Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
ئارەزوویەكى وەدى نەهاتوو …. سەعید ئەمانى

ئارەزوویەكى وەدى نەهاتوو …. سەعید ئەمانى

Closed
by February 24, 2008 گشتی

  ڕۆژنامەگەرى ئازاد و ڕەخنە گرتن لە زۆربەى وڵاتانى دنیادا بووەتە ئارەزوویەكى وەدى نەهاتوو. چونكە سانسۆڕ و ڕژیمە دیكتاتۆریەكان هەر شتێك كە خۆیان بە مەسڵەحەتى نەزانن ئیزنى بڵاو كردنەوەى پێنادەن. ڕۆژنامەكان لەو وڵاتانەدا بوونەتە ئامرازى پیاهەڵدان و ستایش كردنى دەسەڵات. و بەم هۆیەوە ویژدانى ئاگاى ڕۆژنامە نووسى سەربەخۆ و ئازادیخواز بەردەوام لەژێر گوشارى سانسۆر و بارى گرانى بەڕێچوندا دەهاڕدرىَ. بارودۆخى نالەبار و تەگەرە و گیر و گرفتەكانى سەر ڕێگاى كار كردنیان سكاڵا و گازندەى ئەم بەشە لە ڕۆژنامە نووسانى بەرز كردۆتەوە و لە زۆر شوێن تەنگ و چەڵەمەى گەلێك جیدى بۆ پێك هێناون كە لە وڵاتانى وەك ئێران، عێراق، ئەفغانستان، فەلەستین، لیبى، سوریە، میسر، عەرەبستان، سودان، سومالى و ئەندونزى لەچاو شوێنەكانى دیكەى دنیا گەلێك بەرچاوترە.
   ئەم كێشمەكێش و بەرەوڕوو بوونەوەیە تەنیا تایبەت بە سەردەمى ئێستا نیە، بەڵكو پێشینەیەكى بە درێژایى مێژووى تەمەنى رۆژنامەگەرى لەپشت سەرە. سانسۆر و بەرتەسك كردنەوەى ئازادى قەڵەم و بیروڕا دەربڕین، پىَ بە پێ و شان بە شانى نووسین و قەڵەم وەشاندن هاتۆتە پێش و بێجگە لە چەند دەورەیەكى كورت، ئەویش سەردەمى گۆڕانكاریە بنەڕتیەكان لەو وڵاتانەى شۆڕش و ئاڵ وگۆڕ تێیاندا ڕوویداوە وەك سەردەمى شۆڕشى مەشروتەخوازى و شۆڕشى ساڵى 1357ى هەتاوى لە ئێران، و دواى ڕاپەڕینى 91ى میلادى، بۆ ماوەیەك لە كوردستانى عێراق و ئاڵوگۆڕى لەم بابەتانە، یان هێندێك جار سەرودەمى هەڵبژاردنەكان لێرە و لەوىَ كەمێك فەزاكە دەكرێتەوە، هەرچەند زۆرجار گوشارى زیاترى بۆسەر بوارى ڕاگەیاندن بە دواوە بووە، بە بەردەوامى مەیدانى گەشە و هەڵدانى لە نووسەران و قەڵەم بە دەستان بەرتەسك كردۆتەوە و بەرى بە هەوڵەكانیان گرتووە.
   ئەم بەربەستانە بوونەتە لەمپەر لەبەردەم ڕۆژنامەنووس و نەیهێشتوە ڕۆژنامەنووس بەباشى بتوانىَ وڵامى چاوەڕوانیەكانى خوێنەرانى بداتەوە كە ئەویش خۆى لەم خاڵانەى خوارەوەدا دەبینێتەوە: ڕۆژنامە نووس پێویستە ڕاست بێژ و پارێزەر و پشتیوانى شێلگیرى ئازادى بێت، ڕەخنەگر و دەربڕى ڕاشكاوى دەرد و مەینەتیە كۆمەڵایەتیەكان و لایەنگیرى دیمەكراسى و دادپەروەرى بێت.
    ئەم چاوەڕوانیانەش لەوێوە سەرچاوە دەگرىَ كە ئەساسیترین تایبەتمەندیەكانى ڕۆژنامەنووس چاونەترسى، ژیرى، وشیارى، دوورئەندێشى و خۆڕاگری یە. ڕۆژنامەنووسى ڕاستەقینە و ڕاست بێژ، هەواڵنێرى ئەو ڕاستیانەیە كە لە دنیاى دەور و بەریدا ڕوو دەدەن. بە پێچەوانەى هەندێك لە هاوكارەكانى كە پیاهەڵدەر و ستایشگەرى دەسەڵات و سوڵتەن، دەستەمۆى دەسەڵات نابىَ. ئەو پارێزەر و پاڵپشتى سەربەخۆیى یە، و لە ئازادى قەڵەم، ڕادەڕبڕین، كۆڕ و كۆمەڵ و ئەنجوومەن و ڕێكخراوەكان داكۆكى دەكات. لە ناخى دەروونەوە لەسەر ئەو باوەڕ و قەناعەتەیە كە مرۆڤ ئازاد و سەربەخۆیە و هیچ كەسێك بۆى نییە ئەم ئازادى و سەربەخۆییەى لىَ بەرتەسك بكاتەوە و پێشێلى بكات…
