لە پەراوێزی كۆنفرانسەكەی ئەمەریكای باكوور لەبارەی زمانی كوردییەوە

لە پەراوێزی كۆنفرانسەكەی ئەمەریكای باكوور لەبارەی زمانی كوردییەوە 
سەلام ناوخۆش

* دەروازە:

هەندێ توێژەری كورد، بە تایبەتی د. ئەمیری حەسەن پوور، حەسەنی قازی. هتد، بانگەشەی ئەوە دەكەن كە سروشتی زمانی كوردی وا ڕێک كەوتووە كە جووتستاندارد بێ! ئەوەی شارەزایەكی زمانەوانیی كەمی هەبێ دەزانێ مەسەلەی تاكستانداردی و جووتستانداردی و فره‌ستانداردی پەیوەندیی بە سروشتی زمانەكەوە نییە، چونكە خودی پرسی ستاندارد، مەسەلەیەكی مرۆڤكردەیە و پەیوەندیی بە سروشتی زمانەكەوە نییە! ئەو جۆرە توێژەرانە، وەك لە قسەكانیان دەردەكەوێ هێشتا جیاوازی لە نێوان چەمكی (زمان) و چەمكی (زار) ناكەن، زار و زمان یەك نیین و هەریەكەی مەدلوولی سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئەتنیكیی خۆی هەیە! هەروەها پرسی جووتستانداردی یان فرەستانداردكردنی زمانێك یان چەند زارێكی زمانێك پرۆژەی گەلێكە هێشتا قۆناغەكانی نەتەوەبوونی نەبڕی بێ یان هەوڵێكی داگیركارانە بۆ پارچەپارچەكردنی نەتەوەیەك لە ڕێگای زمانەكەیەوە!
لەم كورتە نووسینەدا هەوڵ دەدەین، قسە لەسەر قسەكانی د. ئەمیری حەسەن پوور و جەعفەری شێخ لئیسیلام و چەند بەشداربوویەكی دی له‌ یەكەم كۆنفرانسی ئەمەریكای باكوور لەبارەی زمانی كوردییەوە بكەین.
* حیزب و نەتەوە
كە باس لە (زمان) دەكرێ، باس لە نەتەوە و ناسیۆنالیزم و ستراتیژیەتی ناسیۆنالیزم دەكرێ، ستراتیژیەتی هەر بزاڤێكی ناسیۆنالیستی بریتییە لە دەوڵەتی نەتەوەیی و زمانی نەتەوەیی، یەك نەتەوە، یەك زمان، ئامانجی ستراتیژیی هەر ناسیۆنالیزمێكی ناو قەوارەی یەك نەتەوەیە، ئەو جۆرە ناسیۆنالیزمە،
ناسیۆنالیزمێكی دروست و سروشتییە، چونكە نەتەوە و زمان كۆڵەگەی قەوارەكەن هەروەها ناسنامەی قەوارەكەش پێك دێنن.
یەكێ لە كێشە بنەڕەتییەكانی ناسیۆنالیزمی كوردی ئەوەیە هێشتا بەو ڕوئیا و جیهانبینی و میتۆدەوە ته‌واو فۆرمەڵە نەبووە، بۆیە مەسەلەی (نەتەوە)ـیش لەلای ئەو، ئەو چوارچێوە سیاسییه‌ی نییە كە هەر بزاڤێكی ناسۆنالیزمی كاری لەسەر دەكات! وا بزانم فۆرمەڵەنەبوونی ئەو (ڕوئیا) و (پەیامە) زیاتر پەیوەستە بە ئایدیۆلۆژیای ناسیۆنالیزمی كوردییەوە، دروستبوونی حیزبی كوردی لە عێراق و باشووری كورستان هەر زوو بە ئایدیۆلۆژیایەكی (ئومەمی)ـیەوە گرێ درا، ئەو ئایدیۆلۆژییه‌ ئومەمییە، پەتایەكی سیاسی لە هەناوی كوردستاندا نایەوە. هەمیشە ئەلتەرناتیڤی پاشكۆبوون بە دەوڵەتی داگیركاری كردە یەكێ لە ئامانجە ستراتیژییەكانی خۆی!! نەتەوە لەناو ئەو ستراتیژییەته‌دا نەك هەر كاڵ بووه‌وە، بەڵكو لە ئاكامی ململانێی سیاسی و ناوخۆوە تەواو چەمكی خۆی لە دەست دا و بووە مەسەلەیەكی جوگرافی نەك ئەتنیكی!!
