى شەرى چالدێرانى لەسالى( 1514 ز)  ئەو شەرەى كەتێایدا سوڵتان سەلیمى یەكەم بەسوود وەرگرتن زالًبوو بەسەر شااسماعیلى سەفەوى دواى ئەوە دابەش كردنى كوردستانبەشێوەیەكى رەسمى لە سالىَ( 1639ز)كەتیایداكوردستانى باكورو باشورو بەر عوسمانیەكان كەوت و كوردستانى رۆژهەڵات بەر ئێران كەوت وە رووبەرى كوردستان  نزیكەى 60% بەر ئیمپراتۆریەتى عوسمانى كەوت 40%بەر ئیمپراتۆریەتى سەفەوى كەوت ، لەم رۆژەدا گەلى كوردستان چاڵى بێبەشكردنى بۆ هەڵكەنرا  بەمەش كورد و كوردستان  بوو بە دوو بەش  ئەمەش هۆكاریكى سەرەكیە بۆ زیاتر لاواز بوونى كورد  لە هەموو بوارێكەوە وە  وەئەركێكى زۆر سەخترى دەوێ بۆ رزگاربوون و و دامەزراندنى دەولەتێكى سەربەخۆ چونكە ئازاد بوون لە دەستى یەك داگیر كەر ئاسانترەو بێ زیانترە لەوەى كە خاوەنى دووداگیركەر یان زیاتر بی ،  لە گەل ئەوەشدا داگیركەر ئاسانتر زال دەبێ و مەرامەكانى باشتر جىَ بەجێ دەكات ، ئەویتریان  دەگەرێتەوە  دواى جەنكى جیهان یەكەم سەردەمى داگیر كارى كوردستان لە لایەن  دەوڵەتە رۆژئاوایەكان جگە لەداگیركردنى خاكى  كوردستان وە  هەستان بە دابەشكردنى ئەم خاك بە پێنچ بەش بەسەر ئەم ووڵاتانە وەكو(توركیا ،ئێران ،ئێراق ،سوریا ،ناوجەى قەفقاز وەكو ئەرمەنستان،ئازەربیجان ،گورجیستان) كە بەم شێوەى كورستان دابەشكرا  41 % بەسەر توركیادا،و  39 %   بۆ  ئێران وە   16 % بۆ ئێراق وە   3 %  بۆ سوریا  وە  1 %  ناوجەى قەفقاز (ئەرمەنستان  ، ئازەربێجان ،گورجیستان) وە  باكورى كوردستان  بۆ توركیا باشورى كوردستان بۆ ئیراق رۆژهەلاتى كوردستان بۆ ئێران رۆژئاواى  كوردستان بۆ سوریا وە باكورى رۆژەهەلاتى كوردستان بۆ ئەرمەنستان،ئازربیجان ،گورجیستان . ئەمەش بە پەیمانى ساكس بیكۆ لە ساڵى 1916 لە نێوان بەریتانیا و فەرنسا و رووسیا( هاوپەیمانان) بەم دابەشكردنە كورد گەورەترین زەرەرى بەركەوت تاكو ئێستاش بەم گرفتە دەنالێنێت  ئەمەش گەورەترینى هۆكارە بۆ دروست نەبوونى دەڵەوتیكى كوردى  لەم سەردەمەدا ، هەروەها كوردى بە بێ هێزى و بێ دەستەڵات و دواكەوتوو مایەوە سات بەسات داگیركەران لە هەولى لە ناوبردنن بە هەرشێوازو سیستەمیك و یاسایێك بێت چ بەگوشتن و  گرتن  چ بەدەربەردكرن و ئاوارەكردنیان لە سەر خاكى باب و باپیران لەگەڵ  ملكەچ كردن بۆ نۆكەرى كردنیان ،وە  دەست بەسەرداگرتنى زمان و خاك و باوەڕ، هەولدان بۆ  لە ناوبردنى بە هەمووشێوازێكى نامرۆڤانە .
