Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
كوَترەكانی مەلیك مەحمود بوَچی یاخی بون ؟؟

كوَترەكانی مەلیك مەحمود بوَچی یاخی بون ؟؟

Closed
by February 7, 2009 گشتی

 كوَترەكانی مەلیك مەحمود بوَچی یاخی بون ؟؟ 
   سلاح جلال

 
 كۆتر یەكێكە لەو باڵندانەی كە پەیوەندی رۆحی بە مرۆڤەوە هەیەو بوە بە بەشێك لە عاتیفە ، هەر لە سەرەتای باری شارستانی و لەو كاتەی مرۆڤ بەرۆحی كۆتر ئاشنا بوە  كۆتر وەكو رەمزی ئاشتی و زمانی لێكگەیشتن و ئارامی و ئاسایش و خۆشەویستی ناسراوە ، ئەمەش بەهۆی سیفاتەكانی كۆتر خۆیەوە كە جگە لەوەی رەنگی سپییە پێویستە جەستە و رۆحیشی بخوێنینەوە كە باڵندەیەكی بێ زیان و ئارامە و هیچ ئازارێكی بۆ مرۆڤ و گیانلەبەران نی یە ، رۆح سوك وخاوێن و هێمنە و دەنگی بێزاركەرو  ترسناكی نی یە و مەترسی لە هیچ ئەندامێكی جەستەیەوە دەرناكەوێت ..هەر بەو رۆح سوكیەیەوە وەكو رەمزى ئاشتى لە مێژودا ناسرا وە و دەلالەتى  گونجاندن و تەبایى و پێكەوە ژیان و یەكسانى و خۆشەویستى هەڵَگرت ، كە جگە لەمانەش بە دەیان دەلالەتى تری هەیە كەخوێندنەوەى بۆ بكرێت ، كە ئەمەش لە كەسێكەوە بۆ كەسێكى تر و لە كۆمەڵگەیەكەوە بۆ یەكێكى تر جیاوەزە ، دەكرێت كۆتر دەلالەتى تەسەوفیش بێت و هەروەها دەلالەتى مەرگ ..چونكە لە مردندا یەكسانى هەیە ، هەروەها دەكرێت ببێت بە دەلالەتى ژیان ، ژیانێك كە مرۆڤ هۆشیارى مەرگ بىَ و لە ژیاندا زیان بەكەس نەگەیەنىَ زمانێكى رۆحى هەبێت ..ئەگەر لە ئاكارى ورد ببینەوەو دەلالەتى رەوشت و خۆشەویستى دەبینینەوە لە ژیانیدا ، هەر بۆیەش جگە لەوانە دەكرێت كۆتر ببێتە دەلالەتى زۆر شتى تر بە تایبەتیش دەلالەتى زمانى لێكگەیشتن لە نێوان مرۆڤ و مەل و باڵندەدا ، هەروەها هەڵگرى زۆر هێماو رەمز و دەلالەتى  ترە كە ئەوانەش بەپێی نەریت و بارى دەرونى گەلان و زەمین جیاوازیان هەیە ، چونكە پابەندى ویست و حەزو سەماكانى رۆحن ، چونكە رەمز و دەلالەتەكانی دەگوَڕدرێت لە شتێكەوە بۆ شتێكى تر .
 لێرەشدا ئەو جیاوازیە لە شارستانیەتەكانەوە دەردەكەوێت ، بونى كۆتر لە هەمو شارستانیەتەكانى جیهاندا هەیە . لەگەڵ گۆڕینى هەمو رەمز و دەلالەتێكدا پارێزگارى لە كۆتر كراوە ، هەمیشە یارى رۆحیان لەگەڵ مرۆڤدا هەبوە ، چونكە بە شێوەیەكى گشتى كۆتر خۆى خستۆتە ویژدانى مرۆڤایەتیەوە .
