Skip to Content

Thursday, March 28th, 2024
لەیادى لینیندا، چەند ئاماژەیەک دەربارەى شۆرش*

لەیادى لینیندا، چەند ئاماژەیەک دەربارەى شۆرش*

Closed
by January 29, 2008 گشتی

خەسرەو سایە….
ناوى لینین لەگەل باسى شۆرش و شۆرشگیریتى ئاویزانە، بەلام ئەمە بەوهۆیەوە نییە کەلینین بەشدارى لە رووداوە شوۆرشگیرىیەکان وشۆرشەکانى سەردەمى خۆى کردووە و لەبارەیانەوە تیروانین و لیکدانەوە وتیورەى تایبەتى هیناوەتەگۆرێ. بەلکو ئەمە بەوهۆیەوەیە کەلینین وەک ریبەرى"شۆرشیکى تایبەت" دەرکەوت کەتییداچینى کریکار و زەحمەتکیشانى بەدەسەلات گەیاند و بەمجۆرەش میژووى جیهانى گۆرى. شۆرشیک کەتیورى مارکسى لەبارەى دەسەلاتداریتى چینایەتى کریکاران وبەتایبەتیش چەمکى حکومەتى کریکارى وەک کردەیەکى راستەوخۆى کۆمۆنیستەکان و کریکارانى بەکردەوە دەرهینا. بەواتایەکىتر باسى شۆرش لەخودى خۆیدا ناتوانى تایبەتمەندى لینین و لینینیزم بیت، چونکە خودى شۆرش چەمکیکە کە هەموو بزووتنەو چینە کۆمەلایەتىیەکان دەتوانن بەسادەیى مۆرى خۆیانى لیبدەن وبەناوى خۆیانەوە بیخەنەرێ کەلەدوائەنجامیشدا بەدژى کریکاران و خەلکى زەحمەتکیش تەواوببیت. بەلکو ئەوەى کە هەم تایبەتمەندى لینینەو ئەوەشى کەئەو لەهەر رەوتیکى تر جیادەکاتەوە، ئەوەیە کەلینین لەنیو شۆرشەکان و رووداوە شۆرشگیرىیەکاندا بەدواى شۆرشیکى تایبەتەوەیە کە تییدا چینى کریکار و جەماوەرى زەحمەتکیشان بەدەسەلات بگەیەنى و ئیختیارى کۆمەلگا بۆخودى ئەوان بگیریتەوە. ئەمە ئەو خالەیە کە لینین لە هەر رابەریکى کۆمۆنیستى تر جیادەکاتەوە. تەنانەت ریبەرانیکى ترى وەک کارل لبینیخت و روزا لۆکسۆمبەرگ وگرامیشى و مەنسور حیکەمەت و خودى مارکس سەرەراى ئەوەى رۆلیان هەبووە لە شۆرش و رووداوە شۆرشگیرىیەکانى سەردەمى خۆیاندا بەلام فرسەتى ئەوەیان بەدەست نەهینا کەشۆرش بەرەودەسەلاتى کریکاران بەرن و نمونەى ئەم دەسەلاتە نیشان بدەن. لیرەدا بۆ ئیمە کۆمۆنیستەکان لەعیراق و ناوچەکە وجیهان پرسیار ئەوەیە ئایا فرسەتى ئەوەمان هەیە کەیەکجارى تر شۆرشیک بەرپابکەین کەدەسەلاتداریتى کریکارى لەخۆ بگرى و میژووى سەردەمى خۆمان بگۆرین؟ لەم نیوەشدا ئایا لەلینین ولینینیزمدا تیۆر وبەها و ئەزمونیک لەگۆردایە کە کۆمۆنیستەکان بتوانن بۆ ئەنجامدانى ئەرکى میژوییان لەسەرى راوەستن؟ 
ئاشکرایە بۆ وەلامى ئەم پرسیارانە هەول و تیکۆشان و بینەوبەردەى زۆر دەخوازى، بەلام لەپیشیانەوە بەرچاو رۆشنى و لەدەست دابوونى تیۆرى مەرجى سەرەکىیە بەتایبەتى کە"هیچ بزوتنەوەیەکى شۆرشگیرانە بەبى تیۆرىیەکى شۆرشگیرانە" مومکین نییە. لەم روانگەیەشەوەیە کە نەمرى باوەرەکانى لینین و تیۆرىیەکانى ئەو ئەزمونیک کە پیشکەش بەکریکاران و خەباتى کۆمۆنیستەکان و سەرجەم کۆمەلگاى بەشەرى کردووە پیداویستى خۆى پەیدا دەکات. بەلام سەرەتا با ئاوریک لەرۆلى شۆرش خۆى بدەینەوە:
شۆرش فاکتۆریک بۆ ئالۆگۆر:
سەدەى رابردوو، لەژیر کاریگەرى لینین وشۆرشى ئۆکتۆبەر وبۆلشەفیکەکاندا، سەدەى شۆرش و شۆرشگیریتى بوو. بەرادەیەک  کە چەمکى شۆرش وەک فاکتۆریک بۆ هینانەدى ئالوگۆرى کۆمەلایەتى لە فەرهەنگى سیاسی وبگرە وەک خالى مەرکەزى لەهەر لیکۆلینەوەیەکى کۆمەلایەتى و کۆمەلناسىدا جیگاى گرت. تەنانەت ئەگەر مەلا وقەشەیەک، یان سیاسەت مەداریکى لیبرالى و دیموکراتخواز، وە یاخود ناسیونالیست و ئەفسەریکى سەربازى دەولەت، بەدواى بچوکترین ئالوگۆرەوە بوایە دەبوایە لەژیرناوى شۆرش و شۆرشگیریتىدا بهاتەیەمەیدان و خۆى بەخەلکى بناساندایە. لەمەش واوەتر لەسەدەى رابردوودا زهنیەتى گشتى ئەو ناسنامە فکرى و ئایدۆلۆژىیەى هەبوو کەشۆرش و شۆرشگیریتى ماناى بەدواداچوونى ئالۆگۆرى ریشەیى سیاسى و ئابوورى وکۆمەلایەتى وتەنانەت فەرهەنگى هەبى، کەلەدەرەوەى دەسەلات لەلایەن خەلک خۆیانەوە دەستى بۆدەبرى ولەلاشەوە ئەوە ریفۆرمیزم و ریفۆرمیستانن کەلەنیو خودى دەسەلاتەوە دەروانن ومایەیان لەسەر ئەم یان ئەوبەشەى بۆژوازى وئەحزابى ئۆپۆزسیۆنى قانونى وپەرلمانى داناوە تا ئالوگۆرى کۆمەلایەتى پیکبهینین. سەرنجامیش سنورى ئەم دوو رەوەندە بەهەژموونى چەمکى شۆرش و شۆرشگیرتى و تەحقیرى ئاشکراى ریفۆرمیزم لەقاودرا. 
