ئهو ژنانه بۆ خۆیان دهسوتێنن
هانا شوان….
"پێش ئهوهی بمرێت به منی وت (مهغدید وتویهتی ئهخیر جاره ئهچیته ماڵی باوكتو ههر بچیتهوه تهڵاقت ئهدهمو منداڵهكهشت لێدهسهنمهوه منیش بۆیه خۆم سوتاند)" ئهوه قسهی گوڵبههاری تهمهن 48ساڵ بو، كه له یهكێك له بنكهكانی پۆلیس بهر له ساڵێك سكاڵای تۆمار كردبو، لهسهر هاوسهری كچه 19ساڵانهكهی كهله پاش ئهوهی خۆی سوتاندوه به هۆی زۆری رێژهی خۆسوتاندنهكهیهوه گیانی له دهست داوهو دوای خۆی منداڵێكی بهجێهێشتوه.
چیرۆكی ئهو ژنانهی خۆیان دهسوتێنن بهبارتهقای ئازاری سوتاوی زۆر قوڵن زۆربهیان چیرۆكهكانیان لهگهڵ خۆیاندا دهبهنه ژێر خاكو چیرۆكی ههندێكیشیان له دوای پرسهكانیانهوه له بیر دهكرێن و پێیان دهلێن پاش مردن رهحمهت.
لهنجه كچێكی تهمهن 20ساڵهو ناوهندی تهواو كردوهو دهستگیرانداره وتی" من دهستگیرانی كوڕێكم پێشتر ژنێكی ههبوه، ئهو ژنه سكی 4مانگ بوه خۆی سوتاندوهو مردوه، باسیش لهوه دهكرێت كه دهستگیرانهكهم زۆر خراپ بوه لهگهڵیدا"به پێی قسهكانی لهنجه ئهو پیاوهی ئێستا دهزگیرانی ئهوه پێشتر هۆكاری خۆ سوتاندنی ژنێك بوه بهلام بۆ سزا نهدراوه؟
لهگهڵ به سهرهوهچونی ئاماری سوتانی ژنان ژمارهیهك سكاڵاش لهلایهن كهسوكاری ههندێك لهو ژنانهی دهسوتێن (بهبهراورد لهگهڵ ئاماری سوتانهكان دا ژمارهیهكی ئێجگار كهمه) له بنكهكانی پۆلیس تۆمار كراوه.
له ئامارێكی رێكخراوی ئاسودهدا هاتووه" ساڵی 2003(329) ژن سوتاوهو ساڵی 2004 291ژن سوتاوه لهساڵی 2005دا 778 ژن سوتاوه لهساڵی 2006 812 ژن سوتاوه ئهوهش ئهو حاڵهتانهیهكه له نهخۆشخانهی ئێمرجنسی تۆمار كراوه ههر بهپێی ئامارهكانی ههمان دهزگا دهركهوتوه(2222) ژن سوتاوهو له ئهنجامی توێژینهوهیهكی زانستی كه له كۆتایی ساڵی (2005)دا ئهنجام دراوه دهركهوتوه لهسنوری پارێزگای سلێمانی دا له ههموو رۆژێكدا(5) ژن خۆی سوتاندوه.
گوڵبههار كه تا ئێستا نهیتوانیوه بیسهلمێنێت هۆكاری خۆسوتاندنی كچهكهی هاوسهرهكهی بوهو رهفتارهكانی ئهو هانیداوه كه ژنهكهی خۆی بسوتێنێت گوڵبههار وتی" لهچهند رۆژێک زیاتر دهستگیر نهكراوه، ئهوه ههرمنم دوای كهوتوم به خوا لهلای كچهكهمهوه سێ ژنی تری لێبوو خۆیان له داخی كهسوكارو مێرد سوتاندبو، كه مردن ههر بهتانیهكیان به نسیب بو"گوڵبههار كه ماوهی زیاد له ههفتهیهك له لای كچه سووتاوهكهی مابوهوه باش دهیزانی كه ئهو ژنانهی خۆیان دهسوتێنن له ترسی شهڕو ئاژاوه نایدركێنن كه له داخی ئهو كهسانه خۆمان سووتاندوه.
