Skip to Content

Friday, December 13th, 2024
تۆباویەكان خراپترین عەقڵى سیاسی كوردین….. محمد حسێن

تۆباویەكان خراپترین عەقڵى سیاسی كوردین….. محمد حسێن

Closed
by February 8, 2008 گشتی

 مەیل و خەیاڵ و زەینی تۆباویانە لەگوتارى سیاسی كوردیدا , لەهەموو ئاستەكانی دەركەوتنیدا یەكێكە لەو گرفتانەى كە هەمیشە خاڵى لاوازی ئەم گوتارەبووە . ئەگەر بۆچونێك هەبێـت پێى وابێـت هەمیشە تۆباویەكانن دنیا ئەگۆڕن , ئەوا دور نیە شتێك ڕاستی تیا بدۆزینەوە , ئەگەر تۆباویەت وەك پێداویستیەكی هەمیشەیى خەیاڵ و هزرى ڕوناكبیرانە تەماشاكرا , ڕەنگە هەر زۆر گرفتمان نەبێت لەقبوڵكردنی , بەڵام كێشەى گەورە ئەو كاتە دەست پێ ئەكات تۆباویەكان ئەبنە تیۆریسازی سیاسیەكان , ئەبنە ئەو دەنگەى قسە لەسەر كێشە سیاسی و كۆمەڵایەتیەكانى ژیانی ڕۆژانە ئەكات . عەقڵى سیاسی تۆباوی جگە لەوەى گرفتی قورسی هەیە لە تواناى بینینى هاوكێشەكان و  بەسەر فاكت و ڕاستیەكاندا باز ئەدات  , هەمیشە تەڵەزگەى شكست و دۆڕان و زیاترئاڵۆزكردنی كێشەكانیشی لەگەڵ خۆى هەڵگرتووە , هاوكات توانایەكی باشیشى هەیە بۆ ئەوەى گوناه و بەرپرسیارێتی  كۆی شكست و نەبینین و وێرانەكانی بخاتە ئەستۆى ئەوانی تر .
 علی حەرب تەعریفی تۆباویەت ئەكات وەك ئەوەى كە " محاكەمەى واقعێكی زیندوی بزۆكی مەرجدار و ئاڵۆزی  تێكچڕژاوە بە ڕێگاى نموزەجە ڕەهاكان و  بەها باڵاكان , یاخود لەڕێگاى تیۆرە ئەبستراكتەكان و پرەنسیپە تاكڕەهەندەكان " * . بەگوێرەى ئەم تەعریفە بێت  , یان هەر تەعریفێكی تر , خەسڵەتی تۆباویانەى گوتارى " ڕۆشنبیرى سیاسی " كوردی لەوە ئاشكراترە تابڵێین لە كوێدایە و لاى كێ یە ؟, هەر ئەوەندە بەسە كە پرسێكی وەك توركیا – pkk , یان مادەی 140 گفتوگۆ میدیایەكان گەرم ئەكات , یەكسەر وێنە پەشێوەكانی ئەم گوتارە ئەكەویـَتە ڕو . ئیتر لاى نەتەوەییەكان بێت یان ماركسیەكان , فێمینیستەكان بێت یان لیبراڵ و دیوكراسیخوازەكان وێنەجیاجیاكانی ئەم تۆباویەتە ئەبێتە دیمەنی زاڵی زۆربەى كەناڵە میدیاییەكان  , هەر كەسە و بەكەف و كوڵی خۆیەوە  , لە "بورجی عاجی " ئایدۆلۆجیا و مینبەركەیەوە , ئەكەوێـتە شیكردنەوەو ڕەخنەگرتن و پێشنیاركردن بۆئەو پرسانەى كە زۆر جار بەشدارى ئەوان تەنها بڕى ئاڵۆزی و گرژیەكەى زیاتر ئەكات , یان ئەبێتە هۆى زیاتر دورخستنەوەى  ئەگەرەكانی چارەسەرى و تێگەیشتنێكی واقعیانەى .
