Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
گەنج لە نێو هاوکێشەکانى ژیاندا

گەنج لە نێو هاوکێشەکانى ژیاندا

Closed
by January 2, 2008 گشتی

 

لە کۆمەڵگایەکدا کە تازە لەسەرە ڕێى کرانەوە و پەیبردنن بە پێشکەوتن لە هەموو بوارەکانى ژیاندا، ئەو هۆکارانە چین کە دەبنە هۆى سەرهەڵدانى کێشەکان و پەراوێز خستنى گەنج، ئەمەش بە سەرەتایەکى خەتەرناک دادەنریت بۆ داهاتەى ئەم وڵاتە، ئایە ئەم پەراویزخستنە لە چیەوە سەرچاوەى گرتوە؟، بڵێى کاریگەرى ململانێى نەوەکان بێت، کە ئەمەش پێشینەیەکى دورى هەیە و لە هەموو قۆناغەکانى ژیاندا ئەم ململانێیە بونى هەبووە، یاخود حاڵەتێکى لێکتێنەگەشتنە کە ئەمرۆ سەراپاى تێڕوانینەکانى گرتۆتەوە، ئایە گرفتێک هەیە لە نێوان گەنج و دەسەڵاتدا؟، یاخود دیسانەوە نا تێگەشتنێک هەیە، ئەرکى دەسەڵات چیە لە بەرانبەر ئەم قەیرانەدا و دەبێت ئەرکەکانى سەرشانى گەنجانیش چیبن و چۆن جێبەجێان بکات؟، دەست پێکردنەوەى کۆچى بەلێشاوى گەنجان بۆ؟، ئەى ئەو بەراوردکاریانە چین لە نێوان ژیان و تێڕوانین و تێفکرینەکانى گەنجانى ئێرە و گەنجانى وڵاتانى پێشکەوتوو، کۆمەڵگە چۆن دەڕوانێتە هەڵسوکەوتەکانى گەنج.
ئەمانە و چەند بابەتێکى ترى تایبەت بەم کێشەیە لەم تەوەرەدا دەخەینەڕو، بەڵام ئەوەى کە جێگەى ئاماژە پێدانە ئەم تەوەرە کارى نزیکەى 6 مانگمە و لە ڕێگەى رۆژنامەى جەماوەرەوە خستومانەتەڕو، بۆیە بە پێویستى دەزانین جارێکى تر لە ڕێگەى سایتى دەنگەکانەوە دوبارە بیخەینە روو، چونکە ئەوەى هەستى پێدەکەین بەردەوامى ئەو گرفتانەیە و لە رۆژگارى ئەمڕۆشدا دوبارە بونەتەوە.

سازدانى تەوەر  :   ڕێبوار ڕەزا چوچانى    :                                             rebwarreza1983@yahoo.com           
 …………………………………………………………………………………………………………….
" کۆتایى "
شوناس و پێگەى گەنج لە کۆمەڵگەى کوردیدا

ڕێبوار ڕەزا چوچانى……..
ئەم وتارە گەڕانەوەیە بۆ ئەو کێشە ئاڵۆزانەی کە رووبەڕووی گەنج دەبنەوە. تێرامانە لەو رەوشە خەتەرناکانەی کە بەهای ئینسانبوون و گەنجبوونیان کردۆتە قوربانیی باڵادەستبوونی ترادسیۆنە خێڵەکیەکان، تێرامانە لە واقیعی گەنجبوون و خەون و خولیاکانیان لەناو ئەو قەیرانە ئاڵۆزانەی لە رەوتی ژیانکردندا خۆیان مانیفێست دەکەن.
مێژووی بەشەریەت ئەوە دەسەلمێنێ کە بە درێژایی ژیان و تا هەنوکەیش مرۆڤ لە جەنگێکی بەردەوامدایە لەگەڵ نەهامەتیەکاندا، ئەو نەهامەتیانەی کە ستەمکاران بەسەر مرۆڤدا دەیسەپێنن، ئەوە رەهەندی سەرەکی ئەو جەنگە بەردەوامەیە، ئەو جەنگەی کە لەنێوان عەدالەت و ناعەدالەتیدا بەردەوامی هەیە، چونکە خودی ژیان ئەوە دەخوازێ هەمیشە رۆحیەتێک ئامادەیی هەبێت و لە کاتی هەڵکشانی ناعەدالەتیدا زیندووێتیەک ببەخشێت بە گیانی بەرهەڵستکاری و لە هەر کوێیەک پێویستی کرد، واتە لە هەر کوێیەک ناعەدالەتی سنوورەکانی بەزاند و خۆی فەرز کرد بەسەر رەهەندەکانی تری ژیاندا هاواری هەڵماڵینی ئەو واقیعە بکات و ببێتە بڵندگۆی ستەملێکراوان و هەوڵی مانەوەی بەها مرۆڤایەتیەکان بدات و داکۆکی لە بەرزڕاگرتنی حورمەتی مرۆڤایەتی بکات، ئەمەش دەبێتە فاکتەری مانەوەی تروسکاییەک لە هیوا کە مرۆڤ بتوانێ لەسەری سوور بێت و ئیدامە بە ژیانی خۆی بدات.
