Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
دیمانه‌ له‌گه‌ڵ کاروان کاکه‌سور … به‌شه‌کانی 7 و 8 و کۆتایی

دیمانه‌ له‌گه‌ڵ کاروان کاکه‌سور … به‌شه‌کانی 7 و 8 و کۆتایی

Closed

 كاروان عومەر كاكەسوور: نووسین بەدرێژایی مێژووی خۆی پەناگەی فاشلەكان بووە..
 
 سازدانی/ دانا فایەق………

  بەشی حەوتەم و هەشتەم- كۆتایی……..

  فاشیل ئەو شوێنەی تێپەڕِاندووە، كە مرۆڤی سەركەوتوو بەدڵنیاییەوە تێیدا راكشاوە..

 هەندێك لەوانە كاتێك داوای خێرایی و سادەییمان لێ دەكەن، ئەوە تەنها مەبەستیانە ئاسانكارییان بۆ بكەین، لەوەی ماناكانیان بەڕِوونی بخەینە بەردەست و ئەوانیش بەخێرایی كۆمەڵێك بڕِیار بەچاك و بەخراپ لەبارەی تێكستەكانمانەوە دەربكەن..
 
 
 مادام هەرگیز بە منداڵیی خۆمان ناگەینەوە، كەواتە هەوڵەكانمان بێكۆتایین..
 
 
  زانست یەك وەڵامی كورتی بەو هەموو پرسیارەی من دایەوە. راستیشی دەكرد، بەڵام من راستییم نەدەویست. راستی دوژمنی خەیاڵ و فانتازیایە..
 
 
 *بەختیار عەلی لە شوێنێكدا دەڵێت: (مرۆڤ كە لە هەموو شتەكاندا فاشیل دەبێت، روودەكاتە نووسین و دەبێتە نووسەر..). تۆ چەند لەگەڵ ئەو قسەیە دایت و ئایا فەشەل تۆی كردە نووسەر؟
 
