Skip to Content

Friday, March 29th, 2024

زانستی زمانی كۆمەڵایەتی وەك لقێكی گرنگی زانستی زمان

Closed
by October 23, 2012 زمان

 

 

 

ئامادەکردنی:: یونس سلێمان ئەحمەد(بەكالۆریۆس لەزمان وئەدەبی كوردی)(شارۆچکەی زەڕایەن)

 

پێشەكی :

زانستی زمانی كۆمەڵایەتی (كۆزمانەوانی)یەكێكە لەلقەگرنگەكانی زانستی زمان كە لەكاتی ئێستادا بایەخێكی گرنگی هەیە وبوەتە بابەتێكی گرنگ، چونكە ئەم زانستە پەیوەستە بەهەمووزانستەكانی ترەوە وەكو كۆمەڵناسی ودەرونناسی … هتد، پەیوەندییەكی گرنگی بەتینی لەگەڵیانداهەیە.

سەرەتای سەرهەڵدانی ئەم زانستە وەكو لقێك لەناو زانستی زماندا دەگەرێتەوە بۆ بیست وسیەكانی سەدەی رابردوو بەتایبەتی لەكارەكانی (مالینۆڤسكی، ڤێرس)دا رەنگی داوەتەوە ولێكۆڵینەوەیان لەسەر كردووە و لەوكاتەوە ئەم زانستە وەكولقێكی زانستی زمان رێچكەی خۆی گرتووە ، لێرەدا گرنگ ئەوەیە كەخودی ئەم زانستە بریتیە لەلێكۆڵینەوەی پەیوەندی نێوان كۆمەڵ وزمان ، واتە دەیەوێت بزانێت چ پەیوەندیەك لەنێوان زمان وكۆمەڵگەهەیە وبیدۆزێتەوە وشیكردنەوەی ووردی بۆبكات ، تالەرێگەیەوە پەی بەنهێنیەكانی زمان وكۆمەڵ ببرێت.

ئەوەی لێرەدا مایەی هەڵوەستەلەسەركردنە ئەوەیە كەئەم بوارە وەكو بەشێكی گرنگی زانستی زمان لەزمانی كوردیدا لێكۆڵینەوەی لەسەرنەكراوەو زۆربەكەمی قسەی لەسەر نەكراوە تازە بەتازە خەریكەوەكو زانستێك لەناوپرۆگرامەكانی خوێندن لەبەشی زمانی كوردی لەزانكۆكانی كوردستان دەخوێنرێت ودەبێتە وانەیەكی سەرەكی شان بەشانی وانەكانی تر .

خوێندنی زانستی زمانی كۆمەڵایەتی ولێكۆڵینەوەلەسەركردنی لەزمانی كوردیدا گرنگی زۆری هەیە ،چونكە دەتوانێت لەرێگەی ئەم زانستەوە زۆربەئاسانی شیكردنەوەی ووردوگرنگ بۆزۆرێك لەدیاردەو پەیوەندیە كۆمەڵایەتیە جیاوازەكان بكەین بگەینە راستیە نەزانراوەكان ئەم نووسینەش هەولێكی بچوكە بۆناسین وخوێندنەوەی ئەم زانستە.

 

سەرەتایەكی كورتی مێژووی زمانەوانی

زمان وەكوبابەتێكی گرنگ هەر لە مێژوویەكی كۆنەوە لەلایەن مرۆڤەوە لێكۆڵراوەتەوەو هەوڵدراوە قسەلەسەر زمان بكرێت. بونموونە لەسەردەمی گریكەكان هەریەكە لە ئەفلاتوون ‌وئەرستۆ تێڕوانینی تایبەتیان هەبوە لەسەر زمان، بەڵام زیاتر تێڕوانینەكانیان  لە ڕوانگەی فەلسەفیەوە بوە نەك لەڕوانگەی زمان خۆیەوە.