بەلام بەپیچەوانەى سەدەى رابردووەوە، ئەمرۆ زەمانە بەجۆریەکە کەنەئەم سنور بەندىیە ماوە و نەباسى شۆرش و شۆرشگیریتى جیگایەکى لەفەرهەنگى سیاسیدا بۆماوەتەوە. بەرادەی ئەوەى شۆرش وەک کارى زەبروزەنگ و ناشارستانیتى و شۆرشگیران وئەوانەى خوازیارى ئالوگۆرى شۆرشگیرانەن بەسادەیى نامۆدەکرین و بەتیرۆریست و کەسانى لایەنگر بە زەبروزەنگ ناوزەد دەکرین! ئەمە خۆى یەکیک لەئەنجامەکانى هیرشى بۆرژوازى جیهانیە بۆسەر کۆمۆنیزم و پیشکەوتن خوازى کەبەدواى رووخانى روسیاى سۆڤیتى و بلۆکى رۆژهەلاتدا هاتۆتە کایەوە. ئەمرۆ ئیستراتیژى "رژیم چەینج" ى ئەمریکایى لەباتى شۆرش و شۆرشگیریتى دنیاى داگرتووە و سیاسەتمەدارانى ره‌نگاورەنگى بزوتنەوە بۆرژوازىیەکان لەچەشنى لیبرالیزم و ناسیونالیزم و ریفۆرمیستەکانى بردۆتە ژیر ئەم چەترەوە و لەویدا ویناى فاکتۆرى ئالۆگۆرى کۆمەلایەتى دەکەن. ئەمرۆ تیوەرى یەکانى پۆست مۆدرنیستى و هابر ماس و فۆکۆ و هانینگتۆن لەچەشنى "بەرژەوەندى دەولەتان و گروپە ئاینى وئیسنیکیەکان"و "ئاشتەوایى شارستانیەکان" کەپانتایىیەکى یەکجار گەورەیان لەبوارى خویندنى سیاسەتى نیودەولەتى و گۆرانە کۆمەلایەتىیەکان لەزانکۆ و دەزگاکانى لیکۆلینەوە ناودارەکانى جیهاندا بۆپەیدابووە، ئەمانە راستەوخۆ کراونەتە تیز و تیوەرى ئاراستەکردنى ئەم ئیستراتیژیییەى ئامریکا. هەرلەم چوارچیوەیەشدا ئەوە نەتەوە یەکگرتووەکانە کە وەک کۆگایەک لەئیمکاناتى مالى و فکرى سالانە خەریکى سەرفکردنى ملیارده‌ها دۆلارە تا لەریگاى کارمەندە پسۆر و لیزانەکانى خۆیەوە "ریگاى ئارام و شارستانیتى" وەک فاکۆتریک بۆ ئالۆگۆر و باشکردنى وەزعى کۆمەلگا قەیراناوىیەکان بباتەپیشەوە. بەتایبەتیش ئەوە سندوقەکانى دەنگدان و بەدى هینانى دیموگراسى نیوان گروپە ئاینى و رەگەزى و نەتەوەیىیەکانە کەئەم ئەرکەیان خراوەتە ئەستۆ. لەم رەوەندەشدا ئەوە پیکاهاتوەکانى "کۆمەلگاى مەدەنى" و "ریکخراوەى ناحکومى"یەکانە کەئەرکى ئۆپۆزسیۆنى باروۆدخەکانیان لەسەرشانە تا لەیەک پرۆسەى دەلالىکردن ودانوساندا لەنیو دەسەلاتەوە وەیا لەهاوشانى ئەواندا بەکەموکورى و فەسادوگەندەلی رابگەن و بەقازانجى جەماوەرى خەلک ئالوگۆر بەدى بینن!! ئەمە لەکاتیکدایە کەرۆژانە ئینسان و کۆمەلگاى نیو رووداوەکانى سۆمال و سودان و فەلەستین و لوبنان و عیراق و تەنانەت کوردستانیش بەدەم کاولکارى و جەنگ و ئینسان کوژى و فەساد و نەبوونىیەوە رووبەرووى چ سیناریۆیەک لەئالوگۆرى کۆمەلایەتى بونەتەوە. لەروانگەى جەماوەرى خەلک و کۆمەلگاى بەشەریەوە ئەم واقعیەتانە جگەلەوەى پوچى تیورەىیەکانى بۆرژوازى سەردەم بۆ ئالوگۆرى کۆمەلایەتى نیشان دەدەن هاوکات پیداگرى ئەوەن کەیەکجارى تر جیهان و کۆمەلگاى بەشەرى پیویستیان بەبەرپاکردنى یەک شۆرش و شۆرشکیرانیک هەیە کە دەست بۆریشەى نەهامەتیەکان و زەبوونى کۆمەلایەتى دەبا و ئیختیار بۆ ئینسانەکان دەگیریتەوە. ئەمە ئیتر ئەرکى کۆمۆنیزم و رابەرانى کۆمۆنیستى و کریکاریىیە. لیرەدایە کە نەمرى و زیندووبوونى لینین و تیوەرىیەکانى ئەو بۆسەردەمى ئیستا بەرجەستەدەکاتەوە و بەمجۆرەش گەرانەوە بۆیان دەبیتە یەک پیداویستى دانەبراوى میژویى.
