Skip to Content

Monday, November 4th, 2024
ڕوانینێكى تـر بۆژیــان …!

ڕوانینێكى تـر بۆژیــان …!

Closed
by May 28, 2008 گشتی

   سەروەر كەریم……
 
 ڕەنگە ناونیشانى ئەم نووسینە ، هەڵگرى كۆمەڵێك دەلالەت و ماناى جیاوازبێت و خوێنەر نەتوانێت لەسەرەتاوەو بەبآ گرآ و گۆڵ مانا شاراوەكانى پشتى تێبگات ، یاخود مەفهوم بێت لەلاى … بۆئەوەى بەسانایى شیكارى ئەوناونیشانە بكەین و ڕاستەوخۆ هەوڵى ناساندنى دەلالەتەكانى پشتى بدەین ، هەوڵ دەدەم خوێندنەوەیەكى تر بۆچەمكى ژیان بكەم .
 ژیان بەماناى بوون ، لەوساتەوەختەى مرۆڤـــ بەوجود هاتوە ، ڕووبەڕووى كۆمەڵێك پرسیارو ئەفسون بووەتەوە . هەریەكێكیش لەو پرسیارو ئەفسونانە هەڵگرى كۆمەڵێك دەلالەت و واتاى جیاواز بووە . ئینسانیش لەگەڕانێكى سەرمەدیانە بووە بەشوێن وەڵامى ئەو پرسیارو ئەفسونانە ، بۆهەر پرسیارێكیش چەندین وەڵامى دەست كەوتووە ، لەگەڵ ئەوەى نەگەشتوە بەوەڵامى كۆتایى ، بۆیە گەڕان بەردەوام بووە ، تاوەڵامى نوىَ بەرهەم بهێنآ .
 ئەم گەڕانە بەردەوامەى ئینسان بۆ وەڵامى پرسیارەكان ، بیروباوەڕە جیاوازو ئایدیاو فەلسەفە جیاوازەكانى بەرهەم هێناوە ، بۆیە ژیان لەتاك ڕەهەندى ڕوانینەوە گۆڕاوە بۆفرە ڕەهەندى ڕوانین و گەیشتن بەڕۆشنبیرى و هۆشیارى جیاواز .
 ژیانیش بەچەندین شێواز وێناكراوەو هەوڵى خوێندنەوەى دراوەو چەمكى ڕەخنەگرتن بەشێوەیەكى فرەڕەهەندى هاتوەتە بوون و هەرفكرو ئایدیاو فەلسەفەیەك ، لەسەر ئەوكەلتورە ڕۆشنبیریەى بەرهەم هاتوە بیناى خۆى كردووە بەخوێندنەوەو ڕەخنەگرتن .
 بۆیەژیانیش لەلاى ئەویەكانە خوێندنەوەى جیاوازى بۆكراوە ، لەوێشەوە پەیوەندیەكانى ئینسان بەژیان و پەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكانیش ئاست و خوێندنەوەى جیاوازى وەرگرتوەو قسەى جۆراوجۆرى لەسەر كراوە .
 لەنێو پەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكانیش دا ، ئەوەى زۆرترین قسەى لەبارەوەكراوە ، پەیوەندى نێوان ( نێرو مآ ) یە ، كەژیان بەبىَ بوونى ئەودوانە مانایەكى نى یە و هەرئەوانیش فكروئایدیاكانیان بەرهەم هێناوە .لێروە هەوڵ دەدەم ماناى ناونیشانى نووسینەكە ئاشكرا بكەم ، كەمەبەست لەژیان ، پەیوەندى ( نێرو مآ ) یەو ئاكامەكانى مل ملانىَ ئەو دوانەیە بۆژیان و تێڕوانینەكان و ڕەنگدانەوەو كاریگەریەكانیان لەسەر یەكترو بەرهەم هێنانى ترس بەتایبەت لەلاى ( نێر ) .
