Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
حكومه‌ت له‌ سرووته‌كانی گیانگۆڕكێدا

حكومه‌ت له‌ سرووته‌كانی گیانگۆڕكێدا

Closed
by October 4, 2010 گشتی

 

ئێستا له‌و هه‌رێمه‌ی ئێمه‌دا هیچ شتێك ئه‌وه‌نده‌ی ریفۆرمی سیاسی له‌ رووی قسه‌ له‌سه‌ركردنه‌وه‌ له‌ پێشه‌وه‌ی شته‌كان نییه‌. سیاسه‌ت هه‌ر به‌ته‌نها قۆرخی حزبه‌كان نییه‌ و سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی حكومه‌ت ده‌بێ‌ وه‌ك بوونێكی سیاسی خۆی نمایش بكا تاكه‌كانیش له‌نێو فه‌زای كۆمه‌ڵگه‌ی پڕ  جووڵه‌ی ئه‌مڕۆدا ده‌بێ‌ ببن به‌ بوونه‌وه‌ری سیاسی.
ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنج و ته‌نانه‌ت لێكۆڵینه‌وه‌شه‌ ئه‌وه‌یه‌(بۆچی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ئه‌ركی سیاسی پێ‌ نه‌سپێردراوه‌) و ئه‌وه‌نده‌ی سه‌رقاڵی قسه‌كردنه‌! له‌سه‌ر پڕۆژه‌ و بودجه‌ و مووچه‌ و نه‌وت و …تاد هه‌ر هیچ قسه‌یه‌كی( نه‌ك كردار ) له‌سه‌ر وه‌زیفه‌ی سه‌ره‌كی خۆی كه‌ سیاسه‌ته‌ نییه‌؟!.
هه‌ڵبه‌ته‌ ئه‌م پرسیاره‌ی ئێمه‌ لێره‌دا كردمان له‌ بنچینه‌دا كێشه‌یه‌كه‌ و ده‌كرێ‌ ببێته‌ ناونیشانی گرنگترین تۆژینه‌وه‌ی سیاسی و دواتریش ئه‌گه‌ر ئازادی ئه‌كادیمی به‌هه‌ق فه‌راهه‌م بێ‌ ئه‌وا زۆر له‌ راستیه‌كانمان بۆ روون ده‌بنه‌وه‌ و به‌ قازانج بۆ ره‌وتی كاری سیاسی له‌ وڵات ده‌شكێته‌وه‌.
له‌وانه‌یه‌ هه‌بن بڵێن ئه‌ی باشه‌ سیاسه‌ت له‌وه‌ زیاتر چییه‌؟ و ئه‌وه‌ نییه‌ ئیداره‌ی داموده‌زگا حكومییه‌كان ده‌كا و رۆژانه‌ كاروباری هاوڵاتیان راده‌په‌ڕێنێ‌؟.
مانای فیكری و مه‌عریفی سیاسه‌ت له‌ سۆسیۆلۆژیای سیاسیدا بریتییه‌ له‌ هه‌ڵسوڕاندنی هه‌موو كاروباره‌ ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی و ساغله‌می و فه‌رهه‌نگی و بازرگانی و په‌روه‌رده‌یی و …..تاد و فه‌راهه‌مكردنی باشترین فه‌زا كه‌ تیایدا هه‌موو ئه‌م بوارانه‌ دینامیكیانه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتر و بۆ یه‌كتر و له‌ نێو یه‌كتر بێن و بچن.