بەڵام سەرەتایی مێژوویی زمانەوانی كە لێكۆڵینەوەی لەبارەوە كرابێت دەگەرێتەوە بۆ كارەكانی زمانەوانی بەریتانی (سێر ولیەم جۆنس)(1746-1794)دەستپێدەكات ،چونكە (سێر ولیەم جۆنس) هەستا بەبەراوردكردنی زمانی لاتینی و گریكی لەگەڵ زمانی سانسكریتی بۆدۆزینەوەی لێكچون لەنێوان ئەم زمانانەدا هەیە ئەویش لەساڵی 1786 بەمەش بوەهۆی سەرهەڵدانی رێبازی بەراوردی مێژووی كەتا سەرەتای سەدەی بیستەم بەردەوام بوو تا‌وەو كاتەی لەسەر دەستی زمانەوانی بەناوبانگ (فردیناند دی سۆسێر)(1857-1913)توانی گۆرانێكی گەورە لەبواری زمانەوانی دابكات زمانیش وەك زانستەكانی تر بكاتە زانستێكی سەربەخۆ ، ئەویش لەرێگەی ئەو وانانەوەبووكە دی سۆسێر لەنێوان ساڵانی 1909-1911 بەقوتابیەكانی دەوتەوە دواتر لەلایەن قوتابیەكانیەوە لەژێرناونیشانی كتێبێك بەناوی (كۆرسێ لەبارەی زانستی زمانی گشتیەوە )كەلەساڵی 1916 واتە سێ ساڵ لەدوای مردنی چاپكراوە وبوەتەسەرەتای زانستی زمان دی سۆسێر دەڵێت: بۆشیكردنەوەی زمان ئەبێت سەیری زمان بكرێت وەكو سیستەمێكی تەواوی زیندوی سەربەخۆ، ئامانجی زانستی زمان وزمانەوانی ئەبێت هەوڵدانبێت بۆ تێگەیشتن ودەرخستنی ئەم سیستەمەو چۆنیەتی كاركردنی ئەم جۆرە لێكۆڵینەوەیە لەپێرەوی مێژووی جیابكرێتەوە ، كەسەدەو نیوێك زاڵ بوو بەسەر زمانەوانیدا .

بەمە دی سۆسێر دوولقی سەرەكی لەلێكۆڵینەوەی زمانەوانیدا جیاكردەوە:

1- لایەنی وەسفی (synchronic)

بایەخ بەشیكردنەوە و پیشاندانی شێوە وچۆنیەتی كاركردنی زمان ئەدات كەلەلایەن كۆمەڵەخەڵكێك لەكاتێكی دەست نیشان كراو بەكار دەهێنرێت.

2- لایەنی مێژووی diachronic))

لەو گۆرینانە دەكۆڵێتەوە كەبەسەر زماندا دێت بەتێپەر بوونی كات.

هەروەها یەكێكیتر لەكارەگرنگەكانی دی سۆسێر جیاكردنەوەی سێ‌ بەشی زمان وزبان وگوتن .

دوابەدوای ئەوەی كە فردیناند دی سۆسێر توانی زمان وەك زانستەكانی  تربكاتە زانستێكی سەر بەخۆ ئیتر زمانیش رێچكەی خۆی گرت ولەوە بەدواوە لەلایەن زمانەوانەكانەوە لەزمان كۆڵرایەوە بەتایبەتی لەسەردەستی زمانەوان بڵۆم فێڵد كەرابەری قوتابخانەی رۆنانكاریە ،هەروەها لەسەردەستی زمانەوانی بەناوبانگی ئەمریكی (نوام چۆمسكی)لەناوەراستی سەدەی بیست گۆرانێكی گەورە لەزانستی زماندا رویداو كۆمەڵێك شتی تازەی هێنایە ناو لێكۆڵینەوەكانی زمانەوانی .چۆمسكی توانی گۆرانێكی گەورەو گرنگ بكات لەزانستی زماندا ئەویش لەرێگەی هەردوو كتێبەكەیەوە كەبریتین لە(دروستەسینتاكسیەكان)(THE SYNTACICSTRUCTUR)كەلەساڵی 1956 وكتێبی (تیۆری شێواز بەندانە)(THE STANDARD THEORY)لەساڵی 1965 بڵاوبویەوە بوە دامەزرێنەری قوتابخانەی زمانەوانی (بەرهەم هێنان وگواستنەوە) كەتائێستاش بەردەوامە لەلێكۆڵینەوە لەبارەی زمانەوە.