لینین و شۆرش و چەند ئاماژەى راگوزەر:
شۆرش و کۆمەلکا:
شۆرش دیاردەیەکى کۆمەلایەتىیە. سەرمایەدارى بوونى کۆمەلگا و پیکهاتنى کۆمەلگاى شارى ئەو حوکمەى لەبارەى شۆرشەوە هیناوەتە پیشەوە کەتەنها چینى کریکار دەتوانى شۆرش بەعنوانى ئالوگۆرى ریشەیی بهینیتە پیشەوە. ئەمە بەومانایەى کەشۆرشەکانى بۆرژوازى کەلەسەدەکانى رابردوودا روویاندا، دەوریان تەواوبووە وئیتر هیچ بەشیکى بۆرژوازى شۆرشگیرو ئالوگۆربەخشى ریشەیى نییە لەکۆمەلگادا. لەلایەکىترەوە ئەم حوکمە بەیەکجارى کردەى رووکردنە شاخ و تیزى "دەسپیکردنى شۆرش لە گوندەکانەوە تاگەیشتن بە گەمارۆى شارەکان وپاشان گرتنى دەسەلات لەلایەن هەرچینیکى کۆمەلایەتىیەوە" بەتەواى پوچ دەرهیناوە. بەلام لەپەیوەندى شۆرش و کۆمەلگادا ئەو حوکمەش دەبى ئاماژەپیبدەین کە ئەوە کۆمۆنیستەکان نین شۆرش دەخولقیین، بەپیچەوانەوە شۆرش کردەیەکى کۆمەلایەتى وبابەتىیە ولەسەروى ئیرادەو خواستى کۆمۆنیستەکانەوە ولەئەنجامى باوردخى بابەتیدا دەگیرسێ. مارکس لەپیشەکى کتیبى "بەشدارىیەک لەرەخنەگرى ئابوورى سیاسیدا ئاوا ئەم واقعیەتە دەخاتەروو:
" لەقوناغیکى دیاریکراودا کەگەشەى هیزە مادىیەکانى بەرهەمهینانى کۆمەلگا، لەگەل پەیوەندىیەکانى بەر هەمهینانى باودا یا بەواتایەکىتر لەگەل پەیوەندىیەکانى مولکداریتى دا (کەئەمەیان راستەوخۆ تەعبیرى حقوقى ئەم پەیوەندىیانەن) کە هیزە بەر هەمهینەکان لەچۆارچیوەیاندا کاریان کردووە،  دەکەویتە ناکۆکیەوە. ئەم (پەیوەندی و موناسەباتانە باوانە) وەک قالبیک لەسەر ریگاى گەشەى هیزە بەر هەمهینەکاندا  دەبنە بەربەست، ئەو کات دەورەیەک بۆ سەرهەلدانى شۆرشى کۆمەلایەتى دەست پیدەکات." 
کۆمەلگا بەرهەمى کۆبوونەوەى ئیسانەکانە لەموناسەباتیکى بەرهەمهیناندا، ئینسانەکان بەبى ئیختیارى خۆیان بۆپیکهینانى فۆرماسیۆنیکى کۆمەلایەتى دەکەونە نیوان پەیوەندیکى ئابوورىیەوە و بەم پیەش خۆیان لەسیستەمیکى سیاسى و فکرى و قانونىدا ریکدەخەن کەلەسەرویەوە دەولەت و نیزامیکى سیاسى راوەستاوە. ئەوەى لەم ووتەیەى مارکسدا دەردەکەوى کەئەوە رەوەندى پەرەسەندنى ئابوورى وکارکردى قانونمەندى ئابوورى و ناکۆکیەکانى نیوان گەشەى هیزە بەرهەمینەکان وپەوەندىیەکانى بەرهەمهینانە دەبنە بنەماى قەیرانە سیاسى وئابوورىیەکان لەکۆمەلگادا وئەمەش لەشکلى خەباتى چینایەتى و ململانێی نیوان بزوتنەوە و ئەحزابەکان خۆ دەنوینین. لەکۆمەلگاى سەرمایەداریدا ئەم ناکۆکیانە لەپەیوەندى نیوان کار-سەرمایەدا خۆیان بەرجەستەدەکەنەوە ولەشیوە ئینسانیەکەشىدا بەشیوەى خەباتى چینایەتى نیوان کریکار و بۆرژوازى خۆ دەنوین و لەم پەیوەندەشدا بزوتنەوە و حزبە سیاسىیەکان و تەقەلاى فکرى وسیاسى شکل دەگرى. بەلام لەچارەسەرکردنى ئەم ناکۆکییە ئابوورى و ژیر بینایىیانەى کۆمەلگادا هیچ کاتیک ئینسانەکان کە لەچینەکۆمەلایەتىیەکاندا خۆیان دەبینینەوە بە هەلبرینى داواى کۆرینى"پەوەندىیەکانى بەرهەمیهنان" لەبەرامبەر "پەرەسەندنى هیزەکانى بەرهەمهیناندا" نایەنە سەر شانوى ئالۆگۆرەکانەوە، بەلکو ئەوە بەرژەوەندىیە چینایەتیەکانە کەبەشیوەى داواکارى سیاسى و حقوقى وداواى ئالۆگۆر لەنیزامى سیاسى و ئابووریدا تەعبیر لیدەکەن و وەک شیعار و ئامانجى کۆنکریتى ئینسانى لەریگاى بزوتنەوە کۆمەلایەتىیەکان و ئەحزابەسیاسیىیەکانەوە بەرزدەکرینەوە و دەکەونە بەرامبه‌ر بەیەکەوە، توندبوونەوەى ئەم بەرژەوەندىیە چینایەتىیانە لەرەوتى خۆیدا شۆرش دەکاتە واقعیەت وریگایەک بۆ بەدیهانانى بەرژەوەندىیە چینایەتىیەکان. یانى شۆرش دەبیتە چوارچیوەیەکى ناچارى  بۆ ئالۆگۆرى کۆمەلایەتى کە خەلکى ئومیدو خواستەکانى خۆیانیان پیوەبەندکردووە. بەلام ئایا هەموو قەیرانیکى ئابوورى وسیاسى، هەر ناکۆکیەکى ژیرخانى کۆمەلگا بەرەو شۆرش دەبات؟ کەوایە ئەو فاکتۆرە چیە کە سەردەمانى شۆرش لەپیشویى وقەیرانەکان جیادەکاتەوە؟
سەردەمانى شۆرشگیریتى:
مەرج نییە هەر قەیرانیکى کۆمەلایەتى سەرەنجام بەشۆرش بگات بەم پییەش شۆرش مەلزووماتى خۆى هەیە. تەنانەت لەمیژوودا ژمارەى ئەو شۆرشانەى کەلەئەنجامى قەیرانە ئابوورى وسیاسىیەکانەوە پەیدابوون یەکجار کەمترە لەچاو ئەو پشیوى و جەنگ و شەرى ناوخۆ و کودەتا و سەرگەردانى و ئاوارەبوون و کاولکاریانەى کەقەیرانەکان بەرهەمیان هیناوە. بەسەرنجدانیکى سادە لەباروۆدخەکانى ئیستاى جیهان و ناوچەى رۆژهەلات دەبینین کەسیمای"سیناریۆى رەش" قەیرانەکانى پۆشیوە و تەنانەت لەهیچ شوینیک باس لە شۆرش نییە. هەربۆیە شۆرش ئەنجامیکى جەبرى وحەتمىیەتیکى میژویىیى نیو قەیرانەکان نییە. ئەوەى شۆرش لەم حالەتانە جیادەکاتەوە، سەرهەلدانى دەورانى شۆرشگیریتیىە. هەربۆیە چەمکى دەورانى شۆرشگیریتى لەتیۆر و بۆچوونەکانى لینین لەبارەى قەیرانە کۆمەلایەتىیەکاندا جیگایەکى تایبەتى هەیە، چونکە بەبى دەورانى شۆرشگیرانە باس کردن لەشۆرش وەک کردەیەکى واقعى کاریکى مەحالە. بەلام لینین چۆن لەدەورانى شۆرشگیرانە دەروانى؟. "جەماوەر ناخوازن و چینە دەسەلاتدارەکانیش ناتوانن". وەیا بەدەربرینیکىتر"سەرەوە ناتوانى وخوارەوەش نایەویت" ئەمەئاماژەیەکى مەرکەزىیە لەدەرکى ناسینەوەى زەمینە زاتى وبابەتىیەکانى سەرهەلدانى سەردەمانى شۆرشدا. بەلام ئەمە هیشتا حوکمیکى گشتىیە و هیشتا نامانباتە سەر رۆشنایى ئەوەى کەشۆرش وەک کردەیەکى کۆمەلایەتى ببینین. بەتایبەتى لەمیژودا زۆر جار سەردەمانى شۆرشگیریتى لەسەرەتاو نیوەى ریگادا بەسەرکوتى سیاسى و جەنگە ناوخویى و ولاتییەکان وبەکودەتاکان لەلایەن چینە دەسەلاتدارەکان و دەولەتانەوە کۆتایىیان پیهینراوە. هەبۆیە پیویست دەکات لە واتاى ئەو ئاماژەیەى لینین زۆرتر وردبینەوە.
"جەماوەر ناخوازى وەیا نایەویت"،  ئەمە یەک حوکمى گشتىیە چونکە نارەزایەتى و لەئارادابوونى داواکارى خەلک هەمیشە یەک واقعیەتى عەرزى و رۆتینى هەر کۆمەلگایەکى نابەرابەرە. مادام کە چینە کۆمەلایەتىیەکان لەئارادان، مادام دابەشبوونى سەروەت نابەرابەرە، مادام کە ئازادى بۆ کەمینە دەستەبەرەو لەولاشەوە بیمافى وسەرکوت و زیندان و یاسا لەبەرامبەر زۆرینەدا قەرارى گرتووە، کەوایە نارەزایەتى و"نەخوازینى جەماوەرى" چ بەئاشکراو چ بەنیهنى هەمیشە بەردەوامى هەیە. بۆیە دیسانەوە مەرج نییە هەموو "نەویستن و نەخوازینیکى جەماوەرى" دەورانى شۆرشگیرانەو شۆرشى لیبکەویتەوە. لەبارەى ئەوەشەوە کەدەلیت "دەسەلات ناتوانى" دیسانەوە ئیمە لەگەل حوکمیکى گشتى بەرەو روین چونکە ئەمەشیان دیسانەوە دەکرى وەک دیاردەیەکى رۆتینى وبەردەوامى نیو قەیرانەکان ببینین. ئەواتا لەنیو بەشیکى زۆرى قەیرانەکانى ولاتانى رۆژ هەلاتدا بەرۆشنى "نەتوانینى چینى دەسەلاتدار" و چەند پارچەیى ریزەکانى دەسەلات دەبینین. نمونەى دەسەلات لەعیراق کەبەیەکجارى بیتوانایە لە کۆنترۆلى ئەمنى و ریکخستنەوەى سیستەمى دەسەلاتداریتى بەسەر خەلکەوە بەلام دیسانەوە قسەیەک لە دەورانى شۆرشگیریتى نییە. کەوایە دەبى لەم ئاماژە گشتىیانەوە زیاتر برۆین و بگەینە فاکتۆرى کۆنکریتر. بۆئەمەش لینین لەباسى شۆرش و دەورانى شۆرشگیریتى دا فاکتۆریکىتر دینیتەکایەوە کەئەویش سەرنجدانە لە"عونسورى  چالاک"، عونسوریک کەپەیوەندى نیوان خەلک و دەسەلات لەیەک کردەى شۆرشگیریتى بیگەرانەوەدا دهینیتە کایەوە و لەنیو قەیرانەکاندا راى دەگریت. بەواتایەکىتر ئەم نەخوایزنى و نەویستنەى خەلک و خوارەوەى کۆمەلگا و ئەو نەتوانینەى دەسەلات لەنیو قیرانە کۆمەلایەتىیەکاندا کاتیک دەتوانى سەردەمانى شۆرشى لیبکەویتەوە کە پەیوەندى نیوان خەلک و دەسەلات لەریگاى عونسورى چالاکى شۆرشگیرەوە، (لیرەدا مەبەست لە عونسورى چالاکى شۆرشگیر هاتنە مەیدانى سەربەخۆى چینى شۆرشگیرى کۆمەلگایە لەریگاى بزوتنەوە و حیزبى شۆرشگیرانە و ئاسۆ و ئامانجیکى شۆرشگیرانەوە) بەوئاستە گەیشتووە، کەئیتر نەخوازینى جەماوەرى لەدوتویى نەمانەوە لەژیر سایەى دەسەلاتى مەوجوودا قوتبى کردۆتەوە و کیشەو ململانیى  نیوان دەسەلات و خەلکى لەدەور مەسەلە وگرفتە سەرەکىیەکانى کۆمەلگا و خواستە سەرەکىیەکانى زۆرینەى جەماوەرى گەیاندبیتە حالەتیکى چارەهەلنەگر. بەرادەى ئەوەى کەیەکیتى کۆمەلایەتى خەلک لەیەک بەرژوەندى گشتیدا یەکخستبیت و بەم جۆرەش "نەخوازینى" ئەوان بەماناى سایکۆلۆژى وشعورى چینایەتىیان ئەوە بنویننەوە کە تەنها بەداگرتن و رووخانى دەسەلاتى مەوجود و تیک وپیکدانى سیستەمى زال بەسەر کۆمەلگادا دەکرى ئالۆگۆر لەژیانى خۆیان وداهاتوى نەوەکانیاندا ببیننەوە. لەیەک ووتەدا نەخوازینى جەماوەرى لەوەدا بەرجەستەببیتەوە کەهەمووان بەرژەوەندى خۆیان لەدەست بردن بۆ شۆرشدا ببینەوە و لەم شعوره‌دا هاوبەشبن. بەم هۆیەشەوە هیندەى تر نەتوانینى دەسەلاتدارانى قولکردبیتەوە و ریزەکانیانى سات لەدواى سات بەرەو شەقبردن و چەند دەستەگى زیاتر بببات. بەلام ئایا جەماوەر چۆن بەم حالەتە دەگا و رۆلى عونسورى چالاکى شۆرشگیرتى و ئەو مەلزوماتانە چین کەسەردەمانى شۆرشى پیدەناسریتەوە؟. لەمبارەوە دەبى ئاماژەیەکىتر لەم باسە بهیننەکایەوە ئەویش پەیوەندى نیوان جەماوەر و شۆرشە.