به‌و پێیه‌ بێ‌ حكومه‌ته‌كه‌ی له‌مه‌ڕ خۆمان ته‌نها لایه‌نه‌ فیزیكییه‌كه‌ی ئابووری و بازرگانی له‌م هه‌موو فه‌زایانه‌ وه‌رگرتووه‌ و ئه‌م هه‌ڵه‌ گه‌وره‌یه‌ فیت هه‌ڵه‌ی كۆمۆنیسته‌كانی شوره‌وی پێشان و ئه‌و ته‌رزه‌ فه‌رمانڕه‌وایانه‌یه‌ كه‌ له‌ دوا وێستگه‌دا بوون به‌ دیكتاتۆر و هه‌رچی هه‌بوو له‌ شه‌رایتی فیزیكی وڵات خستیانه‌ خزمه‌ت پاراستنی هه‌ژموونی حوكمڕانی خۆیان و ئه‌وه‌ی كه‌ له‌ هه‌موو ئه‌م فه‌زایانه‌ی سه‌ره‌وه‌ گرنگتر و بایه‌خدارتره‌ كه‌ ( پڕۆژه‌كانی گه‌شه‌ی ئینسانه‌كانه‌-مشاریع التنمیه‌ البشریه‌) خرانه‌ خانه‌ی فه‌رامۆشكردنه‌وه‌. بایه‌خنه‌دان به‌ بیناكردنی ئینسان هۆكاری سه‌ره‌كی ئه‌و نا ئومێدییه‌ گه‌وره‌یه‌ كه‌ هاوڵاتیانی ئه‌م سه‌رزه‌مینه‌ی ئێمه‌ تێی كه‌وتوون و تا ئه‌و ئاسته‌ چووه‌ رێك بووه‌ به‌ كێشه‌یه‌كی ده‌روونی گه‌وره‌ی كۆمه‌ڵگه‌كه‌شمان. بیناكردنی ئینسان هه‌ر به‌ته‌نها قسه‌ی نێو كتێبه‌كان و ده‌ربڕینی سیاسیه‌كان نییه‌ به‌قه‌د ئه‌وه‌ی (مرۆڤ) وه‌ك بوونێكی به‌ڕێز ده‌بێ‌ بایه‌خ به‌ ته‌ندرووستیه‌كه‌ی بدرێ‌، ئه‌مه‌ ئیشی پڕۆژه‌ ته‌ندرووستییه‌كانه‌.به‌ هه‌مان شێوه‌ ده‌بێ‌ بایه‌خ به‌ مێشكی بدرێت، ئه‌مه‌ش ئیشی پڕۆژه‌ په‌روه‌رده‌یی و فه‌رهه‌نگی و سه‌نته‌ره‌كانی داهێنانه‌ له‌ وڵات چون له‌ بنچینه‌دا كه‌سه‌ داهێنه‌ره‌كان به‌ڕای زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری بیریاره‌ گه‌وره‌كان گه‌وره‌ترین سامانی نه‌ته‌وه‌ و كۆمه‌ڵگه‌ن. دیسانه‌وه‌ ده‌بێ‌ بایه‌خ به‌ دابینكردنی ژیانی بدرێت له‌ شوێنی نیشته‌جێبوون و دامه‌زراندنی له‌و بواره‌ی كه‌ ده‌كرێ‌ تیایدا پایه‌یه‌ك بێ‌ بۆ ئه‌و و له‌ هه‌مان كاتیشدا رۆڵی خۆی له‌نێو كۆمه‌ڵدا بگێڕێ‌، ئه‌مه‌ش ئیشی پڕۆژه‌كانی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ و پته‌و كردنی رۆڵی دامه‌زراوه‌ مه‌ده‌نییه‌كانه‌. ده‌بێ‌ بایه‌خ به‌ ئاره‌زووه‌كانی بدرێت، ئه‌مه‌ش ئیشی دامه‌زراوه‌ وه‌رزشی و هونه‌ری و هزرییه‌كانه‌. به‌هه‌مانشێوه‌ ده‌بێ‌ بخرێته‌ نێو كه‌شێكی ئه‌وتۆوه‌ كه‌ له‌ خۆیه‌وه‌ ئه‌و هه‌سته‌ بكا كه‌ یه‌ك زه‌رره‌ دابڕانی له‌ بزاوتی سیاسی كۆمه‌ڵگه‌كه‌ی جۆرێك له‌خۆگلخاندن و ته‌نانه‌ت خیانه‌تیشه‌.