ئەو بزاڤە ئایدیۆلۆژیە، هەروەك بەدیلی پاشكۆبوونی قەبوڵ كرد و كاری بۆ كرد، جگە لە پاشاگەردانی نەتەوەیی هیچی تری بۆ نەتەوە نەكرد!!
ئەزموونی حوكمڕانی كوردیی، حكوومەتی هەرێمی كوردستان، بە تەمەنترین ئەزموونی دەسەڵاتی حیزبیی كوردییە! ئەو حكوومەتە، پەرلەمان و دەستوور و ئاڵای خۆی هەیە، بەڵام بە ڕەسمی جورئەتی ئەوەی نەكردووە (زمانی فەرمی) و (زمانی ستانداردی) خۆی ڕابگەیەنێ! ئەمەش ڕەنگدانەوەی سترەكچەری پێكهاتەی سیاسەتی حیزبی كوردییە ـ بە واتایەكی تر، هەڵاتنە لە قۆناغی پەڕینەوە لە (میرنشینی) بۆ (نەتەوەنشینی) بە هەموو دامودەزگاكانییەوە، ئەگەر نا، ئەگەر حكوومەت و پەرلەمان، دیاردەی دامەزراوەیی و دەوڵەتی دەگەیەنن چ حكوومەت و پەرلەمانێك هەیە زمانی فەرمی و زمانی ستانداردی خوێندنی نەبێ؟!
لەولایشەوە بەشێ لە بزاڤی سیكیولاریزمی كوردی بارگەكراو بە ئایدیۆلۆژیای ئومەمی كار بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو هەوڵە نەتەوەییەش دەكات كە دەیەوێ لە ڕێگای زمانەوە تاكەكانی نەتەوە بە یەك ئاشت بكاتەوە، كارەساتەكەش لەوەدایە سەرانی ئەو بزاڤە دژەنەتەوەییە زۆربەیان شەهادەداری زانكۆكانی رۆژئاوان!!
* تاكستانداردی. تاكنەتەوەیی:
هەر بزاڤێكی ناسیۆنالیستی دەبێ كار بۆ دۆزینەوەی فاكتەرەكانی كۆكەرەوەی نەتەوە بكات! دەسەڵاتی ناسیۆنالیستی كوردی لە باشوور بە ڕەسمی كار بۆ قەبووڵكردنی تاكستانداردی ناكات، ئەمەش خۆی لە خۆیدا هەڵاتنە لە ژیانی دامەزراوەیی و دەوڵەتی مۆدێرن، چونكە لە هیچ دەسەڵاتێكی نەتەوەییدا، مەسەلەی زمانی نەتەوە ئاوها فەرامۆش ناكرێ.
 هەروەها لە پەنای ئەو (بێدەنگییە حكومییە)دا خەریكە بەرەبەرە لە كۆلەگەكانی نەتەوە دەدرێ و تایفە ناموسڵمانەكانی نەتەوەی كورد بە ناوی خۆیان ئێزیدی، كاكەیی، شەبەك لە جەستەی نەتەوە جیا دەكرێنەوە، لە قۆناغی ترا، پێناسەی حكوومەتی بەغدا بۆ كورد تەنها عەشیرەتەكانی باكووری عێراق دەبێ!!
د. ئەمیری حەسەن پوور، ئەو تاكستانداردییەی زمانی كوردی پێ قەبوڵ نییە و لە ناكوردێك بەگوڕتر كار لەسەر كوشتنی یەك زمانی كورد دەكات! د. ئەمیر لە زۆر شوێن ئەمەی دركاندووە و تاكستانداردی كوردی بە “شۆڤینیزمی سۆرانی” داناوە، ئەو بیرۆكەیە هیی سەردەمی ململانێی میرانی كوردە. سەدام حسێنیش بە بەرنامەیەكی ستراتیژی كاری لەسەر لاوازكردنی هەژموونی زمانی كوردی لە باشووری كوردستان كردووە و هەوڵی داوە ناسنامەی “زمانی” لێ بسێنێتەوە و وەك زارێك بەرانبەر بنزاری بادینی بیناسێنێ!! هەروەها ڕژێمی ئێرانیش لە ڕێگای رادیۆ كوردیەكەیەوە هەوڵی تیرۆركردنی “زمانی كوردی” دەدا بەوەی بەرنامەی بە “زۆر زار و بنزار” پێشكەش دەكرد بۆ ئەوەی زمانی كوردی لە ناو زارەكانی بزر ببێ!!
