Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
من..ئیبراهیم چێوارم.

من..ئیبراهیم چێوارم.

Closed
by December 4, 2008 شانۆ

 من..ئیبراهیم چێوارم.
 (هیچمان بۆ نەماوەتەوە جگە لەگوێگرتن و بیرکرنەوە نەبێت لە ناوی تۆ، جگەلە بیرکرنەوە نەبێت لەبەردەوامبوونی ناوی تۆ..)  جاک دێریدا
 ئیسماعیل حەمەئەمین
 
 1
 لەکاتی چاوەڕوانیداباسی ئەومان دەکرد، بێگومان باسی ئیبراهیم چێوار،بەڵێ تەنها چێوار  وکەسی دیکە نا. چونکە ئەو هەمیشە لە توخمی فریشتەکان بووە و ئێمەش، من و ‌‌‌‌‌حه‌مه سدیقی شانۆكارو نوسه‌ر، لەتوخمی موریدە ونبووەکانی هونەر بووین. هەمیشە یەکەم پرسیارم لەحەمەسدیق ئەوەبووە ( کوا چێوار چیدەکات؟، توخوا دڵی ڕادەگریت!. سوپاس هاوڕێم حەمە سدیق گیان، بریگادێری هاوڕێم، کۆلۆنێلی زەمەنی ونبوون کەهەمیشە دڵی چێوار ڕادەگریت، سوپاس ئازیزم، باشە ئەوە لەکوێیە بۆ نایبنیم…). لەسەفەری ڕابوردوودا لەچاوەڕوانی گۆدۆکەماندا پێیگووتم: دڵی چێوار نەخۆشە، چێوار  نایەوێت دڵی ئاسودە بێت. کەدوای ماوه‌یه‌ك به‌بز‌‌ه‌ هه‌میشه‌یی و باڵا چناریەکەی کەلەشاعیرێکی غەمباری زەمەنی ڕۆمانسیەتی کۆتایی سەدەی هەژدە دەچوو، ئاوەها ‌ ده‌رده‌كه‌وت. باوەشی پێدا‌کردم و گووتی: چۆن بەرگەی مەنفا دەگریت، بگەڕێرەوە بۆ ئێرە، چ نەبێت بۆ سیاسەت بگەڕێوە، چ نەبێت تۆ لەهونەری  دوورخستنەوەی  سەگ و گورگانەمان شارەزایت..هەرسێکمان پێکەنین، حەمە سدیق لەوکاتە گووتی: دوورنیە هاوڕێم چێوار گیان، هەموو شتێکی لەدەست دێت، هاکا بەتەواوەتی گەڕایەوە و سبەینێ وەک کۆلۆنێلی جەنگە وەهمیەکان لەحیزبدا بەرز دەبێتەوە، گاڵتە بەپەنیر خواردنی بەیانیانی بریگادێرەکان دەکات، لەپڕێکیشدا له‌سۆڤیه‌تی كۆندا وندەبێت…ئاوەها ئێوارانی نیشتمانمان به‌ڕێده‌كرد، من و چێوار و حەمەسدیق لەقاوەخانەی ئوتێل ئاشتی زه‌مه‌نی فیرعه‌ونه‌كان، یاخود لەچایخانەی شەعب، له‌ژێر میهر‌ه‌بانی كاكه عومه‌ری هونەرمەندی هونەرەکانی چایی شیرن و گفتوگۆ لەگەڵ ئەم عەشرەتە له‌هونەرمەندی  ڕه‌زا و ناڕه‌زا و نوسه‌ر و ئه‌كرۆباته سه‌یرانه‌ی شاردا. یاخود پیاسەی سەهۆڵەکە کۆیدەکردینه‌وە. بێگومان ئه‌د‌ه‌ب و شانۆ بابه‌تی گفتووگۆكانی نێوانمان بوو‌، گوێگرتن له‌ڕسته هێمنه‌كانی چێوار، هه‌میشه منی سه‌رسام كردووه، وەک پیشەی جارانی هەموو شتەکانی ئەم دنیایەی لەچەند ڕستەیەکدا کورت دەکردەوە ، چەند ڕستەیەک بەشێکی زۆری لەو گاڵتەجاڕیە تێدابوو کەپابەندە بەڕۆحی ڕەخنەئامێزی هونەرمەندەوە‌..