Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
سوڵتان هاشم.. بێچووە دوپشکی دەسەڵاتی کوردی….  ئیسماعیل حەمەئەمین

سوڵتان هاشم.. بێچووە دوپشکی دەسەڵاتی کوردی…. ئیسماعیل حەمەئەمین

Closed
by February 29, 2008 گشتی

کاتێک لەکەناڵە ئاسمانیەکاندا ئەو سوپا ئێراقیە جەڕاڕو گەورەیەم بینی بەرەو موسڵ دەکشێت، ترسێکی گەورە دایپۆشیم، ترسێک هیوادارم نەخۆشانە بێت وپابەند بێت بەڕابوردوویەکی تاڵی مێژوومان لەگەڵ ئەم سوپایەدا. ئەو سوپایە پڕی بوو لەژەنراڵە دێرینەکان کەبەچاویلکەی ڕەشەوە بەنێو جادەکانی موسڵ پیاسەیان دەکرد وهێزی خۆیان نیشاندەدا. دیارە بۆ هەموو ئاشکرایە ئەم سوپا گەورەیە بەخۆی و تانک وزرێپۆش وژمارە بێشومارەیەوە هاتبوو بۆ ڕزگارکردنی موسڵ لەدەست تیرۆیستەکانی قاعیدە. بێگومان ئەمە دیووی دیاروئاشکرای هاتنی ئەو سوپا زەبەلاحەیە. دیوەکەی تری ئەو مەجالیسی سەحوەی عەشایریانەن،کەناوچەکانی خۆیان کۆنترۆڵ کردووە وجەخت لەئێراقیبوونی خۆیان دەکەن. لەم کەلەبەرە سەختەشدا ژەنراڵە کۆنینەکانی سوپای ئێراقی بازیان هەڵداوەتە نێو گۆڕەپانەکە وشەڕی دژە تیرۆر شانشی دووبارە لەدایکبوونەوەیانی پێبەخشیوون، ئەمانە هەموویان بازنەیەکی شەیتانین وبەدەوری یەکتریدادەسوڕێنەوە. دژە تیرۆر شانسێکی گەورە دەدات بە هەموو هێزە ناشرینەکانی ناوچەکە بەرەژەوەندیەکانی خۆیان زیاتر سەقامگیر بکەن، هەمان  شانسی زێڕینیی بەخشیووە بەشۆفێنیەتی عەرەبی،  بۆ ئەوەی لەژێر ناوی ڕاگیرکردنی هاوسەنگی ویەکپارچەیی ئێراق خۆی ڕێکبخاتەوە. لەبەرامبەر ئەمانە کوردێکی سەرلێشواو لەزۆنگاوەکانی گەندەڵی خۆی، ونبوو لەنێو بێ پڕنسیبی خۆیدا، ڕۆژ بەڕۆژ  دۆسیەی سیاسی لاوازتردەبێت، ئەفسانەی حکومەتی کوردی فیدرال، لەنێو مەکینەی گەندەڵی وهەڵوەشاندنەوەی بنەما دروستەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی بەرەو تەسکبوونەوە دەڕوات. بەداخەوە ئەمە پانۆرامای ئەو تراژیدیایە کەئەمڕۆ شانۆیی ڕووداوەکان پێشکەشی دەکەن وسەرجەم سیاسەت وسیاسی کوردی ڕەسمی نایەوێت تەماشای بکات. نەک هەر ئەوە بەڵکو خۆی وەک دەسەڵات بەشێکە لەگەورەبوونی ئەو مەکینە شۆفێنیەی کەلەدواجاردا وەک ئەو بێچووە دوپشکە وەهایە بۆ لەدایکبوونیان ورگی دایکی خۆیان هەڵدەدڕن ودێنە دونیای دەرەوە. سەیرە مرۆڤ ئەوندە بەلوت بەرزیەوە ڕێبکات وئەو چاڵە تێزابە نەبینێت کەچەند هەنگاوێکی دیکە بەسەردا تێیدەکەوێت، سەیرە دەسەڵاتێک لەو پەڕی بێئاگایدا بێت وئەو هەموو زرێپۆش و ژەنراڵانە دێرینانە نەبینێت کەچەند کیلۆمەترێک لە شاری هەولێرەوە مۆڵگەیان خواردووە وبەنیازنین وەها بەئاسانی بەجێیبهێڵن، چونکە مەترسی قاعیدە لەناوچەکە بۆ ماوەیەکی دوورودرێژ ئەوەی پێویستە، مەترسی میلیشیای کوردیش دیویی دووهەمی نەبینراوی ئەو هاوکێشەیە، وەک لەسەر زاری پارێزگاری موسڵ بەناڕاستەوخۆیی لەچاوپێکەوتنێکی تەلفۆنی لەگەڵ کەناڵی عەرەبیە تەعبیری لەخۆی کرد.
لەوانەیە خوێنەری ئەم چەند دێڕە بڵێت: ئەوە سوپایەکە لەژێر کۆنترۆڵی ئەمریکایەکاندایە وبۆمەبەستێکی تایبەتی هاتووە بۆ موسڵ، ئێمە لێرەوە بۆچی ترسی نەخۆشانە لەخۆماندا بهاروژێنین؟. ئەمە پرسیارێکی لۆجیکیە گەر هاتوو سروشت وپێکهاتەی ئەم سوپایە بەتەواوەتی جیاواز و دابڕاو  بووایە لەمێژوویی دێرینی. ئەمە پرسیارێکی ماقوڵ دەبوو گەر هاتوو پێکهاتەی سایکۆلۆژی وپڕنسیبە ئەخلاقیەکانی ئەم سوپایە لەچوارچێوەیەکی دەستوری دەوڵەتێکی دیموکراسیدا خۆی پێناسەکردبێت، بەڵام بەم پێکهاتە تائیفی ومەزهەبەگەرایە، وبەم دەوڵەتە هەیکەل ئیداریەی کەلەکڕۆکی بەعس جیانەبۆتەوە، هەموو گریمانەیەکی ئاوەها ترسناک، ئەگەرێکەو لەبەردەمیدا توانای چاونوقاندنمان نیە.
   سەحوەیەکی چەکدار وبەتوانا و یەکخستنەوەیەکی سیاسی نێوان ئەو هێزە سیاسیە عەرەبیە مەزهەب جیاوازانە وئەو هەموو جەختکردنەش لەوەی کوردستان (بارێکی تایبەتە) وبۆمبارانکردنی سوپای تورکی بۆ گوندەکانی خاکی هەرێم بەبەرچاوی حکومەتی ئێراقی وهەرێمەوە وبەڕەزامەندنی ئەمریکایەکان، وهێنانی سوپایەکی گەورەی ئێراقیش بۆ نێو موسڵ، ئەو سیگناڵە مەترسیدارانەن کەهەموو ئەو خەونە کوردیە بەم گەندەڵیەی ئێستاشەوە، بەرەو زڕاندن دەبات. بەدیوێکی تردا دۆزێکی سیاسیانەی ڕێکخراویەیی بۆ لەبیرکردنی دۆزی کەرکوک لەئارادایە وکاری خۆی دەکات، نەک هەرئەوەندەش بەڵکو هەوڵدان بۆ مانەوەی تاوانبارانی ئەنفال بەزیندوویی وەک سومبۆلێک بۆ دەسەڵاتی قەومەچیەکانی عەرەبی ئێراقی، بەشێکە لەو کارکردنە ڕێکخراوەیەی شۆفینیەتی عەرەبی هێڵە ئایدلۆژیەکانی خۆی لەسەر ڕایەڵ دەکات. لێرەدا ئێمە لەبەردەم نەخشەکی کارکردنی نوێداین کەبێئاگایی سیاسەتی کوردی ڕۆڵێکی گەورەی تێدا دەبینێت، نەخشەیەکە لەزیندوکردنەوەی ڕەمزەکانیەوە دەستیپێکردووە، چونکە شۆفێنیەت باش دەزانێت لەناوبردنی ڕەمزەکانیان مانای لاوازی میکانزمی دەسەڵاتیان دەگەیەنێت، بۆ ئەوەی دەسەڵاتی سیاسی بەردەوامی هەبێت پێویستی بەزیندووکردنەوەی ڕەمزەکانێتی، لەحاڵەتی شۆڤێنیەتی عەرەبیدا سومبولەکان لەکەسایەتیە عەسکەریەکاندا خۆیان بەرجەستە دەکەن، ئەو عەسکەریە قەومیانەی تاسەرئێسقان بڕوایان بەئاگروئاسن هەیە بۆ پاراستنی یەکێتی خاک وخۆیان بەپارێزەرەی دەوڵەتێکی مەرکەزی ئێراقی تێدەگەن، ئەمە مۆدێلی موعەمەر قەزافی و موبارەک وعەقید عەلی عەبدوڵاساڵح و چەندانی دیکەیە. زیندووکردنەوەی هەیکەلی دێرینی  سوپای ئێراقی و هەوڵدان بۆ زیندوو ڕاگرتنی ڕەمزە دێرینەکانی وەک (سوڵتان هاشم) یەکێکە لەو نەخشە بۆکێشانەی پارتە سیاسیە عەرەبیەکانی نێو ئێراق،  بەتایبەت سونە کاری بۆ دەکەن و بەداخەوە کوردیش جێبەجێکەری ئەو دۆزەیە.
