دیمانه له‌گه‌ڵ ئیدریس عه‌لی……
ئیدریس عەلى:
وەستان لەسەر چەمكى نیشتمان وەستانە لەسەر بوونى مناڵى و یادەوەرى و ئازار
سازدانى: سۆران عەزیز……
بیۆگرافیا:
ئیدریس عەلى لە ساڵى (1972) لە هەڵەبجە لەدایكبووە، بەڵام لەبەر تەمبەڵى بردراوە بۆ عەسكەریى. لە ساڵى (1998)دا یەكەم شیعرى بڵاوكردووەتەوە و لە ساڵى (1999)وە تا ئێستا وەكوو بەرپرسى بەشى رۆشنبیریى رۆژنامەى (ئاڵاى ئازادى) كاردەكات، سىَ كتێبى شیعریى چاپ كردووە، بە ناوەكانى (یاساى باخچەكەى ئێمە)، (سازش لەگەڵ بادا) و (لە مناڵى دوورتر… لە ئێستا تەنهاتر). ناوبراو لە زۆربەى فێستیڤاڵەكانى وەزارەتى رۆشنبیریى سلێمانى و گەلاوێژ، خەڵاتى یەكەم و دووەمى بەدەستهێناوە، بەر لە چەند هەفتەیەكیش خەڵاتى یەكەمى لە فێستیڤاڵی تایبەت بە شیعرى تراژیدى بۆ هەڵەبجە لە بەریتانیا بەدەستهێناوە.
لەم دیمانەیەدا (ئیدریس عەلى)، قسە لەسەر هەندێك پرسى تایبەت بە شیعر دەكات و هەر لەو راستایەشدا وەڵامى چەند پرسیارێكى پەیوەست بە نێوەرۆكى دوا كتێبەكەى واتە (لە مناڵى دوورتر… لە ئێستا تەنهاتر)، دەداتەوە.
كوردستان راپۆرت: لە كتێبى "لە مناڵى دوورتر…لە ئێستا تەنهاتر " دا، ماناو وێنە و فكر زاڵن بەسەر فۆڕم و نێوەڕۆك و موزیكى شیعرەكانت، پێتوایە ئەمە ئیشكال دروست بكات، لە هەمانكاتدا بۆ شاییش، هۆكارى گرینگیدانت بەوانەى باسم لێوەكردن بۆچى دەگەڕێنیتەوە؟
ئیدریس عەلى: ئاخر هاوڕێم ناتوانین بە دەقێك بڵێین دەقێكى تەواو شیعرى و سەركەوتوو، ئەگەر دوو رەگەزى بنچینەییى وەك ( ماناو وێنە) ى لێ دەربهێنین، تۆ تەماشاى ئەو شیعرانە بكە كە یەكێك لە رەگەزە سەركییەكانى بونیادى دەقى تێدا لاوازە، ئایا هەستناكەیت روحى ئیستاتیكى و بەهاى نەمرییان تێدا خاڵییە؟ ئایا پێتوانییە ئەو تێكستانەى بوارى خوێندنەوە و دیتنى جیاواز بۆ خوێنەران ناهیڵنەوە جۆرە دەقێكن تەنیا سەریان لە نێو ئاڵۆزى و دەردەشەكانى خۆیاندا دەخولێتەوە؟ ئەدى ئێمە چۆن لە بەرانبەر تێكستێكى دەوڵەمەند بە ماناو دیتنى جیاواز سەراسیمە دەوەستین؟ شیعر لە ئێستادا بە جیاواز لە هەلومەرج و قۆناغەكانى پێشتر، كار لەسەر خولقاندنى مەساحەیەكى فراوانتر و پڕ لە مەدلولتردا دەكات، لەو پانتاییەشدا وێنە و مانا، هاوشانى رەگەزەكانى دیكە دێنە بەرهەم و كار و وەزیفەى خۆیان لە چوارچێوەى ئیستاتیكا و پڕۆسەى داهێناندا هەیە، دەبێت ئەو راستییەشمان لەلا رۆشن بێت، زمان بەو پێناسە ئایدیۆلۆژى و سیاسیەى لە فكردا هەیە تەواوێك جیاوازە لەو سیستمە زمانییەى لە تێكستێكى ئەدەبیدا هەیە، واتە: فكریش وەك یەكەیەكى بابەتى و كۆمەڵایەتى لە چوارچێوەى چالاكى زهنى ئینسانیدا، بەفۆڕم و پێناسە و وەزیفە و خەسڵەتى جیاوازەوە دێتەوە ناو تێكست و رێ و شوێنى خۆى لە پانتایى دەق و داهێناندا دەكاتەوە، ئەگەر ئەو وتە بەكەڵكەى (ئەدۆنیس) بە كەڵك وەربگرین بۆ راستى ئەم قسەیەمان كە دەڵێت " هەموو شاعیرێكى مەزن موفەكیرێكى مەزنە" ئەوا لەو راستیە نێزیك دەبینەوە كە فكر وەك بەرهەمى زهنى تاكى ئینسان لە ساتەوەختى دیاریكراوى خۆیدا هاوشانى شیعر دێتەوە ناو پرۆسەى داهێنانەوە.