 سەیرەكە لەوەدایە ئەو توێژەرەی كورد بە زمانی ئینگلیزی ئەو بیرۆكە جووتستانداردییەی لە یەكەم كۆنفرانسی ئەمەریكای باكوور لەبارەی زمانی كوردییەوە دووپات كردۆتەوە!!
لەو كۆنفرانسە، د. ئەمیر ڕەخنە لە دامەزراندنی حكوومەتی كوردی دەگرێ، چونكە ئەو دەسەڵاتە لە ڕووی زمانەوە هەندێ ناكۆكیی خوڵقاندووە، د. ئەمیر لەبارەی سێ خاڵەوە لەو كۆنفرانسه‌ ڕەخنە لە تاكستانداردی دەگرێ و پەسەندی جووتساندەری دەكات:
1- گەر بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی كوردی ئێستا لە كوردستانی عێراق دەسەڵاتی بە دەستەوە گرتووە بۆچوونێكی نادیموكراتیكی وەبەر گرتووە لەمەڕ كێشەی زمانی ڕەسمی، لەهجەی ستاندارد و نكووڵی دەكا لە تەبیعەتی جووتساندارد و فرەلەهجەیەتیی زمانی كوردی.

2ـ سیاسەتێكی تیژبەری پەتیگەری لە گۆڕێدایە كە كۆڵەگه‌ی زمانی كوردی كوتاوە. بەدڵنیاییەوە ئەوە سیاسەتێكی ڕەسمیی دەوڵەت نییە ئەگەرچی لە هەموو ئاستە ڕەسمییەكاندا بە ڕێوە دەچێ و جێی ئاماژەیە ئەو پەتیگەرییە بەر لە دامەزراندنی حكوومەتی هەرێمی كوردستان و لە ساڵانی 1920 كانەوە دەستی پێ كردووە.
3ـ حەولدان بۆ پلانداڕشتنی زمانی چڵ و شێوە چڵ و بێكەڵكن.
ئەگەر بە میتۆدی هەڵوەشانگەرای كار لەسەر ئەو قسانەی د. ئەمیر حەسەن پوور بكەین ئەوەندە كەلێنی تێدایە بۆ تەواو هەڵوەشاندنەوەی تەواوی تێكستەكە! هەروەها ئەگەر لە ڕوانگەیەكی نەتەوەییەوە لە قسەكانی بكۆڵینەوە، ئەوە ئاخێوەری قسەكان هەموو ناسنامەیەكی نەتەوەیی ون دەکات و وێنەی توێژەرێكی “شۆڤینی” دژەكوردمان لە ئەندێشەدا دروست دەبێتەوە!
 ئەگەر لە ڕووی دینییەوەش لە مەسەلەكە ورد ببینەوە، ئەوە د. ئەمیر حەسەن پوور، مافی نەتەوەبوون، كە خودا بە كورد و زمانی كوردی داوە دەسێنێنەوە! ئەمەش ئەفسانەی ئەلموسلی –مان وەبیر دێنێتەوە كە دەیووت لە كاتی دابەشكردنی زمانەكان بەسەر نەتەوەكان، كورد درەنگ هاتن بۆیە هیچ زمانێ بۆ ئەوان نەمابوو هەر بۆیەش كورد زمانی نەتەوەییان نییە!!
بە پێویستی دەزانم قسە لەسەر دێڕ بە دێڕی (قسەكانی) د. ئەمیر بكەم. دەربارەی خاڵی یەكەم.