زانستی زمان چیە؟

زانستی زمانیش هەروەكو هەمووزانستەجیاوازەكانی تر خاوەنی پێناسە وتایبەت مەندی جیاوازە ،واتە ناتوانین تەنیا یەك پێناسە بۆزانستی زمان بكەین ، چونكە زمان وەك یەكێك لەزانستە مرۆییەكان خاوەنی پێناسەی جیاوازەو لەروانگەی جیاوازەوە لێیكۆڵراوەتەوە .

زانستی زمان (LINGUISTICS)بریتیە لەتوێژینەوەی ئەكادیمیانەی زمان .

یان زانستی زمان بریتیە لەلێكۆڵینەوەی زانستی و تەكنیكە لەزمان بەپێی پرەنسیپی پرۆگرامی زانستی پیادەكراو كەلەزانستە سروشتیەكان دا كاردەكات ولێی دەكۆڵیتەوە.

هەروەها زانستی زمان خۆی بەشێوەیەكی زانستیانە بەدیاردەكانی زمانەوە خەریك دەكات .

كەواتە دەتوانین لەبەر رۆشنای ئەو پێناسانەی سەرەوە بڵێین : زانستی زمان ئەو زانستەیە كەخۆی بۆ لێكۆڵینەوەی زمان تەرخان دەكات وهەوڵدەدت لەزمان بكۆڵێتەو لەروانگەی جیاوازەوە ودۆزینەوەی پەیوەندیەكانی زمان لەگەڵ زانستەكانی تردا.

 

ئاستەكانی زمانناسی:

زمانناسی پێكهاتووە لە لەچەندین لقی زانستی تر كەهەریەكەیان خاوەنی تایبەت مەندی خۆیەتی كەبریتین لە:

1- زانستی دەنگەكان (phonology)

بایەخ بەلایەنەكانی كاری دەنگەكانی زمان دەدات .

2- زانستی دەنگە گشتیەكان (فۆنەتیك ) كەبایەخ بەلایەنی مادی دەنگەكانی زمانە مرۆیەكان دەدات .

3- ئەتیمۆلۆجی(etymology)

كەزانستێكە بایەخ بەرەگ وریشەی وشە و وشەسازی دەدات.

4- فەرهەنگناسی (lexicology)

بایەخ بەبواری فەرهەنگسازی دەدات.

5- رستەسازی

بایەخ بەلایەنی رستەسازی دەدات.

6- سیمانتیك(semantics )

بایەخ بەزانستی واتاو تایبەت مەندیەكانی دەدات .

كەهەریەكە لەمانە بەشێكن لەئاستە جیاجیاكانی زمان وهەریەكەیان خاوەنی تایبەت مەندی خۆیەتی.

 

مێژووی زانستی زمانی كۆمەڵایەتی (كۆزمانەوانی)

زانستی زمانی كۆمەڵایەتی مێژوویەكی زۆر كۆنی نیە ،بەڵكو مێژوویەكەی دەگەرێتەوە بۆ هەریەكە لەكارەكانی (جۆن رۆبرت ڤێرپ)(1890-1960) (ب.مالینۆفسكی)(1884-1942)لەساڵەكانی بیست‌وسییەكانی سەدەی رابردوو زانستی زمانی كۆمەڵایەتی (كۆزمانەوانی) وەكو زانستێك لەچوارچیوەی زانستی زمان سەری هەڵداوە بوەتە لقێك لەزانستی زمان.

هەروەها زانستی زمانی كۆمەڵایەتی بێ بنەوماوهەرەمەكی نەبووە، بەڵكو چەندین زاناو زمانەوان كاریان تێداكردوە تاوەكو بنەماكانی ئەم زانستەیان داناوەو گەشەیان بەبنەماكانی داوە هەروەك لەكارەكانی زانایان (دی سۆسێر،بڵۆم فێڵد،مالینۆفسكی،میلمۆر،هاریس )بەئاشكرا دیارە سەرجەم ئەم زانایانە هەڵیانداوە لەلایەكەوە بنەماو پێوەرەكۆمەڵایەتیەكان دیاری بكەن كەكاری زمان دیاری دەكەن ولەلایەكی تریشەوە هەوڵیان داوە بەسەرجەم ئەوتێروانین وبۆچونانە بچنەوە كەحوكمی كاری زمانی دەكات.

