Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
سوار هاتن پەیا چوون *

سوار هاتن پەیا چوون *

Closed
by February 7, 2012 گشتی

“ئەو رەوشەی ئەمڕۆ ئاكەپە لە نێو توركیا و باكوری كوردستان بۆ كوردەكانی خولقاندووە، ساڵانی نەوەدەكانی “تانسۆ چیللەر و دیمیرەل و دۆغان گورەیش و محەمەد ئاغار”مان دێنێتەوە یاد”

35 ساڵی رابردووی توركیا، هەم بۆ كوردان و هەمیش بۆ توركەكان دژواری و دەردەسەری و نەهامەتی بوو. بۆ 28 ساڵیش دەچێت، لەگەڵ هەڵگیرسانی شەڕی چەكداریدا، قۆناخێكی خوێناوی تێپەڕی.

پێداگری دەوڵەتی تورك لە بەڕێوەبردنی سیاسەتی نكۆڵی و لەناوبردنی گەلی كورد، كوردانی ناچاری بەرەنگاربوونەوە و خۆپاراستن كرد، هەموو دامودەزگا گرنگ و بڕیار بەدەستەكانی دەوڵەت، هەروەها حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانیان، سوپا و دەزگا ئەمنییەكانیان، دیسان پەرلەمان و دەزگاكانی داد، هەر یەكەیان لە لایەنی خۆیانەوە و تەنانەت بەیەكەوە و هەماهەنگیش، مانگ بە مانگ و ساڵ بەساڵ، سۆز و پەیمان نوێدەكەنەوە كە ئەمجارە نا ئەمجارە، كۆتایی بە بزاڤی كوردان دەهێنن و وەك یاخیبوونەكانی پێشتر و پێشووتریش قەڵاچۆیان دەكەین.

سات هات و چوو، ساڵ هات و رۆی، دەیەی یەكەم و دووەم و سێییەم و وا چوارەمیش تەواو دەبێت، ئەو بزاڤە گەلییە كۆتایی پێنەهات، پێچەوانەكەشی یاخیبوون بوو بە سەرهەڵدان و شەڕی چەكداریش، كز نەبوو گوڕتر بوو.

لە1978 وە لەگەڵ دروستبوونی پەكەكەدا
هەر سەركۆمارێك هات، پەیمانی قەڵاچۆی دوو بارە و چەندبارە كردەوە و كاری بۆ كرد، یەك هات و یەك چوو، لەو ماوەیەدا 8 سەركۆمار (**) كۆتاییان هات، شەڕیش هەر تیرتر و كێشەش گەورەتر.

سەرفەرماندارەكانی سوپا بەر لە سەرهەڵدانی دوایین بزاڤی كوردان، ئیلاهی ئاسا سەیر دەكران كە لە شكان نایەن، 11 سەرفەرماندار (***) بێئەنجام كۆتاییان هات و بزاڤی گەلیش زیندوو.

لە ساڵی 1978 بە دواوە، پروپاگەندە و رۆژەڤی هەر هەموو هەڵبژاردنەكان بۆ پەرلەمان و پێكهێنانی حكومەتەكان، هەڵوێست لەبەرامبەر كێشەی كورد خاڵی یەكەمی چارەنووسی ئەنجامەكانە، تەنانەت هۆكارە سەرەكییەكانی قەیرانی زۆربەی حكوومەتە هەڵوەشاو و سەرنەكەوتووەكانیش، چارەسەرنەكردن و پیادەكردنی سیاسەتی سەربازییانە بووە لە بەرامبەر كێشەی كورد.

لە ماوەی 33 ساڵی سەرهەڵدانی كوردانی باكوری كوردستاندا، 12 جار سەرۆكی پەرلەمان (****) گۆڕاوە و 22 جار حكوومەت (*****) دامەزراوە و هەڵوەشاوەتەوە، تەنانەت تەمەنی هەندێكیان لە چەند مانگێك تێپەڕینەكردووە، كەچی پەكەكە ناوە ناوە زەبریشی بەركەوتبێت، بەڵام لەڕووی پێگەی جەماوەری و هەیكەلی رێكخستنەكانی بەرفراوانتر بووە.