 مێژووی بەشەریەت پڕە لە ناکۆکی و توندوتیژی و کوشتن و بڕین و ئەمەش رووی ناشیرینی مرۆڤایەتی بەدیار دەخات، چونکە خودی ستەمکارەکانیش هەر مرۆڤن، بەڵام زۆر جاران لە فۆرمی مرۆڤبوون لادەدەن و روویەکی تر بە خۆیان دەبەخشن، لە مرۆڤەوە هێدی هێدی بەرەو دڕندەیی لادەدەن و دەبنە فاکتەری کوشتنی رۆحیەتی عەدالەتخوازی. ئەگەر چیرۆکی (قابیل و هابیل) یەکەم چیرۆکی تراژیدیی و خەتەرناکی مێژووی بەشەریەت بێت، و یەکەمین وانەی کوشتن لەو چیرۆکە و لەو ساتەوەختەوە بە گوێی مرۆڤدا درابێتەوە، ئیتر لە دوای روودانی ئەم چیرۆک و بەسەرهاتە ترسناکە، وەرچەرخانێکی تر لە رێرەوی مرۆڤایەتیدا روویدا و حاڵەتێکی تر خۆی سەپاند بەسەر بیرکردنەوەی مرۆڤدا و هەستێکی توندی لە ناخی مرۆڤدا دروستکرد و مرۆڤیان مەحکومی توندوتیژی کرد، لەو ساتەوە ئیتر مرۆڤ لە نێو بیرکردنەوەکانی خۆیدا جێگەیەکی تایبەتی بۆ لەنێوبردن و قڕکردنی مرۆڤەکانی تر کردەوە و لەو ساتەوە بۆ ساغکردنەوەی کێشە و گرفتەکانی پەنا بۆ توندوتیژی و تیرۆر و تۆقاندن دەبات، ئەمەیش گەلێ نەهامەتی بۆ مرۆڤایەتى دروستکردووە، بەڵام لەگەڵ ئەمانەشدا دەبێ ئەوە بزانین کە لە هەر کوێیەک جەنگ و کوشتن و لەنێوبردن باڵادەست بوو، هەناسەیەک هەیە بۆ ئاشتی و لێبووردن، لە هەر کوێیەک زوڵم و زۆرداری باڵادەست بوو هەر لەوێدا دەرفەتێک هەیە بۆ سەرکەوتنی هەقخوازی و لە هەر کوێیەک ناعەدالەتی پەیرەو کرا هەر لەو جێگە و مەکانەدا کێڵگەیەکی بەپیت هەیە بۆ سەوزبوون و گەشەسەندنی رۆحیەتی عەدالەتخوازی، لە هەر کوێیەک مرۆڤایەتی رووبەڕووی لەنێوبردن بۆوە و توشی قەیرانی سەخت هات لە هەمان جێگەدا خەڵکانێک هەن کە بە تەنگ بەرزراگرتنی بەها مرۆڤایەتیەکانەوەن، ئەمە راستییەکە و وامان لێدەکات کە هەمیشە بە پشوویەکی درێژەوە مامەڵە لەگەڵ رووداوەکاندا بکەین و ڕەشبین نەبین لە بەرامبەر هەر حاڵەتێکدا، چونکە گەیشتن بە حەقیقەت و وەرگرتنەوەی ماف و ئازادی دەکرێ بە شێنەیی بێت و زۆرجاران سەردەمێکی زۆری دەوێت تا حەقیقەت بەدیار دەکەوێت، بەڵام ئەمە راستییە و هەر دەبێت حەقیقەت و عەدالەتخوازی سەرکەوێت بەسەر لایەنی خراپەکاری و درۆ و ناعەدالەتیدا، بە درێژایی مێژووی بەشەریەت ململانێیەک وجودی هەیە و مرۆڤی سەرقاڵ کردووە بە خۆیەوە، ململانێیەک کە لایەنی حەقیقەت و لایەنی ناحەقیقەتی تێدایە، چونکە هەمیشە ژیان نوێبوونەوە دەخوازێت و هەڵگرانی شیعاراتی نوێخوازیش دەبێت خەباتی بەردەوام بکەن تا بتوانن ژیانی کۆمەڵگەکەیان بەرەو ئاراستەی نوێبوونەوە بەرن و ئەو لایەنانەی کە پێویستی بە نوێبوونەوە و گۆران هەیە، گۆرانکاری بەسەردا بهێنن، بەڵام هەڵبژاردنی ئەم رێبازەش بەرهەڵستی خۆی هەیە، چونکە هەمیشە کەسانێک ئامادەن داکۆکی و بەرگری لە مانەوەی ئەو ترادسیۆنە کلاسیکیانە بکەن کە تا سەردەمانێکی زۆر لەنێو رەوتی ژیانی کۆمەڵگەدا باڵادەست بووە، ئەم ململانێیەش بە (ململانێی نەوەکان) دەناسرێت و هەمیشە نەوەکان لە رەتکردنەوەی یەکتری بەردەوامن چونکە نەوەی پێشوو هیچ کاتێک ئامادە نیە دەستبەرداری ئەو ترادسیۆنە بێت کە ڕۆڵی سەرەکی هەبووە لە پەروەردەکردن و گۆشکردنیدا و هەمیشە وجودی هەبووە لە گەورەکردنیدا، نەوەی پێشوو زیاتر هەڵگری رێبازی موحافزکارانەن لە ئاست مانەوە و بەردەوامی ئەو کەلتوورەی کە خۆی تێدا دەبینێتەوە، تا لەو رێگەیەوە ئایدیال و دنیابینییەکانی خۆی فەرز بکات بەسەر دەوروبەرەکەیدا و گوێ بە هیچ دنیابینیەکی نوێ نادات و نوێبوونەوەی کۆمەڵگە و پێشکەوتنە کۆمەڵایەتی و فەرهەنگییەکان بەخەتەرێک دەبینێت لەسەر بەرژەوەندییەکانی.
نەوەی نوێش هەمیشە هەوڵی گۆڕان دەدات، لە هەموو رەهەندەکانی ژیاندا و دەیەوێت سەرلەبەری ئەو کۆمەڵگەیە بەرەو نوێبوونەوە بەرێت و ئەقڵیەتە کلاسیکی و بەسەرچووەکان لە رەوتی بەرێوەبردنی کۆمەڵگەدا بسڕێتەوە و لە دەسەڵاتە باوکسالارییەکان کەم بکاتەوە، بنەمای مەدەنیەت و کرانەوە باڵادەست بکات بەسەر بیرکردنەوەکانی مرۆڤدا، تا کۆمەڵگە بەرەو شارستانی بروات و ئەقڵیەتی خێڵەکی دووربکەوێتەوە لەناو کایەکانی بەرێوەبردندا. ئا لێرەوە بۆمان دەردەکەوێت کە نەوەی نوێ توێژی گەنجانن و گەنج هەوێنی شۆڕشی نوێبوونەوەی ژیان و کۆمەڵگەیە، بۆیە هەمیشە کێشە و گیروگرفتیان رووبەڕوودەبێتەوە بەڵام ئێستا کێشەی گەنجان لەم وڵاتەدا گەیشتۆتە ئاستی ڕەشبینی بۆ ئەم توێژە و ئێستا ئەم توێژە کۆچبەران و هەڵاتوانی وڵاتی خۆیانن، چونکە هەمیشە لێرە رووبەڕووی رۆح سوتان دەبنەوە و کەس گوێ بۆ خواستەکانیان ناگرێت، بۆیە پێویستە هەڵوەستەی زیاتر لەسەر کێشە و گیروگرفتەکانیان بکرێت. ئەگەر چی جیاکردنەوەی موعاناتەکانی گەنج لە موعاناتەکانی توێژەکانی دیکە و رەوایەتیدان بەم توێژە و پشتگوێخستنی توێژەکانی تر لە بێمانایی زیاتر هیچی دیکە نادات بە دەستەوە،چونکە سەرلەبەرى مرۆڤەکان لەم کۆمەڵگەیە لەناو کۆمەڵێک کێشەى جۆراوجۆردا خۆیان دەبیننەوە، بەڵام ئەم هەوڵەمان کردنەوەی دەروازەیەکە بەرووی هەموو کێشە و گیروگرفتەکانی تەواوی ئینسانیەت لەم کۆمەڵگەیەدا، کە سەرلەبەریان غەرقی فەزاحەت و تراژیدیان ،بەو هیوایەی ئەمە یەکەمین هەنگاومان بێت و لە داهاتوو بتوانین هەڵوەستەی زیاتر بکەین لەسەر رەهەندەکانی ناعەدالەتی و بێ بەها سەیرکردنی مرۆڤ لەم کۆمەڵگەیە.