 لەم بەشەدا چەند مەسەلەیەك پێویستیان بە هەڵوەستە لەسەر كردنە:
ـ بۆچوونی نادیموكراتیكی
ئەگەر كاركردن لەسەر دۆزینەوەی ئەگەرەكانی یەكخستنی نەتەوە و زمانی نەتەوە و ڕزگاربوون لە بیركردنەوە و هەژموونی عەشیرەت و هۆز و میر و میرنشینی بۆچوونێكی نادیموكراتیك بێ، خۆم شانازی دەكەم كە بابایەكی نادیموكراتیك بم! وا بزانم مەسەلەی دیموكراسی و نەتەوە و زمان زێتر پەیوەستن بە دەوڵەت و بیركردنەوەی تاكەكانی ناو دەوڵەت، بە واتایەكی ئاسانتر دیموكراسیەت و نەتەوە و زمان ناسنامەن بۆ قۆناغێكی مێژوویی، چونكە ئەو (سێ)یە لە قەڵەمڕەوی میرنشین فۆرمەلە نابن تەنها لەناو دەوڵەت و عەقڵیەتی دامەزراوەییدا بەرجەستە دەبن! لە ناو دەوڵەتی تاكنەتەویشدا قسە لەسەر تاكزمانی دەكرێ نەك جووتستانداردی!
ـ بۆچوونی نادیموكراتی دەسەڵاتی كوردی
 لەمەڕ كێشەی زمانی ڕەسمی، لەهجەی ستاندارد. تا ئێستا دەسەڵاتی كوردی دوو پڕۆژەدەستووری دەركردووە: لەبەندی هەشتەمی پرۆژەدەستووری هەرێمی كوردستانی عێراقدا هاتووە زمانی كوردی زمانی فەرمییە لە هەرێمی كوردستاندا، كەچی لە پرۆژەدەستووری دووەمدا كە لە 2009 پەرلەمانی كوردستان پەسەندی كردووە لە بڕگەیەكی ماددەی چواردەدا هاتووە:
“كوردی و عەرەبی دوو زمانی فەرمیی هەرێمی كوردستانن”.
لەم دوو بەندەدا پەرلەمان و حكوومەت ناسنامەی زمانی فەرمی و زمانی ستانداردی كوردییان دیار نەكردووە بە پێچەوانەوە، بۆچوونی حكوومەتی هەرێم و پەرلەمانی كوردستان لەمەڕ زمانی فەرمی و ستاندارد نادیموكراتییە، چونكە بە شەفافی ناسنامەی زمانەكە دیاری ناكەن. ئەوەتە لە پەرلەمان و حكوومەتی عێراقیدا سەرۆككۆمار و نوێنەرانی كورد بە كوردی قسە ناكەن، چونكە شەرم لە (زمانەكەیان) دەكەن ئەگەر نا دەستووری عێراقی و هەرێمی كوردستان مافی ئەوەی پێ داون بە زمانی خۆیان قسە بكەن و لێدوان بدەن!
* لەهجەی ستاندارد و زمانی ستاندارد
زمان و لەهجە زۆر لە یەك جودان هەر كە لەهجە بەرەو زمان دەچێ، چی تر بە لەهجە نامێنێتەوە! لەهجەی لەندەن و لەهجەی پاریس، كە بوونە زمانی ئینگلیزی و زمانی فەرەنسی، ئێستا ئەو دووە لەهجه‌ نیین، زمانن! لەهجە، زمانی ئاخاوتنە، زمانی نەتەوە نییە، هەروەها زیاتر زمانی دایكە، زمانی دایكیش زمانی ستاندارد نییە، ئەو زمانی نووسینەی كە چەند قۆناغێكی بڕی وەك زمانی كوردی مەلایی، زمانی ئەدەبی، زمانی ئەدەبیی یەكگرتوو، زمانی شێوەستاندارد، ئێستا ئەگەر هێشتا تەواو بە پێوەری پلانی زمان و سیاسەتی زمان وەك زمانێكی ستاندارد شەكڵی نەگرتبێ، نە بنزاری سۆرانییە نە بنزاری سلێمانی؟!
