Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
چەمكى ململانىَ

چەمكى ململانىَ

Closed
by October 8, 2008 گشتی

 چەمكى ململانىَ
 كتێبێك بۆ خوێندنەوەى وردە ململانێكانى كۆمەڵگەى كوردى
 
 سۆران عەزیز

 (دەتوانین بڵێین هەموو ئەو بزووتنەوانەى كە بەرگرى لە مافى مرۆڤ و گەلان و بەرژەوەندى گروپ و چینەكان دەكەن، تا دەگاتە بزووتنەوەى خەباتى ژنان بۆ یەكانگیكردنى ماف بەرامبەر بە پیاوان، یاخود بزووتنەوەى بەرگرى لە ژینگە بۆ پاراستنى لە وێرانكارى، هەموو ئەمانە لاى سۆسۆلۆگى بەناوبانگى ئەڵمانى (دارندۆرف) دەچنە ناو چوارچێوەى ململانێوە بۆ گەورەكردنى شانسى ژیان و فراوانكردنى هەڵاوێرد و واڵاكردنى رووبەرەكانى چەمك و مافى هاووڵاتیبوونەوە. ئەگەر لێرەدا ئاوڕێك لە رەخنەگرانى (دارندۆرف) بدەینەوە، دەبینین ئەوان رایان وایە ناوبراو ململانێى چینایەتى  كۆكردۆتەوە بۆ یەك فۆڕم لە ململانىَ و بۆیەك ئامانجى رووتى ئابوورى دیاریكراو، ئەویش بریتییە لە خەباتى كرێكاران لەپێناو گەورەكردنەوەى جزدان و قوڵكردنەوەى گیرفانیان. ئەوە لەكاتێكدا دەتواتنین بڵێین ئەوەى (دارندۆرف) لە ماركسییەكان جیادەكاتەوە، ئەوەیە كە ململانىَ بە فرەرەنگ و فرەجۆر دەبینێت، نەك كۆمەڵگا مەحكومى یەكجۆر ململانىَ بكات، وەك لاى ماركسیستەكان ململانىَ لە چینایەتیدا بەرجەستە دەبێت). ئەوەى لەسەرەوە ئاماژەمان پێدا نمونەیەك بوو لەسەرچەمكى ململانىَ  لاى سۆسۆلۆگى بەناوبانگى ئەڵمانى (دارندۆرف) كە بۆتە گفتوگۆیەكى نێوان هەردوو نووسەرو رۆشنبیر (ئاراس فەتاح و شوان ئەحمەد) و ئەم گفتوگۆیەش لەسەر چەمكى ململانىَ لە دووتوێى كتێبێكدا چاپكراوە بەناوى چەمكى ململانىَ كە پێكهاتووە لە(144) لاپەڕە، بەڵام لەگەڵ ئەوەى كتێبەكە لە شێوەى بەرگدا بچوكە، كەچى لە ناوەرۆكدا دەتوانین بێژین یەكەمین كتێبى كوردییە بەو شێوە قوڵە باس لەچەمكى ململانێ بكات، ئەوە لەكاتێكدا ئەو چەمكە تائێستا لە كۆمەڵگەى كوردی شی نەكراوەتەوە و كارى جدى لەسەر نەكراوە، وێراى ئەوەى ئێمەش كۆمەڵگەیەكین بەدەر نین لەململانىَ، بەڵام زۆرجار ئەو ململانێیە لە فۆڕمى توندوتیژیدا خۆی نواندووە، بۆیە لە كۆمەڵگەیەكى لەم جۆرە قسەكردن لە چەمكى ململانىَ، كارێكى هێجگار پێویستە كە هەردوو نووسەر (ئاراس و شوان) دەستپێشخەرییان كردووە.، ئەوەى لەم كتێبەدا زۆرگرنگە ئەو پرسیارە گرنگەى (دارندۆف)ە كە لە رووى سۆسیۆلۆجییەوە تاوتوێى كردووە، ئەویش ئەوەى كە دەپرسێت "ئەو هۆكارانە چین كەوا لە كۆمەڵگەیەك دەكەن گۆڕانى تێدا دروست بێت یان ئەو هێزە شاراوانە چین كەوا لە كۆمەڵگەیەك دەكەن گۆڕانى بنیادى تێدا بێتە ئاراوە"، دواتریش ئەو پرسیارەى كەدەڵێت "ئەو شتانە چین كەوا دەكەن پەیوەندییەكى كۆمەڵایەتى رێكخراو دەگۆڕێت بۆ پەیوەندییەكى شێواو و پەشێو؟". بە بڕواى ناوبراو بۆ گۆڕان لە