وەک ئەوەی زەمەن هیچ نەگۆڕابێت، ئێمە سێ هاوڕێ، سێ برای هیلاك و سێ توخمی ئەو ڕەگەزە ئاژەڵیە نەعلەتلێکراوە بووین کەناوی هونەرمەندە، ئاوەها وەک سێ ئەکرۆباتی بەختەوەر بەبەربوونەوەکانی بۆنێو عەدەم ، ئاوەها یەکمان گرتبۆوە. ئەوەی ئەمجارە لەنێوان من و حەمەسدیقدا گۆڕابوو، تەنها دڵی چێوار بوو، تەنها دڵی بوو کەچیتر توانای ڕاکێشانی ئەم هەموو ناشرینیەی نەمابوو، توانای ڕێكردنی نه‌مابوو به‌نێو ئه‌م هه‌موو شكستیه‌دا،  خەمی من و حەمەسدیق  (دڵی چێوار) بوو. بۆ من و حەمەسدیق وهەموو ئەو هونەرمەندە ناڕازی و جیدیانەی دنیای ڕۆشنبیری کوردی، دڵی  چێوار ، دڵی شانۆیەکە تاوەکو ئێستاش لەبەرامبەر ئەم هەموو گەندەڵی وحیزبۆکیە دژ به‌جوانیه‌‌ بەرگری لەماناکانی باڵایی شانۆ دەکات، بەرگری لەهەموو پڕنسیبە کلاسیکیانە دەکات کەگەندەڵی دەیەوێت  لەڕێگەی  بوکە شوشە هەڵسوڕاوەکانیەوە، له‌ڕێگه‌ی ماریۆنێته‌كانیه‌وه‌ شانۆیی کوردی ووردەکاتەوە بەسەر شکۆمەندیە درۆ و کۆمیدیای پوچەوە، دەیەوەێت شانۆ بودجەیەکی چه‌وربێت بۆ کاری بێمانا و  پێکەنینی هەرزان..دڵی چێوار  هیلاک بوو به‌ده‌ست به‌عسیه‌بچوکەکانی دوای ڕاپه‌ڕین.  هەمووشمان دەمانزانی ئیبراهیم چێوار ناتوانێت وەک ئێمە شتێک لەدڵڕەقی بەرامبەر جیهان بنوێنێت، ساتی لەبیرکردنی شانۆ و دونیا بۆ ئەو بوونی نەبوو، بەپێکەنینە هەمیشە ئەبەدیەکەیەوە، بەباڵا شاعیرێکی ڕۆمانسیەکەیەوە  بەمن و حەمەسدیقی دەگووت: ئاخر ئێوە کۆلۆنێلن بەپۆستاڵی قورسەوە و منیش هونەرمەند..
 
 2
  فیگوری قەسیدەیەکم لەناوەڕاستی نەوەدەکاندا گفتوگۆیەکی تێدابوو،گووتومە ( ئۆی بریگادێر،کاتێک ئێمە شەڕمان دەکرد تۆ پەنیرت دەخوارد..). ئەم قەسیدەیە کاتی خۆی لەکتێبێکی شیعریدا چاپکرا..بریگادێر پلەیەکی سەربازی باڵاترە لەکۆلۆنێل، لەو ڕۆژەوە من و حەمەسەدیق یەکتری بەکۆلۆنێل بانگدەکەین، ئەم بانگكردنە چێواری ئازیزی دەخستە پێکەنین. هەموو جارێکیش کەبەتەلفۆن من حەمەسدیق قسەدەکەین یان ئیمێل بۆ یەکتری دەنوسین، بەکۆلۆنێل، یان بریگادێر  دەستپێدەکەین، وه‌كو، هێی بریگادێر ئەوه‌ لەکوێیت هاوڕێم، بۆ دەنگت نیە..یاخود، هێی کۆلۆنێلی هاوڕێم ئەم کاتەت باش، ئەوە لەکوێیت من لەبەرلین بووم و ئێستاش گەڕاومەتەوە بۆ کوردستان. ئاوەها  حەمەسدیق هەواڵی شار و منیش هەواڵی مەنفای بۆ باسدەکەم، لەگەڵ نوسینی وشەی بریگادێر، یان کوڵۆنێل، ئامادەبوونی پێکەنینە هێمنەکەی چێوار لەپشت هەموو دێڕکمانەوەیە. به‌ڵام ئێستا چێوار ئێمه‌ی به‌جێهێشتووە و چیدی بەکۆلۆنێلە ونبووەکانی وەک ئێمە پێناکەنێت..