بەرگریکردن لە سوڵتان هاشم سیگناڵێکە بۆ ئێمەی کورد، سیگناڵێکە لە شۆفێنیەتی عەرەبیەوە بۆ بزوتنەوەی کوردی، دەیانەوێت بەئێمەی کورد بڵێن: لەسەر چەند کەسێکی عەرەب  سەدام حوسێنمان کرد بەپەتی قەنارەوە، لەبەر ئەوەی ئەوە کێشەی نێو ماڵی عەرەبی خۆی بوو. بەڵام لەسەر زیاتر سەدوهەشتا هەزار ئەنفالکراو بۆتان نیە یەک کەس بخەژێر حوکمی داداگاوە، چونکە ئێوە لەنێو ماڵی عەرەبیدا مافی دادگایکردنی مێشولەیەکتان نیە…قەومجی و شۆفێنێیەتی عەرەبی  دەیانەوێت نامەیەکی ئاوەها لەو جۆرە بۆ ئێمە بنێرن ودەیانەوێت بڵێن: بۆتان نیە سومبۆلەکانی سوپای ئێراقی بخەنە ژێر پرسیارەوە، کەلەسوڵتان هاشمدا خۆی بەرجەستە دەکات. بۆتان نیە فەرمانەکانی سوپای ئێراقی بەرامبەر بەکورد بخەنە بەردەم پرسیار و لێکۆڵینەوە.. ئایا سەیر نیە کەدەسەڵاتێک هەبێت لەو هەموو پەیامانە تێناگات، یاخود باشتر وایە بڵێم خۆی لێ گێل بکات، نەک هەر ئەوە بەڵکو خۆی بەرگریکار بێت لەو سومبۆلانەی لەدواڕۆژدا پەتی قەنارە بۆ خۆیان هەڵدەخەن.
 سوڵتان هاشم تەنها کەسێک نیە، بەڵکو سومبۆلێکە لەنێو کەسێکد، ئەم پیاوە ژەنراڵێکی دێرینی ئەو سوپا نەگریسەیە کەدەستی پۆڵاینی حکومەتە دیکتاتۆریەکانی ئەم ئێراقە بووە. سوڵتان هاشم دوابێچووە دوپشکی ئەو دوپشکە وورگهەڵدراوەیە کەناوی حکومەتی ئێراقی کۆنینەیە وچۆتە وورگی ئەو دەسەڵاتە کوردیەی کەبەرگری لێدەکات. سوڵتان هاشم بێئەوەی بەخۆی بزانێت پیاوێکە وەک سومبولێکە، تازە بەتازە شۆفێنیەتی عەرەبی  بەسەریدا دەکەوێت وبەدەست و بەدان بەرگری لێدەکات. ژەنراڵ سوڵتان هاشم میراتگرەوەی ئەو ژەنراڵە دەست خوێنینانەیە، بەبێگوێدانە هیچ ئەخلاقێک بەناوی فەرمان جێبەجێکردنەوە مرۆڤیان کوشتووە وخاکیان سوتماک کردووە ومناڵی کوشتووە و دەستدرێژی کردووە سەر ژنانی بێدەسەڵات. هاشم هەموو ئەمانەی لەدادگادا بەشانازیەوە ولەچوارچێوەی ستراتیژێکی سەربازی موحکەمدا باسدەکرد. ئەم پیاوە ڕێک وپێکە، ئەم فەرمانبەرە دیسپلین هێنەرە دێرینە، هەم ڕەمزە بۆ دەسەڵات و هەم ڕمزیشە بۆ قەومجیەتی عەرەبی کەلەمێژوویی سوپای ئێراقی وژەنراڵەکانیدا ئیلهامبەخشی سیاسی خۆی دەدۆزێتەوە.