" هەوڵێک بۆ ناسینی شوناسی گەنج"
بۆ ناسینی گەنج و دیاریکردنی شوناسی گەنج یان هەر توێژێکی تر کارێکی ئاسان و ساکار نیە، چونکە قسەکردن لەسەر شوناس و دیاریکردنی بنەماکانی شوناس دەبێت مامەڵەیەکی ورد و گەڕانێکی بەردەوامی بۆ بکرێت، لای ئێمە شوناس دیاریکردن و دۆزینەوەی شوناس و کارکردن لەسەر چەمکی شوناسەکان، کارێکی زۆر زەحمەتە، چونکە لێرە ناتوانین بە ئاسانی شوناس دیاری بکەین، هۆکاری سەرەکی ئەمەیش دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەى کە ئێمە لە کۆمەڵگەیەکی داخراو و کلاسیکی و خێڵەکیداین ، هەتا ئێستاش پەیوەندییەکانمان زۆربەی هەرە زۆری لەسەر پەیوەندی کۆمەڵایەتی دامەزراوە و عاتیفە رۆڵێکی سەرەکی هەیە لە برەودان بە پەیوەندییەکانمان، ئێمە لە کۆمەڵگەیەکداین سەرلەبەری غەرقی عاتیفەیە، بەڵام عاتیفەشمان بۆ رەهەندە مرۆڤایەتیەکەی ناگەڕێتەوە، هەتا ئێستا ئێمە نازانین بۆ عاتیفین و لە چ حاڵەتێکدا عاتیفە بەکار دەهێنین، عاتیفە لای ئێمە بە هەڵە بەکاری دێنین و قوڕ بەسەر ئەوەی کە دەکەوێتە دەرەوەی بازنەی عاتیفە، ئەو کات ئەگەر(* شێریش بێت رێوی جێگەی دەگرێتەوە) ، هەتا ماوە لە دەرەوەی بازنەی رەفاهیەتیش دەبێت، لێرە لێوەشاوەیی و توانا رۆڵی نیە، ئەم حاڵەتەش رەوشێکی خەتەرناکی دروست کردووە، ئەوانەش کە رۆڵی سەرەکی دەبینن لەم رەوشەدا دەبنە مرۆڤە ناشیرینەکانی مێژووی بەشەریەت،کە پێموایە زۆرینەی خەڵکی ئەم کۆمەڵگەیە لە دروستکەرانی ئەم مێژووە نزیکەن و تەنها نوخبەیەکی کەم هەیە دەیانەوێ گۆڕانکارییەکی جەوهەری دروست بکەن و بەها و حورمەت بگێڕنەوە بۆ مرۆڤ و کارێک بکەن مرۆڤ لەسەرووی هەموو شتەکانەوە بێت و هەموو کارێک لە پێناو بەرزکردنەوەی بەهای بەشەریەت بێت و میسداقیەت بۆ ئینسانبوون بگێڕنەوە. بەڵام پرسیارێک خۆی دەنوێنێ: تا چەند ئەم نوخبەیە کە وەک گەڵایەکی زەردی درەخت وان لەبەردەم رەشەبای پایزاندا دەتوانن سەوزایی بۆ درەخت بگێڕنەوە و درەختەکە سەوز بکەنەوە، و رۆحی وەبەر بهێننەوە؟ تا چەند دەتوانن لایەنی رۆحی ئینسان بپارێزن لە سوتان کە وەک پوشێکی وشک وایە و لە دوورەوە ئاگرێکی زۆر گەورەی وەک دۆزەخ هەڕەشەی لەنێوبردنی لێدەکات، ئەو ئاگرەش بێگومان ئەو هۆردوە دڵڕەشەن کە دڵیان پڕە لە ڕق و کینە لە بەرامبەر جوانیەکاندا، لە بەرامبەر مرۆڤایەتیدا، ئەو هۆردوە دڵڕەشەش دروستکەرانی ئەو رەوشە ترسناکەن کە وایانکردووە لە زۆرکاتدا مرۆڤەکانى ئەم کۆمەڵگەیە نەفرەت لە مرۆڤبوونی خۆشیان بکەن، ئەمە ئەو هەڵبەز و دابەزانەیە کۆمەڵگەی ئێمە پێیدا تێدەپەڕێ، ئەمە ئەو رەوشە ترسناکەیە کەسانێکی مەسڵەحەتپەرست دروستیان کردووە و ئەرکی موحافزکارانەیان گرتۆتە ئەستۆ لەبارەی ئەم رەوشە و مانەوەیدا، ئەمە ئەو خەتەرناکیە دروست دەکات کە مرۆڤ لەم وڵاتەدا بە درێژایی ژیان دەبێت لە ململانێیەکی بەردەوامدا بێت لەگەڵ بارگرانیەکانی ژیان. کە ئەم ململانێ بەردەوامەش دروستبوو، ئیتر ئاگری ئەو ململانێیە تەڕ و وشک و جوانی و ناشیرینییەکان پێکەوە دەسوتێنێ و وەحشەت و بەربەرییەت گرەوی کێبڕکێکان دەبەنەوە و بە درێژایی مەوداکانی ژیانکردن جەهالەت لە پەرەسەندندا دەبێت و پاشاگەردانی لەناو تێکڕای کایەکانی ژیانکردندا دروست دەبێت و، راوەستانێکی هەمیشەیی لە پێشکەوتنەکاندا سەقامگیر دەبێ و کۆمەڵگە دەبێتە بەرهەمهێنەری مرۆڤی گەمژە و دەبێتە کێڵگەیەک بۆ بەرهەمهێنانی توندوتیژی و ناکۆکی لەنێوان مرۆڤەکاندا و، دەبێتە دۆزەخێک بۆ گڕدان و سوتانی هەناسەی ئازادانە و مرۆڤ ملکەچ کۆیلەیی و بندەستیی دەبێت. بۆیە گەڕان بۆ دۆزینەوە و دەستنیشانکردنی شوناس کارێکی گرانە، چونکە مرۆڤایەتی لەم کۆمەڵگەیە بەناو ئەو هەموو قەیرانە ئاڵۆزەدا تێپەڕ دەبێت و لەناو ئەم هەموو توندوتیژیانەدا هەناسە دەدات، لەناو ئەم هەموو کەندو کۆسپانەدا کارێکی نائاسانە بتوانرێت شوناس دیاری بکرێ، بەبێ رەچاوکردنی ئەو رەهەندە جیاوازانەی کە لەناو تێروانینی مرۆڤەکاندا هەیە لە هەمبەر رووداو و حاڵەتەکان، رەنگە لێرەوە بتوانین کەمێک نزیک ببینەوە لە شوناس، چونکە هەندێک بۆچوون و تێروانین هەیە دەکرێ بکرێتە شوناس بۆ هەر توێژێک و لە رێگەی ئەو بۆچوونانەوە دەکرێ دەستنیشانی توێژەکان بکەین و لێکیان جودا بکەینەوە، بۆ نموونە توێژی گەنج لە پیر بەو یاخیبوونانە دەناسرێتەوە کە لە رەوتی ژیانیدا هەیە، یاخیبوونێک تەسلیمی دەوروبەر نابێت و لە بەرامبەر هەر ناعەدالەتیەکدا ئەم دەنگ هەڵدەبڕێ و رەتدانەوەی خۆی هەیە، گەنج بەرەو رووی ناعەدالەتیەکان دەوەستێتەوە و رەتیان