 شارى سلیمانى یەكێكە لەو پێگە شارستانیانەى ناوچەكە كە لە سەرەتاى دامەزراندنیەوە پۆلە كۆترى سیحرى چەترى عاتیفەیان بۆ كێشاوە ، ئەمەش بەپێى كەش و هەوا و بارى جوگرافیاى شارەكەیە كە هێندە هەڵگری رەمز و دەلالەتی ئێستاتیكیە كە خودی شارەكە وەكو كۆترێكی ئاشتی بۆ جوانی ناوچەكە دەردەكەوێت ، هەر بە پێی كەش و هەوای سازگار و جیوپۆلەتیك و هەڵكەوتەی ئیستاتیكی ئەم شارە پێدەچێت بەر لە دامەزراندنی شارستانیەت تیایدا شاری مە ل و باڵندە و پەلەوەران بوبێ ، كە دیارە پێگەی شارستانی و ژیان و ئاوەدانی لە بونی باڵندە و ژیانیەوە تیایدا دەردەكەوێت .. هەر وەكو باسی ئەوە هەیە كە بابانییەكان بەهۆی راو و شكارەوە فەزای سلێمانیان لەلا خۆشەویست بوە ، ئەویش بەهۆی پەرە سەندنیانەوە كە جوگرافیای قەڵاچوالان بۆ فراوانبونی شار بە كەڵك نەهاتوە و ویستویانە دەسەڵات فراوان بكەن .. بۆیە هاتون ئەم جوگرافیایەیان بۆ دامەزراندنی شار دەست نیشان كردوە ، جوگرافیایەك كە پۆل پۆلی باڵندە و كۆتر فەزایان پۆشیوە و نیشتمانی زمانی خۆیان تێدا دروست كردوە ، چونكە باڵندە مەعریفەیان لەسەر ئاوەدانی و ئاو و هەوا و جوگرافیا هەیە ، بومەلەرزە و زوَر روداوی ترسناك  بەر لە مروَڤ گیاندار هەستی پێدەكات .. هەروەها تاقی كردنەوەی كەش و هەوا و جێگەی نیشتەجێ بون.. هەر بۆیەش بەر لە دامەزراندنی شار و دوای دامەزراندنی كۆتریش شاری خۆیان لەم شارەدا دامەزراندوە ، بە تایبەتیش پێگەی گرنگی ئەمانە منارەی مزگەوتی گەورە بوە ، كە لێرەوە رەمز و بەها و دەلالەتەكانی شاریان هەڵگرتبو، لە جێگەیەكدا كە چەقی سەرەتایی شار و چەقی ناوەراستی ئێستایەتی ، بەم پێیەش بە درێژایی دەیان ساڵ ئەم كۆترانە لە فەزای ئاسمانی مزگەوتەكەوە یاری رۆحیان دەست پێكردوە ، لە منارەیەكی بڵندەوە كە وەكو دالێَك هەمیشە هەڵگری چەندین چەمكی جۆرا وجۆر و خوێندنەوەی تر بوە ، لەبەر ئەوەی ئەم منارەیە جێگەیەكی گرنگی لە ستراتیژیەتی جوگرافیاو فەزای شارەكەدا هەبوە، كە بەر لە دروستبونی باڵاخانە بەرزەكان لە هەمو لایەكی شارەوە دەبینرا و خەڵكی رەمز و دەلالەتى رۆحی و سروشتی و كۆمەڵایەتی و ئاینییەكانیان لێ دەخوێندەوە ، شاری كۆترەكانیش لێرەدا نمونەی شارستانیەتێكی ئەفسانەیی ببونە زمانی وێنەیی حاڵەتە رۆحیەكان كە رۆژ بە رۆژ لەگەڵ ئاڵۆزی و زیاد بونی روداوەكاندا پەرەیان دەسەند ، كە رەمزەكانی ئەوانیش لەگەڵ گۆڕان و روداوەكان و ئاڵوگۆڕ و بەرەو پێش چونی زەمەندا گۆڕاون ، كە دیارە سەرەتای ئەم شاری باڵندەیە سیفاتەكانی لەوەوە دێن كە كۆتر رەمز و دەلالەتى ئاشتییە ، ئەم رەمزەش هەمیشە دەیان باتە سەر جێگەی بڵند ، ئەو جێگایانەی كە ئاشتی تیایدا بەرجەستە دەبێت و لە دەستی مرۆڤ و دڕندە و مار و مێر و بە دور دەبن ، هەر بۆیەش دەچنە جێگەی بەرز بەتایبەتی منارەی مزگەوت كە لێرەدا لە فەزایا تێكەڵ بەسۆز و عاتیفەی مرۆڤ دەبن .
