Skip to Content

Friday, March 29th, 2024
زگی تێری كوردستان ئاگای لە زگی برسی دنیا نییە

زگی تێری كوردستان ئاگای لە زگی برسی دنیا نییە

Closed
by October 14, 2008 گشتی

 خەریكە دنیا لە برسان دەمرێ
 زگی تێری كوردستان ئاگای لە زگی برسی دنیا نییە
 سەنگەر زراری
 sangarzrary@gmail.com

 تێكڕای جیهان بەرەو برسێتی دەچێت و خەریكە ئەم برسێتییە كۆنترۆڵ ناكرێت، بەم هۆیەشەوە لە مانگی حوزەیرانی ئەمساڵ، لەسەر ئاستی جیهان، كۆنگرەیەكی پەیوەست بە ئاسایشی خۆراكی جیهانی بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەم برسێتییە بەسترا، كۆنگرەكە لە "بارەگای رێكخراوی خۆراك و كشتوكاڵ"ی سەر بە "نەتەوە یەكگرتووەكان"، لە "رۆما"ی پاینەختی ئیتاڵیا بەڕێوەچوو. نوێنەری (183) وڵاتی جیهان بەشداریان تێدا كرد كە لەناویاندا (36) سەرۆك وڵات و سەرۆك حكومەت هەبوون، ئەمە جگە لە نوێنەرانی چەندین رێكخراوی حكومی و ناحكومی و نێودەوڵەتی و كەرتە تایبەتەكان.
 گرنگیدان بەم كۆنگرەیە لەسەر ئاستی جیهان و ئەم بەشدارییە بەرفراوانەی وڵاتانی جیهان، دەرخەری گەورەیی و كرنگی كێشەی "برسێتی"یە لە جیهان. بە پێی زانیارییەكان نزیكەی (850) هەزار كەس لە جیهاندا تووشی بەدخۆراكی بوونە و زیاتر لە یەك ملیار كەسیش لەخوار هێڵی هەژارین و داهاتی رۆژانەیان تەنها یەك دۆلارە، یەكێك لە راسپاردەكانی كۆنگرەكە، هێنانە خوارەوەی نرخی خۆراكە لە هەموو جیهاندا بەهەر شێوەیەك بێت، خاڵێكی تر گرنگیدانە بە كشتوكاڵ بە جۆرێك بۆ زاڵبوون بەسەر ئەم تەگەژەیە، پێویستە تا ساڵی (2030) رێژەی كشتوكاڵ لە جیهاندا 50% زیاد بكات.
 لە كوردستانیش، وەك هەموو جیهان، نرخی كەلوپەلی خۆراك (تەنانەت هەموو كەلوپەلەكانی تریش) بەردەوام لە زیادبووندایە بەبێ ئەوەی هیچ هەوڵێكی بەرچاو ببینرێ بۆ زاڵبوون بەسەر ئەم بەرزبوونەوەیە. زیادكردنی مووچە لە هەموو وڵاتێك مایەی دڵخۆشییە بۆ هاووڵاتییە مووچەخۆرەكانی وڵاتەكە، بەڵام خەڵكی كوردستان ئەزموونێكی تاڵ و ناخۆشیان هەیە لەگەڵ زیادكردنی مووچە، لێرە زیادكردنی مووچە راستەوخۆ واتای بەرزبوونەوەی نرخی بازاڕ دەگەیەنێ، لە دوای رووخانی رژێمی بەعس، چەند جارێك مووچە زیادكراوە، هەموو جارەكانیش بەر لە دابەشكردنی مووچە زیادەكە، نرخی بازاڕ بە بەراورد لەگەڵ پێش زیادكردنی مووچەكە و لەگەڵ ئەندازەی زیادكردنی مووچەكە، زۆر زیاتر بەرز دەبێتەوە، ئەمە لە كاتێكدا كە لە كوردستان چارەسەركردنی كێشەكە ئاسانترە، حكومەت دەتوانێ سیستەمێكی ستانداردی جیهانی بگرێتەبەر بۆ دانانی نرخی بازاڕ و كۆنترۆڵكردنی بازاڕ، ئەو توانایەشی هەیە كە ئەگەر بازرگان و فرۆشیاران پێی پابەند نەبوون، بە هێز بەسەریاندا بسەپێنێ.