دەکاتەوە و هەوڵی شکاندنی ئەو تەوقانە دەدات کە دەبنە هۆی دروستبوون و گەشەسەندنی ناعەدالەتیەکان و دەبنە هۆی مانەوەی ناعەدالەتیەکان، گەنج ئەو کائینە یاخیەیە لە ئاست هەموو رووداوەکان و سەرخستنی گۆڕانکاریەکاندا قوربانی گەورە دەدات و بەرەنگاری هەموو ناعەدالەتیەکان دەبێتەوە، گەنج خاوەنی رۆحیەتی نوێبوونەوەیە و هەموو دەم حەز بە نوێبوونەوە دەکات، بۆیە هەمیشە بە رۆحیەتی شۆڕشگێڕییەوە مامەڵە لەگەڵ رووداوەکاندا دەکات و هەر بەو رۆحیەتەشەوە هەوڵی هێنانە کایەی گۆڕانێک دەدات کە سەرلەبەری کۆمەڵگە نوێ بکاتەوە و دەسەڵاتە باوکسالارییەکانی کۆمەڵگە و دەسەڵاتە سیاسییە ستەمکارەکان رەت دەکاتەوە و بەبێ ترس و بوێرانە هاوار دەکات بەسەریاندا و ناعەدالەتی و گەندەڵییەکانیان دەکاتە ئەو خاڵەی لەسەریان بە جواب بێت و نارازی بێت پێیان و بێباکانە رووبەڕووی هەموو تاڵاوەکانیش دەوەستێت، کە لە ئەنجامی هەڵوێستەکانیەوە دەرخواردی دەدرێت،گەنج بیر لەو ئیمتیازاتانە ناکاتەوە کە لە ئەنجامی کپبوونیەوە بۆی فەراهەم دەکرێت، هەموو ئیمتیازێک لە ئەنجامی بێدەنگبوونیەوە لە ئاست ناعەدالەتیەکان پێیدەدرێت بە خیانەتی دەزانێت، لە بەرامبەر کۆمەڵگە و مرۆڤایەتیدا چونکە بێدەنگبوون لە ئاست ناعەدالەتیدا ئەو کۆمەڵگەیە مەحکوم دەکات بە ژیانێک لێوانلێو لە رۆح سوتان و سوکایەتیکردن بە ئینسان و سەرنگومکردنی هەموو هیوا و خەونەکانی مرۆڤ و گەنجیش بە تایبەتی، چونکە هەمیشە گەنج خاوەنی زۆرترین خەون و خولیایە، خاوەنی زۆرترین فیکرەیە کە کاری لەسەر بکات بۆ جوانترکردنی رەهەندەکانی ژیانکردن، هەر گۆڕانکارییەک لە هەر کۆمەڵگەیەکدا روودەدات گەنج هەوێنی ئەو گۆڕانکاریەیە و دەتوانین بڵێین رۆحیەتی هەموو جوانیەکانی ژیانە و ئەو مانایەک دەبەخشێت بە ژیان .
 هەموو دەمێک مرۆڤ عاشقانە مامەڵە لەگەڵ ژیاندا دەکات و حەز ناکات هیچ کاتێک لەگەڵ ژیاندا دەستبەرداری یەک بن، ئەمە واقیعە و ناتوانین نکوڵی لێبکەین، ژیان ئەگەر چی جەنگەڵستانێک بێت پڕ لە دڕندە و جڕ و جانەوەر، کەچی مرۆڤ هەر عیشقێکی بۆ ئەو ژیانە هەیە و حەز ناکات دەستبەرداری بێت، بۆیە زۆرینەی مرۆڤەکان لە ئاست زۆرینەی رووداوەکاندا بێدەنگ و خامۆش و بێ هەڵوێست دەبن، بەڵام لە بەرامبەردا، گەنج بەو جۆرە ژیانە رازی نابێت و رەتی دەکاتەوە ئەگەر بێتوو لە ئەنجامی هەوڵەکانی بۆ گۆڕینی ئەو جۆرە ژیانە رووبەڕووی مەرگیش بێتەوە و گەورەترین فەزاحەتیشی پێبکرێت، ئەم هەر لەسەر ئەو بڕیارەی خۆی سوورە کە دەبێت گۆڕانی نەوعی دروست بکات لە رەوتی بەڕێوەچوونی ژیان لەو کۆمەڵگەیەی تێیدا دەژی ، ئێمە دەتوانین لەم هەستە نارازییە و لەم رۆحیەتە یاخیەوە شوناسی گەنج دیاری بکەین و بڵێین گەنج ئەو کائینەیە کە هەمیشە بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ رووداو و پێشهاتەکاندا دەکات و ملکەچ نابێت بۆ هیچ یاسا و رێسایەک دەستەمۆی بکات و بیکاتە کائینێکی خامۆش و بێدەنگ و بێ جوڵە و هەمیشە ئەم بە رۆحیەتێکەوە ئیدامە بە ژیان دەدات هەوڵی نوێبوونەوەی ژیان و کۆمەڵگە و دەوروبەر دەدات، تەسلیمی هیچ شتێک نابێت، ئەم هەستانە لە هەر مرۆڤێکدا وجودی هەبوو بەبێ رەچاوکردنی قۆناغەکانی تەمەن ، دەتوانین ئەو مرۆڤە بە گەنج بناسین و بۆ ئەم رایەش زۆر کەس هاوکۆکن کە لەگەڵ قوناغەکانی تەمەنیشدا چۆنێتی بیرکردنەوەی و دنیابینی لایەنێکە لەو لایەنانەی دەتوانین گەنجی پێ بناسینەوە.
" جیاوازی نێوان رەگەزەکانی مرۆڤ"
ئێمە لە وڵاتێکداین دەتوانم بڵێم جیاوازی لەنێوان مرۆڤەکاندا تا سەر ئێسقان وجودی هەیە، بەڵام ئەم جیاوازییانە لەسەر ئاستی توانا و تواناسازی نیە،بەڵکە ئێمە کوشتەی دەستی نەخۆشییەکین کە تەواوی رەهەندەکانی ژیان هەوڵی دەستبەسەرداگرتنی دەدرێ، ئەمەیش کاریگەری ئەم نەخۆشییەیە، کۆمەڵگەی ئێمە پێوەی دەناڵێنێ، کە نەخۆشی قۆرخکردنی هەموو کایەکانی ژیانکردنە لەلایەن کەسێک یان چەند کەسێکەوە، ئیتر لەوێوە هێدی هێدی کەسوکاری خۆیان بەشداری پێدەکەن و رێگەی کەسی تر نادەن تا بتوانن مومارەسەی توانستەکانی خۆیان بکەن، ئەمە ئەو نەخۆشیەیە کە هەر کۆمەڵگەیەک تووشی بوو، پەتای گەندەڵی و بەفیڕۆدانی سەر و سامانی گشتی و تاڵان و بڕۆی تێدا بڵاودەبێتەوە بەڵام بەداخەوە ئێستا لە کوردستانی ئێمەدا ئەم پەتا خەتەرناکە دەبینین و خۆمان شاهێدی تاڵانی سەروەت و سامانی خۆمانین و لە بەرامبەریشدا هیچمان پێناکرێ، خۆشمان کەڕ و کوێر کردووە وەک بڵێی هیچ نابینین و هیچیشمان نەدیوە، ئەمە ئەو رەوشە مەترسیدارەیە کە خۆمان بۆ خۆمانمان