"له یاسادا ئهم مهسهلهیه چارهسهر كراوهو سزای ههركهسێك دهدات كه بزانێت هۆكار،یان پاڵنهری خۆكوشتن بوه ئیتر به ههر شێوهیهك بێت"ئهوه قسهی دادوهر جاسم جهزا جافره لهدادگای سلێمانی دادوهرهو جهختی لهوه كردهوه كه جگه له جێبهجێكردنی بڕیاری(42)ی پارلهمان له یاساشدا بهرونی باس له سزای ئهو كهسانه كراوه كه دهبنه هۆكاری خۆ كوشتن .
یاسای (42)ی پارلهمان رۆژی13/10/2004دا دهرچوهو دهقی یاساكه تیایدا هاتوه:
پشت بهستن به حوكمی بڕگه (1) مادده (56)و ماده (53)ی یاسای ژماره (1)ی ساڵی 1992ی ههموار كراو، ههروهها ئهوهی لهسهر ئهوهی ئهنجومهنی وهزیران خستیانه روو، ههروهها ئهوهی كه ئهنجومهنی نیشتمانی له كوردستانی عێراقدا یاسارێژی كردووه له دانیشتنی ژماره(50)ی رۆژی 12/10/2004، ههروهها به پێی ئهو دهسهڵاتهی پێماندراوه به پێی بڕگه(3)ی ماددهی دووهمی یاسای ژماره(10)ی ساڵی 1997، بڕیاری دهركردنی ئهم یاسایهمان دا:
یاسای ژماره(42)ی ساڵی 2004
ماددهی یهكهم:
جێبهجێبونی بڕگهی(1)ی مادده(418)ی یاسای سزادانی عێراقی ژماره(111)ی ساڵی 1969ی ههموار كراو دهوهستێنرێت له ههرێمی كوردستان/عێراقداو ئهو دهقه جێگهی دهگرێتهوه:
1.سزادهدرێت به بهندییكردن بۆ ماوهیهك زیاتر نهبێت له حهوت ساڵ، ههر كهسێك هانی كهسێكی تر بدات یان كۆمهكی بكات بهههر هۆیهك بۆ خۆكوشتن یان بووههۆی ئهو خۆكوشتنه، ئهگهر هاتوو خۆكوشتنه كه بینا لهسهر ئهو هاندانه ئهنجامدرا، ههروهها سزاكه(گرتن) دهبێت ئهگهر هاتوو ههوڵی تاوانهكه درا.
ماددهی دووهم:
كار به هیچ دهقێكی دژ به ئهحكامهكانی ئهم یاسایه ناكرێت.
ماددهی سێیهم:
پێویسته لهسهر ئهنجومهنی وهزیران ئهحكامهكانی ئهم یاسایه جێبهجێبكات.
مادهی چوارهم: ئهم یاسایه له رۆژی بڵاوكردنهوهیهوه له رۆژنامهی(وهقایعی كوردستاندا جێبهجێدهكرێت.