سوڵتان هاشم پیاوێکە لەنێو سومبوڵێکی گەورەتردا هەڵدەسوڕێت، کەئەویش سومبوڵی عەرەبێکە بە جلی ناسیونالی خۆیەوە شانازی بەڕابوردووی خۆیەوە دەکات، نەک هەر پەشیمان نیە لەوەی کردویەتی، بەڵکو لەدادگاشدا بەئاشکراوبەشانازیەوە دانی پیدادەنێت، چونکە ئەو ڕەمزی سوپایە، ڕەمزی خێڵ وشەهامەتەکەیەتی، ڕەمزی فەمانبەری پلەیەکە، کەبەجێهێاننی فەرمان لەسەروو هەموو ئەخلاقێکەوە دادەنێت. ئەمەش ئەو خاڵەیە کەسەرۆکی ئێراقی ئێستا پێی سەرسامە، هەر وەک ئەوەی تێکشکاندنی ئەو ڕەمزە مانای تێکشکاندنی هەیبەتی بەڕێزی بێت، وەک ئەوەی سەرۆکی دەوڵەتێک بۆ چەسپاندنی دیموکراسی پێویستی بەپیاوی ئاوەها بێت.
بەم شێوەیە  خوێنەری ئازیزم ئەمسەر و ئەوسەری هاوکێشەکە لەنێو بوعدە ڕەمزیەکانەوە پەلدەهاونە نێو هاوکێشەکانی دەسەڵات. ئەو هاوکێشانەی سیاسەتی ڕەسمی کوردی  لەئاستی کردنەوەی جفرەکانیدا نەک تەنها لاوازە، بەڵکو تەواو کۆیلەی ئەو جفرانەیە. ئەو دەسەڵاتەی ئەمڕۆ لەکوردستاندا حوکم دەکات، لەنێو زۆنگاوەکانی گەندەڵیدا سیاسەت ودۆزی کوردی بەتەواوەتی فەرامۆشکردووە، کاراکتەری سیاسی خۆی ونکردووە، نایەوێت لەهیچ گوتارێکی سیاسی تێبگات. بەپێچەوانەی ئەوانەوە عەرەبی ئێراقی خەریکە کێشەکانی خۆیان چارەسەر دەکەن وماڵی ئێراقی بەشێوازە عەرەبیە مەرکەزیە قەومیەکەیەوە بنیاتدەنێنەوە، گەر سەرۆکیش ئێستا کورد بێت، ئەوا تەنها لەچوارچێوەی سەبرێکی زیرەکانەی ئەو بارە تایبەتەیە کە ئێراق پێدا تێپەڕ دەبێت، دەنا ئەویش مەسەلەیەکی کاتیە وپلانی ئامادەی لەچەکمەجەکاندا بۆدانراوە.  شۆفێنیەتی عەرەبی خەریکە ئەمریکایەکان بەمۆدێلی خۆی ڕازیدەکات، کەئەویش بوونی حکومەتێکی مەرکەزیە بەپاڵپشتی سوپایەکی بەهێزو سەرکوتکار بۆ کۆکردنەوەی ئەو هەموو جیاوازیانەی کەبەڕێگەکانی فیدارلیەت ودەستور وگفتوگۆ پێکنایەن، بەڵکو ڕۆژ بەڕۆژ هێزی تازەو لق و پۆپی توندەڕوی تازە وگەندەڵی تازەیان لێدەبێتەوە. ئەم مۆدێلە لەبەردەستە وخاوەنی ترادیتسێۆن وتەقلیدێکی  دوورودرێژە لەئێراقدا، لەبەرامبەر  ئەم هەموو گەندەڵی و فرەکوێخایەی لەئێراقدا هەیە، بوونی حکومەتێکی مەرکەزی لەمسەر تاوئەوسەری ئێراق بوونی هەبێت، نەک هەر ئەم مۆدێلە نابێتە هۆی ناڕەزایی خەڵک، بەڵکو  پێشوازیشی لێدەکرێت.