ئه‌مه‌یه‌ پڕۆژه‌ی گه‌شه‌پێدانی مرۆیی كه‌ ئه‌مڕۆ له‌ وڵاته‌ هه‌ره‌ پێشكه‌وتووه‌كاندا له‌ پێشه‌وه‌ی هه‌موو لایه‌نه‌كانی دیكه‌یه‌ و قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ ئه‌گه‌ر پێڕانه‌گه‌ین سه‌رله‌نوێ‌ مرۆڤ به‌ شێوه‌یه‌ك بینابكه‌ینه‌وه‌ هه‌ست به‌ ئینسانبوونی خۆی بكا، ئه‌وا به‌ دڵنیاییه‌وه‌ تادێ‌ نائومێدییه‌كان زیاتر ده‌بن و مرۆڤیش وه‌ك بوونێكی ئه‌نتۆلۆژی به‌ره‌و ئاقارێكی دیكه‌ ده‌چێ‌، ئه‌و ئاقاره‌ی كه‌ زیاتر مه‌رگدۆستی به‌سه‌ریدا زاڵده‌بێ‌ و ره‌فتاره‌كانی دژكاری به‌ره‌ و سه‌ره‌وه‌ ده‌چن و ئاره‌زووه‌كانی بۆ خۆشه‌ویستی له‌لا نامێنێت.
گۆرباشۆفی دوا سه‌رۆكی یه‌كێتی سۆڤیه‌تی پێشوو له‌گه‌ڵ بوونی به‌ سه‌رۆك هه‌ستی به‌وه‌ كرد كه‌ حیزب چووه‌ته‌ نێو ورد و درشتی وڵاته‌كه‌یی و له‌ جیاتی ئه‌وه‌ی هه‌ر ئه‌م حزبه‌ تاكه‌كانی ئه‌م وڵاته‌ به‌ره‌و به‌سیاسیبوونی ئاسایی به‌رێ‌ به‌ره‌و به‌حزبیبوونیان ده‌بات، ئه‌م حاڵه‌ته‌ بڕستی لێ‌ بڕیون و خه‌ریكه‌ كۆمۆنیزم (ده‌كرێ‌) نه‌ك (ده‌بێ‌) به‌ مه‌زهه‌بێكی دیكه‌ی كریستیانییه‌ت و بگره‌ له‌ كاسۆلیكییه‌تیش تێیده‌په‌ڕێنێ‌. ئا له‌و ساته‌وه‌خته‌ دره‌نگانه‌دا گۆربی بڕیاری نینۆككردن و قه‌ڵه‌مكردنی حزبی داو ویستی حزب بخاته‌وه‌ نێو فه‌زا راسته‌قینه‌كه‌ی خۆی.
گۆرباشۆف بۆ ئه‌م پڕۆژه‌ ستراتیژییه‌ حه‌یاتییه‌ له‌ خۆیه‌وه‌ و تاكڕه‌وانه‌ به‌م كاره‌ هه‌ڵنه‌ستا بگره‌ هه‌روه‌ك له‌ كتێبه‌كه‌ی خۆیدا(پیرۆسترۆیكا..دووباره‌ بنیاتنانه‌وه‌ و هزری سۆسیالیزم) باسی ده‌كا، پرسی به‌ پزیشكه‌كان و ئه‌ندازیار و نووسه‌ران و زۆر له‌ رێكخراوه‌كان كردوو زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆریان له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ بوون كه‌ سه‌رله‌نوێ‌ بیناكردنه‌وه‌ پێویسته‌ و چیتر دواخستن قبوڵ ناكات. بۆ نمونه‌ گابریل گارسیا ماركیز له‌ وه‌ڵامی پرسه‌كه‌یدا وتی: دنیا هه‌مووی پێویستی به‌ پیرۆستڕۆیكایه‌ نه‌ك به‌ته‌نها سۆڤیه‌ت. گۆرباشۆف مه‌به‌ستی نه‌بوو جڵه‌وی حوكم و ده‌سه‌ڵاتی له‌ ده‌ست ده‌رچێ‌ و پێشبینی ئه‌م هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ خێرایه‌شی نه‌ده‌كرد، به‌ڵام كاتێ‌ زۆربه‌ی بڕیاره‌كانی پیڕۆستڕۆیكا و گلاسنۆسیشی جێبه‌جێكرد وه‌ك ئه‌وه‌ وابوو تۆ بێیت و ده‌روازه‌ له‌سه‌ر دنیایه‌ك به‌ند و گیراوی به‌ندیخانه‌كان بكه‌یته‌وه‌  یا له‌ ئاسمانه‌وه‌ له‌ته‌ سه‌موون و نان به‌سه‌ر لێقه‌وماوانی لافاو یا بوومه‌له‌رزه‌ هه‌ڵده‌یته‌ خواره‌وه‌.