دروستکردووە، خۆمان رێگەخۆشکەرین بۆ زیاتر مانەوە و باڵادەستبوونی، هەمیشە حەز دەکەین دەستێک ئامادە بێت بۆ کوشتنمان، بۆ لەناوبردنی بەها و حورمەتی ئینسانیمان، ئەگەر وا نەبێت ساویلکەیی و نەزانی و هەستنەکردن" ئەگەرچی ئەمە هەستنەکردن نیە بەڵکو خۆ گێلکردنە" هێندە بە بەربڵاوی خۆی ناسەپێنێت بەسەر بیر و هۆشی تاکەکانی ئەم کۆمەڵگەیەدا، کۆمەڵگەی ئێمە کۆمەڵگەیەکی خۆشباوەڕە و سادە لە هەر شتێک دەروانێت و زووش دەکەوێتە داوی ئەو بەڵێنە درۆینانەی کە پێی دەدرێت و زوو باوەڕیان پێدەکات و زوویش رابردوو لە یادی خۆی دەباتەوە، ئەگینا لەدوای راپەڕینەوە هێندە بەڵێنیان پێدراوە ئەگەر نیو هێندەی بەڵێنەکان کار بکرایە ئێستا ئاستی گوزەران و ئاستی هوشیاری و بەرەوپێشچوونی کۆمەڵگەی ئێمە لە ئاستێکی تردا دەبوو، ئێستا وڵاتێکمان هەبوو کە گوزەرانی لە زۆربەی وڵاتانی دنیا باشتر دەبوو، نەک خۆزگە بە کۆمەڵگەکانی تر بخوازین و لە رێگەی گەیشتن بە وڵاتانی تر و خۆدەربازکردن لە کۆمەڵگە و وڵاتی خۆمان، خۆمان بدەینە دەست قەدەر و بەدوای شێوازە ژیانێکدا بین کە لە رووی مرۆڤایەتیەوە بەها و حورمەتمان پارێزراو بێت و لە رووی ژیانکردنیشەوە تۆزێک لە خەمەکانی دابینکردنی پێداویستییەکانی ژیان دووربین و کۆمەڵگە و وڵاتی خۆمان لێ بەڵا بێت، ئەمە ئەوپەڕی کارەساتە خەڵک لە وڵاتی خۆیدا ئینتیمای بۆ نەتەوە و نیشتمان نەمێنێ و رابردووی گەلەکەی خۆی بەهی خۆی نەزانێ و پشت بکاتە هەموو کارەساتەکانی رابردووی نەتەوەکەی و بروات بۆ جێگەیەک حەز نەکات جارێکی تر گوێ بۆ ئەو باسانە شل بکات. پرسیار ئەوەیە ئاخۆ دەبێت ئەو گرووپ و تاقمانە کێ بن وەکو مافیا بەربوونەتە گیانی ئەو خەڵکە و ئەو رەوشە پڕ بێزارییەیان دروستکردووە؟ ئاخۆ هەتا کەی ئەم رەوشە بەردەوامی دەبێت و خەڵکی ئەم وڵاتە، ئەم وڵاتە بە وڵاتی خۆیان نازانن و سەری خۆیان هەڵدەگرن تا لە کونج و قوژبنێکی تری ئەم هەسارەیەدا شوێنێک بۆ خۆیان بدۆزنەوە و بیکەنە سەرزەمینی خەون و هیواکانیان؟ بۆچی کوردزمانانی ئێرە هەمیشە وەک تەتەرێک وێڵی نێوان سنوورەکان بن؟ دەبێت چ شتێک کاریگەری خۆی بەسەریانەوە بەجێ هێشتبێت تا بە دوای نیشتمانێکی تردا وێڵ بن و سەقامگیربن تێیدا، یان دەبێت ئەم مەینەتیانەی مرۆڤی ئەم کۆمەڵگەیە کەی کۆتایی بێت کە لە ئەنجامی بارگرانییەکانی ژیانەوە رووبەڕوویان بۆتەوە، کەی ئەو رۆژە بێت کە مرۆڤایەتی لەم کۆمەڵگەیەدا بەها و حورمەتی بۆ دەگەڕێتەوە و هەناسەیەکی ئازادانە هەڵدەمژێت…؟
کۆمەڵگەی کوردی لەسەر بنەمای جیاکاری ئینسانیەت دروستبووە، هەتا لەناو ئەو رەگەزەی کە دەسەڵاتی یەکەمی ئینسانەکانی لەدەستدایە!!!! جیاکاری هەیە و هەمیشە بە ئازاری جیاکارییەکانەوە دەناڵێنێت و هەمیشە مرۆڤ لە ململانێیەکی بەردەوامدایە لەگەڵ ئەم دیاردەیەدا، بەڵام ئەگەر رەگەزی نێر کوشتەی دەستی جیاکارییەکان بێت، واتە ئەگەر لەنێو خودی ئەو رەگەزەدا جیاکاری هەبێت و ئەم جیاکارییەش گرفت و کێشەی بۆ دروست بکات لە رەوتی ژیانیدا، ئەی رەگەزی مێ دەبێت چۆن بتوانێت لە بەرامبەر جیاکارییەکاندا دەنگ هەڵبڕێ و ململانێی سڕینەوەیان بکات لە کاتێکدا رەگەزی نێر ئاسانتر دەتوانێ دەنگ هەڵبڕێ، کێشە و گیروگرفتەکانی باس بکات و داوای مافی خۆی لە دەوروبەرەکەی بکات، کەچی سەرەڕای ئەو هەموو جیاوازییەی کە لەم کۆمەڵگەیەدا بۆ هەردوو رەگەزەکە دروستبووە بەڵام هەمیشە رەگەزی نێر لە رووی ماف و ئیمتیازاتەکانی ژیانەوە بارزترە لە رەگەزی بەرامبەری، واتە رەگەزی نێر زیاتر دەتوانێ رەفاهیەتی ژیان وەدەست بهێنێ، ئەم قودرەتەش کۆمەڵگە پێی بەخشیوە و لە رووی کۆمەڵایەتیەوە پلە و پایەی بەرز کردۆتەوە، ئەم حاڵەتە بۆتە میراتیەک لەنێو مرۆڤەکاندا، چونکە لە خێزانەوە بگرە هەتا دامەزراوەکانی تری کۆمەڵگە ئەم حاڵەتە خۆی مانیفێست دەکات و ئەم ناعەدالەتیە بۆتە بەشێکی گرنگی ژیانی رۆژانەییمان، پێکهاتەی خێزان رۆڵێکی کاریگەری هەیە لە دروستبوونی ئەم ناعەدالەتیە، چونکە سەرەتا ئەم رەوشە لەناو خودی خێزانەکانەوە دروست دەبێت و دواتر دەپەڕێتەوە ناو بەشەکانی تری کۆمەڵگە، ئەمەش پەیوەندی بە سیستەمی پەروەردەوە هەیە، ئەو سیستەمە سەقەتەی لە دێرزەمانەوە تاکی ئێمەی پێ گۆش دەکرێت و هەتا ئێستا نەتوانراوە بگۆڕدرێت یان هیچ نەبێت نوێی بکەنەوە، تا لەگەڵ سەردەم و پێشکەوتنی لایەنەکانی کۆمەڵایەتی و سیاسی و فەرهەنگیدا بگونجێت، ئێستا کەمتەرخەمییەکان تەنیا لە ئەستۆی دەسەڵاتی بەرێوەبردن نیە(ئەمە پاساو نیە بۆ دەسەڵات)، چونکە ئەم کەمتەرخەمییە لە