Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
دایەلۆگی نیوان ئاگر و ئاسن شۆڕشی ڕاستەقینە

دایەلۆگی نیوان ئاگر و ئاسن شۆڕشی ڕاستەقینە

Closed
by February 27, 2011 گشتی

بەهاری ساڵی 1991 کاتێک تیکتاتۆر بۆ یەکەمین جار ترسا و سەری خۆی دوور لە چاوی گەل و کامێرا چەند جارێک بە دیوارەکانی کۆشکا  کێشا ، هاوکات بوو لەگەڵ گەڕانەوەی  تەواوی وەزیر و گزیرو حەکیم و موشاویری سیاسی و ئەمنی قەومی بە دەستی بەتاڵ بۆ  لای سەرۆک و بە شەرم و عارەوە پێیان وت  جەنابی سەرۆک  بەداخەوە هەموو شت  چۆتە دەرەوەی سنوری  توانایی و لێهاتوویی ئێمە ، کەواتە ئێمەی بێ لییاقەت ببەخشە کە هیچ ڕێگا چارەیەکی شیاو نابینینەوە تا گەلی راپەڕیوی ئیراق و  موتمانەی وڵاتان بۆ خۆمان  بگێڕینەوە ،، ئالەو کاتەیا  دیکتاتۆر تف ئەکاتا نێو چەوانی پیاوەکانی و بە دەنگی بەرز پێیان ئەڵیت ،بەلام خۆ دەتوانن 1991 گۆڕ بۆ تەواوی وەزیرو ئەندام پەڕلەمان و داوەر و پاسەوانەکان هەڵکەنن ؟ هەڵبەت جەنابی سەرۆک ئەم قسەیەی بەدەنگی بەرزو بۆ یەکەم جارو بێ درۆ بەیان کرد ،، هەرلەوێدا  هەندێک لەو وەزیرو داوەرو پاسەوانانە لە ترسا  خۆیان تەڕ کرد ، دوابەدوای شاڵاوی خۆ پیس کردنی پیاوانی سەرۆک ،،  تۆزە تۆزە پیاوانی دەربارو  ئەشراف زادەی ساختەی دەوری سەرۆک  بە دزیەوە وڵات جێ ئەهێڵن ،، دانە دانە نوسەرو پسپۆڕوهەواڵ گرو جاسوس و دۆستانی قەسەم خواردەی دیکتاتۆر جەواهیرەکانیان کۆ دەکەنەوەو بەرەو دوور هەڵدێن ،، بە گوتەی زۆرینەی زۆری شاهید حاڵەکانی  ئەوکاتی دەوری دیکتاتۆر ، سەرۆک بەردەوام تەنها سێ پرسیاری کردوە ئەرێ ئەمڕۆ جەند شەمەیە ؟ پێم بڵێن ئێستا چەندی مانگە ؟ تکایە  پێمان خزاوەتە کام ساڵەوە ؟ هەندێک لە موحەلیلانی سیاسی پێان وابوو جەنابی سەرۆک نەخشەیەکی سیاسی کاریگەری بۆ گرتنەوەی دڵی ئێراقیەکانی هەیە  ، وەک چۆن هەندێک لە مێژوو نوسان بە ئاشکرا وتیان جەنابی سەرۆک خەریکی بەراوردێکی حەکیمانەی مێژووییە کە ڕەنگە لێکچونێکی مێژوویی هەندێک جار  بتوانێت لە ڕێگای کاتەوە هەلی گرنگ بێنێتە پێشەوە و حاڵی وڵات بەشیوەیەکی شایستە بگۆڕێت ،، لەلایەکی ترەوە چەند کەسایەتیەک لە  پسپۆرەنەفسانییەکانی وڵات بێ ترس وتیان جەنابی سەرۆک خەریکی ژماردنی دواساتەکانی عومری خۆیەتی ، هەندێک لە شیکار دەرونیەکان بەوەشەوە نەوەستان و وتیان جەنابی سەرۆک عەقڵی لەدەست داوەو