سەیرەكە لەوەدایە، د. ئەمیر دەیەوێ حكوومەتی كوردی تووشی “خیانەتێكی زمانەوانی” بكات بەوەی (زمانێك!) بەرەو(لەهجە) بگەڕێنێتەوە!! هەموو حكوومەتەكانی عێراق بەراورد بە د. ئەمیر بەرانبەر بە زمانی كوردی، دیموكراسیتر و سینگفراوانترن. ئەوان لە دەستوورەكانیان (لە پاشان لەنووسینێكی تر بە درێژی باس لەو دەستوورانە و زمانی كوردی دەكەم) ناسنامەی (زمان) بۆ زمانی كوردی بە كار دێنن كەچی كاك دكتۆر حكوومەتی كوردی بە نادیموكراتیك و ئەوانەی باوەڕیان وایە كورد زمانێكی ستانداردی هەیە، كە لەسەر زاری كرمانجی ناوەڕاست شەكڵی گرتووە، بە “شۆڤینزمی سۆرانی” ناوزەدیان دەكات!!
* تەبیعەتی جووتستانداردی و فرەلەهجەیەتی زمانی كوردی
لێرەدا د.ئەمیر كەوتۆتە هەڵەیەكی گەورەوە! ستانداردبوون یانی بەتۆبزی بەستانداردكردن پەیوەستە بە سیاسەتەوە نەك سروشتی زمانەوە. هیچ زمانی هیچ نەتەوەیەك نییە خۆی قەبووڵی جووتستاندارد بكات، بەڵام دەكرێ زمانی نەتەوەیەك بە (زەبر) نەك بەرەو دوو ستانداردی، بەڵكو فره‌ستانداردی ببردرێ!!
بەڵام گرنگە ئەوە لە بیر نەكەین، بەو پرۆسەیە زمانە نەتەوەییەكە دەكوژین، چونكە زمانی ستاندارد لەگەڵ منداڵەكانمان گەورە دەبێ، ئەو زمانە پەروەردەییە، كە زمانی كتێبە، بەشێك لە كەسێتیی كولتووری تاكەكان پێك دێنێ. لە هەر شوێنێك كار لەسەر ئەو دووستانداردییە كرابێ نەتەوەكان بەرەو پەرتەوازەیی چوون.
زۆرجار فاكتەری مەزهەبی، ئایینی و سیاسی دەبنە هۆی دروستبوونی دووستاندارد، لەناو كورددا كێشەی مەزهەبی و ئاینی نییە و ئایین هۆكارە بۆ تاكزمانی نەك دووبەرەكی چونكە بە ڕاستی جووتستانداردی هەم دووزمانی و هەم دووبەرەكیی لێ دەكەوێتەوە هەروەك ئێستا ئەو كێشەیە زۆر بەزەقی لای كروات و سربییەكانی ناو یۆگسلافیای كۆن ڕەنگی داوەتەوە!
فرەلەهجەیی زمانی كوردی هیچ پەیوەندیی بە جووتستانداردییەوە نییە. ئەگەر مەسەلەی فرەلەهجەیی هۆكار بووایە ئەوە هەرگیز عەرەب و ئینگلیز و فەرەنسی زمانی تاكستانداردیان لەناو خاكی نەتەوە پێ دروست نەدەكرا!!
دیاردەی فرەلەهجەیی هیچ ئارێشەیەك بۆ زمانی ستاندارد دروست ناكات بە پێچەوانەوە هۆكارێكە بۆ دەوڵەمەندكردنی زمان، حكوومەتی هەرێم نەك هیچ بۆچوونێكی نادیموكراتیكی لەبارەی فرەلەهجەیی كوردییه‌وه‌ نەنواندووە بەڵكو لە بەندی دووەمی ماددەی چواردەی دەستووری پەسەنكراوی هەرێمدا زمانی توركمانی و سریانی وەك دوو زمانی ڕەسمی لە تەك زمانی كوردی و عەرەبیدا ناساندووە! هەروەها لەژێر فشاری دەڤەری بادینان، ئەوە خەریكە بە ڕەسمی و بە فەرمانێكی وەزاری ددان بە هەژموونی شێوەزاری بادینی و ناو كرمانجی سەروو لە قۆناغەكانی خوێندنی ناوەندیشدا بنێ!!
لە خاڵی دووەمدا، د. ئەمیر ڕەخنە لەو توێژەرانە دەگرێ كە باوەڕیان بە تاكستانداردیی كوردی هەیە و دەڵێ: “سیاسەتێكی تیژپەڕی پەتیگەری لە گۆڕێدایە كە كۆڵەی زمانی كوردی كوتاوە” لە نەزەر د.