 -نازانم كۆنتێكستی ئەو گوتەیەی (بەختیار عەلی) چۆنە و بە چ مەبەستێك كردوویەتی، بەڵام من پێم وایە زۆر جار فەشەل، یاخود فیاسكۆ خۆی لە سەركەوتن گەورەترە، چونكە هەمیشە ئەو وێنانەی مرۆڤی فاشل ویستوویەتی پێیان بگات، گەورەترن لەو وێنانەی كەسانی سەركەوتوو پێیان گەیشتوون. دەتوانم بڵیم فاشیل ئەو شوێنەی تێپەڕِاندووە، كە مرۆڤی سەركەوتوو بەدڵنیاییەوە تێیدا راكشاوە. فاشل لەناو دڵەڕِاوكێ و بیركردنەوەدا دەژی، كە ئەمە سەرچاوەی داهێنانە. هەموو فەشەلێك ئەنجامی هەوڵەكانە. بۆ ئەوەی فاشلت هەبێت، ئەوا دەبێت پێشتر هەوڵدانت هەبێت. بەدڵنیاییەوە پێت دەڵێم هەوڵەكانی فاشل بەردەوام لە هەوڵی سەركەوتووەكان گەورەتر بووە. فەشەل موعاناتێكی قورسە، بەڵام فاشل بەتوانایەكی بێوێنەوە مامەڵەی لەگەڵدا دەكات. نووسین بەدرێژایی مێژووی خۆی پەناگەی فاشلەكان بووە، ئەوە ئەگەر نەڵێم فاشلەكان ئەو ژینگەیەیان خوڵقاندووە. نووسین خۆكوشتنە لەسەر ئاستی سیمبۆلدا. لە هەموو شتێك فەشەلت هێناوە و ئەنجام (خۆت دەكوژی= خۆت دەنووسی). خۆت و ئەوانی دیكەش دەنووسیتەوە. سایكۆلۆژیا پێمان دەڵێت زۆر جار فەشەل بووەتە مووتیڤێكی گرینگ لای فاشل و گەورەترین داهێنانی هەر لەو بوارەدا بۆ مسۆگەر كردووە، كە پێشتر تێیدا كورتی هێناوە. من دەمەوێت داهێنان و سەركەوتن لە یەكتر جیا بكەمەوە، چونكە سەركەوتن پابەندی بڕِیار و هەڵسەنگاندنی ئەوانی دیكەیە بۆ ئێمە. ئەمە ئەو شتە بوو، كە (سارتەر) بە دوژمنی خۆی دەزانی. بەڵام داهێنان ئەو وزە بێسنوورەیە، كە خۆمان لەناو خودی خۆماندا دەیدۆزینەوە و لەناكاو دەریدەخەین. سەركەوتن دڵنیایی دەبەخشێت، دڵنیاییش كۆتاییە، بەڵام داهێنان دڵەڕِاوكێ و نیگەرانیی زیاتر بۆ داهێنەر دەهێنێت و سەرەتایەكی دیكەیە بۆ داهێنانەكانی دواتری. سەرنج دراوە زۆربەی داهێنەران دوای خەڵاتكردنیان، ئاستی داهێنانیان دابەزیوە، چونكە دوای خەڵاتكردن داهێنان بۆ سەركەوتن گۆڕِاوە. دیارە گوتم زۆربەی كات، نەمگوت هەموو جارێك. رەگەزی كتوپڕِی یەكێكە لە خاسیەتەكانی داهێنان. بۆ ئەوەی هەر لە (بەختیار عەلی) دوور نەكەوینەوە، ئەوە وەكو نموونەیەك دەیهێنینەوە. ئێمە (بەختیار عەلی)مان وەكو داهێنەرێك لەناكاو ناسی، بەڵام مرۆڤێكی دیكە، كە لە زانكۆیەكدا سەركەوتن بەدەست دەهێنێت، ئەوا هەر لە قۆناغی سەرەتاییەوە چاوەڕِێی ئەو سەركەوتنەمان لێی كردووە. لایەنی كەم لەو چەند ساڵەی خوێندنی زانكۆیدا كەسانێكی زۆر چاوەڕِێی ئەو سەركەوتنەی بوون. زۆر جار لەپاڵ ئەو كەسە سەركەوتووانەدا داهێنەرێك لە بوارێكی دیكەدا داهێنانێكی مەزنی كردووە. وەك ئەوەی شاعیرێكی گەورە لە كۆلیژی ئەندازە یان لە كۆلیژی زانستەكاندا پەیدا دەبێت، كە بە خەیاڵی كەسیاندا نەهاتووە.  لێرەدا مرۆڤی سەركەوتوو ملكەچی زەمەنێكی فیزیكییە و لێی دانابڕِێت، بەڵام فاشل خۆی لەو زەمەنە دابڕِیوە و بەدوای زەمەنی سەربەخۆی خۆیدا دەگەڕِێت. كام لە ئێمە دوای تەواوكردنی خوێندنی زانكۆ و پەیمانگەكان درێژەمان بەو زانستە دا، كە مامۆستاكانمان فێریان كردین و لەسەر كارتەكاندا پلەكانیان بۆ نووسین؟ هەر بۆیە ئەو سەركەوتووانە زۆر جار دان بە توانای فاشلەكاندا نانێن. لە بیرتە كاتێ (بەلزاك) یەكەمین شانۆیی خۆی نیشانی مامۆستاكەی دا، چیی پێ گوت؟ پێی گوت: (بڕِۆ لە ئایندەدا هەرچی دەكەیت، بیكە، بەڵام بیر لە نووسین مەكەرەوە). (هیڤان)ی كارەكتەری سەرەكیی (ئەسپیدیلۆن) خۆی كەسێكی فاشلە، بەڵام كۆمەڵێك نموونەی وەكو (نیوتن، ئەدیسۆن، داروین، ئەنیشتاین، هاینرێش هاینیە) دەهێنێتە بەرچاوی خۆیەوە، كە لە ژیاندا سەركەوتوو نەبوون و دواییش داهێنانی گەورەیان كرد. فاشل نایەوێت سیستەمێك ژیانی رێكبخات، كە هەر ئەو سیستەمە ژیانی هەمووان رێكدەخات، بۆیە سیستەمێكی تایبەت بە خۆی دادەمەزرێنێت. ژیانی خۆی لەناو نووسیندا درێژە پێ دەدات. هەر لەبەر ئەوەیە نووسەرە گەورەكانی دنیا، ئەوانەن، كە گۆشەگیرن. زەمەنی تایبەتیی خۆیان هەیە و گوێیان بە خواستی بازاڕِی چاپەمەنی نەداوە. دەتوانین ناوی (نیچە، سۆرێن كیهكاگۆرد، هۆڵدرێن، ڕِامبۆ، دۆیستۆڤسكی، بەلزاك، فلۆبێر، كافكا، ڤێرجینا وۆلف، ئالتو سێر) و زۆری دیكە بهێنین. ئەمە حاڵەتێك نییە وەكو هەندێك بە دەركەوتنی رژێمی سەرمایەدارییەوە دەیبەستنەوە، بەڵكو زۆربەی فەیلەسووفەكانی یۆنان لەناو غوربەتی گەورەدا ژیاون. (ئەرستۆ) دەپرسێت: (بۆچی هەموو فەیلەسووف و زانا و شاعیر و هونەرمەندەكان كەسانی رەشبینن؟). دەتوانین دەیان ناوی وەكو (هێمینگوای، ڤێرجینا وۆلف، ڤان كۆخ) و (مارلین مۆنرۆ) بیری خۆمان بخەینەوە، كە خۆیان كوشتووە. (دایل كارنگی) لە هەموو كتێبەكانیدا خەڵك فێر دەكات چۆن بیر لە ژیان بكەنەوە و بەلای رەشبینی و خۆكوشتندا نەچن، كەچی زۆر لەناكاو خۆی كوشت. بەشێكی زۆریان نەیانتوانیوە ژیانی هاوسەرێتی دابمەزرێنن وەكو (دیكارت، كانت، نیچە، سپینۆزا و مێشێل فۆكۆ). لای خۆشمان زۆربەی نووسەر و هونەرمەندەكان یان ژیانی هاوسەرێتییان دانەمەزراندووە، یان دایانمەزراندووە و نەیانتوانیوە درێژەی پێبدەن. دیارە لەناو نووسینیشدا موعاناتی فەشەلی لە نووسەر جیا نابێتەوە. (سێرڤانتس) پێش ئەوەی بەپیری (دۆنكیخۆتە) بنووسێت، دەیان شیعری خراپی نووسی. كار بەوە گەیشت بڵێن: (لە ئیسپانیا هیچ شاعیرێك لە سێرڤانتس خراپتر نییە). كۆمەڵێك شانۆیی نووسی و یەكێكیان بەكەڵك نەهاتن. (دۆنكیخۆتە) نموونەی مرۆڤی فاشلە، بۆیە ئەو تێكستە داهێنانێكی گەورەیە، بەڵام ئەگەر سەركەوتوو بوایە، هیچ كاریگەرییەكی لەسەر نەوەكانی دوای خۆیدا جێ نەدەهێشت. ئایا فەشەل منی كردە نووسەر؟ بەڵێ، بەدڵنیاییەوە دەڵێم بەڵێ. ئەگەر باوەڕِ ناكەی، بڕِۆ لە باوكم و لە مامۆستاكانم و لە خەڵكی گەڕِەكەكەم بپرسە. نەخێر، بڕِۆ لە هاوسەرە‌ بەڕێزەكەی پێشووم بپرسە، كە بەقەدەر هەموو دنیا رقی لە كتێب و لە كۆمپیوتەرەكەم بوو. رقی لەو كاتانە بوو، كە من تێیدا دەمخوێندەوە و دەمنووسی. لەگەڵ ئەوەشدا ئەوەی ئێمەی بەیەكەوە كۆكردبووەوە، كتێب و خوێندنەوە و نووسین بوو، كەچی گەیشتە ئەو باوەڕِەی من هەتا كتێبم هەبێت و بخوێنمەوە و بنووسم، بە كەڵكی ژیان نایەم. ئەگەر دەتەوێت بزانی من هەر خەریكی خوێندنەوە و نووسین بووم و وەكو پیاوە تەقلیدییەكان خزمەت دەكرام، نان و ئاوم دەهاتە بەردەست، ئەوا بەوپەڕِی راستگۆییەوە پێت دەڵێم: نەخێر. ئەگەر دەتەوێت بزانی من كەسێكی تووڕِە و كەمدوو بووم، دەڵێم نەخێر، نوكتەم دەگێڕِایەوە، گۆرانییم دەگوت، بە قاپەكان تەپڵم لێ دەدا. فیكەم لێدەدا. منداڵەكانم دەكردە قەڵاندۆشكانم و هەڵدەپەڕِییم. ئایا كتێبـی (منداڵییم ئاسكێك بوو بەسەر پەلكەزێڕِینەكاندا بازبازێنی دەكرد) پێی نەگوتی، كە فەشەل منی كردە نووسەر؟  كاتێك بەشی یەكەمی ئەو كتێبەم بۆ (بەختیار عەلی) نارد و خوێندییەوە، تەلیفۆنی بۆ كردم و زۆر سەرسامیی خۆی بۆ دەربڕِیم. زیاتریش ئەو لایەنە تێكشكاوەی منی پێ جوان بوو، كە لەناو تێكستەكەدا رەنگی داوەتەوە. (ئاشنا)ی كارەكتەری سەرەكیی چیرۆكی (مەرگ لەسەر شێوازی شیعر) دەڵێت: (ئەگەر دەنگم خۆش بوایە و بمتوانیایە گۆرانی بڵێم، كە پێم وایە باڵاترین هونەرە و چاكترین رێگایە بۆ گەیشتن بە قووڵاییەكانی ناخم، هەرگیز پەنام بۆ نیگاركێشان نەدەبرد.. ئەگەر لە نیگاركێشان سەركەوتوو بوومایە، بۆچی بیرم لە وەرزش دەكردەوە.. ئەگەر لە وەرزش ئاوا نائومێد نەدەبووم، مەحاڵ بوو بەلای نووسیندا بچوومایە، كە هەموو شكستەكانم تێدا كۆكردەوە و ئەنجام زانیم چەند سەختە بەم وشە سواوانە باس لەو ژیانە سەیر و سەمەرەیەی خۆم بكەم). (ئاشنا) رێك دوای ئەوە دەڵێت: (ئێستا من ژنێكی دۆڕِاوم، بەڵگەش ئەوەیە شووم كردووە و دوای چەند مانگێكی دی دەبم بە دایك).
 
 *هەندێك پێیان وایە ئەم سەردەمە سەردەمی خێراگوتنی شتەكانە و دەبێت لە كورتترین ماوەدا چییت هەیە بیڵێیت. هەر بۆیە بۆچوونیان وایە، كە خوێنەری ئەمڕِۆ حەوسەڵە و تاقەتی خوێندنەوەی رۆمانی گەورەیان نییە و سەردەمی رۆمانە قەبەكان بەسەر چووە! لەكاتێكدا ئێستاش گەلێك لە رۆماننووسە بەناوبانگەكانی جیهان رۆمانی قەبارە گەورە دەنووسن و خوێنەری باشیشیان هەیە. بۆچوونی تۆ لەو بارەیەوە چییە و ئایا پەشیمان نییت لەوەی رۆمانی (ئای لەڤیلیا لەڤیلیا!!)ت بەو قەبارە گەورەیە نووسیوە؟
 