تاکەکانەوە دەست پێدەکات تا دەگاتە نێو ئەو گرووپ و تاقمانەی کە خۆیان بە نوێنەری چین و توێژەکانی کۆمەڵگە دەزانن، نەبوونی یەکسانی و باڵادەستی ئەم ناعەدالەتیە لەنێو مرۆڤەکانی ئەم کۆمەڵگەیەدا هۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سستی و نائەکتیڤی رێکخراو و دامەزراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و خودی ئەو رێکخراوانەی کە خۆیان بە نوێنەری توێژەکان دەزانن، بە تایبەت رەگەزی مێ کە هەمیشە هەڵگری شیعاراتی یەکسانی و ئەو بابەتانەن، خۆیان بە هەڵسوڕاوانی رەوتی فێمینستی دەزانن لەم وڵاتەدا، ئەو کەمتەرخەمیە وەئەستۆی ئەوانە، تا ئێستا نەیانتوانیوە کاریگەرییەک بنوێنن تا هیچ نەبێت رەگەزی مێ لەم کۆمەڵگەیەدا لەو هەموو بارگرانییەی لەسەر شانیانە کەم ببێتەوە، بۆیە خەمی گەنجانی مێینە لە خەمی گەنجانی نێرینە زۆر گەورەترە و رێگە چارەکانیش بۆ ئەوان کەمترە لە چاو رەگەزی بەرامبەریان، خەمی ئەوان خەمی مرۆڤایەتیە نە تەنیا خەمی توێژێک، قسەکردنیش لەسەر ئەم لایەنە مرۆڤ مەحکوم دەکات بەوەی کە دەبێ لە بەرامبەر بارگرانیەکانی ژیانی تاکەکانی ئەم کۆمەڵگەیەدا بڵێین: ژیانی ئێمە سەرلەبەری غەرقی ناعەدالەتیە و ناعەدالەتی رۆڵی سەرەکی دەبینێت لە چۆنێتی بیرکردنەوە و تێروانینمان بۆ رەهەندەکانی ژیان و ناچارمان دەکات ئەمەش ناچارمان دەکات دیسانەوە بڵێین: ئێمە نەوەی کۆمەڵگەیەکی پڕاوپڕ لە ناعەدالەتین و لە یەکەم گڕوگاڵمانەوە تا ئەو ساتەی ماڵئاوایی لە گۆچانەکەی دەستمان دەکەین کە دوا قۆناغی تەمەنی پیرییە هەر خەریکی هەژمارکردن و ئەرشیفکردنی ناعەدالەتین، چونکە ناعەدالەتی لەم کۆمەڵگەیەدا بەهای مرۆڤبوونی کەمکردۆتەوە، ناعەدالەتی لەم وڵاتەدا بۆتە هەوێنی فەزاحەتەکان و رووبەڕووی مرۆڤ دەبێتەوە، ناعەدالەتی بۆتە بڵێسەی ئاگری ئەو دۆزەخەی کە سەرلەبەری خەون و خەیاڵ و حەز و ئارەزووەکانی مرۆڤەکانی ئەم کۆمەڵگەیەی سووتان.

" باڵادەستی ترادسیۆنە خێڵەکیەکان و نەبوونی هوشیاری سەردەمیانە"
کارەساتبارترین رەوش لە هەر کۆمەڵگەیەکدا، باڵادەستی و زیندوێتی ئەو ترادسیۆنە کلاسیکیانەن کە خۆیان فەرز دەکەن بەسەر رەوتی بەرێوەچوونی کۆمەڵگە و هەوڵی نوێبوونەوەی خۆشیان دەدەن ،تا هەموو دەم وەک پەتایەکی ترسناک هێز و توانستە نوێگەرییەکانی نێو کۆمەڵگە ئیفلیج بکەن، ئەگەر ئێمە کۆمەڵگەی کوردی وەک نموونە وەربگرین، دەبینین ئەم هێز و ترادسیۆنانە هەمیشە لە سەرووی هەموو رەوتەکانی کۆمەڵگەوەن، چونکە خودی کۆمەڵگەی کوردی لەسەر بنەمای خێڵەکی و عەشیرەتگەرایی بونیات نراوە و، هەمیشە دەستێک و هێزێک ئامادەیە بۆ بەرپەرچدانەوەی هەر تەوژمێکی نوێگەرایی کە هەوڵی شکاندن و سڕینەوەی ئەو تەوقانە بدات کە سەرلەبەری مرۆڤایەتیان بەرەو لەنێوبردن بردۆتەوە، ئەوە ئەو دەستە لەعنەتیانەن تا هەنووکەش بەردەوامن لەسەر دژایەتیکردنی نوێخوازی ،تا ئێستاش کرانەوەی ئینسانەکان لە رووی یەکدا بە کارێکی بەد ئەخلاقی و نابەجێی دەبینن، بەڵام ئەگەر ئێمە لە گۆشەنیگایەکی ترەوە لەم مەسەلەیە بڕوانین بۆمان دەردەکەوێت ئەمە هەوڵێکە بۆ رێگەگرتن لە تەوژمی پێشکەوتنە کۆمەڵایەتیەکان و سووک و ڕیسواکردنی ئەو تەوژمەیە، کە دەیەوێت سەرلەبەری ئەم ترادسیۆنانە لەناوبەرێت و، هەوڵی هێنانەکایەی رەوشێکی نوێ دەدات تا هەرچی پێکهاتە خێڵەکیەکانە وەدەرنێت کە دەستیان گرتووە بەسەر تەواوی بەها و رێزەکانی مرۆڤدا و هەموو دەمێک هەوڵی شکاندنیان و بریندارکردنیی سومعەی مرۆڤەکانی بندەستی خۆیان دەدەن، ئەمە ئەو وەحشەتەیە کە جڤاتی کوردی پێوەی دەناڵێنێ چونکە تا ئێستاش روویەکی موقەدەسیان وەرگرتووە و بوونەتە بەشێکی بنەڕەتی لە مۆرالی ئەم کۆمەڵگەیە، ئەمە بەشێکە لە مێژووی بونیاتنانی ئەم کۆمەڵگەیە و سیستەمی بەرێوەبردنی چونکە تا ئەم دوا دواییانەش باڵادەستی ئەم ترادسیۆنە خێڵەکیانە وای کردبوو، هەندێ شت حەرام بن و بیرکردنەوە لە ئاستیاندا گوناهی گەورە بوو دەرهەق بە ئەخلاقی زۆرینە، ئەم ترادسیۆنە خێڵەکیانە جۆرێک لە سانسۆریان دروستکردووە لەنێو ناخی تاکەکانی ئەم کۆمەڵگەیە، بە بڕوای من شەرمکردنی هەردوو رەگەزی مرۆڤ لە بەرامبەر یەکدا ئەوەندەی ئەو سانسۆرەیە کە لە ناخی تاکەکاندا دروستبووە، ئەوەندە شەرم نیە، ئەوەندەی ترسە لە بەرامبەر نەبەزاندنی ئەو شورایەی بۆ تاکەکان دانراوە، ئەوەندە پابەندبوون نیە بەلایەنی ئەخلاقی مرۆڤەوە، ئەوەندەی نیشاندانی روویەکی مەزنیە لە بەرامبەر دەوروبەردا، ئەوەندە ئەو پاکێتیە نیە کە لەناو بیرکردنەوەکانی مرۆڤی ئێرەدا