 خوێندنەوەو تێگەیشتنى ئەو دۆخە سایكۆلۆجی و كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیریەى خەیاڵ و مێنتالیتی تۆباویانە دێنێـتە بەرهەم , تەوەرێكی گرنگی هەر هەوڵێك ئەبێـت بیەوێت لەم كێشەیە تێبگات  . بەڵام  ئەم نوسینە تەنها یەكێك لەدەركەوتەكانی تۆباویەت لەڕۆشنبیرى كوردیدا ئەخوێنێتەوە , كە بەم دواییانە لەئەو پەڕی پەشێوی و فشۆڵى و كۆڵەوارى خۆیدا ڕویەكی بریندارى كەوتە ڕو , یاخود بەهۆى هەڕەشەكانی توركیاوە زۆر بەڕونی فشۆڵى و لەرزۆكیەكەى دەركەوت : ئەویش ئەو گوتارە بوو كە هەمیشە ( سەربەخۆیى كورد  و دەوڵەتی سەربەخۆى كوردستان )ی ئەوێت بەهەر نرخێك بێت .. یاخود بەكەمتر لەداوایەكی لەم جۆرە ڕازی نابێت . ئەگەر چى ئەشێـت لەبەر ڕۆشنایى خەون و ئایدۆلۆجیاى نەتەوەپەرستیشدا ئەم گوتارە بخوێنرێتەوە , یاخود بەپشت بەستن بەمێژوى سەركوتكردن و چەوساندنەوەى كورد لەسەر خاكەكەى خۆى باكگراوەندە سایكۆلۆجیەكانی شیبكرێتەوە , بەڵام هەمیشە تەعبیركردن لەم وتارە فۆرمێكی تۆباویانەى وەرگرتووە .
 مەترسیەكانی ئەم (ئەم گوتارە تۆباویە سیاسیە ) ئەو كاتە دەست پێ ئەكات ئەچێتە ناو ئەجێنداى سیاسیەكانەوە , یان لانی كەم ئەبێتـە بەشێك لەو گوتارە زاڵەى بۆفشار دروست كردن لەسەر پیاوانی دەوڵەت و سیاسیەكان بەكار ئەهێنرێت , كە هەمیشە دەرگاى دوو ئەگەرمان لەبەردەمدا ئەكاتەوە : گەر سیاسیەكان بەهێزبوون و دام ودەزگایى دەوڵەتی تۆكمەیان لەبەردەستدا بێت , ئەوا بۆ سەرەڕۆى و دەستدرێژى و داگیركارى هانیان ئەدات , وەك ئەوەى لاى سەدام حسین و جەنراڵەكانی توركیا و ئەحمەدی نەژاد ئەیبینین .
  ئەگەر بەهێزیش نەبوون , یان هێزێكی لاواز بوون  لەناو هاوكێشەكاندا , " وەك نمونەى سەركردایەتی هەرێمی كوردستان " ئەوا هەمیشە پاڵنەرێك ئەبێت بۆ شكست و شەڕی دۆڕاو . بۆیە لە مێژوی مرۆڤایەتیدا هەمیشە موتوربەكردنی سیاسەت و خەون و خولیاى تۆباویانە دەرەنجامی كارەساتبارى لێكەوتۆتەوە .
 كرۆكی گرفتەكە ئەوەیە تۆباویەت بۆئەوە ناشێت قسە لەسیاسەت بكات ,  هەر لەسەرەتاوە كێشە سیاسیەكان پێویستە بەعەقڵیەتی سازشكاریەوە مامەڵەى لەگەڵدا بكریـَت , نەك خەون و خولیاى تۆباویانە . ئەوەى بیەوێـت باس لەمەسەلە سیاسیەكان بكات و لەدەرەوەى سنورە لۆجیكیەكانی ( چارەسەرى مامناوەندی ) compromise قسەبكات , هەمیشە توشى شۆكی نامەعقولیەتی بۆچون و تێگەیشتنەكانی خۆى ئەبێـتەوە . لەمێژودا كەم پرس و مەسەلەى گرنگ و ڕەوا هەیە تۆباویەكان داكۆكیان لێكردبێـت و دواتر هەرخۆیشیان سەریان نەنابێـتە چاڵ , یان سەركوتیان نەكردبێت . هەموكارەساتە گەورەكانی سەدەی بیستەم ڕاستەوخۆ پرۆژەیەكی تۆباویانە لەپشتیەوەیەتی , هەر لەنازیەكان و فاشیەكانەوە تائەگاتە بەعس و ڕاسیستەكانی ئەمڕۆى ئەوروپا .