 ئەمیرەوە ئەو بزاڤە زمانەوانییەی لە سەردەمی دەسەڵاتی شێخ مەحموودەوە كار لەسەر فەراهەمکردنی زمانی كوردی دەكات و دەیەوێ كورد لە هەژموونی دەسەڵاتی زارەكان ڕزگاری ببێ و بونیاتی نەتەوە و یەكێتیی نەتەوەیی لە ڕێگای یەكزمانییەوە بەرپا بێ، ئەو، ئەو ئەزموون و بزاڤەی پێ قووت نادرێ، بەڵكو بە هەڕەشە بۆ سەر زمانی كوردیی ناو دەبات!! نازانم مەبەست لە زمانی كوردی لای د. ئەمیر حەسەن پوور چییە؟! خۆ بە گوێرەی تیۆرەكەی د.
 ئەمیر بێ كورد زمانی نییە، بەڵكو چەند “لەهجە”ـیەكی هەیە!! زۆرێك لە كوردناسەكان و توێژەرە فارسەكان قسەیان لەو مەسەلەوە كردووە! جیاوازیی د. ئەمیر لەگەڵ ئەواندا ئەمەیە: ئەوان یان لە بێئاگایی و بێزانیاریی ئەكادیمی یان دوژمنكارییانەوە بووە، بەڵام نازانم ئەوەی د. ئەمیر لە چ ڕووانگەیەكەوەیە؟؟!!
د. ئەمیر حەسەن پوور تەنها لەوەدا ڕاست دەكات كە ئەو بزاڤەی كار بۆ فەراهەمهێنانی زمانێكی ستاندارد و فەرمی بۆ كورد دەكات لە دەرەوەی ستراتیژیەت و پلان و سیاسەتی حكوومەتی هەرێمدا كار دەكات!! بەدڵنیاییەوە ئەوە سیاسەتێكی ڕەسمیی “دەوڵەت” نییە! منیش دەڵێم تەواو دڵنیابە كاك دكتۆر، هیچ دامودەزگایەكی دەسەڵاتی حوكمڕانیی كوردی كار بۆ زمانی ستانداردی كوردی ناكات، بەڵكو وەزارەتی پەروەردە وەك (تۆ) بیر دەكاتەوە و پڕۆگرام بۆ دابەشكردنی نەوەی نوێی كورد بۆ دوو نەوەی تەواو لەیەكجوودا دادەنێ.
ئەوە جاران، ڕۆشنبیری هەردوو دەڤەر دەیانتوانی لە ڕێگای شێوەی “سۆرمانجی”ـیەوە لەیەك بگەن یان عەرەبی دەبووە لینگوا فرانكایەك، بەڵام ئەم نەوەی نوێیە جگە لە دیالێكتەكەی خۆی هیچی تر نازانێ!! بەمەش هیچ ناوەندێكی لەیەكگەیشتن لە نێوان ئەو دوو نەوەیه‌دا نامێنێ، چونكە لەناو ئەو پرۆسەیەوە بەرەو دوو نەتەوە دەچن!!
هەندێ نووسەر باوەڕیان وایە، با هەردوو لەهجە بەرەو (دوو ـ زمان) بچن، ئێمە خۆمان بە كورد دەزانین، ئەوانیش ئازادن خۆیان بە كورد بزانن یان نە؟!
بە دڵنیاییەوە دەڵێم سەدام بیزانیبا ئەو جۆرە توێژەرانە لەناو كورددا هەن، هەرگیز شەڕی چەكداریی لەگەڵ كورد نەدەكرد، بەڵكو هەروەك چۆن بە هەندێ نووسەری خۆی (ئاسۆ) و (بزاڤ)ـی دروست كرد ئەوە لە بەشەكانی كوردستانیش بڕیاری خوێندن بە زمانی دایك: منداڵی هەر عەشیرەت و هۆزێكی كوردی بە زار و بنزاری خۆی بخوێنێ –دەسەپاند و هەروەها چەند دەزگایەكی دادەنا بۆ تواندنەوەی زمانی كوردی بۆ چەند زمانێكی تر!!