  دروست بوونى هەریەكێك لە م ولاتانە لە سەر بنەماى  دكتاتۆرى ورەگەز پەرستى دامەزراون وە تاكو ئێستاش گۆرانكارى بە سەریانەوە نە هاتووە وە هەموویان بەرامبەر بە دۆسیەى كورد یەكگرتوون بەسەدان پلانى لە ناوبردنیان داناوە بۆ لە ناوبردنى شۆرشەكانى كوردى  وە هەر سەرهەڵدانێك بوو بێت وە لە پیلانەكانیشیان بەردەوامن تاكو ئێستا  لە هەر روودانێكى سیاسى دژ بكورد رووبدات وە روودانەكە ج هەرێمى بێت یان نێوەدەوڵەتى بێت وە حكومەتى هەرێمى كوردستانى ئێراق لە مەترسی دایە چونكە نەى توانى وە بە یەكگرتووى و بەهێز دامەزرێت چ لە رووى سیاسى و دبلۆماسى و سەربازى چ لە رووى ئابوورى و رۆشنبیرى وزانستى یەوە جگەلە گەندەڵكارى و نایەكسانى لە بەرێوەبەردنى حكومەتدا ئەوەش واى كردەوە حكومەتێكى لاوازو هەژار بێتەكایەوە ئەمەش بۆتە هۆى نزیك بوونەوەى لە دەستدانى متمانەى گەل بە حكومەت، وە داتەپینى هەستى نەتەوایەتى، بۆیە حكومەتى هەرێم پێویستى بەخۆداچوونەوە و چاكسازى لە هەموو بوارەكان بكات وە نەهێشتنى كێشەى ژێرخانى ئابوورى و بەرەوپێشبردنى هەرێمەكە لە رووى (كشتوكال و بازرگانى و پیشەسازییەوە )ئەمە لەلاێكەوەوە پتەوەكردن و بەهێزكردنى كارگێرى بەرێوەبەردن و  سیاسەت و دبلۆماسیەت گرنگیى دان بە بوارى زانستى و رۆشنبیریەو وە بایەخ دان بە ڵایەنى سەربازییە وە  بۆ ئەوەی لە كاتى تەنگانەو بە تەنیا مانەوە خۆراگرو سەركەتووبێت لە بەرامبەر پیلانى داگیركەران  و روو بەروو بونیان، وە هەروها با حكومەتى هەرێم بناغەێك بێت بۆ دروست بوونى دەوڵەتێكى سەربەخۆى پێشكەوتووى كوردى .
 
 سێیەم: دواكەوتووى كۆمەڵگاى كوردى لە بوارى ئابوورى وسیاسى و رۆشنبیرى و سەربازییەوە ، گەشە كردن و پێشكەوتنى هەر كۆمەلگاێك لە سەرەتاو وە بە شێوێكى سەرەتاى دەستى پێكردەوە  تاوەكو گەیشتۆتە ئاستێكى باشى پێشكەوتن لە هەموو بوارێكەوە بەڵام ئەمانەش بە هۆى چەند هۆكارێكەوە گەیشتوونەتە ئەم ئاستە وەكو ئەم هۆكارانە( سەربەخۆى ، شوێنگەى ستراتیژى جوگرافى ووڵات ، بەپیتى خاك ، ، هەوڵدان و شەونخونى كۆمەلگا بۆ پێشكەوتن و هۆشیارى ، …..هتد)  بوارى سەربەخۆى هۆكارێكى كاریگەرە بۆ پێشكەوتنى كۆمەلگا جونكە كۆمەلگا سەربەخۆ دەتوانیت هەموو چاڵاكیەكانى خۆى بەشێوەێكى زیاتر و باشتر كارەكانى راپەرێنێت بەمەش كۆمەلگایكى مەشق كراو بە ئەزموون دێتەكایەوە لە بوارى چالاكیەیە جیاوازەكانى بەهۆى ئەوەوە بوارى پێشكەوتن وئاودانى گشت وولًات دەگرێتەوە،  . بەڵام میللەتى كورد دواى رووخانى دەولەَت ماد سەربەخۆى تەواوى بە خۆەوە نەدیوە ، لەگەل ئەوەش كورد بە دەیان جار تووشى داگیركردن و ماڵ وێرانى هاتووە ئەمەش گەورەترین هۆكارە بۆتە هۆى  دواكەوتووى كۆمەڵگاى كوردى لە بوارى ئابوورى وسیاسى و رۆشنبیرى  سەربازییەوە جونكە داگیركەر هەمووكاتێك هەوڵى لە ناوبردنى هەر پێشكەوتنێك هەبى دەدات چگە لەوە بەكارهێنانى سیاسەتى توندو تیژى بۆ جەوسانەوە بەندكردنى كۆمەلگا بە دواكەوتووى و هەژارى وە هەرواها داگیركردن و دابەشكردنى كوردستان گەورەترین كۆسپە بۆ پێشكەوتنى كۆمەلگاى كوردى لە هەموو بوارێكەوە لە سەردەمى ئەمرۆدا  ، وە هەروها فاكتەرى جوگرافی هۆكاركە