بنیادى كۆمەڵگادا، ئەو كۆمەڵگایە پێویستى بە ململانىَ هەیە، هەرچەندە ئەو راى وایە كە لەهەر شوێنێك كۆمەڵگە هەبوو ئەوا بێگومان ململانێش دەبێت، كاتێكیش باس لەكۆمەڵگا دەكات پێیوایە كە كۆمەڵگا واتا دەستەیەك یان بۆتەیەك كە لە گرتێكى دەسەڵاتدارى پێكهاتووە ئەو دەسەڵاتدارێتیەش لە چەندین گرفتى كۆمەڵایەتى پێكهاتووە، بۆیە بە بڕواى (ئاراس فەتاح)یش ئەم چەمكى ململانێیە لە كوردستان تەمەنێكى درێژى هەیە، بەڵام لاى وایە بە مانا سیاسییەكەى ئەم پێكەوەژیانە هەموو ئەو رەهەندانەى ترى چەمكى ململانێى لە تێگەیشتنى ئێمەدا چەپاندووە تا ئەو ئاستەى ئەم چەمكە بۆتە حاڵەتێكى دزێوى بارگاویكراو بە تێگەیشتنى سیاسى رووت، ئەوە لەكاتێكدا باس لەوەش دەكات كە ئێمە پەروەردەى دەستى عەقڵیەتێكى ئیملایین و شتەكانمان بۆ ئامادە دەكات كە ئەوەشى بە بڕواى نووسەر واى كردووە ئێمە وەكو كورد نەتوانین بۆ خۆمان شتەكان شیبكەینەوە تێیان بگەین، بۆیە زۆرجار پەنامان بردۆتە بەر گواستنەوەى ئەو میتۆد و راڤەكردنانەى شتەكانمان بۆ ئامادە دەكات، كە ئەمەش ماندووبوونى فیكریانەى تێدا نییە، ئیدى لێرەوە قسەكان بە دەرەجەى یەكەم دەكەونە ئەستۆى رۆشنبیران، هەروەك (ئاراس) ئاماژەى پێدەدات ئەگەر رۆشنبیرێك نەتوانێت جیهانى كۆمەڵایەتى خۆى راڤە بكات، ناتوانرێت پێى بگوترێت رۆشنبیر. هەروەها نووسەر دێتە سەر زانكۆكان لە كوردستان و دەڵێت "زانكۆكانمان نەتوانن دنیاى ئێمە شیكار بكەن، داخستنیان باشترە"، بەڵام ئەوەى جێگەى سەرنجە نووسەر لێرەدا ئەوە نادا بەدەست خوێنەرەوە (ئایا زانكۆكانى ئێمە نەیانتوانیووە دنیاى كوردى شیكار بكەن)، كە ئەمە دەبوو نووسەر قسەى لێبكردایە. دواتر خاڵێك كە زۆر جێگەى بایەخە لەم كتێبەدا قسەكردنە لەململانىَ لەناو كۆمەڵگەى كوردیدا، بۆیە نووسەر لەدەستپێكى قسەكانیدا یەكڕاست باسى ئەوە دەكات كە كلتوورى ئێمە لەگەڵ ململانىَ تەمەنێكى درێژى بردۆتە سەر، بەڵام بەمانا سیاسییەكەى، بۆیە بەجۆرێك ئەم زاراوەیە بۆتە حاڵەتێكى دزێوى بارگاویكراو بە تێگەیشتنى سیاسى رووت.  لە لایەكیتردا نووسەر ئاماژە بەوە دەدات كە "بۆ ئەوەى لەم چەمكە تێبگەین لە كۆمەڵگەى كوردى و مانا راستەقینەكەى لەو تێگەیشتنە سیاسیەی دەربێنین، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ زانستى سۆسیۆلۆجیا، چونكە ئەم زانستە دەتوانێت هەیبەتى ئەم زاراوەیەمان بۆ بگێڕێتەوە. لێرەشدا نووسەر بە جوانى شتەكان دەدۆزێتەوە، چونكە بە بێ گەڕانەوە بۆ سۆسیۆلۆجیا مەحاڵە لەچەمكى مڵملانىَ تێبگەین"، چونكە هەروەك (فیبەر) دەڵیت بە بێ گەڕانەوە بۆ سۆسیۆلۆجیا ئەستەمە ئەو چەمكانە بناسین. هەر بەراى (فیبەر) ئەو چەمكانە هیچ نین بێ سۆسیۆلۆجیا بەتایبەت بۆ كۆمەڵگایەكى وەك كۆمەڵگەى كوردى، چونكە ئێمە تاوەكو ئەمڕۆ راڤەكردنێكمان نییە تا بتوانێت پێمان بڵێت پێكهاتە گرنگەكانى  ململانىَ لە كۆمەڵگاى ئێمەدا چین، ئەو گرووپانەى كە لە ململانێ دان، كێن و خەسڵتەكانیان چیین؟ چۆن دەتوانین لە رووى كۆمەڵایەتییەوە خانەبەندییان بكەین؟ ئەم خودە كۆمەڵایەتییانە كاریگەرییان چییە لەسەر پرۆسەى گۆڕان ؟ گەر ئەمەمان كرد، ئەى چەشنى ململانێكانیان چییە و لەسەر چین؟ ئەى بۆچى ململانێى سەرەكى لە كۆمەڵگەى ئێمەدا بەململانێى كارو سەرمایە شیكار ناكرێت؟
 بۆ وەڵامى ئەم پرسیارانە، (ئاراس) دەگەڕێتەوە بۆ سەرهەڵدانى فۆڕمێكى نوێى بێ فیكر لە كۆمەڵگەى ئەوساى كوردیدا كە ئەویش شەڕە گەڕەكەكان بووە لە شارەكانى كوردستاندا، لەم بارەوە نووسەر دەڵێت "ئێمە ساڵانێكى زۆر لە گەڕەكەكانى شارە كوردییەكاندا، شەڕە گەڕەكمان هەبووە، بەڵام ئەم شەڕانە نە شەڕى چینایەتى بوون و نە شەڕى فیكرى، بەڵكو فۆڕمگەلێكى نوێ پێكدەهێنن لە پڕۆسەى بە كۆمەڵگەبوون، هەروەها كایەیەكى بەرچاوى ململانێكانى ناو كۆمەڵگاى كوردى ئەوسا بەرجەستە دەكەن". دواتر چركەساتى ترى سۆسیۆلۆجى لە مێژووى سیاسى كوردى بریتییە لە سەرهەڵدانى رێكخراوى سیاسى و دەزگاى حزب، بۆیە دەبینین كاتێك رێكخراو بەمانا سیاسییەكەى لەدایك دەبێت، چۆن پەنا دەباتە بەر ئەو گرووپە شەڕكەرانەى ناو گەڕەكەكان، ئەگەر ئاوڕیان لێ بدرێتەوە، دەبینین چۆن دەبنە بەشێك لە ململانێكانى ناو حزبەكان و لە رێگەى ئەوانیشەوە زەبروزەنگ پیادە دەكرێت. هەر دواى ئەوە نووسەر دێتە سەر خاڵێكى گرنگ ئەویش ئەوەیە كە "كۆمەڵگەى كوردى تا ئێستا لەسەر بڕینى كلكى كەرێك، دوو خێڵ بەشەڕ دێن یان لەسەر لەناوچوونى پەردەى كچێنى كچێك، ساڵانە چەندین كچى كۆمەڵگەى كوردى دەكوژرێن"، بۆیە بەراى نووسەر لێرەوەبەدوا دەبێت دنیاى كۆمەڵایەتى خۆمان لەناو ئاڵۆزییەكاندا بخوێنینەوە و ئەمەش بۆ ئەوەى تاوەكو بتوانین باس لە سۆسیۆلۆجى كوردى بكەین". لەمەڕ ناسیۆنالیزمیش نووسەر باس لەوە دەكات كە "ناسیۆنالیزم حیكایەتێكى گەورەترە لە حیكایەتى (خێڵ و عەشیرەت و خێزان)"، لێرەوە دێتە سەر ئەوەى كە "رۆمانێك كە تا ئێستا مرۆڤایەتى نوسیبێتییەوە بەو قەبارە گەورەیە، نووسینەوەى ناسیۆنالیزم بووە"، بە بڕواى (ئاراس) ئەوەى كە لە رۆژئاوا دەوڵەت ـ نەتەوەى دروستكرد، لە كوردستان رێك بە پێچەوانەوەیە"، ئەو دەڵێت "لە كوردستان ئەوە دەوڵەت نەبووە نەتەوەى دروست كردووە، بەڵكو ئەوە حزب بووە ئەو كارەى كردووە". لە كۆتایدا نووسەر لەمەر حزب باس لەوە دەكات كە "بە بێ شار ناكرێت باس لە سەرهەڵدانى حزب بكەین، بەڵام بۆ ئەوەى حزبى كوردى گەورە بێت و فۆڕم و ناوەرۆكى خۆى دەگۆڕێت بۆ كاركردن لەگەڵ خێل و عەشیرەتەكانى كورد، هەر ئەمەشە ئەو جیاوازییە گەورەیەى نێوان حزب لە رۆژئاوا و حزب لە كوردستان كە ئەمەش  بۆتە هۆى كوشتنى تاك لەنێو حزبى كوردیدا".
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.