دەسەڵاتدارانی ئێستای بەغدا، هەر كە عێراق بەرەو (مەركەزیەت) و (دكتاتۆریەت) بچێتەوە شەڕی زمان لەگەڵ كورد دەكەن!! ئەمەش بە كارێكی دێموكراتی دەزانن، چونكە بەشێ لە توێژەری كورد باوەڕی وایە كە ڕێگرتن لە زارۆكی بادینی لە خوێندن بە زمانی دایك (بنزاری بادینی)، پرۆسەیەكە لە كوشتنی زمان_linguicide!! جا بۆ ئەوەی ئەمە ڕوو نەدات، ئەوە حكوومەتی عێراق بۆ هەر دەڤەرێكی كوردی زار و بنزارە كوردییەكان دەكاتە زمانی خوێندن!!
لە كۆنفرانسەكە چەند وتارێكی تر خوێندرانەوە، وەك:
1ـ زمانی كوردی و سیاسەتی زمانی لە نێوان…: جەعفەری شێخ لئیسلام.
2ـ توركییە، سیاسەتی زمانی میدیا و زمانی كوردی: كریستیان سینكلێر.
3ـ بارودۆخی زمانی كوردی لە توركییە: ئۆپنگین، ئەرگین.
4ـ بەكارهێنانی زمان لە ڕۆمانە كوردییەكاندا: د. هاشمی ئەحمەد زادە.
5ـ كاردانەوەی زمانی كوردی لەسەر زمانی ئارامیی نوێ: پۆنا سابار.
6ـ خەونی من لەمەڕ سیستمی پەروەردەی كوردی: مقایل ل شایەت.
جەعفەری شێخ لئیسلامییش یەكێكە لەو توێژەرانەی وەك د. ئەمیری حەسەن پوور باوەڕی بە جووتستانداردی هەیە، لەو وتارەی بەبێ ئاگایی ئاماژە بە هەڕەشەی فرەزمانی لەسەر یەكپارچەیی خاك و یەكێتیی نەتەوەیی دەكات. لێرەدا لە شێخ لئیسلام دەپرسم ئەگەر لە وڵاتێكی فرەنەتەوەیی وەك ئێراندا فرەزمانی هەڕەشەبێ ئەی چۆن لەناو یەك نەتەوەدا دیاردەی فرەزمانی بونیادی نەتەوە هەڵناوەشێنێتەوە؟! ئەمە چه‌ندی به‌ چه‌ند، كە داگیركارانی كوردستان لە پێناو پاراستنی زمانی خۆیان ئەوا قەبووڵی هیچ زمانێكی تر ناكەن لە وڵات، ئەدی لە سەر چ بنەما و شەنگستێ هەوێ بۆ زمانی كوردی جاڕ دەدەن؟! بۆچی لەناو دامودەزگای حكوومەتی كوردیدا فرەزمانیی كوردی هەبێ؟!
ئۆپنگین ئەرگینی زانكۆی سێی پاریس لە كۆتایی لێكۆڵینەوەكەی بانگەشەی بۆ دوو زمانی دەكات و دەڵێ:
هەلومەرجی زمانی كوردی لە توركییە وێ دەچێ نموونەیەك بێ لە “دووزمانێتی بەبێ دووزارێتی”. د. هاشمی ئەحمەد زادەش لە وتارەكەی دەگاتە ئەو ڕایەی كە بڵێت: “ژانری ڕۆماننووسیی كوردی هاوشانی یەكتری بە (سێ) دیالێكتی كوردی بەرەوپێش دەچێ!!
مكایل ل. شایەتیش لە كتێبخانەی كۆنگرەی ئەمەریكا بە ناوی خەونی من لەمەڕ سیستمی پەروەردەی كوردی دەڵێ: لەو سیستەمە كوردییەدا هەم كورمانجی و هەم سۆرانی هەردووكیان فێرە منداڵە مەدرەسەیی كورد بكرێ “ مكایل، لە كۆتاییدا دەڵێ: ئەوانە بۆچوونی منن نەك كتێبخانەی كۆنگرەی ئەمەریكا!!.
نازانم بۆ لە قوتابخانە منداڵە كورد فێر كوردمانجی و “سۆرانی” بكرێ؟ چما قوتابخانە عەشیرەتخانەیە؟! یان پاوانی ئاقاری ماڵی دوو ئاغایە مێگەڵی هەردوولای تێ بكرێ؟!
