نامەیەك بۆ هەموو ئەو چەمچەماڵیانەی لە دەرەوەی وڵاتن

…… تكایە قالە شێتتان لەبیر نەچێت
 
 لەم راپۆرتەدا دەمانەوێت ژیانی ئەو پیاوە بە بیری خەڵكی بهێننیەوە، كە رۆژێك لە رۆژان خزمەتی خەڵكی كردووە بە بێ بەرامبەرو بێ ئەوەی كەسێك دەستخۆشی لێبكات، دواتر هەر لەو پێناوەیشدا مرد، ئێمە وەكو رۆژنامەی چەمچەماڵ، لەم راپۆرتەدا تیشكێك دەخەینە سەر ژیانی ئەو پیاوە بۆ ئەوەی كە بەبیری ئەو خەڵكە تێكۆشەرەی بهێنینەوە كە ویژدانیان بۆ ئەو پیاوە دەجوڵێت.
 بۆیە روی دەممان لەو خەڵكەی دەرەوەی وڵات كردووە، چونكە لە شارەكەی خۆیدا تا ئێستا نەمان بیستووە كەسێك شتێكی ئەوتۆی بۆ بكاتو تا ئێستایش كچە تاقانەكەی نەچووەتە قوتابخانە.
 ئەوەی لە سنوری چەمچەماڵدا ژیا بێت، ناوی قالە شێتی بیستووە، ئاخر پرسیار ئەوەیە: بۆ پێی دەڵێن شێت؟ ئەو مرۆڤەی لە كاتی بەرێوەچوونی پرۆسەی ئەنفالدا، خەڵكی لە نێو ئۆتۆمبێلەكانی رژێمی بەعسدا دەردەهێنایەوە، دوای ئەوەی كە رژێمی بەعسیش روخا، رۆژانە سەرقاڵی ئەوە بوو كە ئاسەوارو كاریگەرییان بەسەر دانیشتوانی ئەم سنوورەوە نەهێڵێت، ئەو كاتێ كە مرد، رۆژانە سەرقاڵی هەڵگرتنەوەی ئەو (مین)انە بوو كە رژێم داینا بوو، ئێمە لێرەدا دەمانەوێت قالە بە بیری هەموو ئەو كەسانە بهێنینەوە كە رۆژێك لە رۆژان بیریان لێ نەكردووەتەوە كە قالەو ژیانی ئەو بەبیری خۆیان بهێننەوە.
 (عەبدولقادر محەمەد)، ناسراو بە (قالە شێت)، ساڵی (1957)، لە دایكبووەو لە رۆژی (21/12/1992)دا لە (عەبو زێ)و لە كاتی هەڵگرتنەوەی (مین)دا، كە بێ بەرامبەرو بێ ئەوەی كەس پێی بڵێت، شەهید دەبێت، دوای خۆی تەنها كچێكی بەجێهێشتووە بە ناوی (تەنیا).
 كەسانێك هەن ژیانى خۆیان لە پێناوى گەلو نیشتماندا ئاسودە دەكەن، كەسانێك هەن هەست بەبوونى نەتەوایەتیو مرۆڤایەتى خۆیان دەكەن، زۆرجار ئەم هەستە لاى كەسانێك دەردەكەوێت كە بە پێچەوانەى مرۆڤە ژیرەكانەوە، ئەوە لای ئەو مرۆڤانەیە كە كۆمەڵگا پێیان دەڵێن "شێت"، لێرەدا مێژوو بە بیرمان دێنێتەوە كە قسەى ئەو مرۆڤانەى پێیان دەڵێن "شێت" كاریگەرى هەیەو ئامانجى خۆى دەپێكێت پێشینانی كورد وتویانە:" قسە لە شێت یا لە منداڵ"، كەواتە ئەم دوو چینەی نێو كۆمەڵگە، كاریگەرى زۆریان دەبێت بەسەر تاكەكانەوە، بۆیە هەق وایە حكومەتو كۆمەڵگەیش پەراوێزیان نەخات، لەتیف فاتیح فەرەج، لەبارەی قالەوە دەڵێت:" بەڕاستى قالە جیاوازتر بوو لەو كەسانەى كە پێیان دەڵێن شێت، چونكە (قالە) هیچ كاتێك چاوى لە دەستى كەس نەبوو تا هاوكارى بكەن".
 زۆرجار ناوی منداڵو شێت پێكەوە دەهێنرێن، رەنگە تەنها خاڵی هاوبەشی ئەو دوو چینە، پاكیو بەرائەتییەكەیان بێت، ئەوە كۆمەڵگەیە پێیان دەڵیت شێت نەك ئێمە، رەنگە ئێمە تێگەیشتنێكی دیكەمان هەبێت بۆ شێت.