جێگەی خۆی کردۆتەوە و زۆرینەی خەڵکی ئەم کۆمەڵگەیە پێیانوایە کاتێک شەرم لەنێوان مرۆڤەکاندا دروستبوو بە تایبەت هەردوو رەگەزەکە، ئیتر گەیشتنی مرۆڤە بە دوا ترۆپکی پاکێتی بەبێ ئەوەی ئاوڕ لە هەموو ئەو ناشیرینی و چەپەڵیانە بدەنەوە کە لەنێو تێروانینی تاکەکاندا هەیە و ئەو هەموو گەندەڵییە ئەخلاقیانەی کە رووبەری هزری زۆریانی داغان کردووە، گەندەڵی ئەخلاقی لەوێوە دەست پێدەکات ، مرۆڤ مەحکومی درۆکردن بێت و دەست نەپارێزێ لە تاڵانی و سەرمایەی گشتی و چەپاندنی مرۆڤەکانی دیکە، دەستی هەبێت لە وێرانکردنی ئازادییەکانی تاک و لەباربردنی خەون و خولیای مرۆڤ و تاساندنی هەناسەی عەدالەتخوازی، تا کۆمەڵگە لە حاڵی مێگەلی بوون رزگاری نەبێت و هەمیشە شوانەکانی ئەو مێگەلە بەپێی ئارەزووی خۆیان و بەپێی ئەو ئاراستانەی خۆیان بیبەن بۆ ئەو مەکانەی کە خۆیان دەیانەوێت، ئەمە دواترۆپکی گەندەڵی ئەخلاقیە کە خۆی بەسەر بیرکردنەوەی مرۆڤدا دەسەپێنێت، ئەمە ناکامڵی ئەقڵی مرۆڤ بەدیاردەخات کە کرانەوەی رەگەزەکانی مرۆڤ  بە رووی یەکدا بە لادان و سەرەڕۆیی و هەرزەکاری و بەدرەوشتی بزانرێت. ئەمە کوشتنی رۆحیەتی کرانەوەی مرۆڤە لە رووی یەکدا،ئەمە گێڕانەوەی باڵادەستی ترادسیۆنی خێڵەکیە، چونکە هەمیشە لەناو یاسا خێڵەکیەکاندا مەجالێک نامێنێتەوە بۆ کرانەوە بە رووی یەک، بەڵام لەگەڵ ئەمانەیشدا ئێمە بە دەست نەبوونی هوشیاری سەردەمیانەوە دەناڵێنین چونکە زۆربەی هەرە زۆری خەڵکی ئەم کۆمەڵگەیە بە سیستەمی بەرێوەبردن و سیستەمی پەروەردەیشەوە غەرقی ناو جەهالەتن و لە پێگەیاندنی جەهل و بەربەریەتدا رۆڵێکی کارایان هەیە، رەنگە ئەم رەوشەش بەرنامە بۆ دارێژراو بێت تا خەڵک لە ئاست پرسە هەستیارەکاندا هەڵوێست وەرنەگرێت و، پرسیاری ورووژێنەریان لا دروست نەبێت و لێپێچانەوە لە ئاستی ئەو هەموو گەندەڵییە نەکەن کە تا بینەقاقای ئەم کۆمەڵگەیە هاتووە، تا ئێستا نەتوانراوە یاسای بەرێوەبردنی ئەم کۆمەڵگەیە لەگەڵ پێشکەوتنەکانی سەردەمدا بگونجێنن، ئەمەش لەو بەدبەختیەوە سەرچاوە دەگرێت کە یەخەی بەم کۆمەڵگەیە گرتووە و لە دێرزەمانەوە بەدەست  ژێردەستی و ناعەدالەتییەوە دەناڵێنن.

" قەیرانی مرۆڤ یان نەبوونی یاساکانی ژیان"
ئایا لەم کۆمەڵگەیەدا دەتوانین بڵێین قەیرانی مرۆڤمان هەیە یان مرۆڤایەتی لە قەیراندایە؟ قەیرانەکانی ژیان و کایەکانی ژیان لە چییەوە دەست پێدەکەن؟ کرۆکی ئەم مەسەلەیە لە کوێوە دەست پێدەکات و لە کوێ کۆتایی دێت؟ ئایا ئەم قەیرانانە لە یەکەم دەستپێکردنی ژیانی مرۆڤەوە دەست پێدەکات و ئەم کۆمەڵگەیەشی گرتۆتەوە یاخود لەم دوا دواییانەدا وەک دیاردەیەک خۆیان مانیفێست کردووە، یاساکانی ژیان چۆن دادەڕێژرێن و کێ لێیان موستەفید دەبێت و کێ لێیان زەرەرمەند دەبێت؟
بێگومان ئەم پرسیارانە خێرا وەڵام نادەن بەدەستەوە، چونکە دەبێت مرۆڤ بەر لە هەموو شتێک بەدوای هۆکارەکانی سەرهەڵدانی ئەم هەموو قەیرانەدا بگەڕێت، کە دونیایەک موعاناتیان دروستکردووە و بوونەتە بنەماکانی ئەو فەزاحەتانەی کە رووبەڕووی مرۆڤایەتی دەبێتەوە، بوونەتە گرفتێکی جەوهەری بە ماندوچونەکانی مرۆڤ و لەنێوبردنی بەها و حورمەتیان، لێرەدا ئەگەر ئێمە هەڵوەستە لەسەر حاڵەتێک بکەین و بگەڕێینەوە سەر جیاوازی ئەو تەقالیدانەی کە لە ناوچەکانی ئەم وڵاتەدا هەیە و شێوازی ئەو یاسایانەی کە ناوچەکان پەیرەوی لێدەکەن و هەستی ناوچەگەرێتی لە ناخی تاکەکاندا دروستکردووە، بۆمان دەردەکەوێت ئەمە رەهەندێکی بنچینەیی ئەو رەوشە خەتەرناکەیە و کۆمەڵگەی ئێمە بە دەست ئەو گرفتەوە دەناڵێنێت کە یاسایەکی گشتگیر نیە بۆ رێکخستنی ژیانی مرۆڤ، تا لە وڵاتی خۆیدا پابەندی ئەو یاسایانە بێت کە ئیعتیبار بۆ ئینسانبوون دەگێڕنەوە و مەجالێک دروست دەکەن بۆ گەشەسەندنی کۆمەڵگە ،بەڵام بەداخەوە لێرە نەک ئەو یاسایانە نەبووە و نیشە، بەڵکە لە بەرامبەردا یاسا کۆمەڵایەتیەکان رۆڵێکی کاریگەریان هەیە لە بەرێوەبردنی کۆمەڵگەدا، یاسا کۆمەڵایەتیەکانیش ئەو یاسایانەن لەلایەن خێڵ و سەرۆک خێڵەکانەوە دانراون و کاریان پێدەکرێ، ئەمەش دەبێتە فاکتەری لەنێوچون و پوکانەوەی توانستەکانی مرۆڤ و باڵادەستبوونی ئەو ترادسیۆنانەی کە لە بەشەکانی پێشوودا باسمانکرد، یەکێک لەو بەڵگانەی کە واقیعی نەبوونی یاساکانی ژیان لەم کۆمەڵگەیە بەدیار دەخەن، ئەو هەموو قەیرانە ئاڵۆزانەیە کە سەرلەبەری چین و توێژەکانی گرتۆتەوە، ئەمە راستیەکە و هەموومان دەزانین بە درێژایی مەوداکانی ژیانکردن لەم کۆمەڵگەیە مرۆڤ هەموو دەم لە مافە سەرەتاییەکانی خۆی