لە قوتابخانە منداڵی كورد دەبێ فێری “زمان”ی كوردی ببێ، نەك زار و بنزاری و كۆڵان و گەرەكی كوردی!! ئەو زار و بنزارانە، زمانی دەرەوەی قوتابخانەن! با زمانی ڕاگەیاندنی حیزب و ئەدەبی ناوچەش بێ، بەڵام نەك قوتابخانە! ئەرێ عەرەبە میسرییەكان زاری میسری دەخوێنن یان زمانی عەرەبی؟!
ئەرێ دەكرێ بە زمانی لاوك و حەیران ماتماتیك و فیزیا و كیمیا و سیاسەت و كارگێڕی بگوترێتەوە؟!
ئەوانە چۆن بیر دەكەنەوە؟! ئەرێ ئەو كۆنفرانسە بۆ یەكێتیی زمانی كوردی بوو یان بۆ دوولەتیی زمانی كوردی؟!

پوختە:
خۆم باوەڕ ناكەم هیچ توێژەرێكی ڕەسەتی نەتەوەیەك هەبێ بانگەشەی دووزمانی بۆ نەتەوەكەی بكات!!
لەوانەیە، ئەو كوردانەی لە دەرەوەی وڵات كار بۆ دووستانداردی و سێستانداردی دەكەن، بڵێن ئێمە مەبەستمان دروستكردنی دوو زمان و سێ زمان نییە، بەڵكو تەنها مەبەستمان زمانی خوێندن و فێركردنە!! بە ڕاستی ئەگەر وا بێ، كورد واتەنی، بیانووەكەیان خراپترە عوزرەكەیان قەباحترە، چونكە ئەوان لە دەرەوە، دەبێ ئەوەندە لە زمانی ستانداردی نەتەوەیی گەیشتبن كە زمانی خوێندن بونیادی نەتەوە دروست دەكات، ئەوجا كە دوو سێ ستاندارد لە خوێندن پەیڕەو كرا ئەوە دوو سێ نەتەوە لە كورد دروست دەبن و تاكەكانی هیچ لە یەك ناگەن، هەركاتێكیش تاكەكانی دوو زمان لە یەك نەگەیشتن، ئەوە زمانی ئەو دوو تاكە، زمانی جودان نەك دوو دیالێكتی یەك زمان!!
خاڵێكی تر، هێندە “گەورە”ـكردنی زارێك، هەر زارێك، جگە لە گەڕانەوەی بۆ سەردەمی میرایەتی، ئاغایەتی و دەرەبەگایەتی هیچی تر ناگەیەنێ، چونكە مەودای دیالێكت لە مەودای هۆز و عەشیرەت تێ ناپەڕێ!! لە سەردەمی عەولەمەدا، ئەوە خەریكە زمانە هەژموندارەكان زمانە نەتەوەییەكان لە ماڵەوە تیرۆر بكەن، كەچی هەندێ توێژەری ئێمە دەهۆڵ بۆ سەروەریی دیالێكت ده‌کوتن!!
بە داخەوە، خەڵكی عەوام هیچ كێشەیەكی زمانی نییە سۆرانی بادینی، گەرمیانی هەورامی لە “ئاخاوتن” و “مامەڵەكردن” لە یەك دەگەن، كەچی شەهادەدارەكان سیاسەتێكی ئەوها بۆ نەوەی داهاتوو دادەڕێژن بۆ ئەوەی هەریەك لەو زار و بنزارانە ببن بە زمانی سەربەخۆ و لە پاشان نەتەوەی سەربەخۆ. سەیرەكە لەوەدایە، زۆربەی كۆنفرانسەكانی كوردیش بۆ زیاتر چەند (لەت)ـكردنی زمان و ڕێنووس و بیركردنەوە و هزری كوردییە!
لە كۆتاییدا هێندە دەڵێین، گرنگە كورد وەك هەر نەتەوەیەكی تر یەك (زمان)ی هەبێ جا كامە (زار) و (بنزاری كوردی) دەتوانێ لە (زار) ڕزگاری ببێ و ببێ بە (زمان)ی نەتەوە و ستاندارد و فەرمیی وڵات، لام گرنگ نییە، چونكە ئەو (زمان)ـە یەك ماڵباتی كوردی پتەو پێك دێنێ و دەبێتە (باوكی) هەموو زارەكان و هەموویان لە یەكتر و لە داگیركاران دەپارێزێ!!