 
 3
 جاک  دێریدا لەیادی هاوڕێی نوسەری (موریس بلانشۆ) دا نوسیوویەتی (هیچمان بۆ نەماوەتەوە جگە لەگوێگرتن و بیرکرنەوە نەبێت لە ناوی تۆ، جگەلە بیرکرنەوە نەبێت لەبەردەوامبوونی ناوی تۆ..). هەموو شانۆی کوردی و ئێمەش، هاوڕێم ئیبراهیم چێوار گیان، هیچی بۆنامێنێتەوە جگە لەگوێگرتن لەسرپەکانی تۆ، لەپێکەنین و بیروڕا وخەونەکانی تۆ، جگەلەتێڕامان لەبیۆگرافیای ژیانی تۆ کەبێپسانەوە تادواهەناسەت لەپێناو شانۆیەکی ڕاستەقینە شەڕت لەگەڵ ناشرینەکانی دنیای کوردیدا کردووە. کێ هەیە لەئێمە لەسەردەمی گەمارۆدانی برسێتی و ساڵی قات و قڕیدا شانۆگەری (کەس نیە نامە بۆ کۆلۆنێل بنێرێت)ی( گابرێل گارسیا مارکیز) لەیاد بکات، کەلەنەوەدەکانی سەدەی ڕابوردوو لەسەر تەختەی شانۆی هونەرمەندان  پێشکەشکرا. کەس نیە لەئێمە ئەوەی لەبیربچێت، لەو زەمەنەدا، لەکاتێکدا گومرگەکانی نیشتمان مانگی زیاتر چل ملیۆن دۆلاری فڕێدەدایە گیرفانی گەندەڵانەوە، هاوڵاتی ئاسایی دەبوایە مناڵانی خۆی فێربکردایە بەسەرە نان بخۆن، یاخود زۆر جار هاوڵاتیانی ئەم دەڤەرە بێمافەو پڕ ئەرکە لەبرساندا دەبوورانەوە، نەک لەنەخۆشیدا. لەو زەمەنەدا تۆ هاورێم  ئیبراهیم چێوار شانۆی تۆ  تەعبیر بوو لەو ئازارانەی ئێمە، هەناسەدانێک بوو بۆ ژیان ، تۆ لەسەر شانۆ ڕۆحێکی هیلاک و دڵێکی برینداربوویت، لەسەر شانۆی هۆڵی هونەرمەندان هاوارت بۆ ئێمەی گەمارۆدراو بەبرسێتی و میلیشیای دزێو دەکرد. لەشانۆگەریەکەدا کەڵەشێرەکەی ڕۆمانەکەی مارکیز هیچی نەمابوو لەماڵەکەدا بیخوات، چیدی نەدەتوانرا تاوەکو وەرزی داهاتووی شەڕە کەڵەشێر بەردەوام بێت، دەبێت کەڵەشێرەکە چی بخوات؟. کۆلۆنێلی خانەنشینکراو (کەئیبراهیم ڕۆڵی ئەوی دەبینی)،سەیری ئێمەی بینەرانی کردو پرسیاری لێکردین: ئێوە پێمبڵێن دەبێت کەڵەشێرەکە چی بخوات، ها پێمبڵێن دەبێت کەڵەشێرەکە چی بخوات.. لەو ڕۆژەدا من و هاورێی نوسەرم (خەڵات عومەر ئەمین)، سەیری کۆلۆنێلمان دەکرد، چۆن بەتوڕەییەوە پرسیاری لەئاشقانی شانۆ دەکرد و هاواری دەکرد( دەی پێمبڵێن، دەبێت کەڵەشێرەکە چی بخوات، ها.. چی بخوات؟ ) لەو کاتەدا من و خەڵات هاوارمانکرد: گوو کۆڵۆنێل، گوو، دەبێت گوو بخوات…ئاوەها چێوار سەیری ئێمەی کردو گووتی: بەڵێ دەبێت کەڵەشێرەکە گووبخوات،دەبێت گوو بخوات!..ئاوەها ئەو دەقەی مارکیز لەڕێگەی نواندنی چێوارەوە، بوو بە بەشێک لەژیانی ئێمە، بوو بەبەشێک لەتێگەیشتنمان لەدیوێکی ساماناکی برسێتی. ئەو نواندنەی ئەو ئەوەندە درێژبوونەوەی هەبوو لەیادەوەری ئاشقانی شانۆدا، کەدوای چەندەها ساڵ ئەم ڕستەیەم لەبرادەرێکی پۆڵۆنی ئاشق بەشانۆ بیستەوە.