هەربۆیە وردەوردە بایەخ دان بە زانستی زمانی كۆمەڵایەتی وەك بەشێكی گرنگی زانستی زمانناسی زیاتر پەرەی سەند ولەلایەن زمانەوانەكان هەوڵدرا زیاتر لەم بابەتە بكۆڵنەوە ولێكۆڵینەوە زیاتر بكەن  بۆئەوەی زیاتر لەزمان وپەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكان بگەن.

ئەوەی پەیوەندی بەمێژووی ئەم زانستەوە هەبێت لەزمانی كوردیدا مێژوویەكی تازەی هەیە وتازە خەریكە لێكۆڵینەوەی لەبارەوە دەكرێت وهەروەها بۆ چەند ساڵێك دەچێت خراوەتە نێو پرۆگرامەكانی خوێندنی زانكۆ كەئەمەش بەسەرەتایەكی باش دادەنرێت سەرەرای نەبوونی هیچ سەرچاوەیەك بەزمانی كوردی ئەویش هەیەزیاتر حۆی لەهەوڵی سەرەتای دەبینبێتەوە.

 

زانستی زمانی كۆمەڵایەتی :


چەمك وزاراوەوپێناسەكەی  :-

زانستی زمانی كۆمەڵایەتی(كۆزمانەوانی )كەبەزمانی عەرەبی پێیدەڵێن (علم اللغە اڵاجتماعی)وەبەزمانی ئینگلیزی پێیدەڵێن(sociolinguistics )هەروەهاپێناسەی جۆراوجۆری بۆكراوە لەوانە(كریستاڵ)بەم شێوەیە پێناسەی ئەم زانستە دەكات ودەڵێت “زمانەوانی كۆمەڵایەتی لقێكی زمانەوانیە ئەم جۆرە زمانەوانیە لەورێگایانە دەكۆڵێتەوە كەزمان بەكۆمەڵگای مرۆڤەوە دەبەستێتەوە”یان زانستی زمانی كۆمەڵایەتی واتای لێكۆڵینەوەیە لەپەیوەندی نێوان زانست وكۆمەڵ بەجۆرێكی تر لێكۆڵینەوەیە لەزمان بەپەنابردنە بەر هۆكارە كۆمەڵایەتیەكان.

هەروەها ئەم لقەی زمانەوانی لەپەیوەندی نێوان زمان وكۆمەڵ دەكۆڵێتەوە،بەواتایەكی تر باس لەئەركە زمان دەكات.

كەواتە بەسەرنج دان لەوپێناسانەی سەرەوە دەتوانین بڵێین زانستی زمانی كۆمەڵایەتی :ئەوزانستەیە كەبەشێوەیەكی گشتی لەپەیوەندی زمان وكۆمەڵ دەكۆڵێتەوەو هەوڵ دەدات سنورو كاریگەری ئەو پەیوەندیە بدۆزێتەوە لەبەر رۆشنای پەیوەندیەكان وبەپێی هەلومەرج وبارودۆخەكۆمەڵایەتیەكانی ناو كۆمەڵگا.

سنورو بەشەكانی زانستی زمانی كۆمەڵایەتی(كۆزمانەوانی )

ئاشكرایە كەمرۆڤ بەردەوام زمان بەكاردەهێنێت لەشێوە گوتندابێت یان نوسین بۆ بەجێهێنانی كاری رۆژانەی خۆی و دەربرینی مەبەستە جۆر بەجۆرەكانی فەرمانبێت یان داوا ،گەیاندنی هەواڵ وزانیاری بێت ،یان دەربرینی هەست وروكاربێت بەرامبەر دەوروبەر یان بۆ دەست خستنی رەزامەندی خەڵكی بێت ، لەبەرئەوەی مرۆڤ بەشێكە لەكۆمەڵەكەیی وبێ ئەوان هەڵناكات ،پەیوەندیەكی تەواوی لەگەڵ كۆمەڵانی خەڵكداهەیە بەتایبەتی لەرووی ئەو رەوشت وخونەریتەوە كەبەتێپەربوونی كات دەبێتە ناوكۆ لەنێوان هەموو لایەنەكانی كۆمەڵەكەیدا بەشێوەیەكی گشتی زانستی زمانی كۆمەڵایەتی لەم بوارانە دەكۆڵێتەوە :

1. زارە كۆمەڵایەتیەكان.