له‌وه‌یاندا گۆرباشۆف بێ‌ ئه‌وه‌ی خۆی بیه‌وێ‌ له‌ دوا پاڵه‌وانی شوره‌وییه‌وه‌ بوو به‌ پاڵه‌وانی ئازادی گه‌ل و نه‌ته‌وه‌كانی نێو ئه‌و كۆنفیدراسیۆنه‌ به‌زۆر به‌یه‌كه‌وه‌ لكاوه‌. ئه‌و ده‌مه‌ی كه‌ ئه‌و پاڵه‌وانه‌ رووسه‌ له‌مه‌ركه‌زییه‌تی ده‌سه‌ڵات بێزار بوو و جیاكردنه‌وه‌ی ده‌ستی حزبی له‌ كاروباری حوكم  به‌ یه‌كه‌م هه‌نگاوی پێشكه‌وتنی وڵاته‌كه‌یی و رزگاربوونی له‌و ده‌رد و نه‌خۆشیانه‌ ده‌زانی كه‌ پێیانه‌وه‌ ده‌یناڵاند كولتورێكی سیاسی و ته‌نانه‌ت ته‌رزه‌ بیركردنه‌وه‌یه‌كی سۆسیۆكولتووری زۆربه‌ی وڵاتانی دنیای گرتبوه‌وه‌ و تا ده‌هات ناوه‌نده‌كانی ده‌سه‌ڵات به‌سه‌ر كه‌نار و ده‌وروپشته‌كانی خۆیاندا دابه‌ش ده‌بوون و ته‌نانه‌ت ئه‌وسا زۆر له‌ سیاسییه‌كانی خۆشمان ناویان له‌م شه‌پۆله‌ نابوو( باهۆزی دیموكراسی)!.
دووباره‌ كردنه‌وه‌ی هه‌ڵه‌كانی ده‌سه‌ڵاتداره‌كانی پێشوو و چاولێكه‌ری زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری دیكتاتۆر و میره‌ فه‌رمانڕه‌وا ره‌هاكان و گلدانه‌وه‌ی هه‌رچی توخمه‌كانی ده‌سه‌ڵات هه‌یه‌ له‌ ده‌ستی حزبێ یا چه‌ند حیزب و كه‌سێك راستیی ئه‌و تیۆره‌مان بۆ ده‌سه‌لمێنێ‌ كه‌ هه‌ر وڵاتێك چه‌نده‌ خێر و بێری زۆر بێ‌ و چه‌نده‌ ده‌وڵه‌مه‌ند بێ‌ ئه‌وه‌نده‌ بۆی ده‌بێ‌ به‌ به‌ڵا و دواتر به‌ر نه‌عله‌تی ئه‌م سامانه‌ی خۆی ده‌كه‌وێت.