بێبەشە و نەیتوانیوە سادەترین مافی خۆی بەدەست بهێنێ، هەڵوەستەکردن لەسەر ئەم لایەنە دەمانباتەوە سەر ئەوەی قسەی زیاتر لەسەر هەموو کێشە و گیروگرفتەکانی مرۆڤ بکەین لەم کۆمەڵگەیە، چونکە کێشەکان رووبەڕووی هەموو مرۆڤ بوونەتەوە و دەتوانین بڵێین مرۆڤایەتی لەم کۆمەڵگەیەدا لەناو ژیانێکی سەختدا ئیدامە بە ژیان دەدات کە هەموو رۆژێ مەرگێکی نوێ یەخەی پێدەگرێت، هەر لە منداڵێکەوە هەتا گەنجێک و هەتا پیرێک لەناو قەیرانی سەختی ژیاندان و ناتوانن پێداویستیەکانی ژیانی رۆژانەی خۆیان دابین بکات و وەکو مرۆڤێک هەست بە بوونی خۆی بکات و هەوڵی هێنانەکایەی رەوشێک بدات تا بتوانێ وەکو خۆی بێت و نەبێتە سێبەری کەس و بۆچوون و ئایدیای کەس فەرز نەکات بەسەر رەهەندە بنچینەییەکانی بیرکردنەوەکانی خۆیدا بە ناچاری ،چونکە زۆرجار بارگرانیەکانی ژیان مرۆڤ ناچاری کۆمەڵێک کار و پیشە دەکات، کە لە ئەزەلەوە خۆی باوەڕی پێیان نیە و بەڵام دەستێک و هێزێکی دەرەکی دێت و ناچاری دەکەن کە پەنایان بۆ ببات و فەرزی بکات بەسەر لایەنەکانی تری ژیانیدا، ئەوە ئەو مەینەتیە دەردەخات کە رووبەڕووی مرۆڤ دەبێتەوە ، ناتوانێ خۆی خۆی بێت، ئەگەریش بمانەوێ هەڵوەستەی زیاتر لەسەر ئەم بابەتە بکەین ئەوا بۆمان دەردەکەوێت، کە زۆرینەی خەڵکی ئەم کۆمەڵگەیە بە ناچاری هەوڵی کوشتنی خۆیان دەدەن، بەڵام ئەو کوشتنە نا کە ئیتر کۆتایی بە ژیانی خۆیان بێنن، بەڵکو ئەو کوشتنەی کە مرۆڤ لە ناخی خۆی هەوڵی کوشتنی رۆحیەتی خۆی دەدات، تا هەموو دەم وەک کەسانی دیکە بیربکەنەوە و نەتوانن وەکو خۆیان بژین و وەکو خۆیان بیربکەنەوە و وەکو خۆیان بریار بدەن و وەکو خۆیان هەڵسەنگاندن بۆ بابەتە هەستیارەکان بکەن، مانا و دەلالەتەکانیان شیبکەنەوە، بۆ ئەم مەبەستەش بەڵگە و دەلالەتی زۆر هەیە، چونکە ئەگەر بێتوو هەر تاکێکی ئەم کۆمەڵگەیە بدوێنین و لە نزیکەوە گوێ بۆ حیکایەتەکانی ژیانیان بگرین، هەمووی پڕە لە چیرۆکگەلی تراژیدی و بۆمان دەردەکەوێت کە گەشەسەندنەکانی مرۆڤ لەم کۆمەڵگەیە لەناو دنیایەک فەزاحەت و تراژیدیادا تێپەڕ دەبێت، بۆمان دەردەکەوێت لە هەموو دەمێکدا هێزێکی چەپێنەر ئامادە بووە بۆ چەپاندنی مرۆڤ و خەون و خەیاڵ و ئارەزووە بێسنوورەکانی، هەمیشە ژیانکردن لێرە لەسەر بنەمای هێز و زۆرداری گەسەى سەندوە، بۆیە ئاساییە ئەگەر بڵێین دەسەڵاتی کوردیش زادەی ئەقڵیەتەکانی نێو ئەم کۆمەڵگەیە و یاسا کۆمەڵایەتیە کلاسیکیەکانیش رۆڵی بەرچاویان هەیە لە بەرێوەبردنی کایەکانی ژیان، ئەمەش ئەوە دەردەخات کە باڵادەستی ئەم یاسا کۆمەڵایەتیانە وادەکەن، وێرانەیەکی بەرچاو رووبکاتە رەهەندە ئەخلاقى وسیاسی و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگییەکانی کۆمەڵگەی ئێمە و لەم لایەنانەوە کۆمەڵگە بەرەو دواکەوتن دەچێت و هەمیشە لە پاشکۆی خەڵکی ترداین و ،هەتا لە لایەنی رۆشنبیریشەوە کاریگەرییەکی زۆری دەوروبەرمان بەسەرەوەیە، دواتریش ئاین کاریگەری زۆری بەسەر لایەنی پەروەردە و بەرێوەبردنی کایەکانی ژیانەوە هەیە و، وایکردووە کە جۆرێک لە کەپتکردن هەبێت بۆ مرۆڤ و سانسۆرێکی بەردەوامیش بوونی هەبێت، تا مرۆڤ هەمیشە بە هەستیارییەوە مامەڵە لەگەڵ ژیان و دەوروبەر بکات، بۆیە دەتوانین بڵێین کۆمەڵگەی کوردی بەرەو قەیرانی مرۆڤبوون رێگە دەبڕێت و ئەم لایەنەش دەبێتە هۆی لەژێرپێنانی خەون و خولیاکانی مرۆڤ و نەمانی ئومێدێک کە داهاتووی لەسەر بونیات بنێت، ئەگەر بێتوئەم قەیرانانە بەردەوام بن من پێموایە سەرلەبەری ئەم کۆمەڵگەیە تووشی حاڵەتی بێهیوایی دەبنەوە و ئەم خەتەرەش ئێستا وجودی هەیە، چونکە ئێستا لەدوای ئەو هەموو گۆڕانکارییانەی کە لە کوردستان و ناوچەکەدا روویانداوە، بەڵام زۆرینەی خەڵکی ئەم وڵاتە تاکە خەونیان بەجێهێشتنی وڵاتە ، نەک مانەوە تێیدا، چونکە لێرە یاسایەک نیە تا بە شێوەیەکی مەدەنیانە ژیانی مرۆڤەکان رێکبخات و کرانەوە و شەفافیەت بەرهەم بهێنێ و کۆمەڵگە بەرەو دیموکراسی بەرێت، دواجار بۆمان دەردەکەوێت هەموو ئەم قەیرانانەیە وایکردووە کە تێکڕای مرۆڤەکانی ئەم کۆمەڵگەیە ڕەشبین بن لە ژیانی خۆیان و، لەنێو هەموو توێژەکانی تریشدا توێژی گەنج داهاتوویەک نابینێت تا بتوانێت ژیانی خۆی لەسەر بونیات بنێت و تاهەمیشە کۆچبەرانی ناو وڵاتانی تر نەبێت، بۆیە هەتا تێکڕای رەهەندەکانی ژیان بە سیستەم نەکرێت، ناتوانین بڵێین قۆناغێکی نوێ لە ژیانی تاکەکانی ئەم کۆمەڵگەیەدا روودەدات و ئایندەیەکی گەشیشمان دەبێت!!!. 

 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.