 -ئەگەر لە تاقیكردنەوەدا پرسیارێكی ئاوا قورسم بۆ بێت، ئەوە بێ چەندوچوون تەركی دەكەم، هەتا ئەگەر تەركیشی تیا نەبێت. ئەوانە ئەگەر لە ئەنجامی لێكۆڵینەوەوە گەیشتوونەتە ئەو سەرەنجامە، كوا لێكۆڵینەوەكانیان؟ كوا ئەو داتایانەی پشتیان پێ بەستوون؟ وەك من بزانم ئەو جۆرە لێكۆڵینەوانە، كە زیاتر لایەنی پراكتیكییان هەیە، دەزگا رۆشنبیرییە گەورەكان دەیكەن. رەنگە مایەی ئاسوودەیی بێت، ئەگەر ئێمە لێكۆڵینەوەی ئاوامان هەبێت، بەڵام ئەگەر نییمانە، ئەوانە چۆن رێگایان بە خۆیان داوە بەناوی خوێنەرەوە ئەو بڕِیارانە بدەن؟ من هەر لە سەرەتاوە دەبێت پێت بڵێم، كە نامەوێت وەڵامەكەم ئاڕِاستەیەكی دیاریكراو وەربگرێت. واتە نامەوێت بڵێم ئەو بۆچوونانە راستن یان ناڕِاست، بەڵكو وەكو چیرۆكنووسێك باس لە ئەزموونی خۆم دەكەم. ئێمە پێشتر گوتمان نووسین بەڕِادەیەك حاڵەتێكی زاتییە، كە بواری داهێنەر نادات لە وێنەكانی ناوەوەی خۆی زیاتر، بیر لە هیچ شتێكی دیكە بكاتەوە. كورتی و درێژی و فۆرم لە كاتی نووسیندا كڵێشە نیین، كە نووسەر لەسەریان بڕِوات. هیچ نووسەرێك ناتوانێت پێشبینیی ئەوە بكات، كە ئەو وێنانەی ناوەوەی خۆی بە چ رێگایەك دەگوازێتەوە و چ فۆرمێكیان پێ دەبەخشێت. من خۆم وەكو نووسەرێك نەمزانیوە شتێك هەبێت بەناوی دەربڕِینی خێرا و دەربڕِینی خاو. راستە سانسۆرێك هەیە، كە هەر هی خود خۆیەتی و كار دەكاتە سەر ئەوەی داهێنەر بەردەوام لە هەوڵی بەئەدەبكردنی ئەدەبدا بێت، بەڵام ئەو كاریگەرییە لەسەر زمان دەردەكەوێت، بەوەی وات لێ دەكات قووڵتر بیرۆكەكانت دابڕِێژیت، وێنەكانت جوانتر بكێشیت.  من ناڵێم خێرایی ئەم زەمەنەی ئێستامان كار لە دیدگامان ناكات، بەڵێ دەیكات، رەنگە زۆر جار بمانگەیەنێتە حاڵەتێكی نیهلیستییش و وابزانین هەرچییەك بڵێین بەرامبەر بەو خێراییە، مانایەكی نەبێت، بەڵام وەكو جارێكیان هەر تۆ و من باسمان لەوە كرد، كە هەندێك حاڵەتی ئاسوودەیی لەناكاو لای نووسەر سەرهەڵدەدەن، كە ئەگەرچی رەنگە لە رووی زەمەنەوە كورت بن، بەڵام لەو ماوە كورتەدا دەتوانن زۆر شت لە بیركردنەوە و دیدگامان بگۆڕِن و ئەنجام هەر ئەمانەش گیانی نوێبوونەوەمان لا بخوڵقێنن. من پێم وایە هەر ئەو حاڵەتە ئایرۆسیەشە وزەی ئەوەمان پێ دەبەخشێت، كە ئێمە بەشێوەیەكی ئیستاتیكی كۆنتاكت لەگەڵ ناشیرینییەكانیشدا بكەین. پێم وایە ئەو هەستە ئایرۆسییەیە رێگامان دەدات ئێمە بەو جورئەتەوە بچینە ناو زۆنەی مەرگەوە و ئەوەندە بەجوانی و بەوپەڕِی بوێرییەوە لە وردەكارییەكانی مەرگ قووڵ ببینەوە. ئاخر نووسین هەر خۆی حاڵەتێكی پارادۆكسییانەیە. تۆ ئەگەر ناخت پڕِی نەبێت لە ژیان، ناتوانی لەبارەی مەرگەوە بنووسیت. ژیان و مەرگ لەناو ماڵی داهێناندا دوو منداڵی دوانەی ئەوەندە لەیەكچوون، كە زۆر جار نەك خۆیان، بگرە ناویشیان تێكەڵ دەكەیت. ئەگەر مەرگ مانای نەمانی چالاكییەكانی جەستە بێت لەناو ئەم دنیایەی خۆماندا، ئەوا لەدایكبوونیش هەمان پرۆسێس بووە، كاتێك جەستە لە منداڵدان جیا بووەتەوە. شۆكی لەدایكبوون یەكەمین رووبەڕِووبوونەوەی ژیان و مەرگە لەناو زەمەندا. نووسەرانی قادسیە، لە كاتێكدا بەو حەماسە گەرمەوە باسیان لە ژیان و سەركەوتن دەكرد، كەچی ئەوان مەرگیان دەنووسییەوە. بەشێك لەو نووسەرانە، كە دواتر گەیشتوونەتە دەرەوەی وڵاتی خۆیان، لە هەر كەسێكی دیكە زیاتر باسیان لە تێكشكان و مەرگ كردووە و بۆ ژیان گریاون. ئەو خێراییە دەشێ كار لە هەندێك داهێنەر بكات و بگاتە ئەوەی بەرهەمیان كەم بێتەوە، یان هەر نەیانمێنێت. نموونەش چ لەناو رۆشنبیریی خۆمان و چ لە دەرەوەی خۆشماندا هەیە، بەڵام ئەگەر خێرایی داوای سادەییمان لێ بكات، ئەوا من لەگەڵیدا نییم.
 زەمەن هەر لە سەرەتاوە پرسیاری نووسین بووە. هیچ شتێك ئەوەندەی جەنگ و كارەساتەكانی دیكە خێراییی زەمەن زیاد ناكەن. بۆ ئەوەی ئەو گوللانەی لە لوولەی چەكەكانەوە دەردەچن، بمانكوژن، مەرج نییە بەر جەستەمان بكەون، بەڵكو هەر گوللەیەك شتێك لە كاتمان خێراتر دەكات و گیانمان لە مەرگ نزیكتر دەكاتەوە. ئەوەی وابزانێت خێرایی زەمەنی من هەمان خێرایی زەمەنی هاوڕِێ دانیماركییەكەمە، بە هەڵەدا دەچێت. هەر بۆیە چالاكی و جووڵەی ئێمەش لەناو ئەو زەمەنەدا هەمان قەبارەیان نییە. با شتێكی خۆشت بۆ بگێڕِمەوە، كە تۆ بەحوكمی ئەوەی چیرۆكنووسیت، حەز لە نوكتە و قسەی خۆش دەكەیت. ژنێكی رووخۆش لەم شارەی ئێمە هەیە، زوو زوو لە رێگای ماڵەوە دەمبینی. بۆ ماوەی حەوت ساڵ من ئەو ژنەم دەبینی عەرەبانەیەكی سووپەر ماركێتی پر لە بیرە