  ئەگەر چاوێك بە رابردووی شێتەكانى چەمچەماڵدا بگێڕین،  چەندین وتەى كاریگەرو داهێنانو ئامۆژگارییان لە پاش بە جێماوە، هەروەكو لە ساڵانى حوكمى ڕژێمدا لە بەردەم بنكەى پۆلیسى ئەوساى چەمچەماڵدا، تەیارەیەك زۆر بە نزمى بە ئاسماندا دەڕوات، بە (ستار)ە شێت دەڵێن:  ستار ئەو تەیارەیە بۆ ئەوەندە نزمە؟ (ستار)یش، تەماشایەكی تەیارەكە دەكاتو دەڵێت: تەیارە پیسەو پانەو پان دەكات داواى مافى كوردستان دەكات".
  هەر لە كاتى شەڕى ناوخۆى كوردستاندا بوو، (ئەنوەر یابانى) لە چایخانەیەكى ناو مەزادخانەى كۆنى چەمچەماڵدا دانیشتبوو، دەنگى تەقەیەكى زۆر دەهات (ئەنوەر یابانى) پرسیارى كرد: ئەو تەقەو هەرایە چیە؟ ووتیان: كاك ئەنوەر ئەوە شەڕى كورد بە كوردە، یەكێتى و پارتى لە سەر ئیبراهیم خەلیل شەڕ دەكەن، ئەنوەر یابانى هەستایە سەرپىَو بە دەنگى بەرز هاوارى كرد: هۆ كوردینە، توخوا شەڕ مەكەن یەكترى لەسەر ئیبراهیم خەلیل، مەكوژن، با (ئیبراهیم خەلیل) بۆ لایەكتان بێتو (ئیبراهیم ئاغا)یش بۆ لایەكى ترتان بێت".
  (قادر) كە بە (قالە شێت) ناسراو بوو، ئەو مرۆڤە گیان بەخشەیە كە هەموو ژیانى لە پێناو ئاسودەیی هاووڵاتیانى سنووری چەمچەماڵدا بەسەر برد، لە هەستو بۆچوونى ئەو مرۆڤەدا، چەندین بیرۆكەى داهێنەرو هەستى نەتەوایەتیو مرۆڤایەتى هەڵدەقوڵا، (قالە) لەكاتى ئەنفالى ناوچەكەدا، وەك هەڵۆیەك بە چنگى گڕ بەدڵى پڕى دەدایە سەرانى ئەنفال چیەكان، دوای راپەڕینیش لە پێناو سەلامەتیو خۆشگوزەرانى هاووڵاتیانى ناوچەكەدا، وەك بلیمەتێك گیانى خۆى كرد بوو بە قەڵغانێك بۆ هەڵگرتنەوەى (مین)و تەقەمەنییەكان، (قالە) لەگەڵ بێڵەكەى سەرشانیدا ئاشناو خەمخۆرى خێرو كارى چاكە كردن بوو بۆ هەڵكەندنى دەیان گۆڕ، بە تەنیا خۆى لە گۆڕستانى شێخ سەعید، ڕۆژگارێك بوو زۆرمان چاومان لە هەڵوێستە جوامێرانەكەى (قالە) بوو، كەچى ئێستا قالە چاوى لە هەڵوێستى ئێمەیە، كە هەر هیچ نەبێت لە ڕۆژانى جەژندا سەردانى كچە تاقانەكەى قالە بكەین كە ناوى (تەنیایە)و ساڵانێكە بە بىَ نازى دایكو باوك لە تەنیایدا ژیان بەسەر دەبات.
  (تەنیا) كچى قالەیە، دوای ئەوەی (قالە) لە كاتی هەڵگرتنەوەی (مین)دا شەهید دەبێت، (تەنیا)ی كچی لە سكى دایكیدا دەبێتو دوای مردنی باوكی لە دایك دەبێت، (تەنیا)، گەرچى قالەى باوكى نەدیوە، بەڵام هەر زووش لە نازى دایكى بىَ بەش دەكرێت، ئێستا تەنیاى بىَ دایك و باوك بۆ تەنیایی دەستى قەدەر بە جێماوە، (تەنیا) وەك منداڵێكى ئاسایی نییە، ئەو ئاسەوارى تەنیایو خەمۆكى لە ڕەنگى نیشتووە، تا ئێستا نەخراوەتە قوتابخانەو لە زۆرینەى مافەكانى منداڵى تر بىَ بەش بووە، (تەنیا) لە ڕووى دەروونیەوە پێویستى بە ئاوڕدانەوەیەك بە روحێكی مرۆڤانەوە هەیە، كێن ئەوانەى بۆ چركەیەكیش بێت دەبنە مایەى زەردەخەنەى سەر لێوە هەڵقرچاوەكانى (تەنیا)؟ ئەى كىَ بێت ڕوحى (قالە)ی باوكی شاد بكاتو چاوى چاوەڕوانى پڕ لە خۆزگەو ئاوات بكات؟ ئەى كىَ بێت هەڵوێستى (قالە نوئێل)ەكەى باوكى تەنیاى هەبێت؟!
 