جەماوەر وشۆرش:
سەرئه‌نجام شۆش و دەورانى شۆرشگیرانە کردەیەکى جەماورىیەو لەویدا ئەوە خەلک خۆیانن کەنەخوازینى خۆیان بەئاشکرا و بەکردەوە هیناوەتە مەیدانەوە. شۆرش بەوه‌دا لەکودەتاکان جیا دەبیتەوە کەخەلک لەخوارەوە وبەئاشکرا داواکارى بۆ گۆرینى دەسەلات لەدەورى خواستەکانیان گەلالە کردۆتەوە. بەواتایەکىتر ئەگەر کودەتا حەرەکەتیک بیت لەنیو بەشەکانى دەسەلاتدا و بەنیهنى بۆ وەلام دانەوە بە"نەتوانینەکانى" دەسەلاتى مەوجود لەکۆنترۆلى خەلکدا لەریگاى نەخشەیەکى نهینیدا بچیتە پیشەوە تا بارودۆخەکان بۆ دواوە بگێریتەوە و قەیرانەکان بەقازانجى چینى سەرەوەى کۆمەلگا و بەدژى خەلکى نارازى تیپەرینى، ئەوا شۆرش بەبى جەماوەر و لەمەیداندابوونى ئەوان کردەیەکى مەحالە. بەلام هەر خرۆشان و هاتنە مەیدان و دەرکەوتنیکى جەماوەرى ناتوانرى واتاى شۆرش و سەرهەلدانى سەردەمانى شۆرشى لیبکەویتەوە. بەپیچەوانەى دەرکى چەپى رادیکال وکۆمۆنیزمى تەقلیدىیەوە هەر یاخى بوون وهەر خرۆشان وبزاوتەوەیەکى جەماوەرى لەبەرامبەر دەسەلاتدا ناتوانى ماناى شۆرش وسەرهەلدانى شۆرش لەخۆبگریت. بەتایبەتى کە بەحوکمى لەئارادابوونى چینەکان و بەرژەوەندى وئاسۆى جیاوازیان لەکۆمەلگادا بزوتنەوەى جەماوەرى دەتوانى هەم حەرەکەتیکى شۆرشگیرانە بیت و هەم کۆنەپەرستانە. بەم جۆرە دەکرى بلیین کە هاتنە مەیدانى خەلک لەبەرامبەر دەسەلاتدا مەرج نییە ئۆتۆماتیکى ئەوان بباتە نیو یەک حەرەکەتى شۆرشگیرانەوە. لەمیژوودا تەواوى بزوتنەوە کۆنەپەرستىیەکان کە بەلیشاو وبگرە زۆرینەى خەلکى تیدا بەشداربووە پیکهاتوون و سەرەنجامیش کە دامرکاونەتەوە دەسەلاتى کۆنەپەرستى بەسەر هەر ئەو خەلکەدا جیگیرو توندترکردۆتەوە لەچاو رابردوودا. کەوایە هاتنە مەیدانى خەلک هەمیشە دوو لانەیە: "خەلک لەخۆیاندا" و"خەلک بۆخۆیان". جەماوەر چ لەژیانى ئارامى کۆمەلایەتیدابن و چ لەحالەتى بزوتنەوە جۆشو خروشدابن هەمیشە "لەخۆیاندان" وبەدەگمەن دەکەونە حالەتیکەوە کە "بۆخویان بن". خەلک لەژیانى رۆتینى و ئاسایىیاندا بەرژەوەندى مادى و واقعى و مەلموسیان هەیە وبەم هۆیەشەوە بەشدارى لەسیاسەت ده‌که‌ن و دینەمەیدانەوە. خەلک هەمیشە بۆ باشکردنى  ژیانیان داوا دەکەن  وبەرژەوەندیەکانیان لەشیوەى داواکارى سیاسیدا بەئەشکالى جۆراوجۆر دەخەنەروو. ئەوان ئاوکارەباو خەدەماتى باشیان دەویت، دەیانەویت ئازادیان هەبیت وسفرەى مالیان وگیرفانیان هەمیشە پر بیت و کارى مسۆگەریان هەبیت. ئەوان سەربەخۆییان دەویت و دەیانەویت هەقى دەنگدان و ئارامى کۆمەلایەتی وژیانیکى ئاسوودەیان ببیت. بۆهەموو ئەمانەش هەمیشە چاو لەو هیز و حزب و لایەنانە دەبرن کە پیان دەکرى و لیاقەتى بەدى هینانى ئەم بەرژەوەندى و باشبوونەى ژیانیان هەبى. جەماوەر لەسەرى شارەزایى تیۆریى و مەعریفەتى و دلسۆرزى وشەرافەت مەندى و راستگۆیى وپیشکەوتنخوازیەوە بۆ هیچ هیزیکى سیاسى و هیچ حزبیک ناروانن، بەلکو میعیارو شعورى ئەوان بەراوردکردنى بەرژەوەندى وداواکارىیە مادى و واقعیەتەکانیان لەگەل ئەو هیزانەدا کەبۆیان دەکرى و دەتوانن بەشدارى سیاسەت وکردەوەى جەماوەرى دەبن. لەیەک ووتەدا جەماوەر ریشى خۆیان دەدەنە دەست ئەو هیز ولایەنانەى کەلیهاتوویى خۆیان نیشانداوە لەکۆمەلگادا. بەم جۆرەش ئەوە هیزە کە جەماورە رادەکیشى بۆ لاى خۆى، نەک ئەوەى جەماوەر لەیەکەم هەنگاوەوە لەسەر تەختى ئارمى حزبەکان و ئایدیۆلۆژیا و هەویەتى لایەنەکان گیرسابیتەوە و بریارى دابیت لەشانى ئەوانەوە راوەستیت و بیتە مەیدان. خەلک ئایدیۆلۆژیست نین، ئەمە