خێر و بێری وڵاتی ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ زۆره‌ ته‌نانه‌ت به‌شی به‌خێوكردنی زۆر له‌ وڵاتانی خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌راستیش ده‌كات و ئه‌گه‌ر ئیداره‌یه‌كی به‌ویژدانی!! بكرێت به‌ دڵنیاییه‌وه‌ كه‌سێك له‌ وڵاتدا نابینیته‌وه‌ رووی گرژ به‌رامبه‌ر سیاسییه‌كان نیشان بدات كه‌ به‌داخه‌وه‌ ئێستاكه‌ زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری خه‌ڵكی هه‌م رقی له‌ سیاسه‌ته‌ و هه‌م له‌ سیاسییه‌كان و وه‌ك كه‌سانێكی ئه‌ستێره‌یه‌كی دیكه‌ ده‌یانبینن و له‌وه‌شیاندا بۆشایی گه‌وره‌ی ئابووری و سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی نێوان خۆیی و ئه‌وان و دیواره‌ ئه‌ستووره‌كانی نێوانیان به‌ شایه‌د ده‌گرێ‌ و به‌ ناهه‌ق ده‌رناچێ‌.
سیاسه‌تكردن له‌ بنچینه‌ هزریی و مه‌عریفییه‌كه‌یدا موماره‌سه‌كردنی ده‌سه‌ڵاتی خه‌ڵك و هه‌ڵسوڕاندنی ئه‌و مافانه‌یه‌ كه‌ ئه‌وان واته‌ تاكه‌كان بواریان به‌ سیاسییه‌كان داوه‌ له‌سه‌ر كورسییه‌كانی خۆیانه‌وه‌ بۆ حوكمڕانی وه‌ریگێرن، له‌ فۆڕمه‌ هه‌ره‌ نوێیه‌كه‌شیدا ده‌سه‌ڵات موڵك و پێدراوی خه‌ڵكانێكه‌ به‌ چه‌ند نوێنه‌ر و رامیارێك تاوه‌كو له‌جیاتی ئه‌وان سه‌ردار بن و دادپه‌روه‌رانه‌ ئه‌م ئه‌ركه‌ ئه‌خلاقییه‌ جێبه‌جێ‌ بكه‌ن.
 كاتێكیش حكومه‌ت داده‌مه‌زرێ‌ و ده‌ست ده‌داته‌ میكانیزمه‌كانی خۆی بۆ فه‌رمانڕه‌وایی ئه‌وا ئه‌م ئه‌مانه‌ته‌ كه‌ ده‌سه‌ڵاته‌ و هی خه‌ڵكه‌ لای ئه‌وه‌ له‌ جوانترین و پته‌وترین ستراتیژدا ده‌بێ‌ دابڕێژێ‌ و هه‌وڵ بدات كه‌مترین ناڕازی له‌ وڵاتدا بمێنێ‌ و ئه‌و كه‌مینه‌ سیاسیه‌ ناڕازییه‌ش هه‌میشه‌ ئاوێنه‌ی به‌رده‌می ده‌سه‌ڵاته‌ و ده‌بێ‌ به‌ زه‌روور و حه‌قیقه‌تی بزانێ‌ تاوه‌كو هه‌میشه‌ خۆیی و ئیش و كاره‌كانی لێدیار بێ‌ و به‌ره‌ و ئاسۆی دیكه‌ هه‌نگاوی پته‌وتری پێ‌ بنێ‌.