 پەروین عەبدولقادر، كە خوشكى (قالە)یە لە بارەی براكەیەوە وتی:" بەڕاستى قالە زۆر لە كەسە ژیرەكانى تر هەستى كوردایەتیو نەتەوایەتى هەبوو، ئەو هەمیشە لەبەر خۆیەوە سرودى بۆ كوردو پێشمەرگە دەوتەوە، هەر لە ژیانیدا چەند ساڵێك بوو بە پێشمەرگەو چەند جارێكیش بریندار كرا".
 
 نووسەرو رۆژنامەنووس، لەتیف فاتیح فەرەج، كە خۆی لە نزیكەوە قالەی بینیوەو چەندجارێكیش لە نووسینەكانیدا باسی كردووە، ووتى:" بەڕاستى قالە جیاوازتر بوو لەو كەسانەى كە پێیان دەڵێن شێت، چونكە (قالە) هیچ كاتێك چاوى لە دەستى كەس نەبوو تا هاوكارى بكەن، هەرگیز ڕۆژێك نەمدیوەو نەم بیستووە، قالە دەست لە كەسانێك پان بكاتەوە، هەمیشە ئەو هەوڵى دەدا بە بازووى خۆى ژیان بەسەر ببات زۆر جار سابوونى ڕەقى دەفرۆشت، ئەو كەسێك بوو هەستى كوردایەتى پێوە دیار بوو،  هەر لە ساڵی 1988و لە كاتی ئەنفالكردنی خەڵكی ناوچەكەدا، ئەو كاتە ئێمەو چەند برادەرێك لە قوتابخانە بووین، بەرنامەیەكمان دارشت بۆئەوەی بەیانی دژی ئەو كارەساتە ببینەوە، بۆ بەیانی كۆبووینەوە، ئەوەی من بەچاوی خۆم بینینم ئەوە بوو كە: قالە، لە زۆر كەس زیاتر بەرەنگاری سەرانی رژێمی بەعس دەبووەوە، بەڵام بەداخەوە ئێستا كەسمان قالەمان لەیاد نەماوە".
 فریاد شوانی، یەكێكی دیكە بوو لەو كەسانەی كە قسەی لەسەر قالە كرد، ئەو وتی:" من بۆ مێژوو دەیڵێم كە: چەند ساتێك پێش مردنی، قالە بە منی وت: ئەمڕۆ دەمرم!! .. زۆرجار ناوی شێت بەسەر كەسانێكدا دەچەسپێت، كە رەنگە ئەوان لە عاقڵەكان هۆشیارترو داهێنەرتر بن، چونكە شێتەكان زۆر هەستی كاریگەرتریان هەیە، بەتایبەتی كەسێكی وەكو قالە، كە هەمیشە سەرقاڵی كاری خێرو چاكە بوو، ئەو رۆژانە چەندین گۆڕی بە تەنیا لە گۆڕستانی (شێخ سەعید)، هەڵدەكەنی، كە جار وایە ئەو قەبر هەڵكەندنە بە چەند كەسێكیش بە زەحمەت هەڵدەكەندرێت، ئیدی من تێناگەم جیاوازی چییە، بۆچی بە ئەمانە دەڵێن: شێتو بە كەسێك دەڵێن: عاقڵ، كە لە پێناوی بەرژەوەندی خۆیدا لاری نییە لەوەی كە بە چەكێك دەیان مرۆڤ بكوژێتو چەندین منداڵ بێ دایكو باوك بكات، كەچی قالە خۆی كردە قوربانی مرۆڤایەتی".
 
 
 راپۆرتی: رۆژنامەی چەمچەماڵ ژمارە (33)ی رۆژی (15/5/2008)
 Chamchamal_y@yahoo.com
 chamchamal@maktoob.com