من بەش بەحاڵى خۆم ئەوەندەى ئاگام لە شیعرى خۆم بێت، كە پاش نووسین و بڵاوكردنەوەى هەر دەقێكم، وەك خوێنەر دەچمەوە سەر خوێندنەوەی، لە هیچ جێیەكدا هەستم نەكردووە حاڵەتى ئەم زاڵبوونى فەزاى فكرییە وەك پرۆژەیەك ئامادەیى هەبووبێت و پێشتر كارم بۆ كردبێت یاخود مەبەستم بووبێت كاری لەسەر بكەم، تەنیا ئەوەى هەیە وەك ئاماژەم پێدا، لەهەر دەقێكدا فكریش وەك ئامادەبوویەكى زهنى لەگەڵ تەواوى موفرەدەكانى دیكەدا بەشداری دەكات لەخولقاندنى دەق و هاوكات جێگە و رێگەى خۆى دەبێت، ئەگەر دەقیش لەروانگە فرۆیدییەكەیەوە تەماشا بكەین ئەوا لەهەر تێكستێكى ئەدەبیدا سایكۆلۆجییەت و حاڵەتە دەروونى و عەقڵییەكانى خاوەن تێكستەكە دەخوێنرێتەوە.
كوردستان راپۆرت: لە زۆربەى دەقەكانى ئەم كتێبە شیعرەییەتدا، لە زۆر شوێن و بەجیاوازیى لە چەمكى (نیشتیمان)ت روانیوە و تەئویلى جیاواز جیاوازت بۆ كردووە، ئەمە چیە كەوا وەهاى كردووە هێندە لە بەرانبەر (نیشتیمان) دا بووەستیت؟
ئیدریس عەلى: نیشتمان ئەو شوێنەیە كە رۆژانە و هەر لەحزەیەك بەر تەواوى بوونیادەكانى دەكەوین، وەستان لەسەر چەمكى نیشتمان، وەستانە لەسەر بوونى مناڵى و یادەوەرىو ئازار، هەندێك جار یەكپارچە نیشتمان دەبێتە ئەو ساتەوەختەى كە لەژێر لێزمەى باراندا چاوەڕوانى یار دەكەیت، هەندێك جار یەكبەخۆ دەبێتە ئەو كۆڵانەى بە منداڵى ژیان یەكپارچە فەنتازیا بوو، ئیدى نیشتمان لەلاى من لە چوارچێوەى پێناسەیەكدا قەتیس نابێت، راستە لە زۆرشوێندا بە تەئویل و شێوازى جیاواز نیشتمان ئامادەگیى لە زهنى ئەدەبیمدا هەیە، بەڵام خۆ نەبووەتە هێڵى گشتى كاركردنم، یاخود موفرەدەیەكى هێند پیرۆز نییە بكەومە مەدع و سەناى، تۆ زۆرجار بەهۆى رەشبینى و تاڵى ئەو واقیعە كۆمەڵایەتى و سیاسییەوە كە توشى بوویت پەنا دەبەیتەوە بەر نیشتمان، بۆ خۆ دەربازكردن لەو تەنهاییە سامناكەى رۆحى داگیر كردوویت و بۆ رەوینەوەى ئەو تەمە تەڵخەى بەرى روانینەكانتى گرتووە، دیسان دەچیتەوە لاى نیشتمان، كەمیش نین ئەو شاعیرانەى نیشتمانیان كردووەتە وەسیلەیەك و شیعرە مەتح ئامێزەكانیانى پێ دەوڵەمەند دەكەن…! بەڵام كەسى داهێنەر چۆن نیشتمان دەهێنێتە ناو شیعرەوە؟ بەراى من دەبێت بەتاڵى بكاتەوە لە گشت ئەو پێناسە و وەزیفانەى كە سایسەت پێى بەخشیوە، دەبێت حیوارى شاعیر لەگەڵ نیشتماندا حیوارێك بێت لەسەر بنەمانى رۆحى ئیستاتیكى و خولقاندنى كەشى فەنتازى، ئیدى ناكرێت (نیشتمان ئەو رووبەرە ئاگراوییە بێت كە كۆمەڵێك مرۆڤ لەسەرى دەژین). سەردەمێك كە تەوژمى ناسیۆنالیستى لە ئەوجى بیروباوەڕى خەڵكدا بوو، نیشتمان مرۆڤى بۆ دەكرایە قوربانى، چەندین شاعیرمان هەبوون نیشتمانیان دەلاواندەوە، ئەمە رەهەندێكى سیاسى هەبوو بەرلەوەى رەهەندى ئینسانیشى هەبێت، تەنانەت لەو قۆناغەدا هەلومەرجى ئەدەبێكى جیاوازتر خولقا، بەڵام كاتێك تەماشا دەكەین ئێستا شتەكان بە جۆرێكیترن، ئیتر ناكرێت هەموو شتێك لە یەك رەهەندەوە چاو لێبكەین و یەك پێناسەمان بۆى هەبێت.
كوردستان راپۆرت: لە دەقى " رامان لە رەنگى رابردوو" دا، هەوڵتداوە وێنەى (رابردوو) بە فڵچەى (ئێستا) بكێشیت، بە جۆرێك لە جۆرەكانیش بەریەككەوتنێك وەدیار دەكەوێت لە نێوان شیعرییەت و چێژدا، ئێمە بۆ ئەوەى رابردوو بگوازینەوە بۆ ئێستا (بەرێگەى شیعر)، بەڵام بەبىَ گوَڕانكاریى، گەرەكە لە كام دەرگە بچینە ژوورەوە، چۆن و كام كاتیش؟
ئیدریس عەلى: تێناگەم بەریەككەوتن چیە لەنێوان شیعرەیت و چێژدا، خۆ ئەم دوو شتە سەر بە دوو دنیاى جیاواز نین، بەهەرحاڵ ئەوندى تێگەشتبم لەسەر ئەو قەسیدەیەم پرسیارت كردووە. ئەزانى هاوڕێم ئەو قەسیدەیە دەنگدانەوەى بێدەنگى خۆمە، ئەوەندەى هەوڵمداوە كەشێكى مەنەلۆگى لە رێگەى خەیاڵ و فەنتازیاوە بخولقێنم كەمتر ئاگاییم لەسەر ئەوە بووە، مەنەلۆگەكە چیى و چۆن دەبێت، بەڵام لە پرۆسەى پاكنووسینەوەى چەندین جارەى ئەو قەسیدەیەدا دیسان ئەگەر ناوى بنێم یەكیەتى بابەت، هەوڵمداوە بە جۆرێك لە جۆرەكان رێكخستنەوەیان بكەم كە دواجار شیعرییەت زاڵ بێت، لەراستیدا هاوڕیى بەڕێز: ئەم شیعرە لەلاى خۆم رۆحێكى حەزین وا لەجەستەیدا، رۆچوونێكى غەریبانەیە دیسان بەناو خەرەندەكانى نیشتماندا، رۆیشتنێكى خێرایە بەناو شەوە زەنگى بێدەنگیدا، واى دەبینمەوە حاڵەتێكى واقیعى لە پێش نووسینى ئەم تێكستەوە هەبێت، بەڵام بڕوا بە خۆم ناكەم و وەك خاوەنى ئەو دەقە ترسێكم هەیە لەوەى خەیاڵ بە ناوى واقیعەوە فریوى دابم، چونكە ئەگەر بەوردى بەر ئەو دەقە كەوتبیت هەست دەكەیت زمان و مانا جڵەویان شل كردووە بۆ خەیاڵ، ئیدى خەیاڵ بێَسنوور رێگاى خۆى دەبڕێت و هەستیشم نەكردووە شتێك لەمپەر و رێگر بووبێت لەبەردەم رۆچوونى خەیاڵدا، یاخود نەمتوانیوە زەخت و زۆر لە خەیاڵم بكەم. كەواتە: بۆخۆم وەك خاوەنى ئەو دەقە و دواجار وەك خوێنەرێكى، واى دەبینم خەیاڵ لە پەیوەند بەواقیعەوە شتێكى گێڕاوەتەوە و مەنەلۆگێكى شیعریى كردووە كە رەنگە رۆژێك لە رۆژان روویدابێت یان كىَ ناڵێت روودەدات.