2. زمانی پیشە.

3.زمانی عامیە.

4. تابۆ.

5. بەرنامەرێژی زمان وچەندین بابەتی تر.

كەواتە لێرەوە دەتوانین بڵێین كە سنوری زانستی زمانی كۆمەڵایەتی لەنێوان زمان وكۆمەڵ دایە واتە لەرێگەی زمانەوەیە ئێمە دەتوانین بزانین قسەكەرێك خەڵكی كێیە سەربەچی چینێكە ورادەی خوێندەواری لە چی ئاستێكدایە .

بابەتەكانی كۆزمانەوانی :-

ئێمە دەتوانین سێ‌ جۆر بابەت دیاری بكەین كە زانستی زمانی كۆمەڵایەتی رەچاوی دەكات كە ئەوانیش بریتین :

1.كۆزمانەوانی كاتی :كەزیاتر هەوڵدەدات پێشبینی ئەوە بكات ، كەلەكۆمەڵگایەكی تاك زمانی دا كام شێواز ئاسایی بڵاو پەسەندە ، لەكۆمەڵگای فرە زمانیشدا دەیەوێت بزانێت كام زمان لەروی كۆمەڵایەتیەوە بڵاو پەسەندەو ئەركی زۆرە، بەشێوەیەكی گشتی كۆزمانەوانی ئێستەی دەیەوێت وەڵامی پرسیارێكی سەرەكی بداتەوە كەبریتیە لە كێ‌ ؟لەكەیدا؟لەكوێ وبۆچ مەبستێ‌ زارێ یان زمانێكی دیاری كراو بەكاردێنێ‌.

2. كۆزمانەوانی مێژووی یان داینامیكی :

هەوڵ دەدات ئەو هۆكارانە دیاری بكات كەدەبنە هۆی گۆرانی هەست وروكار بەرامبەر زمان یان زار بەتێپەر بوونی كات ودەیەوێت تێمانبگەیەنێت كە دوو كۆمەڵگای لێكچو زۆر جار پاش ماوەیەك دووروكاری جیاواز بەرامبەر زمان پەیدا دەكەن.

3.كۆزمانەوانی كارەكی :

هەوڵی ئەوە دەدات نەخشە بۆ چارەسەركردنی هەندێك كێشەی كارەكە بەپەلە دابنێت .

 

گرنگی زانستی زمانی كۆمەڵایەتی:

زانستی زمانی كۆمەڵایەتی (كۆزمانەوانی) هەروەكو هەمووزانستەكانی تر گرنگی وتایبەتمەندی خۆی هەیە، چونكە راستەو خۆ بەستراوەتەوە بەكۆمەڵەوە وگرنگیەكەی تەنها بوارێكی دیاری كراو ناگرێتەوە ،بەڵكو زۆربەی كایە جۆر بەجۆرەكانی ژیان دەگرێتەوە وكاریگەری خۆی هەیە لەسەریان ، بۆنمونە ئێمە كاتێك دێین لێكۆڵینەوە لەسەر شێوازی قسەكردنی تاكێك دەكەین ،ئەوا لەراستیدا لێكۆڵینەوە لەكۆی گشتی بارودۆخی كۆمەڵایەتی ئەو تاكە دەكەین لەهەموو روە كانەوە .