دوبارە کردنەوەی ئەوپرسیارانە ڕۆژانەو بەشیوەیەکی دوبارە یەکێکە لە نیشانەکانی لەدەست دانی کەسایەتی و مناڵ بونەوە تا رادەی شێتی ، ئەوەبوو بۆ رۆژی دواتر هەموو بیستامان و زۆربەشمان بینیمان کە ئەو پسیکۆلۆگە بەد بەختانە ناودەمیان پرکردن لە باروت ،، پاش تێپەڕبونی دوازدە ساڵ بەسەر شیکاری دەروناسەکاندا ، هەموو بۆمادەرکەوت کە هەر بەراست جەنابی دیکتاتۆر ئەو ساڵانە تەنها خەریکی ژماردنی رۆژو مانگ و کات بووە بۆ پڕ کردنەوەی یەک لەو 1991 گۆڕەی کە دەستوریدابوو بۆ خۆیی و تەواوی دەستەو دایرەکەی هەڵیکەنن ، بەڵام ئەمڕۆ بیست ساڵ و دوو مانگ و بیست و سێ ڕۆژ بەسەر نابود بونی یەکجاری دیکتاتۆری هەرێمی ئێمەدا تیدەپەڕێت ،  کەچی  دیکتاتۆر بە دیکتاتۆر بێ شەرم  ئەڵێت برۆبەولاوە  ،  دوای تێپەڕینی تاڵ ترین تەجروبە لەگەڵ ڕژێمی سەدامدا واقیعەن جێگای گومانە لەسەر ئەم زەوییە تۆوی دیکتاتۆریسم سەوز بێت ،، بەڵام ئەمە تەنها ڕایەکی شاعیرانەیەو هیچی تر ، چونکە روداوەکانی لانیکەمی 17،2 ئەوەیان سەلماند کە ئەم هەرێمەی ئێمەی تێدا دەژین تەنها تۆوی خوێنڕێژی تیا دێتە سەمەر ، هەموو ئەوڕاستیە ئەزانین  رژێمی پێشوو تەواوی ڕژێمەکانی دیکەی ئەم وڵاتە بەخوێن داغڵی کۆشک بونەو بەخوێنیش نەبێت چٶڵی ناکەن ، لەڕاستیا لای ئەم پیاوە خەلەفاوانە جێگەی شەرمە بە ئاشتی کورسی حوکمڕانی بەجێبهێڵیت ، زیهنیەتی ئەم کۆمەڵە ئەربابە کوێرو کەڕ و لاڵانەی لای ئێمە لەوە بەهێز ترو کەمڵ ترە بتەوێت لە ڕێگای دایەلۆگو زمانی هاوبەشی سیاسیەوە نیقاشیان بکەیت ،، ئەوان دەستیان لە گفتوگۆو گوێگرتن و هەموو جۆرە روبەڕو بەنوەیەک شتووە  لەگەڵ دەرەوەی دیواری درۆینەی جەبەروتی خۆیان، ئەمەوێت بێڵم ئەم پیاوە نایلۆنیانەی لای ئێمە لە ڕاستیا لەژێر باری گرێیدەرونی و وەهمی مێژوویدا تەنگەنەفەس بوون هەربۆیە نە هاواریی ساختەیان کەس ڕادەچلەکێنێت و نە بیدەنگیشیان تورەیی خەڵک هێمندەکاتەوە ، ئەم ئەربابە پلاستیکیانەی لای ئێمە هێشتا لە خەونی بیماری خۆشیاندا باوەڕ ناکەن چێژ وەرگرتن لەو هەموو سەڵتەنەتەی خۆیان وابەئاسانی پرسیارو توڕەیی لەسەر جادە دروست بکات ،، ئێستا کە رونە ئەم پیاوانە بە زگماک کەڕو بە سروشت کوێر و بە واقیعی لاڵن ، دەبێت خەڵکی کوردستان چاوەڕێی چییا لێبکەن ؟ من بەلامەوە سەیرە بەشێک لە ڕۆشنبیران و نوسەرانی ئێمە داوای زمانی دایەلۆگیان لێدەکەن ، ئەوان  پێان وایە  ئەگەر سەرکردەکان بیانەوێت ئەزانن بدوێن  ، هەندێک لە ڕۆشنبیرو جڵەوگیرانی مانیفێستاسێنەکانی ئەمڕۆی کوردستان  داوای گفتوگۆیی ئاشتیانە لە دەسەلات داران دەکەن و هەندێکیتر بە چەپکە گوڵەوە دەچن بۆ پێشوازی هیزەکانی ئاسایش و جەکدارەکانی حیزب ، کۆمەڵێکیش داوادەکەن  هەتاوەکو هێزە هاوردەکانی جەنابی سەرۆک ناگەڕێتەوە شوێنی پێشوی خۆیان ئێمە جادەکان چٶڵ ناکەین ، ئەم شیعارو داواکاریانە نەک لە قازانجی پایوانی دەرباری سەرۆکە بەڵکە بە کاملی مانا ئەوەش دەسەلمێنێت کە هەرجۆرە خەیاڵ و بیر کردنەوەیەک  بۆ دژایەتی کردنی دەسەڵات سەرەنجام بە ترساندن و خوێن ڕشتن و بەند کردن کۆتایی دێت ، واتە کەتێک خۆپیشاندەران داوادەکەن  هێزە هاوردەکان بچنەوە شوێنی خۆیان  دەیانوێت بڵێن ئۆکەی ئۆکەی توانایی و جەبەروتی تۆ لە دەرەوەی سنوری خەیاڵ و نیازی پەنهانی ئێمەیە ئەرباب ،، لە ڕاستیا ئەم دۆخەی ئێستای هەرێمی کوردستان جێگای گریانە لەبەر ئەوەی  چەند کەسێک  بێ پلان فڕێدرانە بەردەمی ئەژدیهاو لوشیدان ، بە دەیان کەس پەلامار دران و سەدانی تریش  کەوتنە بەر شاڵاوی گرتن و هەزارەها خاڵک لە چاوی دەرتۆقیوی حیزب تۆقین ، ئیدی کەی ڕەوایە وەڵامی  ئەو خوێن ڕێژییە بە گوڵ وەڵام بدرێتەوە ؟  لەگەڵ ئەوەشدا لە هیچ شوێنێکی دونیا نەمان بینیوە خۆپیشاندەران لە پیاوانی سیاسی توڕەبن و ئەوانیش بێباک بن لە تورەیی ئەوان ، کەچی داوا لە خۆپیشاندەران بکرێت  داوای گفتوگۆیی ئاشتیانە بکەن ؟ هەموو دەزانین ئەم پیاوە کارتۆنیانە هیچ دەربارەی فەلسەفەی حوکمڕانی  نازانن و سەریان بەتاڵە لە کلتوری گفتوگۆو لییاقەتی  ئیدارەکردنی بارەگایەکی حیزبیشیان نیە  ، ئیتر بە چی عەقلێکەوە داوای گفتوگۆی ئاشتیانە لەم پیاوە دەستە پاچەو بێبەهرانە بکەین ؟ لە شوێنێک جەنابی سەرۆک بە دەنگی بەرز دەڵێت ، وەڵاهی ئەگەر پێم بڵێن بردێک دروستبکە نازانم بەس ئەتوانم بە ئاسانی بیروخێنم  ، ئایا داوای ئیدارەیەکی مۆدێرن و  چالاک لەم کۆلکە سەرکردەیە دەکرێت ؟ کەی ڕەوایە برادەران  داهاتوو ئێستا و ڕابردوی نەتەوەیەک بخرێتە ژێر حوکم و داوەری حیزبێکەوە کە سادەترین و ساکار ترین بەهرەیەکی نەبێت بۆ ئیدارەکردنی وڵاتێکی دەستوری و مەدەنی و دیمۆکراسی ؟ ئەگەر بەڕاست  خەڵکی کوردستان توڕەن لەم عەقڵە گەنیوە و ئیرادەو هۆشیاری ئەوەیان هەیە بڕۆنە ناو نەخشەکانی کۆمەڵگای مەدەنی و دەستوری و دیمۆکراسییەوە ، پێویستە بە ئاگرو ئاسن ڕوبەڕوی تەواوی کۆشک و بارەگاو دەمو دەزگا حیزبیەکان ببنەوە ،  وەکو ئەوەی لە تونس ، لە میسری نوێ و  لیبیا رودەدەن  ، وە لە زۆربەی هەرەزۆری ئەو وڵاتانەش وەهابووە کە شۆڕش دژی دەسەڵات و گروپێکی دیاری کراوی دیکتاتۆر هەلگیرساوە  ، لێک جییا کردنەوەی دوو مۆدێلی مانیفێستاسێۆن  بۆ ئێستای دۆخی هەرێمی کوردستان بە گرنگ دەزانم ، پێش هەموو شت پێوسیتە بزانین ئەوەی ئەمڕۆ لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و هەرێمی کوردستان ڕودەدات لە واقیعدا گٶڕینی تەواوی هەیکەلی حوکمڕانیە لە وڵاتدا ،  واتە شۆڕشی جەماوەری  دژی دەسەڵاتیێکی بێزراوو بێکەڵک و لەسەرو هەمووشیەوە دیکتاتۆرو دابڕاو  لە جومگە جومگەی هەیکەلی نەتەوەیی و نامۆ با فەزای گشتی و ناحاڵی بە تەواوی گۆڕانکاریە سیاسی و کۆمەڵایاتی و فەرهەنگیەکان ، لێرەوە خەڵک شۆڕش بەرپادەکەن و مەردووم ئامادەن بۆ ئازادی و مافە سەراتییەکانی خۆیان بمرن ، لە هیچ شوێنێکی دونیا  دەسەڵاتێکی دیکتاتۆرو خوێن ڕێژ و ناپاک نادۆزینەوە  گەلەکەی شۆڕشی  بەرپا کردبێت و قوربانی زۆری لەگەڵ خۆی نەهێنابێت هەربۆیە ئەو قوربانییانەی دوای شۆڕش دەبنە جوانترین و پیرۆز ترین ئەو سەرمایە ڕەمزییە قەومیەی میلەتان شانازی پێوەدەکەن ، لایەنی دووەم بریتیە لە خۆپیشاندان دژی بەندێکی دەستوری ، یاخود داوا کردنی مافی زیاترو  پێشنیار کردن یاخود کۆمەک کردن بە پەڕلەمان لە ڕێگای مانیفێستاسیۆنی ئاشتیانەوە ، لێرەوە  هاوڵاتیان  وەکو واجبێکی نیشتیمانی و ئەخلاقی بەشدارن لە دروست کردنی سیمایەکی مەدەنی و عەقڵانی بە کۆی  کەلتوری سیاسی و کۆمەڵایەتی و دادوەری لە ووڵاتدا  ، بەرای من ڕەوشی ئێستای هەرێمی کوردستان سەمیمانە نزیکە لە مۆدێلی یەکەمەوە واتە شۆڕش دژی ڕوخانی ڕژێمێک ، دەسەڵاتێک  ، کە بە مانای ووشە وەحشی و بێبەهرەو فامیلیالە ، ، ئەگەر ئەم شۆڕشەی کە ئێستا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دژ بە سوڵتەی ناپاک برەوی هەیەو سەرکەوتنی بەرچاوی بەدەست هێناوە تاڕادەیەک  کارێکی نەکردەو گرانە بۆ دۆخی هەرێمی کوردستان ، تکایە ڕیگە بدەن هەژاران وەکو جاران بچن بۆ کار ، با جوتیار   کێڵگەکانی بكێڵێت ،  بهێڵن باغەوان  سەمەری ئەمساڵی ببینێت ،،

 

شەهید کەوڵۆسی
پاریس

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.