کارى ئیلیت و کەمایەتیکى نیو خەلکە. بگرە هەمیشە ئەوان حالەتى"لەخۆدابوون"یان هەیەو بەرژەوەندىیەکانیان خیانەیان پیدەکات کاتیک خۆیان بەئایدۆلۆژیایەکەوە هەلدەواسن. بەدەربرینیکى تر خەلک هیز و حزبەکان ئینتخاب دەکات، ئەمەش نە بەهۆى ئەوەوە کە قانع و باوەریان بە ئایدۆلۆژیاو تیۆر و سوونەتى سیاسى ئەو هیزە هەیە بۆیە هاتونەتە مەیدانى کردەى جەماوەرىیەوە. تەنانەت ئەوەى کە خەلک تالەبانى و بارزانى قبول دەکەن وەیا لەدەورى دەستەوتاقمیکى ئیسلامى و مەلاکانى کۆدەبنەوە و ئالاى کوردایەتى و ئیسلام بەرزدەکەنەوە وەیاخود ئەوەى ریگاى چەپ و کۆمۆنیستەکان هەلدەبژیرن، بەوهۆیەوە نییە کە بەزۆرینە ئەوان ناسیونالیست و ئیسلام و کۆمۆنیستن. بەلکو تەنها بەو هۆیەوەیە کەئەوان لەخۆیاندا و بۆبەدیهنانى بەرژەوەندىیەکانیان و باشکردنى ژیانیان چاویان لەوانە وەک هیزیک بریوە کە پێیان دەکرى و شان و شەوکەتیان هەلیدەگرى و بۆئەمەش "زۆر"یان نیشان داوە. ئەمەیە رەوەندى دووبارەبوونەوەى "خەتا" جەماوەرىیەکان کە لە میژووى قەیرانە کۆمەلایەتىیەکاندا سەدان و هەزاران جار نمونەکانى لەبەرچاوە..
لەراستیدا چەمکى "لەخۆدابوونى جەماوەر" کلیلى ناسینەوەى "خەتا"کانى خەلک و ماهیەتى هەر بزوتنەوەیەکى خەلکىیە کە زۆر جار ماهیەتی کۆنەپەرستانەى هەیە و تییدا خەلک رووى لە هەلبژاردنى هیز و لایەنیک و بزوتنەوەیەک کردووە کە "بۆئەوان نیین". تەجروبەى خەلک لەراپەرینى ئازاى 1991 دا ئەو راستیەى تیدایە کەخەلک "لەخۆیاندا" بۆ بەرژەوەندى رزگاربوون لەستەمى نەتەوایەتى و رژیمىبەعس دواى ئاسۆ وئامانجى یەکیتى وپارتى و ناسیونالیزم کەوتن و بزوتنەوەیەکى جەماوەریان لەخۆگرت. بەلام ئیستا هەر ئەو خەلکەیە کە"مونومینت" دەسوتینى ولەدەست بێئاو و کارەبایى و هەلواسراوى ژیانیان وگەنەدەلیدا کەوتونەتە بەرامبەر حیزبەکانى دوێنێوە. مانەوەى خەلک لەخۆیاندا بنەماى سەرهەلدانى بزوتنەوەى کۆنەپەرستى جەماوەرىیە کەخەلک بەوەهم و خەیالى "هیزەوە" تییکەوتووە.
بەلام لەچەمکیى "خەلک بۆخۆیان"دا هاوکیشەى خەلک ودەسەلات لەگیرسانى دەورانى شۆرشگیریتىدا پیچەوانە دەکاتەوە. بەواتایەکىتر بۆئەوەى خەلک لەسەردەمیکى شۆرشگیرانەدا سەردەربینین، دەبى "نەخوازین ونەویستنى خۆیان" و"نەتوانینى دەسەلات" لە یەک حەرەکەتى "بۆخویاندا" پیناسەبکەنەوە. مەرجى ئەمە پیویستى هاتنە مەیدانى خەلکە لەیەک بزوتنەوەى سەربەخۆیى جەماوەرىدا کەراستەوخۆ "بۆ خۆیانبن". ئەمە بەومانایە دیت کەدەبى خەلک بەجیا لەئاسۆ و ئامانج و بەرژەوەندى سیاسى ئەحزابى کۆنەپەرست وبۆرژوازى بینە مەیدانەوە. دەبى شعور وئیرادەو زه‌ینى هاتنەمەیدانیان لەدەورى ئاسۆ وبەرنامەى چینى شۆرشگیرو بزوتنەوەو ئەحزابى شۆرشگیر کەبەرۆشنى لەبەرنامەو تیۆریاندا تەعبیریان لەبەرژەوەندى زۆرینەى خەلک بۆگۆرانى کۆمەلایەتى کردووە، ریکخراو و یەکگرتوو بینەمەیدانەوە. بەتایبەتى کە خەلک لەژیر ئاسۆى چین و حزبە بۆرژوازى وبزوتنەوە کۆنەپەرستىیەکان دەکرینە وەسیلەى بەریوەبردنى ئەمانجیک کە بۆزۆرینەى خەلک نییە وبگرە بۆ دووبارەبوونەوەى وەزعیەتى مەوجودە لەشکلیکى تردا. سەرەنجام چەمکى خەلک "بۆخۆبوون" ئەو مانایەى هەیە لەسەرهەلدانى سەردەمانى شۆرشگیرانەدا کەجەماوەرى ریکخراو وەک بزوتنەوەیەکى سەربەخۆ "نەتوانینى خویان" و داواکاریەکانیان لەدەورى ئەحزابى شۆرشگیر پەسەندکردووە و ئەویان وەک "هیزى ئالۆگۆربەخشى شۆرشگیرانە" هەلبژاردووە. لیرەدایە کەرۆلى تیۆر و بەرنامە و داخوازى و ئاسۆى شۆرشگیرانە و ئەحزابى شۆرشگیر دیتەئاراوە.