 
 4
 ئازیزانم ڕێگەم پێدەن چیرۆکی، دێریدا گووتەنی ( بەردەوامی ناوی تۆ )ی  هاوڕێی کۆچکردووم،  چێوار بگێڕمەوە. لەساڵی پاردا من و شاخەوان عومەری شانۆکار بڕیارماندا بۆ ماوەی چوار رۆژ بەخۆمان و ماڵ و منداڵەوە، دوور لەقەرەباڵغی شاری نورنبێرگ خانوویەک لەگوندە قەشەنگ و بێدەنگەکانی ناوچەی بایەرن بگرین، لەوێ دووهاوڕێی ئازیزمان بەخۆیان و خێزانانەوە چاوەڕێیان دەکردین، یەکێک لەوانە (ئارێک) بوو کەهونەر دۆستێکی پۆڵۆنی و (هاری) ئەڵمان بوو، خۆی گووتەنی تاوەکو ئێستا لەنێزیکەوە هونەرمەند و نوسەری نەناسیوە. شاخەوان لەموبەقەکە سەیری ئێمەی کرد و گووتی سەیرکەن ، هاری گیان سەیرکە بۆ ئەوەی بزانی شانۆ چیە، سەیرکە چۆن ئارێکم لەڕێگەی شانۆوە فێری کوردی کردووە، ئەوەی گووت و هاتە نێوەڕاستی موبەقە فراوانەکە و بەنواندنەوە وەک  ئەوەی چێوار لەوێ ئامادەبێت بەکوردی  گووتی: ئارێک دەبێت کەڵەشێرەکە چی بخوات!. ئارێک بێ بیرکردنەوە بە دەنگی بەرز و بەکوردیەکی جوان و نواندنێکی زۆر کۆمیدیانتەوە گووتی: پێویستە کەڵەشێرەکە گوو بخوات.. ئاوەها شاخەوان ئەو نواندنەی چێواری لەیادەوەریدا هەڵگرتبوو، ئەوەی ئەو بۆی زیادکردبوو وشەی (پێویستە) بوو ، کەئارێک زۆر بەجوانی دانی پێدادەنا. تەواوی ئەو چەند ڕۆژە تاوەکو ئێستاش کە ئارێک دەبینیم لێیدەپرسم دەبێت کەڵەشێرەکە چی بخوات، ڕاست و ڕەوان بەکوردی وەڵامم دەداتەوە و پێدەکەنین. لەم ئێوارانەدا شانۆگەریەک پێشکەشکرا کەشاخەوان و نیک و کۆمەڵێک ئەکتەر نمایشیان دەکرد، ئارێکم بینی و خێرا پرسیارە دێرینەکەم بەغەمباریەوە لێکرد (دەبێت کەڵەشێرەکە چی بخوات)، ئەویش خێرا وەڵامی دامەوە و سەیرێکی کردم وگووتی: ئەزانم، هەواڵی کۆچی هاوڕێکەتم پێگەیشت.. ئەمجارە پێنەکەنین، بەڵکو بێدەنگ بووین، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا  هێشتا هونەری چێوار ئێمە دەخاتە سەر پێکەنینی ڕەش و دنیایەکی سپیمان بیردەهێنێتەوە، هێشتا هونەری چێوار توانای گەیاندنی ماناکانی ژیانی هەیە بۆ ئەوپەڕی دنیا. شاخەوان کەئێستا یەکێکە لەشانۆکار و دەرهێنەرە گەنجە بەتواناکانی ئەڵمانیا، ئەوەی بۆگێڕامەوە، کەئەو مێردمناداڵ بووە کاتێک ئەوشانۆگەریەی بینیوە. کاریگەری جوانی ئەو شانۆیە تاوەکو ئێستا بەسەر هەمووانەوەیە. چێوار مامۆستای شانۆ و ئەکتەر و هونەرمەند و ڕەخنەگر و ئەکتیڤیستێکی کۆمەڵایەتی بوو، پیاوێک بوو تەنها بۆ بەنێو باخچەکانی شانۆدا تێپەڕی.