 هەر بۆیەش لەم شارەدا لە پێگەیەكی ئاینی وەكو مزگەوتی گەورەدا كە یەكێكە لە پاشماوە كۆنەكانی بابانییەكان كۆترەكان زمانی وێنەیی و جەستەییان پەرەی سەندو رۆح و رەمزی خۆیان تێكەڵ بە رەمز و رۆحی شارەكە كرد ، جێگەی بورج و مانگێكی دەستكردیان لەسەر ئاسمانی شارەكە دەگرتەوە و بون بە بەشێك لە زامە سەختەكانی كورد و لە حەوشەی مزگەوتەكەدا چینەیان دەكرد و مۆسیقای خوێنی زەمەنیان دەژەند و وێنەی جەستەیان لە فەزادا رەنگی ژان و زامەكانی نەتەوەیەكیان دەدایەوە.
  سەمای رۆحی ئەم كۆترانە بە خەڵكی شار نامۆ نەبون ، چونكە هەمو شارێك بە كۆمەڵێك تایبەتمەندی رەمزی گرنگ دەناسرێتەوە ،كە گرنگى بارى شارستانى یەكێكە لەو كارە جۆراوجۆرانەى باپیران بەرهەمى دەهێنن ، زۆر جار شتێك لە زەمەنێكدا دەكرێت یاخود بونى هەیە ، بەڵام لەلاى نەوەكانى تر دەبنە جێگەى بایەخ ، كە دیارە ناسینەوەى هەر شارێك بە یەكێكى تر جیاوازە ، ئەوەش جیاوازى لە سیفاتى تایبەتەوە هەیە ، لە گرد و تەپۆڵكە و قەڵا و شورا و شاخ و باڵەخانەى بەرز و سەرنجڕاكێش ، یاخود پرد و روبار و بەنداو ..هتد ، ئەمەش بەپێى كۆمەڵگایەك بۆ یەكێكى تر جیاوازیان هەیە ، ئەم شارەش یەكێك لە جێگە و پێگە دیارەكانى مزگەوتى گەورەیە و منارەكەى رەمزى نهێنى و واقیعى ئاشكراى هەبوە ، كە هەمیشە وەكو دالێك چەندەها مەدلولى لێخوێندراوەتەوە ، لەبەرئەوەى پێگەیەكى ئاینى گەورەیە و جێگەى (حاجى كاك ئەحمەدى شێخە ) كە یەكێك بوە لە وەلى و پیاوچاك و كەسایەتیە ئاینیەكانى زەمان و شەو و رۆژى لەسەر بەرماڵ بەسەر بردوە ، میللەتى كورد بڕوایان بە پلەى ئایینى هەبوە ، دواى ئەوەش بو بەپێگەیەكى رۆحى نەتەوەیى و تاج و مەزارى شێخ مەحمودى نەوەى كە بەهۆى ئەوەى سەركردایەتى راپەڕینى گەلى كوردى كردوە لەو سەردەمەدا توانى تاجى مەلیكى وەربگرێت لەلایەن دەوڵەتى بەریتانیاوە ببێتە مەلیك. كە لەم چەمكەوە قوڵایى مێژوى خوێناوى شارەكە دەخوێندرێنەوە . كە ئەم پێگەیە لە سەرەتای دروست بونیدا یەكەم حكومەتی تیا دامەزراوە دروست بونیشی جێگەى دەستى پاشاى بابانیەكان و شوێنەوارى ئەمارەتى بابان و دواییش بو بە پێگەى مەلیك مەحمود.. بۆیەش ئەم منارەیە دالێكە بۆ هەمو چەمكەكانى ئاینى و كۆمەڵایەتى و سیاسى كە لە فەزاى ئەم منارەیە روپۆى شوێن و شارێك و نەتەوەیەك ، دەخوێندرێتەوە ، كە لەسەردەمى هەمو حكومەتە یەك لەدواى یەكەكانیشدا ئەو رەمزانە پەرەیان سەندوەو گۆڕاون زیاتر لە دڵ و مێشكى جەماوەردا وێنەیان گەورەو گەورەتربوەو ئەم فەزایە لە دەرونى خەڵكیدا