 یاریكردن بە بازاڕ بەناوی "بازاڕی ئازاد" زەرەرێكی زۆری بە بازاڕی كوردستان و بە خەڵكی ئاسایی گەیاندووە و ئەم دۆخە خەریكە خەڵكێكی زۆر بەرەو هەژاری دەبات.، بۆیە پێویستی بە كۆنتڕۆڵكردنێكی سیستماتیزەكراو هەیە، كۆنتڕۆڵكردن نەك بە مانای سانسۆركردن و قۆرخكردنی بازاڕ، بەڵكو بەمانای رێكخستنی بازاڕ و دەستكێشانەوەی حزب و بەرپرسەكان لە بازاڕ، بەتایبەتی ئەوانەی بۆ بەرژەوەندی خۆیان ئامادەن لە بازاڕدا هێز بەكار بێنن.
 ***   ***   ***
 خاڵێكی گرنگی كۆنگرە جیهانییەكە گرنگیدان بوو بە كشتوكاڵ، (40%)ی خاكی كوردستان خاكێكی كشتوكاڵییە، بەڵام زۆربەی هەرە زۆری ئەم خاكە لەلایەن كشتیارانەوە فەرامۆشكراوە و سوودی لێ نابینرێ، ئەویش بەهۆی ئەو كەمتەرخەمییەی كە حكومەت بەرامبەر كشتیاران هەیەتی، هێنانی بەروبوومە كشتوكاڵییەكان لە دەرەوەی وڵات و یارمەتی نەدانی جوتیاران بە شێوەیەك كە بتوانن سوود لە خاكەكانیان ببینن، گەورەترین زەرەردانە لە كشتوكاڵی ئەم وڵاتە، جوتیاران هەر شتێك دەچێنن، پارەی خۆی دەرناهێنێتەوە، حكومەت لە جیاتی هەموو شتێك ئۆتۆمبێڵ بەسەر جووتیاران دابەش دەكات، لە كاتێكدا جووتیار لە بێ بەروبوومیدا سوود لەو ئۆتۆمبێڵانە نابینن، ئەوە ئەگەر حكومەت ئاگاداری ئەوەش بێت كە رێژەیەكی زۆری ئەو خەڵكانەی ئەم ئۆتۆمبێلانە وەردەگرن جووتیار نین و بۆ قازانج دەیفرۆشنەوە. یان حكومەت لە جیاتی یارمەتیدان، جوتیاران دادەمەزرێنێ و دەیانكاتە مووچەخۆر كە ئەمەش زیانێكی ترە بە كەرتی كشتوكاڵ دەگات و جوتیاران تەمبەڵ دەكات و زیاتر هانیان دەدات بۆ وازهێنان لە كشتوكاڵ.
  كەمتەرخەمی بەرامبەر بە كەرتی كشتوكاڵ لە كوردستان، هاوكاتی ئەو گرنگیدانەیە كە هەموو جیهان بۆ بەرەو پێشبردنی هەمان بوار هەیانە، لە هەندێ وڵاتی ئەفریقیا خەریكی هەڵمەتێكی گەورەن بۆ گەشەپێدانی بواری كشتوكاڵ لە ژێر ناوی "شۆڕشی سەوزایی"، ئەم هەڵمەتەش بە هاوكاری و كۆمەكی ولاتانی جیهانە، چونكە ئەوان خۆیان وڵاتی زۆر هەژارن و توانای ماددی شۆڕشێكی لەو جۆرەیان نییە، لە كاتێكدا لەڕووی داراییەوە ئەگەر كوردستان پەرە بەو بوارە بدات، پێویستی بە هیچ ولاتێك نابێت. كەواتە ئەگەر حكومەت سوود لەو داهاتە زۆرە وەرنەگرێت كە دەستی دەكەوێت برسێتییەكە وڵاتی ئێمەش دەگرێتەوە، كە لەناكاویش تووش بووین دامودەزگاكانمان هێندە چووست و چاڵاك نین كە بە ئاسانی بەسەر كێشە لە ناكاوەكاندا زاڵ بین، ئەمە مانای ئەوە نییە كە برسێتی لە وڵاتی ئێمەدا نییە، لێرەش خەڵكی هەژار یەكجار زۆرە و خەریكە كوردستان بەسەر دوو چینی "دەوڵەمەند" و "هەژار" دابەش دەبێت و چینی ناوەند نامێنێ، بێگومان ئەمەش دابەش بوونێكی زۆر خراپ و ناتەندروستانەیە، هێندە هەیە لە وڵاتی ئێمە خەڵك لە برسان نامرن، بەڵام ئەگەر ئامارێكی دروست لە كوردستان بكرێت خەڵكێكی زۆر لەژێر هێڵی هەژارییەوەن. دەبێ بە داخەوە بڵێین لەو هەموو داهاتەی دێتە كوردستان نەتوانراوە كارێكی ئەوتۆ بكرێت كە لە "بەكاربەر" زیاتر شتێكی دیكە بین و ببین بە "بەرهەمهێنەر"، بەمەش ئەگەر هەر رۆژێك ئەو داهاتەمان لەسەر ببڕدرێت بە هیچ شێوەیەك ناتوانین خۆمان خۆمان بژیەنین.