 بەپێى زۆرینەى ئەفسانەو ئایدیاكان ( مآ ) ئەو بوونەوەرە ترسناكەیە هەمیشە ( نێر ) لەخۆى دا دەتوێنێتەوەو ئازارى دەدات و بەئارەزووى خۆى یارى بەچارەنووسى دەكات        ( ڕەنگە ئێستا هەندێك كەس بڵێن ( مآ ) بەدرێژاى مێژوو سەردەمى دایك سالارى لىَ دەربچێت ( مىَ ) هەر چەوساوەو ژێردەستەى ( نێر ) بووە ، ئەمە لەڕووى دەسەڵاتیەوە ڕاستە ، بەڵام لەڕووى خۆشەویستى و عەشقەوە ( نێر ) قوربانى بووە ) . ئەوڕاستیەش لەزۆرینەى زۆرى ئایدیاو فەلسەفەكاندا ڕەنگى داوەتەوەو تێكستى لەبارەوە نووسراوە ، كەچۆن ( نێر ) ئەوترسەى لەڕەگەزى ( مآ ) نەشاردوەتەوەو قسەى لەبارەوە كردووە . فەیلەسوفێكى وەك ( سوقرات ) ، هەرگیز نەیتوانیوە ئەو ترسەى خۆى لەڕەگەزى ( مآ ) بشارێتەوە ، بۆیە دەڵێت ( ئەگەر دەتەوێت ببیت بەفەیلەسوف بڕۆ ژن بهێنە ) ، ئەو دەربڕینەى لەوێوەهاتوە ، كەبەردەوام ژنەكەى سەرزەنشتى كردووەو سەركونەى كردووە . فەیلەسوفێكى وەك ( ئەفلاتون ) كاتێك وێناى كۆمارەكەى دەكات شوێن بۆ دوو كەس ناهێڵتەوە ، یان بەمانایەكى تر دووكەس لەكۆمارەكەى دا شوێنیان نابێتەوە كەیەكێكیان ( ژن ) ە ، دیارە ترسى ( ئەفلاتون ) ، لەوێوە بووە ، كەژن ئەوبوونەوەرەیە ، كەداگیرى دەكات و ئیرادەى لىَ دەستێنىَ .
 هەڵبەتە ( ئەرستۆ ) ش هەمان ڕوانینى بۆ ڕەگەزى ( مآ ) هەبووە ، وەك مامۆستاكانى پێش خۆى ، لەڕەگەزى ( مآ ) ترساوە ، بۆیە دەڵێت ( پەیمانى هاوسەرى لەگەڵ كآ مۆردەكەیت ) . دیارە ( ئەرستۆ ) لەژێر كاریگەرى بۆچوونى مامۆستاكانى دابووە بۆیە هەمان ڕوانینى هەبووە .
 ئەو ڕوانینەى ئەسیناییەكان بەرامبەر بە ڕەگەزى ( مآ ) ڕەنگدانەوەى تەواوى هەبوو لەلاى ڕۆشنبیران وفەیلەسوفانى دواى خۆیان و لەناو تێكستەكانیاندا ڕەنگى داوەتەوە و نەیانتوانیوە ئەوترسە بشارنەوەو دەرى نەبڕن .
 فەیلەسوفێكى وەك ( شۆبنهاور ) زۆر كاریگەرى قورسى ئەوترسەى ڕەگەزى ( مآ ) لەسەربووە ، بەئاستێك كەبڵێت ( هەموو ژنانى دنیا ساقتن ، تەنها دایكم نەبێت ، ئەویش لەبەر ئەوەى لىَ دەترسم ) . ئەوترسە گەورەیە وایكردوە ( شۆبنهاور ) بەئاشكرا دەرى ببڕێت . یەكێكى تر لەو فەیلەسوفانە ( نیتشە ) یە ، لەبەر ئەوەى زۆر لەژێركاریگەرى ترس دابووە لەڕەگەزى ( مآ ) ، نەیتوانیوە دەست بەردارى ئەوترسە بێت ، بۆیە دەڵێت ( كاتێك دەچیت بۆلاى ژن قامچیەكەت بیر نەچێت ) ، واتە تۆ نزیك مەبەرەوە لەژن ئازارت دەدات ، بۆیە كاتێك نزیك دەبیتەوە ، دەبێت چەكێكت پێ بێت ، هەڵبەتە كاریگەرى ئەوترسە بۆئایینەكانیش هەروابووەو ئەوانیش نەیانتوانیوە لەژێر كاریگەرى ئەوترسە لەڕەگەزى ( مآ ) دەربازبن و لەناو تێكستەكانیاندا بەئاشكرا ئەو ترسە ئەبینرآ ، بۆیە لە هەموو ئایینەكاندا ژن پلە دووە و دەبێت گوآ ڕایەڵى پیاوبێت و نابێت لەفەرمانەكانى پیاو دەربچێت ئەگەرنا سزادەدرێت ، ئەمەش لە ( تەورات – ئینجیل – قورئان ) دا بەئاشكرا دەبینرێت ، سەربارى ئەوەى هێڵێكى گشتى لەلاى ئایدیاو ئایینەكان بەرچاو دەكەوێت ، كەترسە ئاشكرایە لە ڕەگەزى ( مآ ) . ئەو فەیلەسوفەى هەوڵى داوە خۆى لەوترسە بدزێتەوەو لە ڕەگەزى ( مآ ) ، و ، وەك ئینسان سەیر بكات و هەوڵى ئەوەبدات ( مآ ) ، وەك ئینسانێك بناسێنآ و ئازادى خۆى ببەستێتەوە بەئازادى ئەوەوە ، ئەو فەیلەسوفە ( ماركس ) ە .( ماركس ) بەپێچەوانەى فەیلەسوفانى پێش خۆى ترسى لەڕەگەزى ( مآ ) نەبووە ، بەڵكو وەك ئینسان بەبآ جیاوازى سەیرى كردووەو هەوڵى داوە ئەو بوونەوەرەى كەهەموان لىَ دەترسن بكاتە بوونەوەرێكى ئاسایى و ڕایبكێشێتە ناو پەیوەندیەكى ئاسایى و دوولایەنە و ڕزگاربوونیشیان بەبآ جیاوازى بەیەكەوە ببەستێتەوەو بڵێت ( كۆمەڵگا ئازاد نابێت ، تاژن ئازاد نەبێت ) . كەواتە چى وایكردوە ( ماركس ) بەدژى فەیلەسوفانى پێش خۆى بوەستێتەوە و لەژێر كاریگەرى ترس لەڕەگەزى ( مآ ) دەربچێت و داواى ئازادیان بكات . ئایا ئەمەش بۆخۆى ترس نى یە لەلاى ( ماركس ) و بەشێوەیەكى تر دەیەوێت دووچارى بەریەك كەوتن نەبآ لەبەرامبە ( مىَ ) دا ؟ ، ئەمە ئەوپرسیارەیەكە دەكرێت سەرەتاى گەڕانبێت بەشوێن دۆزینەوەى هەنگاوەكانى ترس ، لەڕەگەزى ( مآ ) و هەوڵدان بێت بۆئاسایى كردنەوەى ئەو پەیوەندیە دوور لەترس لەڕەگەزى ( مآ ) و ڕاهێنان لەسەر ژیانێكى ئاسایى …
 ( مآ ) ئەوبوونەوەرەى گەورەترین پانتایى لەفكرو ئەندێشەى ئێمەدا داگیر كردووەو بەردەوام لىَ دەترسین ، كەچى ناتوانین مامەڵەى لەگەڵ نەكەین ، پەیوەندى لەگەڵ دروست نەكەین ، خۆشەویستى و عەشقى لەگەڵ نەكەین ، كەواتە بۆچى ترس .! ئایا هیچ ئەفسونێكى باڵادەستى هەیە ؟ ئایا بوونەوەرێكى دڕندەیەو لەبەرگى ئینسان دایە ؟ یاخود بوونەوەرێكە و هەژموون و باڵادەستى پیاو وایكردوە ( مآ ) بگاتە ئەو پێگەیەو هەمووان لىَ بترسن ؟ یاخود ( مىَ ) بوونەوەرێكى مەرگ دۆستە و بەردەوام بەشوێن بەقوربانى كردنى ( نێر ) ەوەیە . ئەمانەو چەندین پرسیارى تر ، كەدەكرێت سەیرى ئەوبوونەوەرەى پێ بكەین كەپێ دەوترێت ( مآ ) .