وێنەى حكومەتێكى كاتى رۆحى بوە ، كۆمەڵگەى كوردى لە هەمو لایەكەوە هاتونەتە ناوى و دەردو ژان و هیواو ئاواتەكانیان لەسەر هەڵڕشتوە ، بۆ چارەى نەخۆشى و كێشەكانیان زیارەتیان كردوە ، هەركەسێك كە سەیرى كردوە وەكو رەمزى نەتەوەیى و حكومەتە رۆحیەكە هیوایەكى بۆ دوا ڕۆژ لەلا دروستبوە ، چونكە مزگەوتەكە رەنگى فەزایەكى سیحرى هەڵگرتبو .. لە هەمو لایەكەوە وێنەى شێخ مەحمود و تاجەكەى گەورەو گەورەتر بوە وەكو باوكى رۆحى نەتەوە ..بەو جوگرافیایەوە پەرەى سەندوە كە جوگرافیایەكى رۆحى هەمو نەتەوەى كورد بوە ، كۆترەكانیش لێرەدا وێنەى تریان لێدەردەكەوت ، وەكو سوپا رۆحیەكەى شێخ مەحمود دیاریان دەدا، هەروەكو لە چركە ترسناكەكانى نەتەوەدا شێخ بەعەقڵ و جەستەى زەمانەوە زیندو ببێتەوەو پەتى دیلێتى و چەوسانەوەى كورد بپچرێنێت ، كە ئەم پێگەیە هەمیشە لە فەزاو جوگرافیایەوە لە سەرەتاوە تا ئیستا رەمزی تەخت و تاج و دەسەڵاتی نەتەوەیەكی هەڵَگرتوە ، رەمزی سوپاو بەها جوانەكانی كوردە ، هەر بۆیەش ئەم فەزایە تۆڕی ئەم رەمزانەیە كە چونەتە ناو مێژو پاشماوەی باپیرانەوە ، ئەمانە رەمزی شۆڕشی جوڵەی رۆحی نەتەوەیەكن ، لە یاخیبونی كۆترەكانەوە هەمیشە شانۆیەكی ئەفسانەییان سازاندوە ، لە وێنە كێشان و هێنانە پێشەوەی زەمەن ، لە گۆڕینی رەمزەكان و یاخی بون و هەڵكشان بەرەو لوتكە جۆرێكە لەو دەستوری ئایینی زەردەشت كە ڕۆژانە ئەم كۆترانە ئەم وێنەیە دەكێشنەوەو دەیانەوێت بەهەواوە تەرمەكەیان بتوێتەوەو قەل و داڵ جەستەیان بخوات ، یاخود كۆشكى ساسانیەكان بۆ نەوەى نوىَ دروست دەكەنەوە و كتێبخانەى ئاینى زەرادەشتى بۆ نیتشەى فەیلەسوفى ئەڵمانى دەكەنەوە لەچەرخى بیستەمدا ، یاخود دەیانەوێت رەمزى لەخاچ دانەوەى مەسیح بكێشن و فەزاى زەمەنێك ڕەنگ بكەن كەبەر لە مێژوى ئیسلام و دواى كزى ئایینى زەرادەشت ئەم جوگرافیایەى كوردستان بە ئاینى مەسیحى ڕەنگ بكەن ، لێرەشدا ئاماژەكان لە زەمەنە جۆراو جۆرەكاندا بگۆڕن و كورد ببەنەوە بۆ زەمەنەكانى سەرەتاو ناوەڕاست و ئێستاو وێنەى كۆمپیوتەرێك مێژوى ئەم نەتەوەیە پاكژ بكەنەوە.. هەتا لە ئێستادا ڕستە فكرییەكان بەرهەم بهێننەوە ، یاخود جارێكى تر دەمانخەنەوە تۆڕى گومان و پرسیار و هێڵى ئاینى ئیسلام دەكێشنەوە هەر لەسەردەمى خەلافەتەوە تا ئێستا ، بە زمانى فیكر جوگرافیاى كوردستان بە ڕەنگى ئەم ئاینانە دەكێشن كە میللەتان لە هەمو جیهاندا توانیان فیكرى خۆیانى پێ دابمەزرێنن جگە لە كورد ، چونكە فەلسەفەش لە پاڵ ئاینەوە گەشە دەكات ، هەر بۆیەش پێ دەچێت یاخیبونیان گۆڕینى ڕەمزو هێماكان بێت ، وەكو كاراكتەرێكى ئەفسانەیى بەسەر زەمەندا بخولێنەوە بە زمانێك كە خەسڵەتەكانى مێژومان نیشان بدەن كە زمانى وێنەیى و دەرون و سۆز و ئیستاتیكایە ، زمانى خۆشەویستی و بون و گەردونە ، یا خود وەك بورجێكی نوێی بێ دەسەڵات جێگەی ئامڕازی پەیوەندی تەكنەلوَژیا دەگرنەوە ..