ئەوەى بۆ ئەوان رەوا بوو بۆ کوردیش رەوایە!…. محەمەدى مشیر
رەنگە زۆرانێک هەبن بڵێن دۆخى کورد ئاڵۆزترە، بەڵام ئەم وەڵامە ئامادەیە جگە لە خۆ خافڵاندن و فریودان هیچى دیکەى بەدواوە نییە و راستیەکەشى ئەوەیە سەرکردایەتى سیاسى کورد بە درێژایى ماوەى ئەو 17 ساڵە نەیتوانیوە وەکو پێویست لەسەر ئەم ویستە پێداگرێ و نەیاراتى دۆزى رەواى کوردیش لە ناوخۆى ئەو وڵاتانە هەمیشە ئەمەیان قۆستۆتەوە و دۆستە نێودەوڵەتییەکانى کوردیش هەرگیز نەیانویستووە ئەم دۆزە رێگەى کۆسۆڤۆ و ئەوانى پێشتر بگرێتە بەر…….
محەمەدى مشیر……….
وەک سەلماوە تاقیکردنەوە باشترین بەڵگەیە بۆ مرۆڤ تاوەکو لە راستى و چەوتى هەڵوێست و بۆچوون و رەفتارەکانى بگات ، بەڵام مێژوو زۆرجاران سەلماندوویەتى کە مرۆڤ هێندە بە ئاسانى دەسبەردارى خووە دێرینەکانى نابێ و بە هەمان شێوەش زۆر درەنگ دەچێتە ژێر بارى بۆچوون و ئایدیا تازەکان. دەرەنجام کێشەکان لە قۆناغێکەوە بۆ قۆناغێکى دیکەى مێژوویى هەر وەکو خۆیان دەمێننەوە و بگرە زۆر جارانیش دەرەنجامى ئەو دۆگماتیک و دەمارگرژییە کێشەکان پتر دەئاوسێن و تەشەنەدەکەن و بێ چارەسەر دەمێننەوە. ئەوەى بەسەر هەڵویست و بۆچوونى تاک دا دەسەپێ بە هەمان شێوە بە سەر هەڵوێست و بۆچوونى رژێمە سیاسییەکان و وڵاتانیشدا دەسەپێ و دروستە، بەڵام بە دڵنیاییەوە ئاکامەکانى ئەمەى دواتر گەلێ ترسناکتر و زیانبەخشترن. یەکێ لەو کێشانەى پتر لە سەدەیەکە گۆڕانێکى ئەوتۆى بەسەردا نەهاتووە کێشەى پەنابردنە بەر هەمان مێتۆدى توندوتیژى شۆڤینیست و نەژاردپەرستانەیە دەرهەق بە دۆزى رەواى گەلى کورد،کە لە لایەن رژێمەکانى ئەو وڵاتانەى بەشێکى کوردستانیان پێوە لکێنراوە تا ئەمڕۆکەمان لەو روانگە بەرتەسکەوە مامەڵەى لە گەڵدا دەکرێ و زۆر دەگمەن هەڵکەوتووە رژێمى سیاسى نەتەوەى سەردەستى یەکێ لەو وڵاتانە هەوڵیدابێت راستگۆیانە کێشەکە چارەسەر بکات. لە کاتێکدا بە درێژایى مێژوو تەواوى هەوڵ و پلانە توندوتیژەکانى رژێمەکانى ناوچەکە بەرامبەر بە ویستى ئازادیخوازانەى ئەم گەلە مافخوراوە راستى ئەوەى سەلماندووە کە هەرگیز ستەم و سەرکوتکردن ناتوانێت چارەسەرى کێشەیەکى رەوا بکات. لە لایەکى دیکەدا هەڵوێستى نادروستى زلهێزەکان و بێدەنگى سەکۆ نێودەوڵەتییەکان لە راست کێشەى رەواى گەلێکى وەک کورد بەهەمان شێوە کوردى دووچارى مافخوراوى و بندەستى کردۆتەوە و کێشەکەى لە سەردەمێکەوە بۆ سەردەمێکى دیکە بە هەڵپەسێردراوى هێشتۆتەوە.
دۆگماتیکى میتۆدى بیرکردنەوەى رژێمە سەرکوتکارو ملهوڕەکانى ناوچەکە و پراگماتیکى و دیماگۆگى زلهێزەکان و نێوەندە نێودەوڵەتییەکان نەک هەر نەیتوانیوە حەزى سەربەخۆیى و رزگاریخوازانەى ئەم گەلە لە بارببات، بەڵکو هەموو جارێک گورزى کوشندەى لەبەرژەوەندییەکانى خودى ئەو نەتەوانەش داوە کە ئەوان نوێنەرایەتى دەکەن و لە ئاکامیشدا کەلێنى گەورەى خستۆتە نێو پەیوەندى دۆستانە و پێکەوە ژیانى ئاشتییانەى گەلانى ناوچەکە و کارەساتى گەورەى وەک ژینۆسایدى هەڵەبجە و ئەنفالى لێکەوتۆتەوە.
رەنگە چاوخشاندنێکى تێپەڕ بە نێو مێژووى سەدەى رابردوودا، کە جگە لە تاکە دەرفەتێکى مێژوویى هیچى دیکەى بۆ کورد پێنەبووە، هەندێ زانیاریمان بخاتە بەردەست تا لە بەر رۆشناییانەوە ووردتر بڕوانینە دۆزى رەواى کورد کە ئەمڕۆکە لە چاو رابردوویدا چەندین پێنگاڤ بەرەوپێشچووە، بەڵام هێشتا چارەسەرى یەکجارەکى نەکراوە.