ئەوا جارێكی دیكەش حكوومەتەكەی ئاك پارتی، بە هاوپەیمانی لەگەڵ جەماعەتی فەتحوڵڵا گولەن، بەڵێن و مزگێنی كۆتاییهاتنی پەكەكە و كێشەی گەلی كورد بە توركان دەدات، ئاك پارتیش وەك ئەوانی دیكە، دەڵێت حكوومەتەكانی پێش من نەیانتوانی پەكەكە و تیرۆر لە ناوبەرن، بەڵام من بە هێز و توانام و بەشەڕی سەرتاسەری و هەمەلایەنە نزیكی سەركەوتن بووینەتەوە.

ئەو رەوشەی ئەمڕۆ ئاكەپە لە نێو توركیا و باكوری كوردستان بۆ كوردەكانی خولقاندووە، ساڵانی نەوەدەكانی “تانسۆ چیللەر و دیمیرەل و دۆغان گورەیش و محەمەد ئاغار”مان دێنێتەوە یاد، كە تەنیا لە ماوەی 5 تا 6 ساڵدا نزیكەی 20.000 مرۆڤی كوردیان كوشتوبڕ كرد، سەرەڕای ئەوەش لە ئەنجامی ئەو كار و سیاسەتەیاندا خۆیان لەناو چوون و حكومەتەكانیشیان هەڵوەشایەوە.

ئەوەی لێرە مەبەستە ئەوەیە كە دەبێت ئاكەپە بەو سیاسەتەی خۆیدا بچێتەوە، چارەسەری سەربازی تا بڵێی تاقیكرایەوە، بەڵام كێشەكەی چارەسەر نەكرد، بە پێچەوانەوە قووڵتر و گرانتر بوو، تا بەڕۆژی ئەمڕۆ گەیشت، ئەگەر نا، دەوران و حەتمیەتی مێژوو ئەردۆغان و پارت و دارودەستەكەیشی رادەپێچێ.

——————————————————————————————–

بەڵگەنامەكان

* “سوار هاتن پەیا چوون” پەندێكی كوردییە، لە زاراوەی كرمانجی سەروو بەكاردێت، مەبەستی ئەوەیە كە “بەسواری ئەسپ هاتوون، بەڵام پیادە گەڕاونەتەوە” ، زیاتر بە دۆخی شكستی لایەنێكی هێرشكار دەگوترێت.

**  سەركۆمارەكان

    سەركۆمار    ماوەی ئەرك
1    فەخری كۆروتورك     تا  6 ی نیسانی 1980
2    ئیحسان سەبری چاغلەیانگیل    6 نیسان 1980 تا 12 ی ئەیلول 1980
3    كەنعان ئەڤرەن    12 ئەیلول 1980 تا 9 نۆڤەمبەر 1989
4    تورگوت ئۆزال    9 نۆڤەمبەر 1989 تا 17 نیسان 1993
5    حسامەددین جیندۆروك    17 نیسان 1993 تا 16 مایس 1993
6    سلێمان دەمیرەل    16 مایس 1993 تا 16 مایس 2000
7    ئەحمەد نەجدەت سزار    16 مایس 2000 تا 2007
8    عەبدوڵڵا گویل    2007  تا  ……..

*** سەرفەرماندارەكانی سوپا

 سەرفەرماندارەكانی سوپا                   ماوەی ئەرك
       
1-  
    كەنعان ئەڤرەن                                  
    1978 —- 1983

2-
         نورەدین ئەرسین    1983 —- 1983
3-
      مستەفا نەجدەت ئوروگ    1983 —  1987
4-
       نەجیب تۆرومتای    1987 —- 1990
5-       دۆغان گورێش                                        1990 —- 1994