ترە بۆ دواكەوتنى كۆمەلگاى كوردى جونكە سروشتى خاكى كوردستان بە ناوچەێكى شاخاوی سەخت و دژوار دادەنرێت لەگەل ئەوەش دا خراپى رێكاوبانى ناوچەكان وە لە لاێكى ترەوە كوردستان نەكەوتۆتە سەررێگەیەكى سەرەكى بازرگانیەوە ئەمەش بۆتە هۆى گۆشەكیرى و دووەرە پەرێزو تێكەل نەبوونى  هۆزو تێرەكانى ناوچەكان كوردستان لەگەل یەكترى و وە دووركەوتنەوە بێ ئاگابوون لە هەر پێشكەوتنێك و لە هەر قۆناغێكدا  كە  لەدەورو بەرى ووڵات و جیهانە هەبووە ، لە لاێكى دیكەشەوە وە  بەهۆى كەمى رووبەرى دەشتاى لە ناوچەى شاخاوییەكانى كوردستان بۆتە  هۆى كەمى نیشتەجى بوونى دانیشتوان بەمەش دەبێتە كەمى فروانى چالاكى ئابوورى  وەكو ( گشتوكالى فراوان و پێشكەوتوو ، بازارو بازرگانى ، پیشەسازى) بۆیە شارى گەوەرەى تێدا دروست نەبوون وە شارستانێكى گەوروە نە هاتۆتە كایەوە  وە هەروها گەشە كردنى شارستانیەت بەپێ بارودۆخى كوردستانەوە گۆراوە سەرەراى ئەوى كە كوردستان دەكەوێت ناوچەى رۆژهەڵاتى ناوەراست  كە ئەم ناوچە بە یەكەم  نیشتمانى مرۆڤ  دادەنرێت وە ووڵاتەكەمان كە خاوەن كۆنترین شوێنى ئاودانى رۆژهەلاتى ناوەراست دادەنرێت وەكو گوندى (چەرمۆ) كە دەكەوێتە شارى كەركوك وە هەروها سەرەتاى پەیدابوونى شارلە كوردستان دەگەرێتەوە بۆ كۆتایی سەدەى چوارەم و سەرەتاى سەدەى سێیەم پێش زایین ، وەك وە شارەكانى (ئەربیل _هەولێر ) و (ئەربخا_كەركوك) ….هتد وە شارى هەولێر بە یەكێكە لە شارە گۆنەكانى جیهان دادەنرێت وە ئێستا كوردستان خاوەنى زیاترى (33) پارێزگاو (240)قەزاو (528) ناحیەوە وە زیاتر لە (30000) گوند هەیە بەڵام لە رۆژگارى ئەمرۆ دا كوردستان لە زۆر رووە وە گۆرانكارى بەسەروا هاتووە ج لەرووى ئاودانى و شارستانیەوە ج لە رووى  ئابوورى و سیاسیەوە بەڵام بەهۆى بەهێزبوونى داگیركەران لە هەموو لاێنێكەوە گەڵى كوردیان هەر بەندكراوى لە ژێردەستى خۆیان دا هێشتۆتەوە هەرلە بەر ئەمەش گەلى كورد نەیتوانیوە لەم سەردەمە دا لە هەموو بارێكەوە گەشە بەخۆى بدا بەگشتى (ئابوورى وسیاسى و رۆشنبیرى ) وە بەتایبەتیش لە رووى تەكنیكى وئەكادیمى سەربازییەوە خۆى بەهێزو پتەوە بكا بەرگرى و پارێزگارى لە خاك و میللەت بكات وە دەسكەوتی سیاسیی بۆ خۆى مسۆگەر بكات   .
 
 چوارەم :- هەڵكەوتنى شوێنگەى جوگرافیاى كوردستان بەگوێرەى دوورو نزیكى لە دەریاوە:- وە شوێنگەى جوگرافی كوردستان دەكەوێتە باشورى رۆژئاواى كێشوەرى ئاسیا وە ،وە سنورەكەى لە باكورەوە لەگەڵ ئازربایجان و ئەرمینیا وتوركیا دایە، لە باشورەوە ئێران وكەنداوى فارس، لە رۆژهەڵاتەوە ئێرانە ، لە رۆژئاواشەوە عێراق و سوریایە ، وە كوردستان بەشێكى ئەو ناوچەیە پێك دێنێت كە پێ ى دەووترێت رۆژهەڵاتى ناوەراست، وە ناوچەى رۆژهەڵاتى ناوەراست بەگشتى شوێنگەێكى ستراتیژى و بایەخدارى هەیە لە جیهاندا وە هەروها شوێنگەى جوگرافى كوردستان لەبەگوێرەى فەلەكیەوە لە نێوان هێلى پانى نیمچە گۆى زەوى  (30_41)ى باكوروە هێلى درێژى (36_52)ى رۆژهەڵاتدایە كە كوردستان كەوتۆتە بەشى باشورى ناوچەى سازگارى باكورى نیمچەگۆى زەوى ئەمەش رۆڵێكى بەرچاوى هەیە لە سەر ئابوورى كوردستان  . وە هەڵكەوتنى شوێنگەى جوگرافیاى هەر ووڵاتێك بەگوێرەى دوورو نزیكى لە دەریایەوە كە شوینَنى ووڵاتەكە دەریابێت یان ووشكانى  ئاسەوارى (ئابوورى وسیاسى) لێدەكەوێتەو ، چۆنكە ئەو شوێنە كەسیێتیەكى تایبەتى دەبە خشێت بەو یەكە سیاسیە ،سیاسەتەكانى دەوڵەتەكە بەرو شوێنكى دیاركراو ئاراستە دەكات .