لەوەتەى ساڵى 1960 تاکو 1994، 59(*) هەرێمى ناسەربەخۆ،کە لەژێر چاودێرى و راسپاردەى(مجلس الوێایە)ى نەتەوەیەکگرتووەکان بوون،سەربەخۆییان دەستەبەرکردووە. دوایین هەرێمێش لەوانە هەرێمى (بالاو)بووە کە سەرژمێرى دانیشتوانەکەى تەنها 20 هەزار کەسە و رووبەرى 458کیلومەتر دووجایە، بە پێى بڕیارى 2200 (د-61) لە رێککەوتى 25 ى ئایارى 1994 دا سەربەخۆیى بەدەستهێناوە و ئارەزوومەندانە لە گەڵ ویلایەتە یەکگرتووەکانى ئەمریکا یەکیگرتووە، کەچى بەپێى ئامارەکانى ساڵى 2000 نەتەوەیەکى پتر لە 36 ملیۆنى وەک کورد ئەوکات لە باشوورى وڵاتە دابەشکراوەکەیدا، واتە لە هەرێمى کوردستان – عێراق کە رووبەرەکەى بە 87 هەزارکیلۆمەتر دووجا مەزەندەکراوە، هەمووى سێ ساڵێک بوو لە ژێر چاودێرى هێزە هاوپەیمانە نێودەوڵەتییەکان ناوچەیەکى ئارامى بۆ دابینکرابوو و تا ئێستاکەش ئەو مافەى پێ رەوا نەبینراوە، ئەگەرچى سەرژمێرى دانیشتوانى تەنها ئەو بەشەى 6 ملیۆن کەسە . وڵاتێکى ئەوروپایى وەکو (لیختنشتاین(**) – Liechtenstein) کە ژمارەى دانیشتوانى 33 هەزار کەسە و رووبەرەکەى تەنها 160 کیلۆمەتر دووجایە ئەندامى نەتەوەیەکگرتووەکانە و وەک وڵاتێکى مەزنى وەکو چین کە ژمارەى دانیشتوانى 1،256،000،000 کەسە و رووبەرى خاکەکەى 9،597،000 کیلومەتر دووجایە خاوەنى دەنگە لەو رێکخراوە نێودەوڵەتییەدا، کەچى کورد تا ئێستاش بەشێوەیەکى دانپێدانراو نوێنەرى فەرمى لەو رێکخراوەدا نییە.
لە 17 شوباتى ئەمساڵدا هەرێمێکى بچووکى وەک کۆسوڤو(***) کە دانیشتوانەکەى تەنها 2 ملیۆن و300 هەزار کەسە سەربەخۆیى خۆى راگەیاند و لە لایەن کۆمەڵگەى نێودەوڵەتیشەوە پشتیگرى لێکرا بۆچى ماوەى 17 ساڵە چاو لەکورد سووردەکەنەوە و رێگەى پێنادەن بڕیارێکى لەم شێوەیە بدات؟ رەنگە زۆرانێک هەبن بڵێن دۆخى کورد ئاڵۆزترە، بەڵام ئەم وەڵامە ئامادەیە جگە لە خۆ خافڵاندن و فریودان هیچى دیکەى بەدواوە نییە و راستیەکەشى ئەوەیە سەرکردایەتى سیاسى کورد بە درێژایى ماوەى ئەو 17 ساڵە نەیتوانیوە وەکو پێویست لەسەر ئەم ویستە پێداگرێ و نەیاراتى دۆزى رەواى کوردیش لە ناوخۆى ئەو وڵاتانە هەمیشە ئەمەیان قۆستۆتەوە و دۆستە نێودەوڵەتییەکانى کوردیش هەرگیز نەیانویستووە ئەم دۆزە رێگەى کۆسۆڤۆ و ئەوانى پێشتر بگرێتە بەر و هەمیشە بە بێبەشکراوى رازییان کردووە. تەنانەت رازیبوونى سەرکردایەتى سیاسى کورد بە وەرچەرخان لە (دیفاکتۆ)وە بەرەو مانەوەى لە چوارچێوەى عێراقێکى دیموکراسى فیدراڵیشدا نەیتوانى نەیاراتى ئەم دۆزە رەوایە رازیبکات تا رێز لە ویستى ئارەزوومەندانەى ئەم گەلە بگرن و بەردەوام و تا ئێستاش کێشە دروست دەکەن و ئامادەنین پابەند بن بەو دەستوورەى ئەوانیش دەنگیان بۆدا.
یەکێ لەو راپرسیانەى ماڵپەڕى ((BBCلە17 ئەم مانگەدا بڵاویکردۆتەوە و لە لایەن دوو ئاژانسى جیهانییەوە بۆ هەریەک لە تۆڕەکانى(بى بى سى، ئەى بى سى، ئێچ کەى ژاپۆنى و ئەى ئاڕ دى ئەڵمانى) ئەنجامیانداوە، ئاماژە بەوە دەدات کە تا ئێستاش رێژەى 66% ى دانیشتوانى (عێراقى فیدراڵ) لە هەر سێ ناوچەى سوننە و شیعە و هەرێمى کوردستان باوەڕیان بە رژێمێکى پتەوى سانتڕاڵ هەیە، لە