Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
مانای وشه‌ی موکریان  چیه‌ ؟

مانای وشه‌ی موکریان چیه‌ ؟

Closed
by October 24, 2008 زمان

 به‌ ناوی کوردستانی گه‌وره‌
 ح.س.سۆران
 
 soransa@hotmail.com
 
 مانای وشه‌ی "موکریان"  چیه‌ ؟
 
 لێره‌دا ده‌مه‌وێ کورته‌ راڤه‌یه‌کتان  سه‌باره‌ت به‌ مانای وشه‌ی موکریان پێشکه‌ش بکه‌م ، که‌ به‌ هیوام به‌ خشڵی سه‌رنجی خۆشه‌وتستانی  هیژا   بڕازێته‌وه‌ ، هه‌رچه‌ند  پێشکه‌ش کردنی ئه‌م راڤه‌یه‌ به‌ خوێنه‌رانی بیرمه‌ند وه‌ک ‌ ئه‌وه‌ وایه‌ ، ‌ ترێ ڕه‌شه‌ به‌ر‌م بۆ ئالانی سه‌رده‌شت ، مازو بۆ بانه‌ یا به‌ڕو بۆ ئیلام .
 
 مێژو نووسی ناوداری کورد ، ئه‌میر شه‌ره‌فخانی بتلیسی ده‌ڵێ : " وشه‌ی (موکریان ) ، له‌ وشه‌ی( مه‌کره) ه‌وه‌ ره‌گاژوی کردوه" ‌ . که‌ وشه‌یه‌کی عاره‌بیه‌ و به‌ کوردی ئێستا پێی ده‌ڵێن رامیاری . به‌لگه‌ی میژوییش بۆ ئه‌م بۆچوو‌نه‌ ئه‌مه‌یه‌ ، که‌ سه‌روه‌ر ئه‌میر شه‌رف خان ، نووسه‌ری کتێبی شازی مێژویی شه‌ره‌فنامه‌ ده‌نووسێ : "  میر سه‌یفه‌ددین " که‌ میر و فرمانڕه‌وای کوردی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌بو ، زۆر رێبه‌رێکی رامیارو تێگه‌یشتو  بو ، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌مه‌ ناویان نابو میر سه‌یفه‌ددینی مه‌کری ، که‌ واته‌ میر سه‌یفه‌ددینی رامیار ( سیاسه‌تمه‌دار ) . بۆ ئه‌وه‌ی به‌ڵگه‌یه‌کی زمان ناسیش  بۆ ئه‌وه‌ بخه‌ینه‌ به‌ر          چاو ، به‌هه‌شتی  شێخ مارفی نۆده‌یی ، له‌ کتێبی فه‌رهه‌نگی عاره‌بی کو‌ردی " ئه‌حمه‌دی" دا ، که‌ به‌ هۆنراوه‌ نووسیویه‌تی ، سه‌باره‌ت به‌ وشه‌ی "مه‌کر" ده‌ڵێ ( جه‌بین و جه‌بهه‌ ته‌ویڵه‌ ، "مه‌کر" و که‌ید و حیله‌  فێڵه‌ ) . جا، به‌ م چه‌شنه‌ ناوی موکریان  هه‌ر له‌و وشه‌وه‌ هاتوه‌ ، هه‌ر وه‌ک وشه‌ی ئه‌درده‌ڵان له‌ ناوی بابا ئه‌ره‌ڵه‌وه‌ هاتوه‌  یا وشه‌ی بابان له‌ وشه‌ی پادشایانی به‌به‌وه‌ ‌ . یانی هه‌وه‌ڵ " مه‌کریان" بوه‌ ، له‌ پاشان کوردێنراوه‌ و بوه‌ته‌ " موکریان " . به‌م بنه‌ ماڵه‌یه‌شیان وتوه‌ میرانی موکریان ، که‌ ده‌توانم بلێم ئه‌ستێره‌ی هه‌ره‌ گه‌شی کاکه‌شانی  ئه‌و میرانه‌ی ‌ موکریان ، بوداق سوڵتان یا سوڵتان بۆداق بوه‌ ، که‌ نزیکه‌ی 400 ساڵ پێش ،  میری موکریان بوه‌ و ئێستا گڵکۆکی پیرۆزی له‌ شاری مه‌هاباده‌ .
 