وە كوردستان لە رووى دوورو نزیكى  لە دەریاوە كە خاكى كوردستان لە دەورپشتیدا چەند دەریاو دەریاچەى هەن وەك دەریاى رەش و دەریای سور وە دەریاچەى قەزوین (خەزەر) ئەوانە لە كارتێكردنى ئاووهەواى بترازىَ كاریگەرى ئەوتۆ لە كوردستان ناكەن بەڵام دیارە سنورى جوگرافیاى كوردستان بەشێكى كەمى كەوتۆتە سەر دەریاوە لە باكورى رۆژئاواى كوردستان هەروەكو چەندین كیلۆمەتر كەوتۆتە سەر كەنداوى ئەسكەندرونى لە دەریاى ناوەراست و وە هەروا لە باشورى كوردستانیش چەند كیلۆمەتریك كەوتۆتە سەر كەنداوى فارس ئەمەش كارگەرێكى زۆر لە سەركرانەوەى كوردستان نیە بەرووى جیهانەوە بۆیە كوردستان بە وولاتیكى داخراو دادەنرێت ئەمەش هۆكارێكى كاریگەر لەسەر بىَ هێزبوونە بنەماكانى دروست بوونى دەوڵەتەى سەربەخۆى هەیە چونكە كۆمەلگە بە گۆشەگیرو دواكەوتوو لە بوارى ئابوورى و سیاسى و رۆشنبیرى  دەهێڵێتەوە، وە دەبێتە هۆى كە كورد نەتوانیت سودلە  شارستانیەتى دەرەوە وەرگرێت بەمەش بەربەست لەسەر گەشەكردن و پێشكەوتنى كۆمەڵگە دەبێ، وە داگیركەران ئاسانتر دەتوانن كورد سەركووت و بەندكراو بكەن وە رێگرى دەكەن لەسەر كرانەوەى كورد بەرووى جیهانەوە  وە هەورها خالێكى بىَ هێزیشە لە سەر هەرجۆرە دەستەڵاتێكى كوردى هەبووبێت یاخود بێتەكایەوە چونكە ناتوانێت پەیوەندى سیاسى و ئابوورى و رۆشنبیرى ….هتد  راستەوەخۆ دروست بكات لەگەڵ دەروە بۆ بەهێزبوون و پشت نەبەستن بەداگیركەران ، وە هەروها دەولەتە ناوەكیەك_بەندكراوەكان _كێشەى ئابوورییان هەیە چۆنكە دەولەَتە كەناریەكان كارى تێدەكەن وە بەرادەیك دەكەون ژێر رەحمەت و بەزیى دەولەتە كەناریەكانەوە ، شوێن بە گوێرەى رووبەرە ئاویەكان  كارێگەرى گەورەى لە سەر ئاووهەوا هەیە كاریگەرى هەیە لە سەر چۆنێتى سوود و  وەرگرتن لەو رووبەرەئاویانە،لە رووى بازرگانى و ئابوورى و سیاسیەوە ،پەیوەندى هەیە بە هێزو بە سەپاندنى دەستەلاتەوە، شوێنى دەریایی بەریتانیا هەر زوو گرنكیەكەدەركەوت،ئەو دەولەتەى كردە دەولەتێكى وا بەهێزو ئیمپراتۆرێتێكى وا گەورەى لىَ دروستكرد كە دەستەلاتى دەگەیشتە  رۆژهەڵات و رۆژئاواى جیهان ، وە هەروها فەرنسا،بورتوكال ، بەلجیكا ، ئیسپانیا ،هۆڵەندا ئەم دەولەتانە ناوچەیەكى بەربڵاوى جیهانیانكردەبووە كۆلۆنیالى خۆیان، وە ووڵاتە داخراوەكانى  تووش سەدان هێرشى جۆراو جۆرەكانى كیشوەرى هاتوون وەكو كە لە مێژووى رووداوە .
 كوردستانیش بە ووڵاتێكى كێشوەرى دادەنرێت وە كەوتە سەر رێگاى لەشكركێشى سەربازییەوە  بۆیە تووشى دەیان هێرش هاتووە وەكو  رۆم ، ئاشوری،  مەغۆلە ، عوسمانی و  سەفەویی و رووس و هێزە رۆژئاواییەكان ……هتد بەمەش بۆتە هۆى لە ناوچوونى دەستكەوتەكان كورد  و هەرواها بەژێردەستى و دواكەوتووماوەتەوە .

ماویه‌تی………
 

به‌شی دووه‌م

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.