 
 5
   هەموو جارێک کەبێزار دەبم لەقەرەباڵغی ژیانی ڕۆژانەم، بۆ ئەوەی خۆم لەبیرنەکەم، بۆ ئەوەی ئەدەب، شانۆ ،هونەر، خودەی نوسەریم لەبیر نەکەم، بەیادی نوسەر و شێوەکار و شانۆکاری فەڕەنسی ئەو دێڕە بەناوبانگە لەبەر خۆمەوە دووبارە دەکەمەوە ( من ژان کۆکتۆم)، ئەمە بۆ ئەوەیە لەم قەرەباڵغیەدا خۆم لەگەڵ وێنەی هونەرمەندێکی گەورە و بۆهیمی و سەرکێشێکی وەک ژان کۆکتۆدا وێنابکەمەوە،بەڵام لەمەودوا بۆ ئەوەی ئەدەب لەبیرنەکەم  دەبێت بڵێم  (من ئیبراهیم چێوارم).. دەبێت هەمووان ئەوە بڵێین و وێنەی ئەو شاعیرە ڕۆمانسی وئەکتەرە ناسکەمان لەیادبێت،  دەبێت ڕۆحی ئەو هێزمان بداتێ بۆ داهێنان، بۆ بیرکردنەوە، بۆ شیعر . دەبێت  دەنگی ئەومان لەیاد بێت، دەنگێک  دێریدا گووتەنی ، وەهامان لێدەکات ( گوێی لێبگرین و بیربکەینەوە).
 
 6
  پەیامی چێوار هێشتا بەردەوامی هەیە، خەونی چێوار هێشتا شانۆیە و شانۆ بووە و هیچی تر، لەباخچەی عوسمان چێواری براگەورەیدا هێشتا گوڵەکانی شانۆ چاوەڕێی ئەکتەرە بێنازەکانی خۆیان دەکەن، لەباغی هەر دوو چێواری برادا، هەردوو گوڵە ڕۆشنەکانی ئەم دەڤەرە تاریکە، دوو دڵ هەبوون بۆ ئێمە گریاون و ئێمەشیان لەڕۆژە ڕەشەکاندا دەخستە پێکەنین، دەبێت خودایە هونەر چەندە باڵا بێت کەدەنگی ئەوان، دەنگی چێوارەکان ، سیمایان، پێکەنینان، سوعبەت و کۆمیدیانتیان لەیادەوەریماندا گەشاوەیە، دەمانهێننە سەر ئەو بڕاویەی کەشانۆی ڕاستەقینە تەنها ئەوەیە کەبەشێکە لەجوانی و کۆمیدیاش بەشێکە لەپێکەنێکی ئینسانی نەک گاڵتەجاڕیەکی بێمانا. چێوارەکان فێریان کردین کەشانۆ بەشێکە بەژیانەوە پابەندمان دەکات نەک بەمردن.. نواندن لای چێوار بەشێکە بووە لەدروستکردنی کێشە بۆ دنیا و قەیران خستنە نێو ئەو جیهانەوەی کەدرزی تێبووە، کاری ئەو دۆزینەوەی درزەکانی ڕۆحی ئەم کۆمەڵگەیە بوو، نەک داپۆشینی ڕووی ناشرینیەکان، وەک چۆن بەشێک لەهونەرمەندان ئەو ئەرکە ناشرینەیان گرتۆتە ئەستۆ و  گەندەڵەکانی ئەمڕۆیان کردووە بەپاڵەوانی مێژوو. پەیامی ئیبراهیم چێوار هێشتا لەنێو هونەمەندانی ناڕەزادا بەردەوامی هەیە، هێشتا لەنێو کولتوری ڕەخنەی ڕۆشنبیرانی ڕاستەقینەدا درێژیوونەوەی هەیە. لەنێو ئەو هونەرمەندانەی بڕیاریان داوە تاکۆتایی شەڕ بۆ مانا باڵاکانی جوانی بکەن لەدژی هەموو بیروکرات و لێبوکێکی هەرزانی