   دیارە، ئەو ڕۆژنامە نووسانە جێى مەبەست و چاوەڕوانى خەڵك و جوێنەرانى جیدین كە زانیارى و شارەزایى تەواویان لەسەر پرسە سیاسى و كۆمەڵایەتییەكان هەیە، كەسێكە نەخزیوەتە كونجى خەڵوەتى خۆیەوە و لە پڕۆسەیەكى گەڵاڵە بۆ داڕێژراودا سەرى كێشاوەتە گشت كەلێن و قوژبنەكانى ژیانى سیاسى و كۆمەڵایەتى كۆمەڵگاكەیەوە و توانایى شیكردنەوە و هەلاجى كردنى پرس و بابەتە جۆراوجۆرەكانى هەیە و لە هەمان حاڵدا پرۆِژە و ڕێگا چارەش دەتوانىَ ئیرایە بدات.
   جیا لەو نووسەر و ڕۆژنامە نووسانەى بە شێوەیەكى بەرین لە ئاستى دنیادا بۆ بەردەوامى ڕۆژنامەكەیان و دوور خستنەوەى پیشەكەیان لە مەترسى دەست درێژى لایەنە دژى ئازادى، كۆنە پەرست و دەسەڵاتە دیكتاتۆریەكان، دەستیان داوەتە خۆ سانسۆرى، ژومارەیەكى بەرچاو لە ڕۆژنامە نووسان بەردەوام ویستویانە ئەركە پیشەیەكەى خۆیان بەباشى بە ئەنجام بگەیەنن و كارەكانیان لە ئاستى چاوەڕوانیەكانى خوێنەرانیان دابێت. بۆیە ئێمە ڕۆژانە شاهیدى دەست و پەنجە نەرم كردنى ئەو ئینسانە خاوەن هەڵوێستانە لەگەڵ ئەو مەترسیانەداین كە هەڕەشە لە ژیان و پیشەكەیان دەكات. دیارە ئەو مەترسیانەش تەنیا لەلایەن دەسەڵاتە سەرەڕۆ و دیكتاتۆریەكانەوە نییە بەڵكو زۆرجار دەكەونە بەر هێرشى گوروپە توندڕەو و تیرۆریستەكانیش. لە ساڵى ڕابردوودا، واتە ساڵى 2007، كە یەكێك لە ساڵە پڕلە كارەساتەكان بوە بۆ ئەو كەسانەى لە بوارى راگەیاندن دا ئیشیان كردوە، ژومارەى ئەو ڕۆژنامە نووسانەى لە شوێنە جۆراوجۆرەكانى دنیادا گیانیان لەدەست داوە گەیشتوەتە زیاتر لە 86 ڕۆژنامە نیگار لە 21 وڵاتى جۆراوجۆر دا و 67 رۆژنامەنووسى تریش لە 15 وڵاتى دیكە ڕفێندراون و زیاتر لە 887 كەسیشیان لىَ دەستگیر كراوە. لەو ساڵە دا عێراق زۆرترین قوربانى لێ گرتوون كە زیاتر لە 57 كەسە. ئێرانیش وەك یەكێك لە نا ئەمنترین وڵاتانى دنیا بە ئەژمار دێت بۆ رۆژنامە نووسان لە ساڵى 2007دا. ژومارەیەكى بەرچاو ڕۆژنامە نووس تێیدا ڕووبەڕووى دەستگیر كردن، زیندان و ئەشكەنجە و مەرگ بوونەتەوە. وەك بەشێك لە نوێترین ڕووداوەكانیش لە ناوچەكەدا دەكرىَ ئاماژە بە ڕۆژنامە نووسان عەدنان حەسەن پوور، هیوا بوتیمار، یەعقوب میهر نیهاد لە ئێران، پەرویز كامبەخش لە ئەفغانستان كە حوكمى ئیعدامیان بۆ دەرچووە و بىَ سەر و شوێن بوونى دوو ڕۆژنامە نووسى ئینگلیسى لە بەسرەى عێراق بكەین.
   لەگەڵ ئەوەى دابین كردنى بژێوى ژیان، وەك باقى چین و توێژە كەمداهاتەكانى نێو كۆمەڵ، بە زەقى داوێنى نووسەران و ڕۆژنامەنووسانیشى گرتووە و ئەم گرفتى بەدەست هێنانى بژیوە گەیشتۆتە ئاستێك كە تاقەت و بڕستى لىَ چنیون و بەشێكى بەرچاوى لىَ ناچار كردوون پێشێلى بەشێكى زۆر لەو بایخ و ئەرزش و بەرپرسیاریانە بكەن كە لە ئەستۆیانە، ژومارەیەكیش قایم و پتەو، بە ئیرادەیەكى ڕاسخەوە بڕیاریان داوە تا ئاخر داكۆكیكار و پارێزەرى ئەرزش و بایخ و ئەركە بنەڕەتیەكانى بوارى ڕۆژنامەگەرى ئازاد بن و نەهێڵن هیچ بڕوبیانوویەكى، وەك پاراستنى بایخ و نەریتە وەهمیە كۆمەڵایەتیەكان!، پاراستنى ئەمنى قەومى و شتى ترى لەم بابەتانە بوارى چالاكى پیشەكەیان بەر تەسك بكاتەوە. كێشە و ململانێى نێوان دەسەڵات و ڕۆژنامە نووسان لە ئێران و لە هەرێمى كوردستان دەتوانىَ لە نموونە هەرە بەرچاوەكانى ئەم ململانێیە بێت.
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.