هەروەها گرنگیەكی تری ئەم زانستە لەتێروانینە كارەكیەكانەوە سەرهەڵدەدات بەوەی كە چارەسەری كێشە وگرفتە زمانیەكان دەكات لەكۆمەڵگا بچوك وپەراوێزكراوەكاندا ،هەروەها چارەسەری كێشەی فێربون وفێركردن وپەیوەندی كردن دەكات لەشارە گەورەكاندا ،ئەمە جگە لەوەی كارەكتەری سەرەكی پرۆسەی پەیوەندی كردنە كەئەمەش بۆ خاڵی جەوهەری گواستنەوەی ژیاریەكانە لەنەوەیەكەوە بۆنەوەیەكی تر.

ئەمە سەرەرای ئەوەی كە كۆزمانەوانی هەوڵدەدات زۆر بەوردی لەقسەكردنەكانی تاكەكانی كۆمەڵ بكۆڵێتەوەو شیكردنەوەی جیاوازی بۆبكات.

یەكێك لەولایەنە گرنگانەی تر كە كۆزمانەوانی لێكۆڵینەوەی لەسەر دەكات بریتیە لە تابۆ واتە ئەو وشانەی كەلەلایەن قسەكەرەكانەوە بەشێوەی جیاوازتر دەر دەبرێت ، بەكارهێنان وباسكردنی ئەو وشانە لەلایەن تاك دەبێتە هۆی هەڵچون وتورەی لەلای گوێگر ، یان بەكەم سەیركردن وبێشەرم لە قەڵەم دانی لێدەكەوێتەوە تاك بۆپاراستنی كەسایەتی خۆی لەكۆمەڵگا بەپێی توانا هەوڵ دەدات رووبەرووی تورەی كۆمەڵگا نەبێتەوە، هەربۆیە هەڵ دەدرێت ئەو وشانە لەرێگەی وتنی وشەی زمانەكانی ترەوە دەرببرێت وەكو وشەكانی (تەوالێت ، زەواج ، …..هتد) ئەمەش زیاتر لەبەر ئەوەیە كە دوربكەوێتەوە لە وروژاندن لەكاتی دەربرینی وشەكەدا.

قەدەغەكردنی ئەو وشانەی كەتابۆ لەلایەن قسەكەرەوە دەگەرێتەوە بۆ كۆمەڵێك هۆكاری جیاواز كەبریتین لە :

1. ترس :

ئەو وشە وبابەت وكردارانەی هەڵگری بەهای ترسن ، باسكردنیان ترس لەلای گوێگر دروست دەكات یان ترس نزیك دەخاتەوە قەدەغەن یان بەدەربرینی دی داپۆشراون ..ئەمەش خۆی لەمانەدا دەبینێتەوە :

ا- مردن :

بۆئەوەی گەر كەسێك مردبو راستەوخۆ باسی مردنەكەی نەكرێت ، بەڵكو بەدەربرینێكی تر باس لەمردنەكەی بكرێت وەكو دەربرینەكانی (گەرایەوە لای خودا، كۆچی دوای كرد، بۆهەتاهەتایە بەجێی هێشتین ، چاوە گەشەكانی لێكنا ،شەهید بوو).

ب- خورافیات:

هەوڵدەدرێت كە ئەو وشانەی لەكۆمەڵگادا واتای ترس هەڵدەگرن بەجۆرێكی تر دەرببرێت وەكولەباتی وشەی (جنۆكە) وشەی( جن) بەكاردێت.

ج- نەخۆشی

ئەمەش زیاتر ئەو نەخۆشیانە دەگرێتەوە ، كەراستەوخۆ باسكردنیان ترسێكی گەورە لەلای قسەكەر وگوێگر بەجێ دەهێڵێت ، بۆیە زۆربەی كات بە دەربرینی تر گۆدەكرێت وەك لەباتی وشەی (شێرپەنجە)وشەی (دەردە پیسەكە) دەردەبرێت.

2. شەرم :

ئەوەش زیاتر خۆی لەو وشانەدا دەبینێتەوە ، كەناوهێنان وباسكردنیان لەلایەن قسەكەرەوە كۆمەڵگا بەبێ ئابرو وبێشەرم لەقەڵەمی دەدات ، وەك دەربرینی ئەو وشانەی كەزیاتر پەیوەندی بەلایەنی سێكسییەوە هەیە ، بۆیە هەوڵ دەدات ئەو وشانە بەدەربرینی تر دەرببرێت .