گەندەڵی.. پەیامی چێوار بەردەوامبوونە لەو شەڕەی، کە هیچیشمان پێنەکرێت دەتوانین( لینین) گووتەنی پێیان بڵێین: (گریان بەدیار کیسەی پارە بۆ ئێوە و شانۆی ژیانیش  بۆ ئێمە). ئاوەها لێرەو لەوێ لەڕەخنەی کۆمەڵایتیەوە بیگرە تاوەکو بەرجەستە بوونی لەسەر تەختەی شانۆ، چێوار  تادواترپەی دڵە ڕۆمانسیەکەی بەردەوامی هەبوو. دەنگی تۆ، هاوڕێم چێوار گیان، گوڵە بێنازەکەم، وەهامان لێدەکات بیربکەینەوە..دوا وێنەی چێوار کەبینیبێتم، فۆتۆیەکی پڕگەشبینی بوو، چەند هەفتەیەک پێش کۆچی هەتایی لەبەشداریکردنی ڤیستڤاڵی شانۆیی میللەتاندا لەمەدرید گرتبووی، چێوار وەک یاریکەرێکی تۆپی پێی سەرکەوتوو لەسەر ئەژنۆ دانیشتبوو، باڵەکانی واڵاکردبووە و بۆ کامێرەکە پێکەنی بوو، هەمووستافەکەش لەپشت ئەوەوە لەفۆتۆکەدا پێدەکەنین، ئاخر لەکوێ چێوار هەبووایە پێکەنینی ئینسانی هەبووە، خەندە و قسەی خۆش و کۆمیدیای هەبووە. چەندە بەختەوەر بووم بەو فۆتۆیە، چەندە بەختەوەر بووم بەو سەفەرەی تۆ و هاوڕێی ئازیزمان هیوا ڕەووف، چەندە بۆ دڵت پێمخۆشبوو، لەبەر ئەوەی چ نەبێت، وەک من مەزندەم کردبوو هیلاکیت دەڕەوێتەوە، سەفەر ئارامیەک دەبەخشێت بەدڵت، مەدرید دڵت هێمنتر دەکاتەوە، کەچی دڵی تۆ لەوە هیلاکتر بوویت، پەیامی تۆ هێشتا لەوە قورستر بوو دڵت بەرگەی بگرێت، بەڵام وێنەکەت هێشتا ماوە، وێنەکەت هەمیشە لەیادەوەریماندایە، وێنەی بریگادێرێکی سەرکەوتووی بەئەزمون، کەمن و حەمەسدیقی کۆلۆنێل ناتوانین بڵێین هێی بریگادێر  کاتێک ئێمە شەڕمان دەکرد تۆ پەنیرت دەخوارد، ئێمە دوو کۆلۆنێلی ونبووین لەژێر میهری بزە و گاڵتەجاڕیت بەدونیا و دۆزینەوەی جوانیدا هیچمان بۆ ناکرێت، جگەلەگەڕان نەبێت بەدووی پۆستاڵە ونبووەکانماندا.. گەر ئەمجارە گەڕامەوە بۆ کوردستان، تەئکیدم  من و حەمە سدیق لەیەکتری وندەبین، چونکە کەسێک نیە چاوەرێی بکەین، کەسێک نیە بێت  پێمان بڵێت ئێوە کۆلۆنێلی ونبووی نێو ئەم نێوەندە پڕ هەرایەن، کەسێک نیە کەڵەشێرەکەی مارکیزمان بیربهێنێتەوە و پێبکەنێت، ئەوەی ئێمە دەخاتە سەر کەڵکەڵەی دۆزینەوەی یەکتری تەنها دەنگی تۆیە، تەنها سێبەری تۆیە کەبۆ ئەبەد بەسەر مێژوویی  شانۆی کوردیدا خۆی درێژ دەکاتەوە، تەنها دەنگی تۆیە کەبەدنیا پێدەکەنێت..
 نورنبێرگ 31. Oktober 2008
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.