شۆفێنیەتی عەرەبی پشت بەم مۆدێلە دەبەستێت و ڕۆژ بەڕۆژ لەدوای لاوازکردنی قاعیدە بەهێزی سەحوە وسوپای ئێراقی ئەم مۆدێلە زیاتر سەرکەوتن بەدەست دەهێنێت. مەجالیسی سەحوەکان خۆیان لەخۆیاندا جۆرێکن لەوەئاگبوونەوە دژی هەموو بێگانەیەک بەکوردیشەوە، لەئەقڵیەتی ئەواندا هێشتا ئێمەی کورد بارێکی تایبەتین. بەم شێوەیە شۆڤێنیەتی عەرەبی ترس لەبێگانە کەلەقاعیدە وکورد و ئێراندا خۆی دەبینێتەوە، دەکەنە ئەو مەکینە پڕوپاگەندەیەی لەژێر دروشمی یەکێتی خاکی ئێراقدا کاری خۆی دەکات. سوپای ئێراقی ڕۆژ بەڕۆژ  ژمارەی لەزیادبووندایە وکوردیش توانای بەسەر ئەو سوپایەدا ناشکێت و بوونی کوردیش لەنێویدا ڕەمزیە. درۆش لەگەڵ خۆماندا نەکەین  ئێمە خاوەنی یەک پێشمەرگەی ڕاستەقینە نین لەکوردستاندا وئەوەشی هەیە تەنها موچەخۆرانێکن وهیچی تر. 
سوڵتان هاشم لەسێدارە بدرێت یاخود ببەخشرێت وەک یەکە، ئەوپەیامەی شۆڤێنیەتی عەرەبی ویستی بیگەیەنێت توانی بەئەنجامی بگەیەنێت. ئەو نامەیە گەیشت بەهەموومان. سوڵتان هاشم وەک ئاماژەم پێدا پێاوێکە لەنێو سومبولێکدا، بەجۆرێک کەپارتە سیاسیە عەرەبیەکان کردوویانە بەمەرجی هاوپەیمانێتی لەگەڵ پارتی ویەکێتیدا، کردوویانە بەمەرجی پشتگیریکردنی سەرۆکی دەوڵەت لەشوێناو وپلەکەی ئێستایدا. سوڵتان هاشم ئەو تاقیکردنەوە ئاسانە بوو کەسیاسەتی کوردی بەنمرەی سفرەوە لێی هاتە دەرەوە، سوڵتان هاشم پێاوێکە لەنێو سومبوڵێکدا، پیاوێکە عەرەب گووتەنی وەک  ئەو پوشکەیە وەهایە کەپشتی حوشتری کوردی دەشکێنێت. سوڵتان هاشم ڕۆژ بەڕۆژ وەک خۆی دەمێنێتەوە وسەرانی کورد گەورەی دەکەن، وەک ئەو بێچووە دوپشکە وەهایە کەلەگەڵ هاتنەدەرەوەیدا یەکەم وورگ هەڵبدرێت، وورگی دەسەڵاتی کوردی وئەوانەیە شانشی دووبارە لەدایکبوونەوەی ڕەمزیان پێبەخشیوە. گرنگ نیە ئێستا سوڵتان لەسێدارە بدرێت، چونکە پەیامی ئەو وەک سومبوڵێکی سوپاکەی ڕۆژ بەڕۆژ لەگەورەبووندایە، بێچووە دوپشکەکان ئێستا لەموسڵن و ڕۆژێکیش دێت، بەیادی جاران  بەرەو ئێرە بکشێن.

ئیسماعیل حەمەئەمین            
  نورنبێرگ 10.02.08

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.