 باشە گەر ئەوو هەموو ترسەمان هەیە ؟ بۆچى بەشوێن چارەسەردا نەگەڕاوین . گرفتەكە لێرەدایە ، هەموومان تێكستى ترسمان دەربڕیوە بۆ ( مآ ) ، بەڵام بەشێوازى تر كۆیلەمان كردوون ، تاترسەكەى ناخمان بشارینەوە ، نەك بگەڕێن بەشوێن ئاشكراكردنى نهێنی یەكەداو خۆمان ئاسوودەبكەین و ماكەكانى ترس كۆتاییان بێت .
 كەم نین ئەو پیاوانەى لەپێناوى گەیشتن بەخۆشەویستەكەیان خۆیان كردوەتە قوربانى ، یان ئەو پیاوانەى بۆگەیشتن بەساتەكانى لەزەت ، لەبەرامبەر ( مآ ) دا بەچوكدا هاتووون . كەم نین ئەو داستان و چیرۆك و ئەفسانانەى باسى بەقوربانى بوونى پیاو دەكەن ، لەپێناوى عەشق و خۆشەویستى دا ، بەڵام نەگەیشتون بەئاكامێكى یەكلایى كەرەوەو نەترسان لە ( مآ ) . ئێستا پرسیارێك دێتە پێشەوە ، بەوەى ( مآ ) ئەو بوونەوەرەیە خۆشەویستى نازانآ و لەخەیاڵدانى دا مانایەك بۆخۆشەویستى بوونى نى یە ؟ بۆیە ( نێر ) دەكاتە قوربانى و یارى بەهەستەكانى دەكات ،  تا ( نێر ) بەردەوام لەترسى لەدەست دانى ئەو دابێت و نەتوانێت لەو ترسە ڕزگاى بێت . ئایا ئەمە ئەفسونى ( مآ ) یە كەواى كردوە ( نێر ) هەرگیز لەترس ڕزگارى نەبێت و لەسایكۆلۆژیەتى دا بەردەوام چاوەڕوانى ناكامى و دڵشكان بكات ، بۆیە ترس هەڵدەبژێرێت و تائەوپەڕى سۆزى خۆى دەبەخشێت ، لەترى لەدەست دان ؟ بەڵام ئەو وەڵامەكەى نەرآ و نەگەتیڤانەیە ، چونكە ئەو خۆشەویستى و عەشق بۆباڵادەست بوونى خۆى بەسەر ( نێر ) دا دەكات و ، وەك ئامرازى تۆڵە سەندنەوە لەباڵادەستى  پیاو لەڕووى دەسەڵاتی یە وە . ئایا ئەمە دەمانگەیەنێتە ئەو ئاستەى جۆرێكى تر لەژیان و پەیوەندی لەگەڵ ( مآ ) دا بڕوانین و واز لەباڵادەستى بهێنین ، بۆئەوەى ( مآ ) دەست بەردارى ترساندن ببێت و خەیاڵدانى پڕبێت لەخۆشەویستى ڕاستەقینەى بآ باڵادەستى و ترس . یاخود ئەوە ماكى تایبەتى ئینسانەكانە و قابیلى گۆڕان نى یە و داستانەكانى ناكامى بەردەوام دەبێت و ژیان بەهەمان ئاڕاستەى خۆیدا گوزەر دەكات و باڵادەستى پیاو دەمێنێتەوەو ترسیش لەڕەگەزى ( مآ ) وەك خۆى گوزەر دەكات و ئەوپەیوەندیە بەو شێوەیە دەگوزەرىَ و ئازار بۆهەردوو ڕەگەزیش بەردەوام دەبێت . ئەم نووسینە بەواڵایى دەهێڵینەوە ، چونكە ئەم نووسینەش جگە لە خوێندنەوەیەكى ئاسایى بۆژیان و جوڵاندنى هەندێك پرسیار ، هەڵگرى هیچ وەڵامێكى دیارى كراو نى یە ، بۆ كۆتایى هێنان بەترس و مل ملانىَ ئەو دوو ڕەگەزە .
 
Sarwar_kareem@yahoo.com
 Sarwar_kareem@hotmail.com
 
 سلێمانى
 3/5/2008
 
 تێبینى :
 هیچ ڕۆژنامەو گۆڤارێك بەبىَ پرسى نووسەر بۆنییە بۆجارى دووەم بڵاوى بكاتەوە
 
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.