 گرفتی عەقڵەیەتە تۆباویەكان ئەوەیە لەهەموو شتێكدا قسەئەكەن و چارەسەریشیان پێیە بۆهەموو كێشەكان , بەڵام ئەوان نایەن واقعیەتی كێشەكان ببینن وەك ئەوەى كە هەیە , بەڵكو بینینیان  بەو جۆرەیە كە خۆیان بەئاواتی دەخوازن . ئەوەى میتۆدی تەماشاكردنی ئەوان دیارى ئەكات تەماحە سیاسی و ئایدۆلۆجیەكانیانە , نەك واقعیەتی گرفتەكان خۆیان , یان ئەو تۆڕە پەیوەندیەى هاوكێشەكانیان ڕاگرتووە , بۆیە هەمیشە چارەسەریەكانیان لەو جۆرەیە كە پێویستە تەواوى كۆمەڵگاو هاوكێشە سیاسیەكان بگۆڕرێـت و دەستكارى بكرێـت ئەوسا بۆ ئەوەئەشێت چارەسەرەكانی ئەوانی لەسەر جێبەجێ بكرێت . بەواتایەكی تر , پێویستە هەموو ئەو واقعیەتەى لەئێستادا هەیە بگۆڕێت و چارەسەر بكرێـت , ئەوسا تەحەمولى چارەسەرى تۆباویەكان ئەكات .  ئیتر دەبینین تۆباویەكان بەردەوام دوو ڕیگاى جیاواز دەگرنە بەر : ئەوانەیان ڕاستگۆن لەگەڵ بیروڕاكانی خۆیان و وەفایان هەیە بەو دروشمانەى بەرزیان كردۆتەوە , ڕێگاى خەباتی گۆڕانخوازی لەپێناودا ئەگرنە بەر كە زۆربەى جارەكان بەتوندو تیژى سیاسی كۆتایى دێت . ئەوانەیشیان ئامادە نین بچنە ژێربارى قورسایى و زەحمەتیەكانی بیروبۆچونەكانی خۆیان   , یان ئەوەتا هەر لەخەیاڵی خۆیانا ئەژین و چاوەڕێى دەرفەتێك ئەكەن بتوانن پرۆژەو خەونەكانیانی تیا بهێننە دی , یان لەسادەترین تاقیكردنەوەدا توشى شۆكی نامەعقولى بیروڕاكانیان ئەبن . دیارە ئەمە بەو مانایە نیە كە هەموو بیروڕا شۆڕشگێڕیەكان بخرێتە چوارچێوەى ئەم تۆباویەتە نامەعقولەوە , مەرج نیە هەموو بیروڕایەكی شۆڕشگێڕانە تۆباوی بێت بەفۆرمە نامەعقولەكەى , بەڵام بەدڵنیاییەوە هەموو تۆباویەكان لەئاستە پراكتیكیەكەیدا  شۆڕشگێڕیە .
 كاتێك توركیا دەستدرێژى كردە سەرهەرێمی كوردستان , زۆربەى ئەوانەى پێشتر بەم تۆباویەتەوە قسەیان لەسەربەخۆیى كوردستان ئەكرد , جارێكی تر هاتنەوە بۆئەو فاكتەى كە  هەرێمی كوردستان بەشێكە لەخاكی عیراق و پێویستە عیراق و , لەوێیشەوە ئەمریكا كە بە سیفەتە داگیركەرەكەى بەرپرسی ڕاستەوخۆى پاراستنی ئاسایشى عیراقە , هەرێمی كوردستان بپارێزن . بێ ئەوەى لانی كەمی پرسیار لەو ناكۆكیە بكرێت  بۆچى تا دوێنێ لە سەربەخۆى كوردستان كەمتر قبوڵنەدەكرا كەچى ئەمڕۆ گەیشتنە ئەو بڕواى هەرێمی كوردستان بەشێكە لەخاكی عێراق و پێویستە عیراق و , لەوێیشەوە ئەمریكا بیپارێزێت ؟ پارادۆكسێكی ترى ئەم گوتارە ئەوەیە لە لایەكەوە كێشەیان لەگەڵ سەركردایەتی كوردا هەیە كە " كوردستانی لەعیراق مارە بڕیوە ", هاوكات گلەیشیان لەحكومەتى مالكی هەیە كەمتەرخەمە بەرامبەر خواست و داواكانی كورد و وەك پێویست پارە و پرۆژەى بۆناوچەكانی هەرێم تەرخان نەكردووە .
 دیارە ئەم دوو كێشەیە تەنها دوو نمونەن بۆ چارەسەرى و شێوازی خوێندنەوەى كێشەكان لاى ئەم بەڕێزانە , كە لەهەر بابەت و پرسێكی تری سیاسیدا  نمونەیان لێ وەربگرین هەر هەمان ناكۆكیان تیا ئەدۆزینەوە .
 
muhemedhusen@yahoo.com
 
 ————
 على حرب : الاختام الاێولیە والشعائر التقدمیە / مركز الپقافی العربی / ێ : 121
 
 

Previous
Next