شۆرش و تیوەرى شۆرشگیرانە:
لەشۆرشدا کردەى ئەقلانی و هوشیارانە حالەتیکى بەرجەستەی هەیە. شکستى شۆرشەکان و تیپەربوونى بیئەنجامى خەلک لەسەردەمانى شۆرشدا، قوربانى وەهم و نارۆشنیە لەوئامانج وئاسۆدایەدا کەهەژموونى کردووەبەسەر خەبات وبزوتنەوەى ئەواندا.. ئاماژەدانى لینین لەبارەى ئەوەوە کەدەلیت" هیچ بزوتنەوەیەکى شۆرشگیرانە بەبى تیوەریکى شۆرشگیرانە نابیت" بەیانى ئەم راستییەیە. بۆیە تیۆرى دەبیت نەک هەر ئاسۆ و ئامانجى خەلک و چینى شۆرشگیرى کۆمەلگا لەبەرنامەو داواکارى و "خۆویستنەکانى خەلک"دا گەلالە و بەیان بکات، بگرە دەبیت تیۆرى هەمیشە رەخنەگر و وەلانانى "وەهم و خەتاکانى" جەماوەربیت لەحەرەکەتى هاتنەمەیدان و خەباتگیرانەیاندا. و بەردەوام بۆ جیاکردنەوەى ریزەکان و بەرژەوەندىیەکانى خەلک بچیتەوە بەگژ ئاسۆ ئامانج و هەلسوکەوتى سیاسى هیز و حیزب و چینە کۆنەپەرست و بۆرژوازىیەکان و سەرجەم بەرەى دژە شۆرشەوە کەزۆرجار لەنیو شۆرشدا و بەناوى شۆرشەوە خەریکى سەرکوت و بەلارىدابردنى خەباتى شۆرشگیرانەى خەلکن. تەنانەت تیۆرى دەبى ببیتە ئاگایى شۆرشگیرانەى خەلک و هەمیشە ئیلهام بەخشى دەرکى رۆشنى جەماوەر بۆبەرژوەندىیەکانیان بێ و ریگەى رۆشنیان بخاتە بەرپى. لەیەک ووتەدا تیۆرى شۆرشگیرانە دەبى وەک قیبلەنماى حەرەکەتى جەماوەرى بیت بۆرۆیشتن و گەیشتن بە بەرژوەندىیەکانیان. هیچ شۆرشیک بەبى هەژمونى تیۆرو فکرى شۆرشگیرانە و گۆشبوونى خەباتى جەماوەرى خەلک مەحالە حەرەکەتى بیگەرانەوەى خۆى لە راستەى گۆرینى ریشەیى کۆمەلگا و کۆتایى هینان بە قەیرانەکان بپیویت. شۆرشى کۆتۆبەر و لینین گەرچى دەسەلاتى تزاری رووخاند و بگرە دەسەلاتداریتى جەماوەرى هینایە کایەوە و خەلکى روسیایان لەبۆخۆبوونیاندا بەرجەستەکردەوە، بەلام تەنها بەوهۆیەوە کەتیۆرى شۆرشگیرانەى دەستى حزبى بەلشەفیک و چینى کریکارى روسیا نەیتوانى دەرکى رۆشن لەسەر ئالۆگۆرە ئابوورى و ریشەیىیەکانى کۆمەلگا و ریکخستنى کۆمەلگایەکى سۆسیالیستى بدات بەدەستەوە شکستى خوارد و بووە قوربانى نارۆشنىیەکانى خۆى. لەمبارەوە رۆلى رابەرانى کۆمۆنیست و جەماوەرى هەروەها رابەرانى کریکارى و کەسایەتىیەکانیان و ئاستى چەکداربوونیان بەتیۆرى شۆرشگیرانە و هەلگرى دەرکیکى رۆشن لەرەوەندى رووداوەکان و قەیرانە کۆمەلایەتىیەکان و کردنى ئەم دەرک و ئاگایىیە بەدەرک و ئاگایى زۆرینەى خەلک فاکتۆریکى بریاردەرە نەک هەر لەگیرسانى سەردەمانى شۆرشگیریتىیدا بەلکو مەرجیکى سەرەکىیە بۆ سەرخستنى شۆرش و بردنى بەرەو ئامانجەکانى. 