كوردستان راپۆرت: هەماهەنگییەك هەیە لە نێوان شیعرى تۆ(ئیدریس عەلى) و (دلاوەر قەرەداغى) و (جەمال غەمبار) ـ هەماهەنگیى نەك كاریگەریى ـ بە تایبەت لە رووى دەربڕینەوە، پێتوایە ئەم هەماهەنگییە لەوەوە هاتبێت كەوا بەردەوام ئەم دوو شاعیرە بخوێنیتەوە؟
ئیدریس عەلى: تێناگەم جیاوازى نێوان هەماهەنگى و كاریگەرى چییە؟ ناچارم وا وەڵامت بدەمەوە كە خۆم بەو شێوە لە پرسیارەكەت تێگەیشتبم. ئەزیزم مەسەلەى كاریگەرى لە چ قۆناغێكى ئەدەبى و چ كۆمەڵگەیەكدا نەبووە، تۆ ناوى چەند داهێنەرى ئەدەبى سەردەمى خۆیان و ئێستایش دەزانى بەدەربووبن لە كاریگەریى، ئەزانى ئەگەر كاریگەرى نەوەكان بەسەر یەكترەوە یاخود میللەتەكان بەسەر یەكترەوە نەبێت شتێكى زۆر ناسروشتییە و لەو بەینەشدا پڕۆسەى داهێنان دەپووكێتەوە، مەسەلەى كاریگەریى لە شوێنێكى ترەوە چ پەیوەندیەكى بەنەوەكانەوە هەیە؟ بۆ پێتوایە تەنیا نەوەى تازە دەكەوێتە ژێر كاریگەریى نەەى پێشووتر؟ ئەدى نەوەى پێش ئێمە ئێستایشیان لەگەڵدا بێت لەژێركاریگەرى كێدا نووسیویانەوە بەردەوام دەنووسن؟ ئایا كەس مەحكومى كردوون بەوەى بۆ وەك فڵانە شاعیرى فلانە وڵات دەنووسن؟ ئەى ئەگەر ئەمەش بووبێت هیچ كاریگەرییەكى لەسەر ئاستى شیعرییەت و داهێنانیان كردووە؟ تۆ چ شاعیرێك دەناسیت لەبەر ئەوەى وەك ( فروغ و سهراب) نووسیویەتى، ئیتر مەحكوم كرابێت بە نەنووسین؟ ئەزانى برادەرى خۆشەویست: من واتێدەگەم ئەم نەوەى ئێمە لەو رووەوە گەلەك بەدبەختین، چوونكە ئێمە لە كاتێكدا دەستمان دایە نووسین بەر لەوەى ئەوانەى بەرلە خۆمان بناسین كۆمەڵێك دەقى جیهانیمان ناسى، بەدبەختییەكە لەوەدایە بۆ ئێمەى گەنج پڕۆسەى وەرگێڕانى كارى ئەدەبى هەندێك كارئاسانى بۆ ئەوانەمان كرد كە زمانى كوردى نەبێت چ زمانێكى دیكە نازانن، ئەمە هێندەى بەدبەختیى بوو نیو هێندە خۆشحاڵیى نەبوو، ئەزانى چۆن؟ تۆ تەماشا بكە كاتى شاملو و سهراب و فروغ و نیماو ماغوت و ئیلیوت و ئەدۆنیس و پوشكین و مالارمێیە و چەندینى دیكەمان بەكوردى خوێندەوە، یەكبەخۆ لە بەشێكى ئەو جیلەى پێش خۆمان كەوتمە گومان، بەڵام هێشتا بەلامەوە شتێكى سرووشتییە، بەنسبەت ئەوەى پێتوایە جەمال و دلاوەر زۆر دەخوێنمەوە؟ نەمشاردۆتەوە بیرم نایەت هیچ شاعیرێكم هێندەى جەمال غەمبار خوێندبێتەوە، ناڵێم دلاوەر ناخوێنمەوە، بەڵام بەو قوڵی و رێژە زۆرەى جەمال نا، لەبەر ئەوە سرووشتییە ئەگەر من بەفۆڕمى جەمال سەرسام بم، بەڵام خۆ تۆ دەبێت چۆنیەتى ئەو كاریگەرییە و هەماهەنگییە دیاریبكەیت؟ دەبێت پێم بڵێى لە كوێدا دەچیتەوە سەر ستایلى جەمال؟ بەڵام ئەگەر لە شێوازیشدا لەو بچم پێتوایە بینینمان لە یەكتر دەچێت، ئاستى دەربڕین و تێگەیشتن و شیعرییەت لاى هەردووكمان وەك یەكترە؟ تۆ ئەبێت ئەوە بزانیت من و جەمال سەر بە دوو نەوە و دوو دنیاى جیاوازین، كەشى سروشتى و منداڵى و هەلومەرجى ژیان و قۆناغەكان و تەنانەت ئاستى هۆشیارى و جوگرافى و فكرى و تەنانەت ئاستى خوێندەواریشمان جیاوازە.. ئەدى هەماهەنگییەكە لە كوێدایە؟ تۆ دیاریت نەكردووە لەكوێدایە، بەو حاڵەشەوە ئەگەر هەبێت لاى من شتێكى سرووشتییە و بەهاى پرسیارى نییە، چونكە ئاخر ناكرێت تۆ لە كلاسیكمانەوە تا ئێستا شاعیر بێنى و پێى بڵێى ئەمەت لەو دەچێت، لەراستیدامەسەلەى لە یەكچوون لە شیعردا چییە، لەوەتەى شیعرى كوردى هەیە: ژن و نیشتمان و پەپوولە و گوڵ و درەخت و ئاو….. هتد، بەكار دەهێنرێن، باشە ئەم موفرەدانە لەراستیدا هى كامیانە؟ كى َخاوەنى وشە و موفرەداتى خۆیەتى؟ ئەگەر ناوى شاعیرانى كلاسیك لەسەر شیعرەكانیان لابەریت دەتوانى نالى و مەحوى و سالم و كێو كێ جیا بكەیتەوە؟( لەرووى زمانو شێوازەوە). زەحمەتە بەراستى ئەگەر لێكچوونیش لە نێوان دوو دەقدا هەبێت دیاردەیەكى تازە نییە و رەخنەیش بەخاڵى لاواز وەری نەگرتووە.