ئه‌وه‌ی لێره‌دا دووباره‌ ده‌مانباته‌وه‌ سه‌ر پرسیاره‌ سه‌ره‌كییه‌كه‌ی له‌سه‌ره‌تای ئه‌م وتاره‌دا كردمان ئه‌وه‌یه‌: ئایا به‌راست حكومه‌تی ئێمه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان له‌ رابردوو و له‌ ئێستادا حكومه‌تێكی سیاسیی بووه‌ یا ئه‌وه‌تا لایه‌نی دیكه‌ هه‌ن له‌ پشتی ئه‌و و له‌ سه‌ره‌وه‌ی ئه‌و هه‌قی موماره‌سه‌ی كاری سیاسییان لێ‌ سه‌لبكردووه‌ و ته‌نها قیرتاوكردنی شه‌قام و كردنه‌وه‌ی سوپه‌ر ماركێته‌كان و قسه‌كردن له‌ مووچه‌ی شه‌هید و ئه‌نفال و خانه‌نشینان و دانی سولفه‌ی عه‌قار و شتی تریان  بۆ هێشتۆته‌وه‌.  بێگومان ئه‌وه‌ حزبه‌كانن ئه‌وه‌ی كاری سیاسییه‌ به‌ حكومه‌تی ره‌وا نابینن و وه‌ك لیژنه‌یه‌كی كڕین و فرۆشتن مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كه‌ن، بێگومان ئه‌م فۆڕمه‌ له‌كاری حكومه‌تكردن له‌ دنیای فه‌رمانڕه‌واییدا  و له‌ پێشتردا نموونه‌ی زۆر بووه‌ و سیمایه‌كی فه‌رخه‌ توتالیتاریانه‌یه‌ و نمونه‌كه‌ی سۆڤیه‌تمان له‌ باكگراوندێكی گه‌وره‌تردا  نیشاندا و زۆربه‌شمان چاره‌نوسه‌كه‌یمان بینی. له‌ خیتابی سیاسی نێوخۆی عێراقییه‌كان و له‌ كوردستانیش و له‌ ده‌ره‌وه‌ش كاتێ‌ ئاماژه‌ بۆ ئه‌و جوگرافیایه‌ ده‌كه‌ن كه‌ هه‌رێمی كوردستانه‌ یه‌كسه‌ر عیباره‌ی (ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی حزبه‌ كوردییه‌كان یا دوو حزبه‌كه‌) ده‌بیستین. ئه‌م ئاماژه‌یه‌ ده‌موده‌ست حكومه‌تمان لێ‌ ون ده‌كات و له‌ به‌رامبه‌ریدا هه‌یبه‌تی حزبمان بۆ به‌رز ده‌كاته‌وه‌، ئه‌مه‌ له‌ كاتێكدا ئێمه‌ وه‌ك بزاوتی سیاسی كوردی كه‌ مێژوویه‌كی درێژمان له‌ خه‌بات بۆ هێنانه‌ كایه‌ی دیموكراسی و كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی هه‌بووه‌ و تا ئێستاش به‌رده‌وامین له‌ ناوهێنانی ئه‌و واقیعه‌ سیاسییه‌ی هه‌رێم به‌(ئه‌زموونی دیموكراسی گه‌له‌كه‌مان) ده‌بوایه‌ هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای یه‌كه‌م كابینه‌ی حكومه‌تدا تێڕوانینی سیاسیانه‌مان دابایه‌ حكومه‌ت و حزبه‌كان له‌ دووره‌وه‌ ته‌نها له‌ گه‌ڵاڵه‌كردنی به‌رنامه‌ی حكومییدا رۆڵیان هه‌بوایه‌، نه‌وه‌ك وه‌ك لیژنه‌یه‌ك لێی بڕوانن كه‌ ته‌نها كاروباره‌كانی هاوڵاتیان راپه‌ڕێنێ‌.
ئه‌گه‌رچی حزبه‌كان له‌ نوێترین پێناسه‌ و فۆڕمی خۆیاندا نه‌ گه‌وهه‌ر نه‌ سیمای خۆیان ون نه‌كردووه‌ و هه‌میشه‌ حیزبه‌كان ئه‌ولادی دیموكراسین و تا له‌نێو دیموكراسیدا گه‌وره‌تر بن ده‌بێ‌ زیاتر خزمه‌تی ئه‌و دایكه‌یان بكه‌ن و به‌ وه‌فابن بۆی مه‌گه‌رنا ئه‌و به‌هه‌شته‌ی له‌ ژێر پێی دیموكراسییه‌تی دایك دایه‌ نابینن!.      

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.