یان دەبنە هاوشانی ئەفسانەیی بورجی ئیڤڵ و بە فەزای ئاسمانەوە نەخشەی ئایندەی كورد دەكێشن .. پێدەچێت لەو یاخی بونەوە لە دەسەڵات بترسن كە نەخشەی تەونی ئەو دوا روَژە تێكبدەن و وێنەی نەوەكان بشێوێنن یاخود نهێنیەكانی نەوەی نوێ بگوێزنەوە و ببنە فەزای پەیوەندی شوَرشی نوێ و مانگرتنی ئەوان ببێتە مانای یەكگرتنەوەی كەشەی هەوری ئایندە و روَحەكانی سەردەم لە بارانی پەڵەی هەوری نێونەتەوەییا كوَبكەنەوە .. كە ئەمەش لە هێما و دەلالەتەكانى جەستە و فەزاى جێگەوە بۆ فەزاى گشتى شارەكە دیارى دەدەن .(1)
 یاری و سەمای روَژانەی ئێستایان جیاوازە ..بەرز بونەوەیان مانای مانگرتنە لە ئێستامان .. رەنگە بیانەوێت تاجەكەی مەلیك مەحمود ببەخشنە كوردستان؟ یاخود بیانەوێت حكومەتێكی تازە بوَ كورد دابمەزرێنن؟..بەرز دەبنەوە وەك وەكو بورجێكی نهێنی هوَشیاری هەمو باری سیاسی جیهان بن و ئاگاداری گوَڕانەكان بن .. تاجەكە دەشارنەوە..بەرز دەبنەوە..نیشانی دەدەنەوە هەتا نەوەی كورد بیبینێت. نهێنی ئەم چەند ساڵەیان تەواو ئاڵوَزە ..ئەو یاریە روَحییەی جارانیان خەفەیە..رەنگی مانگرتن دەدەنەوە.. وەك موری ئاودار نوزەیەكی بەهێز بڵاو دەكەنەوە ..وەك مارشی بەسەرهاتەكان .. پوَل پوَل جیادەبنەوە و تێكەلأ دەبنەوە ..یاخی بونیان دیارە لە هەمو شتێك لە هەواو بون و ژیان .. وەك بورجی ئیڤیلی ئەفسانەیی دەردەكەون و یاری روَحیان لە شارەكەدا خەفەیە وەك هەمیشە بیزار و رەخنەگر بن و تاجەكەی مەلیك مەحمود دەشارنەوە و لە گەڵ جیهانی نەبینی خوَیاندا ئەفسانەی نەخشەی دوا روَژی كوردیان هەڵگرتوە و دەیەها نیشانەی پرسیار لە شەپوَل و شەقەی بالأ و دەنگ و رەنگیان دەردەكەوێت و ئێمەو ئەوان و ئەوانی تر دەخەنە ژێر پرسیارەوە..یاخی و یاخی دەبنەوە بەهەمو پرسیارەكانیانەوە .
 
 روَژنامەی سلێمانی نوێ ژمارە/34 ى یەك شەممە/13ى خەرمانان – 2702 بەرامبەر 4/8/2002 بڵاو بوَتەوە.
 (1)لەبەر ئەوەی ئەو بەشەیم دەست نەكەوتەوە كە دەچوە لاپەڕە حەوت لە روَژنامەكەدا لێرەوە خوَم تەواوم كردەوە بەبێ مسوەدە كوَنەكە لەسەرەتاشەوە گوَڕانم تیا كردوَتەوە.27/12/2008
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.