كوردستان راپۆرت: بەرگى كتێبەكەت رەشە، هاوكات لە دەقگەلێكتدا تێرامانت دەردەكەوێت بەرانبەر بە خودى رەشبینیى، ئەمە جگە لەوەى تەونى سەر پەنجەرەكە و روخساریشت ئاماژەن بۆ وەڕسیى، دواجار وشەى "تەنها"یش لە ئەدرێسى كتێبەكەتدا دەركەوتووە. لێرەدا پرسیار ئەمەیە: چۆن لە (رەشبینى) و (وەرسى)ى تاكەكەس دەڕوانیت؟
ئیدریس عەلى: هەر بەسرووشتى خۆم رەنگى رەشم خۆشدەوێت، رەنگە پەیوەندى بە حاڵەتى رەشبینییشەوە هەبێت كە لەلاى خۆم و جودى هەیە، هەست دەكەم گەیشتوومەتە ئەو قەناعەتەى وەك پاڵەوانێكى رۆمانى ( كاتژمێر بیستو پێنج) دەڵێت "ئاسوودەیى لەهیچ شوێنێك بەدى ناكرێت.. ئەم سەرزەمینە هیى مرۆڤ نییە". رەشبینى لاى من هێزێك نییە لە دەرێڕا بێتە ناو مرۆڤ، خۆ ئەشێت حاڵەت و پاڵنەرى دەرەكى كاریگەریى هەبێت، بەڵام لەوە گرنگتر كەساێك هەین بەقەولى (بەختیار عەلى) خۆیان هەڵگرى رۆحێكى حەزین و بىَ ئومێدین، زۆر جار خوێندنەوەى بەردوام و هۆشیاربوونەوەت لە ئاست ژیان و دنیادا دەتگەیەنێت بە حەقیقەتى پووچگەرایى، رەگى ئەو عەبەسیەتە لە رۆحتا دەچەقێنێت… كە چارەنووست وەك چارەنووسى ئەو سەرابزانانەى لێدێت كە خۆیان دەكوژن، بەڵام بوونى حاڵەتى رەشبینیى لە رەهەندێكى دیكەوە دەچێتەوە سەر هیومانیزمیەتى ئەو كەسە، زۆرجار لە ژیاندۆستى و گەشبینیتەوە بەرانبەر كارێك یاخود فكرەیەك یاخود پانتایى ژیان و ئەو واقیعەى تێیدا دژیت، بەرەو دوورگە تاریك و نادیارەكانى رەشبینیت دەبات، بەگشتى راستە من رەشبینى ژیانى واقیعیم دزى كردووتە ناو شیعرییشەوە، ئەزانى هاوڕێم: زۆرجار ئەو رەشبینى و وەرسى و نائومێدییەش دەبن بە موفرەدەى شیعرى و كارى داهێنەرانەى مەزنیان لێ بەرهەمدێت، تەماشاى چامەكەى (نالى) بكە، ئەگەر لە غوربەت نەبووایە نەدەبوو بە ئەو شاكارە مەزن و نەمرە، (سهراب) قەسیدەى (مووسافیرى دوور لە نیشتمان)ى لەوپەڕى حاڵەتى دەروونى شێواویدا نووسى، (ئەراندێرا)ى ماركیز ئاوێنەى ئەو بێزارییەى خودى ماركیز خۆیەتى لە ساتەوەختێكدا، لە كۆندا ئاغا و پادشاكان هەركات بێزار و بێتاقەت بوونایە كەسانێكیان بانگ دەكرد حیكایەت و شیعرى حەزینیان بۆ بخوێننەوە، تەماشاكە زۆربەى داهێنەرە نەمرەكانى دنیا هەڵگرى رۆحێكى حەزین و رەشبینییەكى ترسناك بوون بەرانبەر بە ژیان، كەواتە: رەشبینى و بێزاریى شاعیر وەك بێزارى بازرگانێك نییە، ئەشىَ بازرگانێك لە ساتەوەختى زەرەرێكدا بێزار بێت، بەڵام دواتر سەرمایە و قازانج شادمانیى بدەنەوە، بەڵام بۆ شاعیر مەسەلەكە بە جوَرێكى دیكەیە، رەگ و ریشەى قەلەقى و رەشبینى و نائومێدیى شاعیر وان لە قوڵایى رۆحدا.