 له‌ باری جینووسی ( جوغڕافیا) وه‌ ، ده‌کرێ بڵێین زۆربه‌ی خاکی موکریان هه‌ر ئه‌و ده‌ڤه‌ریه‌ ‌ ‌ ، که‌ له‌ ژێر ده‌سته‌ڵاتی کۆماری دێموکڕاتیکی کوردستان دا بوه‌ . به‌ڵام  ،   ئه‌و به‌شانه‌ له‌ رۆژهه‌ڵاتی کوردستان که‌ له‌ باکووری مه‌ڵبه‌ندی موکریان هه‌ڵکه‌وتوون و به‌ بن زاراوه‌گه‌لی کرمانجی ده‌دوێن ، وه‌ک شکاکی و  هتد ، ئه‌وانیش هه‌ر له‌ ژیڕ ده‌سته‌ڵاتی کۆمار دا بوون ، که‌چی له‌ باری زمان ناسیه‌وه‌ ، به‌ بن  زاراوه‌ی سۆرانی دانانرێن ، به‌ڵام خودی  بن زاراوه‌ی موکریانی  ، یه‌کێک له‌ بن زاراوه‌گه‌لی  زاراوه‌ی سۆرانیه‌ . پێویسته‌ به‌مه‌ش ئاماژه‌ بکه‌م ، که‌ مرۆڤگه‌لی زۆربه‌ ناوبانگ  له‌م ده‌ڤه‌ره‌ هه‌ڵکه‌وتوون  : که‌ به‌ پێی رێکه‌وتی مێژو ، وه‌ک مشتێک له‌ گشتێک ناوی چه‌ند که‌سیان لێره‌ دا ده‌نووسم ‌ :  رێزداران سه‌ردار عه‌زیزخان موکری  ، نه‌مر سمکۆ ( له‌ ناوچه‌ی شکاک) ،  ئه‌بولحه‌سه‌ن سه‌یفی قازی  ،  میسباحه‌ددیوان  ئه‌ده‌ب ، نه‌مر  پێشه‌وا قازی محه‌ممه‌د ،  سه‌ید حوسه‌ین حوزنی موکریانی ، گیو  موکریانی ، هه‌ژار موکریانی ، هێمن موکریانی و زۆر که‌سانی ناوداری دیکه‌ ، که‌ له‌ سه‌ر زۆریان پێویسته‌ کتێب بنووسرێ .     
 
 به‌ کور‌تی وشه‌ی موکریان ، له‌ ناوی فرمانڕه‌وای کوردستان ، "میر سه‌یفه‌ددینی موکری "ه‌وه‌ ره‌گاژۆی کردوه‌ ، بوداق سوڵتان یا سوڵتان بوداقیش ، که‌ مه‌هابادی کردوه‌ به‌ پێته‌خت، زۆر به‌ ناوبانگه‌ ،  وه‌ک میرێکی کورد قۆشه‌ی لێداوه‌ و  کابینه‌ و ده‌سته‌ڵاتی پته‌وی  بوه‌   ، له‌  بنه‌ماڵه‌ی ئه‌وه‌ ‌‌ .  بۆ ئاگاداری پتر سه‌باره‌ت به‌ بنه‌ماڵه‌ی میرانی موکریان و ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ ، ده‌کرێ کتێبی ( مه‌شاهیری کورد ) ، نووسراوی  میژوناسی که‌م وێنه‌ی کورد ، بابا مه‌ڕدووخ رۆحانی بخوێننه‌وه‌ .    ‌ 
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.