د.كمال عهبدوالكریم فوئاد
سهرۆكی ئهنجومهنی نیشتمانی كوردستان/ عێراق
دادوهر جاسم جهخت لهوه دهكاتهوه، كهیهكێك له هۆكارهكانی سزا نهدانی ئهو پیاوانهی هۆكاری خۆ سوتاندنی ئافرهتهكانن ئهوهیه، كه ژنهكان دان بهوهدا نانێن كه خۆیان دهسوتێنن،بۆ ئهوهی كێشه دروست نهبێت له نێو بنهماڵهكاندا و دهڵێت "خۆم كاری لێكۆلینهوهم كردوه بۆم دهركهوتوه زۆربهی ئهو ژنانهی خۆیان دهسوتێنن ناڵێن خۆمان سوتاندوه، ئیتر ئێمه چۆن گومان بكهین .(ا،ع)دادوهری لێكۆلینهوهیه له یهكێك له بنكه پۆلیسهكانی شاری سلێمانی"زۆرن ئهو كهس و كارانهی سكاڵا تۆمار دهكهن و داوای سزا دانی ئهو هاوسهرانه دهكهن كه دهبنه هۆكاری خۆ سوتاندنی كچهكانیان بهڵام قسهی ئهو ژنانهی بهرلهمردن ناوی كهسێك دههێنن كهبۆته پاڵنهری خۆسوتاندنهكهیان، به بهڵگه ئهژمار ناكرێت. بهپێی قسهكانی ئهو دادوهره بۆیه كهس به هۆكاری خۆسوتاندنی خوشكهكهی یا ژنهكهی سزا نادرێت چونكه ئهو سوتاوانه ئهگهر چهند رۆژێك یا چهند سهعاتێك یا چهند ههفتهكیش بێت بهر له مردنیان ناوی كهسێك یا باس له كهسانێك بكهن كهبونهته هۆكاری خۆ سوتاندنهكهیان ئهوه بهههند وهرناگیرێت به بیانوی ئهوهی كه لهوانهیه سوتاوهكه بزانێت وا دهمرێت، رقی له كێیه دهڵێت ئهو وای پێكردم ئهمهش وایكردوه مافی زۆرێك له ژنه سوتاوهكان بفهوتێت و كهسی پاڵنهر سزا نهدرێت،له راپۆرتێكی ژماره 126 ی رێواندا، كه تایبهته به خۆسوتاندنی ژنان هاتوه كارمهندێكی نهخۆشخانه ی ئیمرجنسی له سلێمانی دهلێت "پیاوهكان هۆكاری سهرهكی خۆسوتاندنن ژنێك به هاوسهرهكهی وتبو خۆم دهسوتێنم رهفتارت چاك نهكهی ئهویش پێی وتبو چاوت دهردههات ژنهكهش خۆی سوتاند. كههێنایانه لای ئێمه وتی به تهباخ وام لێهاتوه "كارمهندهكه ئاماژهی بهوه كردوه كه ئهو ژنه باسی لهوه كردوه كه دومنداڵی ههبوه و وتویهتی" ئهگهر بڵێم خۆم سوتاندوه و هاوسهرهكهم بگیرێت،مالی خهسوم دهبنه دوژمنی مناڵهكانم و كێ به خێویان بكات".
چیمهن ناوی خوازراوی ئهو كچهیه كه ماوهی دووههفته به دیار خوشكه سوتاوهكهیهوه بوو تاگیانی له دهستدا وتی"كهسێك نیه بپرسێ ئهم ژنانه بۆ وادهكهن بۆ زۆرترین ئازار به خۆیان دهگهیهنن، خۆ ههمویان شێت نین، كه پرسیاریش نهكراو لهحاڵهتهكه نهكۆڵرایهوه ئیتر كێ بگیرێت"ئهو پێی وابو لێكۆڵینهوهی تهواوو ورد بۆ ههریهك له حاڵهتهكان ناكرێتو كهسانێكی تایبهت نین بهوردی گوێ له حاڵهتهكان بگرن، بگهڕێن به دوای ئهوهدا بۆچی ئهم ژنانه وادهكهن؟
سهرچاوهیهكی بهرپرس له بهرێوهبهرایهتی چاكسازی كۆمهڵایهتی بهشی پیاوان واته زیندانی پیاوان به رێوانی راگهیاند"هیچ پیاوێك لهلای ئهوان سزانهدراوه كه بوبێته هۆكار یان پاڵنهری خۆسوتاندنی ژنێك".
ئاراس ناسح توێژهری دهرونیی له بهشی پیاوان، جهختی كردهوه كه بهراستی كهسێك ناپرسێتهوه ئهو ژنانه بۆ وادهكهن رونیشی دهكاتهوه كه "ژن ئهوهندهی فشار لهسهره بۆیه خۆی دهسوتێنێت، نهك لهبهر ئهوهی بێدهسهڵاته"ئهو پێی وابو ئهوهنده ئیهانهی كهرامهتی ژن دهكرێت ههر بۆ یه ئهویش خۆی دهسوتێنێت.