6-      ئیسمایل حەقی قەرەدای                               1994 —- 1998

7-       حسێن كیڤریك ئۆغلو                                  2002 —  2006

8-       یەشار بیوك ئانت                               2006 —  2008

9-       محمد ئیلكەر باشبوغ                                  2008 — 2010

10
    ئیشك كوشانەر     2011  — 2011

11
    نەجدەت ئوزەل                                      2011 —

**** سەرۆكەكانی پەرلەمان

    سەرۆكی پەرلەمان    ماوەی ئەرك
1    جاهد كاراكاش    17/11/1977 تا 12/9/1980
2    نەجمەدین كارادومان    4/12/1983 تا 29/11/1987
3    یڵدرم ئاكبلوت    24/12/1987 تا 9/11/1989
4    عسمەت كایا ئەردەم    21/11/1989 تا 20/10/1991
5    حسامەدین جیندۆرك    16/11/1991 تا 1/10/1995
6    عسمەت سەزگین    18/10/1995 تا 24/12/1995
7    مستەفا كالەملی    25/1/1996 تا  3/9/1997
8    حیكمەت چەتین    20/5/1997 تا 18/4/1999
9    یڵدرم ئاكبلوت    20/5/1999 تا 30/9/2000
10    عمر ئیزگی    18/10/2000 تا 3/11/2002
11    بولەند ئارینج    19/11/2002 تا 22/7/2007
12    كوكسال تۆپتان    9/8/2007 تا 5/8/2009
13    محمد علی شاهین    5/8/2009 تا …..
14    جەمیل چیچەك    2009 تا …….


*****  سەرۆك وەزیرەكان و پارتەكانیان


پارتەكەی    ماوەی ئەرك    سەرۆك وەزیرەكان

    1    سلێمان دەمیرەل    21.07.1977    05.01.1978    پارتی عەدالەت
   2        بولەند ئەجاوید    05.01.1978    12.11.1979    پارتی كۆماری گەل
   3     سلێمان دەمیرەل    12.11.1979    12.09.1980    پارتی عەدالەت
   4    بولەند ئولوسو    21.09.1980    13.12.1983    دەسەڵاتی سوپا
   5    توركوت ئۆزال    13.12.1983    21.12.1987    پارتی نیشتمانی دایك
   6    توركوت ئۆزال    21.12.1987    31.10.1989    پارتی نیشتمانی دایك
   7    عەلی خوسرەو     31.10.1989    09.11.1989    پارتی نیشتمانی دایك
8     یلدرم ئاك بلوت    09.11.1989    23.06.1991    پارتی نیشتمانی دایك
   9    مسعود یلماس    23.06.1991    20.11.1991    پارتی نیشتمانی دایك
   10    سلێمان دەمیرەل    20.11.1991    16.05.1993    پارتی رێگای راست
   11    ئەردال ئینینۆ    16.05.1993    25.06.1993    پارتی خەڵكی سوسیال دیموكرات
   12    تانسۆ چیللەر     25.06.1993    05.10.1995    پارتی رێگای راست
   13    تانسۆ چیللەر     05.10.1995    30.10.1995    پارتی رێگای راست
   14    تانسۆ چیللەر     30.10.1995    06.03.1996    پارتی رێگای راست
   15    مسعود یلماس    06.03.1996    28.06.1996    پارتی نیشتمانی دایك
   16    نەجمەدین ئاربەكان    28.06.1996    30.06.1997    پارتی رەفاە
   17    مسعود یلماس    30.06.1997    11.01.1999    پارتی نیشتمانی دایك
   18    بولەند ئەجاوید    11.01.1999    28.05.1999    پارتی دیموكراتی چەپ
   19    بولەند ئەجاوید    28.05.1999    19.11.2002    پارتی دیموكراتی چەپ
   20    عبدوڵڵا گویل    19.11.2002    12.03.2003    پارتی دادو گەشەپێدان
   21    رجب تەیب ئەردۆغان    12.03.2003    29.08.2007    پارتی دادو گەشەپێدان
   22    رجب تەیب ئەردۆغان    29.08.2007    Hala görevde    پارتی دادو گەشەپێدان

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.