3. پیسی :

هەندێ‌  دەربرینی دی بەهۆی پیسی و شەرمەوە قەدەغەكراون یان بەدەربرینی دی داپۆشراون .

وەكو ئەوەی لەباتی وشەی (سەرئاو) وشەی (تەوالێت یان wc)بەكاردێنێت.

ئەمە سەرەرای ئەوەی كە لەگەلێك بواری تردا وشەی تابۆوە لەلایەن قسەكەرانەوە بەكاردێت بەپێی بارودخی قسەكردنەكە.

 

ئەنجام

زانستی زمانی كۆمەڵایەتی وەكو لقێكی گرنگی زانستی زمان گرنگی وتایبەتمەندی خۆی هەیە بەتایبەتی لەبوارە كۆمەڵایەتیەكاندا ، هەروەها لێكۆڵینەوە پەیوەندی لەنێوان زمان وكۆمەڵ دۆزینەوەی ئەوپەیوەندیانە ئەمە سەرەرای ئەوەی كە ئەم زانستە گرنگیەكی زۆری هەیە لەبوارە جیاوازەكانی تردا .

سەبارەت بەم زانستە لەزمانی كوردیدا لەسەرەتایدایە چونكە ئەوە بۆماوەی چەند ساڵێكی كەم دەچێت لەنێوپرۆگرامەكانی زانكۆدا وەكو وانەیەك دخوێندرێت وبایەخی پێدەدرێت بێگومان ئەمەش گرنگی باشی دەبێت لەسەر بەرەو پێشچونی زمانی كوردی بەگشتی ولایەنی كۆمەڵایەتی زمانی كوردی بەشێوەیەكی تایبەتی .

نەبوونی سەرچاوەی پێویست لەزمانی كوردیدا یەكێكە لەكێشەكانی ئەم زانستە لەزمانی كوردیدا ، ئەوەیشی هەیەهەوڵی سەرەتایە بۆ ناساندنی ئەم زاستە .

ئەم نوسینەی ئێمەش هەوڵێكی سەرەتایە بەئاراستەی ئەوەی كە ناساندنێكی كورتی ئەم زانستە بێت.

 

 

سەرچاوەكان:

1. كارابوونی زمان لەپەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكاندا، شیلان عوسمان، چاپی یەكەم،چاپخانەی هاوسەر، هەولێر، 2009.

2. هەندێ‌ لادانی زمانی لای سێ شاعیری نوێخوازی كورد(ئەنوەر مەسیفی ، نەوزاد رەفعەت، فەرهاد پیرباڵ)، دلێرسادق كانەبی، چاپی یەكەم، چاپخانەی خانی، دهۆك، 2009.

3. رەخنەی بونیادگەری لەتیۆرەوە بۆپراكتیزەكردن، د.عەلی تاهیر حسێن، چاپی یەكەم، چاپخانەی سەردەم، سلێمانی، 2008.

4. زمانەوانی ، سەلام ناوخۆش، نەریمان خۆشناو، چاپی یەكەم، چاپخانەی منارە، هەولێر، 2009.

5. سنور وبنەماو ئەركەكانی كۆزمانەوانی، د.محەمەد مەعروف فەتاح، گۆڤاری رۆشنبیری نوێ، ژمارە (112)كانونی دووەمی 1986.

6. وانەكانی زانستی زمانی كۆمەڵایەتی، زانكۆی سلێمانی، كۆلێژی زمان، بەشی كوردی، قۆناغی سێیەم، م.كاروان عومەر قادر، ساڵی خوێندنی 2008-2009.

7.زمان بونەوەرێكی زیندوە، د.ئازادحەموتو، و/ عەبدولرەحمان فەرهادی، پاشكۆی فەرهەنگی رۆژنامەی هەولێر، ژمارە (54)تشرینی دووەمی 2010.

Youniszarayan@yahoo.com

*  ئەم بابەتە لە ژمارە (170) گۆڤاری رامان، 5-7-2011 بڵاوکراوەتەوە.

 

 

 

 

 

 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.