و شتی دیكەی پاڵ پێوە دەنا و شان بە شانی پیاوێك دەڕِۆیشت. هێشتا چەند مەترێك دەما بگەمە لای، ئەو سڵاوی لە من دەكرد و بەڕِووی خۆشەوە لەگەڵم دەدوا، بەڵام من هەر بەخێرایی لێیان تێدەپەڕِیم. دوای حەوت ساڵ گوتم با لەگەڵیان بوەستم و هەندێك زیاتر بایەخیان پێ بدەم. پێم گوتن: (من زۆر خۆشحاڵم، كە ئەوە حەوت ساڵە ئاوا ئێوە پێكەوە دەبینم و بەردەوامیش دڵخۆش دیارن). ژنەكە قاقایەكی لێدا و گوتی: (ئەوە هەمووی مانگێك نابێت من ئەم پیاوەم گرتووە). من گوتم: (بەڵام من ئەوە حەوت ساڵە ئێوە پێكەوە دەبینم). ئەو گوتی: (نەخێر، من لە ماوەی ئەو حەوت ساڵەدا لە حەوت پیاو كەمترم نەگرتووە). كاتێ كەوتە ژماردنیان، ناوی یەك دوانێكی لەبیر چوو، بەڵام باش بوو پیاوەكە یارمەتیی دا و ئەوانیشی بیرخستەوە. باوەڕِم وایە ئێستا تۆ بزانی من لە رێگای ئەو بەسەرهاتەوە دەمەوێ بڵێم چی. من چۆن دەتوانم بڵێم خێرایی زەمەنی من و هی ئەوان بەقەدەر یەكن. (ئەنیشتاین) وەكو مەسەلەیەكی رێژەیی چەند ئاستێكی بۆ كات داناوە. هەتا خێرایی زیاتر بێت، قەبارەی شتەكان بچووكتر دەبنەوە. بۆ نموونە شەمەندەفەر هەتا خێراتر بەلاتدا تێپەڕِێت، قەبارەكەی بچووكتر دێتە بەرچاو. هەتا شتەكانمان لێ دوور بن، ئێمە بچووكتر دەیانبینین، هەتا دەگاتە ئەوەی هەر نایانبینین. من ئەو ژنە و ئەو پیاوانەم وەكو تارمایی بینیوە، چونكە ئەو خێراییەی من لە هی ئەوان جیاوازە. ئایا قەبارەی كردارەكانی من چەند جار لە هی ئەوان بچووكترن؟ من لە ماوەی ئەو حەوت ساڵەدا چییم كردووە، كە ئەو ژنە رووخۆشەی گەڕِەكەكەم تێیدا لەگەڵ حەوت پیاو ژیاوە؟ ئێمە ئەوەی لە نووسیندا كارمان لێدەكات، پێش ئەوەی خێرایی كاتی دەرەوە بێت، خێرایی كاتی ناوەوەی خۆمانە. دیسان جەخت لەسەر ئەوە دەكەمەوە، كە پرسیاری ئەدەب لە زەمەن هەمان پرسیارە لە مەرگ. دەركردنی (ئادەم) و (حەوا) لە بەهەشت، ئامانج نییە، بەڵكو هۆیە، دەركردن هۆیەكە بۆ فڕِێدانیان بۆ ناو زەمەن و رووبەڕِووكردنەوەیان لەگەڵ مەرگدا. لێرەوە ژیان و مەرگ لای ئەوان یەكسان كرا. هەمان شت لای (سیزیف)یش هەست پێ دەكەین. ئەوەی سەر شانی (سیزیف) بەرد نییە، بەڵكو زەمەنە. من دەڵێم (سیزیف) لە رێگای ئەو دووبارەكردنەوەیەیدا تەنها مەرگ لە خۆی دوور دەخاتەوە، لەكاتێكدا خۆی قوربانیی ئەو مرۆڤەیە، كە ویستی لەجیاتی ئەو ئازاری بێكۆتایی بچێژێت. نووسەر لە ترسی خێرایی زەمەنە، مەرگ بۆ كارەكتەرەكانی دەهێنێت و دەیانكاتە قوربانیی خۆی. (ڕِێنیە جێرار) لە كتێبـی (توندوتیژی و پیرۆزی)دا ئەمە وا راڤە دەكات، كە هەر یەكێك لەوانەی لە دەوری لاشەی مردوودا كۆ دەبێتەوە، ئەوە لەناو ئەو رێتواڵەدا، ئاهەنگ دەگێڕِێت. ئاهەنگی ئەوەی، كە ئۆخەی ئەوە ئەو نییە مردووە. ئێمە لەناوەوەی خۆمان بەو هەموو موعاناتەوە دەژیین و بیر دەكەینەوە، كێن ئەوانەی پێمان دەڵێن سەردەم سەردەمی سادەییە؟ زۆر جار نووسەر لە ترسی مەرگی خۆیەتی، درێژە بە تێكستێك دەدات و ناهێڵێت تەواو بێت، چونكە دوای كوشتنی هەموو كارەكتەرەكان، تەنها تێكست دەمێنێتەوە، كە لەسەر ئاستی سیمبۆلدا گەردوونە و نایەوێت ئەو گەردوونە، كە تەنها خۆی تیایدا ماوەتەوە، وێرانی بكات. كێ ناڵێت ئێمە لە ترسی خێرایی زەمەن نییە، تەكنیكی زەمەنی بازنەیی بەكار دەهێنین و ناهێڵین چیرۆك و رۆمانمان كۆتاییان هەبێت؟. سەرنجت نەداوە رۆمانی (ئای لەڤیلیا لەڤیلیا!!) لە رووی دەرەوەدا بە كۆمەڵێك خاڵ دەست پێدەكات و بە كۆمەڵێك خاڵیش كۆتایی دێت، كە ئەگەر ئەو خاڵانە بگەیەنیتەوە یەك، تێكستەكە بازنەیەك پێكدەهێنێت؟ ئەگەر لێرەوە بڕِوانین، هیچ دوور نییە لەمەودوا تێكستەكانی ئێمە بەرەو گەورەیی بچن، نەوەك بچووك ببنەوە. ئەوەتا رۆمانەكانی (بەختیار عەلی) لە گەورەبوون دان. تۆ سەرنج بدە مەرگ لەسەر هەردوو ئاستی سیمبۆل و جەستەدا، لەناو هەموویاندا هاوبەشە. ئەگەر ئاوا بڕِوات، دەبێت ئێمە بەپێچەوانەی ئەوانەی پێیان وایە ئیتر سەردەم سەردەمی دەربڕِینی خێرا و بەرهەمهێنانی تێكستی بچووكە، ئەوا دەگەینە ئەوەی بڵێین ئەم خێراییە تێكستەكانی ئێمە درێژتر دەكاتەوە. من بەهیچ شێوەیەك لەوە پەشیمان نییم، كە رۆمانی (ئای لەڤیلیا لەڤیلیا!!)م بەم قەبارەیە نووسیوە، چونكە من نەبووم بڕِیارم لەسەر درێژی و كورتی دەدا. هەندێك لەوانە كاتێك داوای خێرایی و سادەییمان لێ دەكەن، ئەوە تەنها مەبەستیانە ئاسانكارییان بۆ بكەین، لەوەی ماناكانیان بەڕِوونی بخەینە بەردەست و ئەوانیش بەخێرایی كۆمەڵێك بڕِیار بەچاك و بەخراپ لەبارەی تێكستەكانمانەوە دەربكەن.
 