كوردستان راپۆرت: ئەگەر (فەزاى منداڵی)ت بووبێت بە (رۆحى ئێستا)ت، جەستەیش بووبێت بە (پێكهاتەى دەق)، چی دەبێت بە (خەیاڵ و واقیعى دەقى ئیستاتیكا)، هەروەها بۆ ئەوەى چەمكى (جواننووسیى سروشتى) بێت بۆ نێو دەق، گەرەكە چى كۆمەكى شاعیرى ئەفرێنەر بكات، بەدەر لە نۆستالیژیاى ناجێگیر؟
ئیدریس عەلى: ببوورە من لەم پرسیارە حاڵى نابم.. ناتوانم وەڵامى شتێك بدەمەوە كە لێى تێنەگەم، هونەرى پرسیاركردن دەبێت سادە بێت تا ئاستى تێگەیشتن
كوردستان راپۆرت: زۆر لە روناكبیر و شاعیرانى كورد لەسەر (ترژیدیا جەستەى/ رۆحی)ەكان نانووسن، بە پاساوى ئەوەى كەوا تراژیدیاكان خۆیان تەعبیر لە مرۆڤەكان دەكەن بە پێچەوانەوەیش، هاوكات دەقگەلێكیشن پێویست بەنووسین ناكەن، (ئیدریس عەلى) كە دەقێكى لەسەر تراژیدیاكەى هەڵەبجە "بێدەنگبن هەڵەبجە هاتەوە" نووسیوە، چۆن لەم مامەڵەكردنە دەڕوانێت؟
ئیدریس عەلى: خۆم مناڵى هەڵەبجەم، ئێستاش تەپوتۆزى كۆڵانەكانى كانى ئاشقان لە جەستەم هەڵدەستێت، ئێستایش هەناسەم بۆنى هەنار و سێو و كژوگیاى گوڵان و چاوگى لێدێت، ئێستایش هەر ئەڵێى ئەو ئێوارانەیە كە لەژێر كەپرى مێوى حەوشەكەمان لەگەڵ دایكى كۆچكردوومدا خەركین سفرە رادەخەین، ئێستایش گوێم لە قریوە و پێكەنین و هاوارەكانى خۆمە لەسەربانى ماڵى خۆمانەوە خۆم دەهاوێشتە ماڵى هاوسێكەمان و بە فیكە مناڵانى گەڕەكم گاز دەكرد بۆ یاریى ناو باخى میر. من بەو حاڵەشەوە خۆم بە كوڕى قوربانییە گەورەكە دەزانم، من لە ژێر رەحمەتى مەرگى ناكاودا شانسم بوو نەمردم، وەك دەیان هاوڕێى منداڵم كە ئەو نیوەڕۆیەى گیانیان دەرچوو و خنكان بۆ ئێوارەكەى دەبوو بچووینایە بۆ تایە كۆكردنەوە بۆ جەژنى نەورۆز، كەچى ئەوان یەك یەك خنكان و من بەسەر جەستەى هەموویاندا بەدەم گریانەوە رامكرد.. پاش راپەڕینیش كە هەڵەبجە فەرامۆشكرا و خەڵكەكەى توشى بێهیوایى بوون و كەس گوێى لە هاواریان نەگرت، ئەوە سى َساڵ لەمەوبەر خەڵكى بێزارى ئەوشارە خۆنیشاندانێكیان كرد و گەنجێك شەهید و چەندانیش بریندار بوون یان ئاوارەى شارەكانى تر بوون.. قەسیدەى ( بێدەنگبن هەڵەبجە هاتەوە) لەو هەلومەرجەدا نووسرا.. من لەوە دڵنیانیم كە كارەساتى هەڵەبجە بوو بە شاكارى ئەدەبى و هونەریى چەندین شاعیرو هونەرمەندان، بەڵام هێشتا نوخبەى رۆشنبیرى و نووسەران و هونەرمەندانى كورد وەك پێویست نەیانتوانیووە كارەساتە تراژیدیەكان تەوزیف بكەن و شاكارى زۆر و داهێنەرانەى لێ بخولقێنن، بەشێكى ئەمە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە رەنگە دەسەڵاتەكان بیانەوێت قەبارەى ئەو تراژیدیایانە بچووك بكەنەوە و نەیانەوێت بەزیندوویى لە زاكیرەى خەڵكیدا بمێننەوە، بەشێكى دیكەیش ئەوەیە كە زۆرێك لە هونەرمەند و نووسەران پێشبڕكىَ لەسەر ئەوە دەكەن كە دەسەڵات لە كامیان رازییە و بە ئاراستەى بیركردنەوەى ئەوان كار دەكەن.