 ئێران بە حسابی هەموو دنیا یەكێكە لە وڵاتە دواكەوتووەكانی دنیا و پەیوەندی لەگەڵ زۆربەی وڵاتانی جیهان باش نییە، بەتایبەتیش لەگەڵ ئەو وڵاتانەی كە زلهێزی جیهانین و ئابووری جیهان بەڕێوە دەبن، كەچی بە پێی ئەو راپۆرتانەی لەسەر "برسێتی" بڵاو كراونەتەوە، ئەو وڵاتە بە ئاسانی تووشی بەدخۆراكی و برسێتی نابێت، چونكە وڵاتێكی خۆژیێنە، دەكرا بە هەر جۆرێك بێت كوردستان سوود لەو وڵاتە وەربگرێت، راستە ئەوان دەوڵەتن و ئێمە نا، بەڵام ئەو داهاتەی كوردستان هەیەتی، بە بەراورد لەگەڵ رێژەی هاووڵاتیانی گەلێ زۆرە. بودجەی ئەمساڵی كوردستان بە بودجە بنەڕتی و تەواوكاریەكەیەوە گەیشتە نزیكەی (10) ملیار دۆلار، دانیشتوانی كوردستان دەوری (5) ملیۆن كەسە، ئەگەر بەراوردی بكەین لەگەڵ چەند وڵاتێكی ناوچەكە دەبینین بودجەیەكی زۆر زەخمە، بۆ نموونە:
 رێژەی دانیشتوانی وڵاتی سوریا نزیكەی (19) ملیۆن كەسە و بودجەكەی (11) ملیار دۆلار بوو.
 رێژەی دانیشتوانی وڵاتی ئەردەن (5) ملیۆن كەس زیاترە و بودجەكەی نزیكەی (7) ملیار دۆلار بوو.
 یەمەن رێژەی دانیشتوانەكەی (19) ملیۆن كەس زیاترە و بودجەكەیان نزیكەی (9) ملیار دۆلار بوو، واتا رێژەی دانیشتوانەكەی چوار هێندەی كوردستانە و بودجەكەشی لە كوردستان كەمترە…
 كەواتە حكومەتی كوردستان بە بەراورد لەگەڵ حكومەتی وڵاتە هەژارەكانی جیهان و دەوروبەری خۆی، داهاتێكی گەورەی هەیە، بەرزبوونەوەی نرخی نەوت زۆربەی جیهانی ترساندووەـ، كەچی بە پێچەوانەوە لە بەرژەوەندی عێراق و كوردستان دایە، بەڵام كوردستان كەمتر بیری بەلای ئەوە دەچێت كە پلانی ستراتیژی دابنێت بۆ ئەوەی هەركاتێك ئەم داهاتە نەما، یان كەم بوو، بتوانین بەسەر بارودۆخەكەدا زاڵ بین، كەواتە زگی تێری كوردستان (كە مەبەستم حكومەتی كوردستانە بە هۆی بودجە زۆرەكەیەوە نەك خەڵكەكەی) ئاگای لە زگی برسی دنیا نییە، دەبوو تا ئێستا چەندان كارگەی جۆراوجۆر دروستكرابان و پێویستمان بە كەم شت هەبا كە لە دەرەوە بیهێنین، بۆ ئەوەی ئەگەر بە هەر شێوەیەك رووبەرووی كەمی داهات بینەوە، بتوانین بەسەر بارودخەكەدا زاڵ بین. ئێستا نەك هەر هیچ كارگەیەكی گەورەی ئەوتۆ دانەمەزراوە بۆ بەهەمهێنانی خۆماڵی، بەڵكو ئەو خەیار و تەماتەی خۆشمان هەمان بوو نەما و لەدەرەوە بۆمان دێت، بەمەش هەركاتێك رێگایان لەسەر دابخرێت دەبێ خواردنەكەمان بە سادەیی بخۆین و چاوەڕێی زەڵاتە نەبین!!!
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.