 
 *زۆربەی كارەكتەرەكانی ناو چیرۆك و رۆمانەكانت، كەسانێكی سەردەمی منداڵیتن و لە كتێبـی (منداڵییم ئاسكێك بوو بەسەر پەلكەزێڕِینەكاندا بازبازێنی دەكرد) پێیان ئاشنا بووین و بەئاسانی دەیانناسینەوە. ئایا قۆناغی منداڵیت ئەوەندە جوانە، كە دڵت نایەت جێی بهێڵیت و حەز دەكەیت بەردەوام تێیدا بمێنیتەوە، یاخود هەست دەكەیت زۆر شت هەن دەبوو لەو سەردەمەدا بتكردنایە و نەتكردوون، هەوڵ دەدەیت ئێستا هەق بكەیتەوە و لەم سەردەمەدا بیانكەیت؟
 
 -وا هەست دەكەم هیچ پرسیارێك بەقەدەر پرسیاری پێوەندیی نێوان نووسەر و منداڵیی، پێوەندیی نێوان داهێنان و منداڵیی هەڵگری پرۆبلیماتیك نییە. ئەو پرسیارە لە هەر ئاستێكدا بكرێت، وەڵامدانەوەی سەختە. ئایا نووسین هەوڵێكە بۆ گەڕِاندنەوەی منداڵیی، یان هەوڵێكە بۆ لەبیربردنەوەی ئێجگاری؟ ئایا منداڵیی رابردووە یان ئایندە؟ هەستی منداڵیی ئەگەرچی بەردەوام لە ئێستادا دەردەكەوێت، بەڵام نابێت هی ئێستا بێت، چونكە لەناو كاتی ئێستادا ئۆقرەی لێ بڕِاوە و بەردەوام دەیەوێت جێی بهێڵێت. كەواتە ئاڕِاستەی منداڵیی بەرەو رابردووە یان بەرەو ئایندە؟ گەڕِانەوەیە، یان تێپەڕِین؟  لێرەوەیە منداڵیی لە شیعر دەچێت، یاخود هەر خۆی شیعرە، بەوەی وەكو شیعر لەناو پێناسەیەكدا جێگیر ناكرێت. منداڵیی قۆناغ نییە، هەتا لێی تێپەڕِین، بەڵكو مانایە و چەند وابزانین لێی دابڕِاوین، كەچی هەر لەناویدا ماوین و دەبێت هەڵیكۆڵین. چەمكێكی زۆر بزێوە، چەند بتەوێت زیاتر لێی نزیك بیتەوە، ئەو ئەوەندە زیاتر لە خۆیت دوور دەخاتەوە. گەڕِانەوە بۆ منداڵیی، گەڕِانەوە نییە بۆ پارادیس و بۆ ئارامی و بۆ پیرۆزی، گەڕانەوە نییە بەمەبەستی جێهێشتنی گەورەیی، بەڵكو گەڕِانەوەیە بۆ كۆمەڵێك پرسیاری دیكە و تێڕِوانینی دیكە. منداڵیی بە سەرچاوەیەكی گرینگی داهێنانی ئەدەبی دادەنرێت، چونكە تێڕِوانینی منداڵ بۆ شت، تێڕِوانینێكی ناعەقڵانییە و بەرهەمهێنەری فانتازیایە. زانست وردە وردە ئەو فانتازیایە دادەپۆشێت و رووبەرەكەی بچووك دەكاتەوە. ئەوسا وام دەزانی ئەوەی لە ئاوێنەدا دەیبینم، كەسێكە، كە نازانم لە خۆم دەچێت یان جیاوازە، هەوڵم دەدا بزانم بۆ لەوێیە و چۆن بیرم لێ دەكاتەوە، كەچی زانست لە رێگای پێناسە كۆنكرێتییەكەیەوە پێی گوتم: (نەخێر، ئەوە هەر خۆتی). ئینجا گەورەكان پێیان گوتم: (ڕِاست دەكات، ئەوە هەر خۆتی. ئیتر واز لەو خەیاڵانەت بێنە. ئەگەر وازیش ناهێنی، ئەوە گێلی. باوكت تووڕِە دەبێت. مامۆستاكان داركارییت دەكەن. لە تاقیكردنەوە دەرناچیت. لە هاوڕِێ و هاوپۆلەكانت دادەبڕِێی). زانست یەك وەڵامی كورتی بەو هەموو پرسیارەی من دایەوە. راستیشی دەكرد، بەڵام من راستییم نەدەویست. راستی دوژمنی خەیاڵ و فانتازیایە. هەر بۆیە یەكەمین شت، كە نووسەر بەگەورەیی دەیكات، نووسین نییە، بەڵكو دەربازكردنی ئەو ئاوێنەیەیە، كە زانست بە منداڵیی لێی سەندووە. ئێمە لە رێگای ئاوێنەكانی خۆمانەوە هەوڵی گەڕِانەوەی منداڵییمان دەدەین. بەڵام ئاخۆ لەناو ئەو زەمەنە دڵڕِەقەدا ئاوێنەكانی منداڵیی خۆمانمان دەست دەكەوێتەوە؟ نەخێر، مەحاڵە. ئەو چاتر. هەتا ئاوێنەكانمان شێواو بن، وێنەكانمان جوانتر دەبن. هەتا ئەم ئاوێنە و ئەو ئاوێنەیە بشكێنین و لە دانە راستەقینەكەی خۆمان بگەڕِێین، ئەوەندە زیاتر وێنەی دیكە بەدەست دێنین. من خۆم هەر لە ئاوێنەی خۆم نەگەڕِام، بەڵكو ویستم ئاوێنەی هەموو ئەوانی دیكەش بدۆزمەوە، چونكە هەستم دەكرد بەتەنیا لەناو ئەو ئاوێنەیەی خۆمدا دەتۆقم. تۆقین لە تەنیایی و تۆقین لە شوێنی چۆڵ، كە بە ئاوتۆفۆبیا و كێنۆفۆبیا ناسراون، پاڵ بە هەر یەكێكمانەوە دەنێن، لەناو تێكستەكانی خۆماندا جێگای كەسانێكی دیكەش بكەینەوە و شتێك لەو خۆپەرستییە لە گیانمان داماڵین. خواوەندەكان لە ترسی تەنیایی خۆیانە، كائینەكان دەخوڵقێنن. ئاوێنەی (فایزە)، ئاوێنەی (عارف تاڵەبانی)، ئاوێنەی (نازیلە ئینگلیز)، ئاوێنەی (بەگیسی ئیدریتە)، ئاوێنەی (دلارام)، ئاوێنەی (سیستەر سوهام)، ئاوێنەی (ئەسكەندەر قولی)، ئاوێنەی (فەوزی نانەكەلی) و سەدان ئاوێنەی دیكەم لە ترسی تەنیایی و ترسی چۆڵەوانی هێنایەوە گۆڕِێ. ئایا من منداڵییەكی ئاسوودەم هەبووە و نامەوێ لێی دابڕِێم، یان ناخۆش و ئێستا دەمەوێ هەقی بكەمەوە؟ نازانم. خۆ ئەگەر ئەمەم بزانیبوایە، گەڕِانەكانم ئاڕِاستەی دیكەی جیاواز لەوەی ئێستایان وەردەگرت. ئەو پرسیارە رووێكی دیكەی ئەو پرۆبلیماتیكە پێكدەهێنێت، كە چەمكی منداڵیی لەسەر دامەزراوە. راست دەكەیت زۆر لەو كەسانەی لە چیرۆك و رۆمانەكانمدا هەن، لە كتێبـی (منداڵییم ئاسكێك بوو بەسەر پەلكەزێڕِینەكاندا بازبازێنی دەكرد)دا بەرچاو دەكەون، بەڵام جیاوازن. ئەمە لەلایەك. لەلایەكی دیكەوە ئەوانەی لە كتێبـی منداڵییشمدا هەن، زۆر لەوانەی پێشتر لە واقیعدا هەبوون جیاوازن، چونكە ئەو كارەكتەرانە لەناو یادەوەرییدا بۆ كۆمەڵێك وێنەی شێواو و لێكترازاو گۆڕِابوون. ئەوانە جارێكی دیكە لە رێگای خەیاڵ و لەناو پرۆسێسی گێڕِانەوەدا دروست بوونەوە. ئەوانە لە رێگای شەڕِەكانی زمانەوە لەژێر دەستی كاتدا دەرهاتن. رەنگە ئێستا (ئەسكەندەر قولی)ی یاریزانی بلیمەتی منداڵیی ببەیتەوە ناو گۆڕِەپانی یاری، نەتوانێت یەك شەق لە تۆپەكە هەڵبدات، بەڵام لەناو تێكستەكەدا یاریزانێكی لێهاتووەو هەموومان بە یارییەكانی سەرسامین. دروستكردنەوەی كەسەكان بەبێ دروستكردنەوەی شوێن، مانایەكی نییە. بۆ ئەوەی بگەیتەوە ئەو شوێنانەی، كە رۆژگارێك تێیاندا ژیاویت، بەناچاری ئاڕِاستەیەكی دیكەی پێچەوانەی ئەو زەمەنە دەگریت، كە تۆی لەو شوێنانە دوور خستۆتەوە. زەمەنێكی ناعەقڵانی، میتافیزیكی دەگریتە بەر. تۆ ناگەیتەوە منداڵیی، بەڵكو دەگەیتە بەرزەخێك لەنێوان منداڵیی و گەورەیی. دەگەیتە ئەو زۆنەیەی، كە تێیدا خەیاڵ لە هەر كاتێكی دیكە زیاتر ئازادە و توانای داهێنانی هەیە. بەمانایەكی دیكە هەر هەوڵێك، كە بۆ گەڕِانەوەی منداڵیی دەیدەیت، دەتگەیەنێتە شوێنێكی دیكەی جیاواز و نوێ. مادام هەرگیز بە منداڵیی خۆمان ناگەینەوە، كەواتە هەوڵەكانمان بێكۆتایین. لێرەوەیە ئێمە نووسەرین. من نكووڵی لە گرینگیی زانست ناكەم، بەڵام زانست ناتوانێت ئێمە بۆ منداڵی بگەڕِێنێتەوە، بەڵكو تەنها ئەدەب، كە پشت بە خەیاڵ دەبەستێت، ئەو توانایەی هەیە. توانای دەربازكردنی خود لەژێر كۆنترۆڵی مێژوو بەفێڵی گەڕِانەوە بۆ منداڵیی، كە وەكو گوتم هەر لە بنەڕِەتەوە گەڕِانەوە نییە بۆ منداڵیی، بەڵكو گەیشتنە بە زۆنەیەكی دیكە، كە نە رابردووە و نە ئێستا و نە ئایندە، بەڵكو دۆزینەوەی دیوی دووەمی خودی خۆمانە. هەندێك كەس زانست و ئەدەب تێكەڵ دەكەن و پێیان وایە باسكردنی منداڵیی، پرۆسێسێكی دژ بە ئەقڵە. نایانەوێت ئەوە ببینن، كە هیچ نووسەرێكی گەورەی ئەم دنیایە نییە، منداڵیی نەكردبێتە سەرچاوەیەكی گرینگی داهێنان. نووسەرە گەورەكان ئەوانەن، كە لەكاتی بەرهەمهێنانی ئەدەب و هونەردا كار لەگەڵ میتافیزیكادا دەكەن، نەك زانست. ئەوە رەخنەیە پشت بە زانست دەبەستێت، نەك خەیاڵ. ئەگەر گەڕِانەوە بۆ منداڵیی، گەڕِانەوە بێت بۆ تەممەڵی، وەكو ئەوانەی ئەدەب و زانست تێكەڵی یەكتر دەكەن، ئەو بۆچوونەیان هەیە؛ ئەوە دەبێت (مارسێل پرۆست و جەیمس جۆیس و ولیەم فۆكنەر) سێ نووسەری تەممەڵی ئەم دنیایە بن. نەخێر، گەڕِانەوە بۆ منداڵیی نە پیرۆزكردنی منداڵییە و نە دژایەتیكردنی ئەقڵە، بەڵكو رێگایەكی دیكەیە بۆ داهێنان. نەك پیرۆزكردنی مێژوو نییە، بەڵكو بەگژداچوونەوەی مێژووی فەرمییە، بەوەی تۆ لە گەڕِانەوەدا ئاڕِاستەیەكی دژ بە كاتی فیزیكی دەگریتە بەر. ئەوانەی ئەو بۆچوونەیان هەیە وەكو ئەوە وایە داوامان لێ بكەن چییتر شیعر و چیرۆك و رۆمان نەنووسین، چونكە مەحاڵە نووسەرێك هەبێت بەبێ منداڵیی بتوانێت خەیاڵی بخاتە كار، با لەناو تێكستەكانیشیدا منداڵیی وەكو روخسار نەبینرێت. من بەپێچەوانەی ئەو فەتوا زانستییانە، باوەڕِم وایە ئەدەب بەردەوام لە هەوڵی ئەوە دایە لە قورساییەكانی زانست كەم بكاتەوە، نەوەك دژایەتیی بكات، چونكە ئەدەب هەر لەبنەڕِەتەوە نە دژایەتی هیچ شتێك دەكات و نە لایەنی هیچ شتێك دەگرێت، بەڵكو تەنها تەعبیر لە خۆی و لە دەرەوەی خۆی دەكات. (دان براون)، كاتێك لە رۆمانەكانیدا پەنا بۆ رۆحیانییەت دەبات، مەبەستی نییە بانگەشە بۆ خورافەی سەدەكانی ناوەڕِاست بكات، بەڵكو لە رێگای خەیاڵەوە هەوڵی رزگاركردنی مرۆڤی ئەمڕِۆ دەدات لەژێر كۆنترۆڵی زانست و عەقڵانییەتدا. ئەو زانستكارانە، كە پێیان وایە دەبێت ئەقڵ لە منداڵی پاك بكرێتەوە، لەو بڕِیارە پەلەیان كردووە. نە سایكۆلۆژیا و نە زانستی رووتیش نكووڵیی لەوە ناكەن، كە منداڵیی لە گەورەیی جیا ناكرێتەوە.
 
 *پرسیارێكی ستاندارد هەیە، كە زۆرجار بەمشێوەیە ئاڕاستەی نووسەران دەكرێت: كامانەن ئەو كتێب و نووسەرانەی كاریگەریی گەورەیان لەسەرت هەبووەو توانیویانە ئاڕاستەی ژیان و بیركردنەوەت بگۆڕن؟ بەڵام ئێمە دەپرسین ئایا لەپاڵ كتێب و نووسەراندا چیی دیكە كاریگەرییان لە سەر تۆ هەبووە؟
 
 -لەپاڵ خوێندنەوەدا، گوێگرتن لە موزیك و گۆرانی و تێڕامان لە تابلۆی هونەرمەندانی شێوەكاری و سەیركردنی فیلم و شانۆگەری و تەمسیلیش بەردەوام كارێكتەریستی منیان دروستكردووەو گۆڕیوە. ناكرێت ناوی ئەكتەرەكان لە یادبكەم، چونكە كاریگەریی ئەوان لەسەر من هیچی لە هی نووسەرەكان كەمتر نەبووە. (خولە چەخماخە) هەتا ئێستاش لای من گرینگییەكی تایبەتی هەیە. ئەو تێكستە، كە (سمكۆ ناكام) نووسیویەتی، بە بڕوای من لە ئاستی كارەكانی (گۆگۆڵ) دایە. وەكو چۆن (گۆگۆڵ) دەیویست لە رێگای كارەكتەری نێگەتیڤەوە واقیعی راستەقینەی رووسیا دەربخات بەتایبەتی لە (پشكنەری گشتی)دا، ئەوا (سمكۆ ناكام)یش لە (خولە چەخماخە)دا وایكردووەو واقیعی شاراوەی كوردیی نیشانداوە. بۆ یەكەمجار لە (خولە چەخماخە)دا دنیا بەسەر چاك و خراپدا دابەشناكرێت، بەڵكو كۆمەڵێك كەسی دووڕوو و ترسنۆكت هەن و هەموویان دژ بە یەكن. تاكە كەسێك (تۆفە)یە، كەمێك بەلای چاكەوەیە، بۆیە دواجار گوللەكەی (خولە چەخماچی)یش هەر بەر قاچی ئەو دەكەوێت. ئەمە جوانترین ئاماژەیە بۆ كوشتنی هەر ترووسكاییەك، كە بیەوێت لە كۆمەڵگەی گەندەڵدا دەربكەوێت. ناكرێت لە ئاستی ئەم تەمسیلییەدا تۆ هەست بە گۆڕان نەكەیت. (جەنابی موفەتیش)یش، كە هەر هی (گۆگۆڵ)ە و كۆمەڵێك ئەكتەری زۆر بەتوانا تیایدا رۆڵیانبینووە، زۆركاری كردە سەر من. لەوێ زانییم دەسەڵات چەند خەڵكی دووڕوو و ماستاوچی دروستدەكات. (دورەید لەحام)و (نیهاد قەلعی)و كۆمەڵێك ئەكتەری دیكەی زۆر بەناوبانگی سوورییش ئەو تێكستەیان كردە فیلم، بەڵام كوردییەكە سەد قات لەوەی ئەوان چاكترە. راستییەكەی (عەبدولی حەمە جوان)ی هونەرمەند، كە لە هەولێر بە كوڕە جوانەكە ناسرابوو، ئەوەندە رۆحسووك و خوێنشیرین بوو، رێگای نەدەدام رقم لە كەسێك بێت، كە فێڵ لە شارێك دەكات. یان رەنگە هەر خۆی فێری ئەوەی كردبێتم، كە گوناهی ئەو نییە، بەڵكو دەسەڵاتی گەندەڵ خۆی موفەتیشی ساختە دروستدەكات. لەوانەیە پێی گوتبێتم ئەو فێڵی لەو فێڵبازانە كردووە، كە شار بەڕێوەدەبەن. هێشتا منداڵ بووم (لانەوازان) بە نیشتمانی خۆمانی ئاشناكردم. پێی گوتم نیشتمان مانای ئەو هۆتێلە داڕووخاوەیە، كە (وەستا عەلی) خاوەنییەتی و كەسانی وەكو (عەباس و هادی و وەستا سابیر) تیایدا دەژین. ئەو تۆنەی لەناو دەنگی (هادی)دا هەیە، كە دیارە دەنگی راستەقینەی (ئازادی حەمە بچكۆل)ی هونەرمەندە، هەتا ئێستا لەناو هیچ دەنگێكی دیكەم نەبیستووە. بەتەنیا ئەو تۆنە بەسە، كە تۆ هەستبكەیت لە یەككاتدا لە بەرامبەر گەورەترین كۆمیدیاو تراژیدیا دایت. ئەو تۆنەی ناو دەنگی (هادی) بەبێ كەم و زیاد تۆنی دەنگی كوردە، چونكە كورد خۆی لە یەككاتدا تراژیدیایەو كۆمیدیاشە. لە یەككاتدا گریان و پێكەنینە. لەوێ (كەمال سابیر)ی هونەرمەند پێشبینیی مەرگی راستەقینەی خۆی كرد. حەیف راپەڕین بۆ ئەو هونەرمەندە هیچ مانایەكی نەبوو، كە خۆی دروستكەریشی بوو. من لەو تەمسیلەوە غوربەتم ناسی. بەڵام (مۆڵەت)ی (محێدین زەنگەنە)، كە كۆمەڵێك ئەكتەری بەتوانای وەكو (عوسمان چێوار، حەمەڕەشی هەرەس، یاسین قادر بەرزنجی، دایكی ئاریان و تەها باراوی و ئازادی حەمە بچكۆل) بەشدارییان تیاكرد، هێندەی دیكە رووبەری ئەو غوربەتەی لا فراوانكردم. لەوێ لە مانای راستەقینەی چەوسانەوە گەیشتم، كە هێشتا یەك قسەم لەگەڵ (ماركس)دا نەكردبوو. هەر ئەو شانۆگەرییە فێری تەكنیكی گێڕانەوەی كردم. (یاسین قادر بەرزنجی) نەبووایە، زەحمەت بوو كەسێكی دیكە بتوانێت مرۆڤێكی وەكو (بەخە شێت)ت بێنێتە بەرچاو، بگرە وات لێبكات، كە هەستبكەیت ئەو مرۆڤە هەر خۆتی، یان لەناو ناخی خۆتدایە. بۆ بەیانییەكەی لە رێگای قوتابخانە كاتێك لە دەوروبەری خۆمم روانی، هەزاران (بەخە شێت)م بینی، كە پێشتر نەمبینی بوون. بەپێی پەتی بەسەر شەقامەكاندا دەڕۆیشتن و بەردیان لە پەنجەرەو دەرگاكان دەگرت. دەركەوتنی (گەزیزە)ی هونەرمەند بەس بوو هەتا من ئیتر بێدەنگبم و گوێ لەو كچە بلیمەتە بگرم، كە بە زمانێكی ئەوەندە رەوان دەدوا، سەرسام دەبووم. لە تەمسیلییەكانی (عومەر عەلی ئەمین)دا دنیای فانتازیام ناسی. بەتایبەتی لە (پژمین)دا. بارینی ئەو بەفرە لەو نیوەشەوەدا بۆ من جێگای تێڕامان و بیركردنەوە بوو. ئێستاش ناچێتە ئەقڵمەوە ئەوە تەمسیل بووبێت. نەخێر، هەر دەڵێم ئەوە راستی بوو. یەكەمجار بوو نەزانم لایەنگری دزم یان هی پۆلیس. نایشارمەوە لە هەموو فیلمێكدا لایەنگری دزەكان و دژی پۆلیس بووم. رەنگە وامزانی بێت، كە پۆلیس داردەستی دزە گەورەكانن. بەڵام لە (پژمین)دا نەمدەزانی لایەنی كێ بگرم. ئاخر (رەزا چاوەش)و (مولوود چاوەش)یش مانگانەكەیان بەشی نەدەكردن، بەهۆی گرتنی ئەو دزانەوە خەتێكیان وەردەگرت و بڕێك مووچەكەیان بۆ زیاددەكرا. لە چلەی هاوین لەو پاڵتۆ ئەستوورو درێژانەی (رەزا چاوەش)و (مولوود چاوەش)ت بڕوانیایە، واتدەزانی ناوەڕاستی زستانی سلێمانییە. لەرزت لێدەهات و دەبوایە بە لێفە خۆت داپۆشی. (تەها بابان) بە سایكۆلۆژیای مرۆڤی كوردی ناساندم. (عومەر دڵپاك) لە (دزی زۆرزان)دا پێی گوتم دوو جۆر دز هەن، ئەوانەی یاسا رێگای پێداون دزی بكەن و كۆشك و تەلار پێكەوە بنێن و ئەوانەی دەبێت دزی لەو كۆشك و تەلارە بكەن، بۆ ئەوەی بزانین یاسا هەیەو دزی ناقانوونی سزادەدرێت. (مەكی عەبدوڵڵا) لەگەڵ ئەوەی بیروباوەڕیشی تا رادەیەك كۆنسەرڤاتیڤ بوو، بەڵام كاریگەریی خۆی لەسەر ئەقڵی من و خەڵكێكی زۆر هەبوو. هیچ نەبێت خەڵكێكی زۆری لە هەولێر هۆشیاركردەوە. داخی گەورە (ئاسۆ)ی بلیمەتمان زوو لە دەستچوو. (ڕەووف یەحیا) لە تەمسیلی (كێچ)دا فێری شێوازی گێڕانەوەی كردم. ئەو هونەرمەندە ئەوەندە سەیر مەینەتییەكانی خۆی دەگێڕایەوە، حەزتدەكرد وەكو ئەو بچی سواڵبكەیت، بۆ ئەوەی ئەو ژیانە سەیرە تاقیبكەیتەوە. هەر ئەوەندە خەڵك دەیانزانی سبەی شەو تەمسیلی (كێچ) هەیە، ئەوا كەوەر لە بازاڕی سەوزەدا نەدەما، چونكە ئەو هونەرمەندە ئەوەندە بەتام كەوەری دەخوارد، كە بینەر بۆ خواردنی كەوەر شێت دەبوو. تەمسیلی (ژیان) یەكێكە لەو كارە هونەرییە بەرزانەی، كە زۆر كاریكردە سەر دەروونی من. تەكنیكەكانی ئەو تەمسیلییە زۆر نوێ بوون. خۆ تەنها بوونی ناوی (ئەحمەد سالار)و (سمكۆ عەزیز) لە هەر كارێكی هونەرییدا بەسبوو، هەتا تۆ هەستبكەیت لە بەرامبەر دنیایەكی نوێدایت. (جەلیل زەنگەنەو جیهاد دڵپاك و عەلی كەریم)و چەند ئەكتەرێكی دیكە برینی كەركووكیان بۆ پێناسەكردم. هەندێ فیوگەرم لە دەموچاوی (جیهاد دڵپاك)دا بینیوە، كتومت لە نەخشەی كەركووك دەچێت. ئەو هونەرمەندە ئەگەر لە مەكسیكیش بووایە، من هەر دەمگوت ئەوە خەڵكی كەركووكەو باپیرەگەورەی گەیشتۆتە ئەوێ. لە (بەهاری دزراو)دا زانییم لە هونەردا سیومبول چ رۆڵێكی گەورە دەبینێت. (رۆستەمی نەوتفرۆش) لەسەر شەقامەكانی كەركووكدا عەرەبانەكەی رادەكێشێت و بە دەنگێكی تێكشكاو هاواردەكات نەوت… نەوت. دواییش ماڵەكەی دەبێتە كەلاوەو منداڵ یاریی لەناودا دەكەن. ئەمە پێشبینییەكی گەورە بوو. (چڵپاو)و (مارەیی) شوناسی هەولێر بوون. (فەقێ ئەحمەدی دارەشمانە)، كە (تەڵعەت سامان) ماوەیەكی كەم دوای شكستی شۆڕش دەریهێنا، بە هەموو مانایەك شۆڕشێكی گەورە بوو. بەئاگاهێنانەوەی ویژدانی نەتەوەیەكی برینداربوو. ئەگەر بە هەڵەدا نەچووبێتم ئەوە یەكەمجار بوو كورد زنجیرەی تەلەڤزیۆنی ببینێت، بەڵام حەفتەیەك زۆر بوو تۆ چاوەڕێی بەشێكی دیكە بكەیت. دەبووایە لەناو مەراق و سەرسامییدا دەقە دەقە بژمێریت هەتا بەشی داهاتوو دەبینی. باسی لە شەڕی براكان دەكرد. من بەردەوام لەگەڵ ئەو رووداوانە دەژیام. هەستم نەدەكرد ئەمە تەمسیلە، بەڵكو وامدەزانی راستییە. ئێوارەیەكیان كوڕانی گەڕەك لەسەر بناغەی خانووێك دەیانویست لاسایی ئەو تەمسیلە بكەنەوە. منیش داوام كرد بەشدارییان لەگەڵدا بكەم، بەڵام چونكە خەڵكی كۆڵانی ئەوان نەبووم، رازی نەبوون. دوایی كاتێك رۆڵەكانیان دابەشدەكرد، كەسیان نەیاندەویست رۆڵی (پیرۆز) ببینن. ئەوسا گوتم رۆڵی (پیرۆز) بدەنە من. وەنەبێ منیش لە هۆشیارییمەوە بێت، كە ئامادەبووم رۆڵی ژنێك ببینم، بەڵكو هەر دەمویست بەشداری بكەم. دیارە ئێستاش هەندێك لە هاوڕێكانم بیریان ماوە من بەشێوەیەك لاسایی (پیرۆز)م كردەوە، كە هەموویان سەریان سوڕما. ژن و پیاوی گەڕەكیش كۆبووبوونەوەو سەیریان دەكردین. هەندێكیان دەیانگوت من پێویستە بچم بەڕاستی تەمسیل بكەم. منیش وەكو زۆربەی منداڵانی گەڕەك هەر لە منداڵییەوە حەزم لە فیلمی میسرییش دەكرد. وەكو ئەوان وێنەی زۆربەی ئەكتەرو گۆرانیبێژەكانم هەبوو لەگەڵیان یارییمان پێدەكردن. رەسمڕەسمێنەو شێروخەت. لە (نەجیب ئەلرەیحانی)یەوە، كە كوردەو باوكی لە باشووری كوردستانەوە بۆ میسر كۆچیكردووە هەتا (عەلی ئەلكسارو یوسف وەهبـی و ئەنوەر وەجدی و میمی شەكیب و ماری مونیب و فردەوس محەمەدو زینات سدقی و ئیسماعیل یاسین و شوكوكو)و نازانم كێ و كێ هەموویانم دەناسی. ئێستاش ساڵی لەدایكبوون و ژیاننامەی زۆربەیانم لەبەرە. لە حەفتاكان باوی فیلمی كاوبۆی یاخود وێستێرن (Western) بوو. یارییمان بە وێنەی ئەوانیش دەكرد.. (كلینت ئێیەستوود، لی ڤان كلییف، هێنری فۆندا، جێمس كاوبۆرن، كیرستۆفەر كریستۆفەرسن، جاك نیكۆلسن)و زۆری دیكە. لە فیلمی وێستێرندا واقیعی خۆمانم دەخوێندەوە. شاخوداخ و مەڕوماڵات. شەڕی نێوان پێشمەرگەو جاش و سەرباز. زۆر بە (كلینت ئێیەستوود) سەرسامبووم. بە جگەرەكەی دەمی، كاتێك بە هونەرێكی سەیر دەیجووڵاند، بە سەیركردنەكەی، كە بە هێواشی گلێنەكانی دەسووڕاند، بەڵام زۆر كەم قسەی دەكرد. ئەو قسە نەكردنەی لای من لە گوتنی هەزار ساڵ زیاتر بوو. لە رۆمانێكمدا، كە باس لە ناوەڕاستی حەفتاكان و دواتر دەكات و هێشتا چاپنەكراوە، كوڕێك هەیە، دوای ئەوەی فیلمی (جەنگۆ Django)ی (كلینت ئێیەستوود) لە سینەما دەبینێت، ناچێتەوە ماڵ، بەڵكو روو لە شاخ دەكات و چەك هەڵدەگرێت. ناوی خۆشی دەنێت (جەنگۆ). كاتێك بۆ یەكەمجار (كەڵبەسپی)ی (جاك لەندەن)م خوێندەوە، هەر لەسەرەتاوە زانییم، من پێشتر ئەمەم لە فیلمێكی وێستێرندا بینیوە، كە (چارلتۆن هیستۆن)و (جیۆرج ئێیەستمان) رۆڵیان دەبینی. سوودی زۆرم لە هونەری شێوەكاری و فۆتۆگرافیش بینیووە. دیارە زۆرجار تابلۆی هونەرمەندانی وەكو (سەلڤادۆر دالی، فریدا كاهلۆ، ئێدوارد هۆپەر)و زۆری دیكەت لەناو رۆمان و چیرۆكەكانمدا بەرچاوكەوتووە. هونەری فۆتۆگرافیش بەهەمانشێوە. پێشتریش باسم لەوەكردووە، كە بایەخێكی زۆر بەو هونەرە دەدەم. كاتێك دەچمە لای دكتۆرەكەم، لە ژووری چاوەڕێكردن لەسەر كورسیی بەرامبەر وێنە بەناوبانگەكەی (Ruth Orkin) دادەنیشم، كە ئەمە ناونیشانەكەیەتی (American Girl in Italy, 1951). پانزدە پیاو لە وێستگەی شەمەندەفەرێكدا بەسەرسامییەوە لە كچێكی ئەمریكی رادەمێنن. كچەكە شەرم دایگرتووەو بە ترسەوە هەنگاو دەنێت. ئەوەندەی رۆمانێك مانا لەو وێنەیەدا دەبینم. هەر لە كلینیكی ئەو دكتۆرەدا دەیان تابلۆی هونەرمەندە بەناوبانگەكان هەن. ئێرە شوێنی ئەوە نییە، ئەگینا دەمگوت كێ تابلۆی هونەرمەندێكی ئێمەی نەك لە كلینیكی دكتۆرەكان، بەڵكو لە دەزگا رۆشنبیرییەكانیشدا بینیوە؟
 بە بڕوای من وشە تاكە شتێك نییە، كە دەخوێندرێتەوە، بەڵكو هەموو شتێك قابیلی خوێندنەوەیە. مادام چیرۆك و رۆمان باس لە ژیان دەكەن، باس لە وردەكارییەكانی مرۆڤ دەكەن، ئەوا چیرۆكنووس و رۆماننووس هەتا زیاتر شارەزای بوارە جۆراوجۆرەكان بن، چاكتر دەتوانن گیان بە كارەكتەرەكانیان ببەخشن و زیاتر دنیای خۆیان دەوڵەمەند بكەن.
 
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.