شۆرش وچەمکى توندوتیژى:
لیبرالەکان بەوە سەرزەنشتى لینین و کۆمۆنیستەکان دەکەن کە دەست دەبەن بۆکارى توندوتیژى کاتیک ئەوان باس لەشۆرش و دەستبردنى جەماوەرى کریکار و خەلکى زەحمەتکیش بۆ شۆرش بانگەواز دەکەن. گۆایە ئەوە شۆرشە کە کارى خۆینرشتن و کوشتنى ئینسانەکان بەرهەم دینى و بەم جۆرە چەمکى توندوتیژى بەشۆرش و کارى شۆرشگیرانەى لینین و کۆمۆنیستەکانەوە ناوزەد دەکەن. لەسەردەمى ئیستادا کە دنیا کەوتوتە بەردەم لیشاویک لە تەبلیغات و پروپاگەندەى لیبرالەکان و دیموکراتخوازەکانى رۆژئاواوە و لەم بوارەشدا هەزاران لیکۆلەوەر ونوسەر و فایله‌سوف و رۆشنبیرى جواروجۆرى بۆرژوازى کە موچە لە دەولەت وه‌ردەگرن و لەپیشەسازى "تیۆرى درۆ" هەلبەستندا نانى رۆژ بەده‌ست دینن، دەیانەویت وانیشان بدەن کە شۆرش کردەیەکى خویناوى و بەرهەمى توندو تیژىیە و ئەمەش راستەوخۆ دەکەویتە ئەستۆى مارکس و لینین و کۆمۆنیستەکانەوە!. بەبرواى ئەوان کۆمەلگاى مەدەنى هیندە شارستانیتى بەرهەم هیناوە کەئیتر پیویست بە خۆینریژى ناکا و کۆمەلگا دەتوانرى لە پرۆسەى دیموکراسى و بەشدارى لەدەنگدان و لەریگاى سندوقەکانى دەنگدانەوە بەقازانجى خەلک ببریت بەرەو ئالۆگۆرى ریشەیى و بەم جۆرەش دەست هەلگرتن لەکارى شۆرشگیرانەو خودى شۆرش بەقازانجى مرۆڤایەتىیە!. بەلام ئایا ئەم قسانە و ئەم بۆچوونانەى لیبرالەکان وتەنانەت ئۆمانیستە شەریفە سەروچینایەتىیەکان واقعیەتیان تیدایە؟ ئایا لەکۆمەلگایەکدا کە نابەرابەرى و جه‌نگ و ستەم لەگۆردایە دەتوانرى لەریگاى ئارام و ئاشتى نیوان بەشەکانى کۆمەلگاوە بەرەو ئالوگۆرى موسبەت بەقازانجى زۆرینە خەلک ببریت؟
ئەوە راستە کە شۆرش و کارى شۆرشگیرانە کردەوەى توندوتیژى لیدەکەویتەوە، بەلام کارى توندوتیژى وخوینریژى ریشەى لە خودى کۆمەلگاى سەرمایەدارى خۆیدایە. مارکسیزم و لینینیزم لە سرۆشتى خۆیاندا هەلگرى هیچ خاسیەتیکى زەبروزەنگ نین، بەلکو ئەوە نەزم و نیزامیکى زالمانەى سەرەمایەو سەرمایەدارانە کە لەسەر بناغەى زەبروزەنگ دامەزارەوە و ئەوە چینى دەسەلاتداران و بۆرژوازىیە کەبەدریژایى هیل پیویستیان بەنواندنى زەبروزەنگ و خوینریژى هەیە تا بتوانن بەرژەوەندىیەکانى خۆیان لەکۆمەلگادا بەدى بهینن و مانەوەى دەسەلاتیانى پێ مسۆگەربکەن. کریکاریک کەرۆژ تا ئیوارە کاردەکات و لەبەردەم مەترسیەکانى کاردایە و هەر رۆژە پارچەیەک لەگیانى دەبیتەوە، وەیا لاشەى بەسەرتەلى کارەباوە دەسوتى و لەولاشەوە نەخوى خاوەنى هیچەو نەرۆشنایى کافى دیتە نیو مالەکەیەوە. ژنانیک کە رۆژ تائیوارە کارى ناومال بەجەستەى براوە و موبەق و چیشتخانە بۆى بۆتە زیندانیکى هەمیشەیى، نوسەران و رەخنەگرانیک کە ناتوانن ئازادانە لەبەرامبەر فەساد و نابەرابەرىیەکانى کۆمەلگادا دەم بکەنەوە، چونکە دەرگاى زیندانەکان ودادگاکان لەروویاندا کراوەیە، کام جەماوەرى نارازى هەبووە کاتیک ویستبیتیان خواستى رەواى خۆیان بخەنەروو، لەگەل سوپا و پیشمەرگەو ئاسایش و پۆلیس وتەنانەت گروپە نهینىیە تیرۆریستىیەکانى دەسەلاتداران بەرەو روونەبوونەوە و بەتەقە و خوینرشتن وەلام نەدرابیتنەوە. ئایا هەولى لیبرالەکان و قەلەم بەدەستانى دەتوانن چۆن راستیەکانى نیو نمونەکانى "پرۆسەى دیموکراسى" لەرۆژهەلاتى ناوەراست ئاوەژووبکەنەوە، لەکاتیکدا کە بۆنى باروت وجبەخانەى سەربازى، جەنگیکى خویناوى وکاولکارى سەراپاگیرى لەم ناوچەیەدا پیکهیناوە! ئایا ئەم واقعیەتانە لەدەستبردنى کۆمۆنیستەکان و خەلکەوە بۆکارى شۆرشگیران داکەوتوون؟ راستیەکەى ئەوەیە کە هونەرى لکەدارکردنى خەباتى کۆمۆنیستەکان و کارى شۆرشگیرانەى جەماوەر تەنها بۆ هینانە پیشەوەى "تیۆرى و سیاسەتى ئاشتەوایى چینەکانى کۆمەلگایە"، ئەگینا کۆمەلگایەک کەلەسەر زەمینەى خاوەنداریتى کەمایەتىیەک بۆ هەموو هۆیەکانى بەرهەمهینان و بژیوى کۆمەلایەتى راوەستابیت و زۆرینەى لە نەبوونى وبیکاریدا راگرتبیت خوى بەرهەمینەرو خولقینەرى توندوتیژىیە. کۆمەلگایەک کەتا سیستەمى حوکمرانیەکەى لەسەر بناغەى سوپا و زیندان و یاسا و دادگا و پۆلیس و خیزان وبیرۆکراتیەت وکارى نیومال و ئاین و مزگەوت و کلیسا .. راگرتبیت رۆژانە زەبروزەنگى لیدەکەویتەوە. بەلى کۆمۆنیستەکان و لینینیستەکان و جەماوەر لەکردەى شۆرشگیرانەدا دەست بۆزەبروزەنگ دەبەن بەبى ئەوەى ئەمە خاسیەتیکى ئەوان بیت، چونکە سەرەوژیرکردنى نەزم و نیزامیک بەئامۆژگارى و ئاشتەوایى بەرژەوەندىیەکان بەدى نایەت، وەلە هیچ کوێى دنیادا و لەسەردەمانى رابردوشدا، ئیمە شاهیدى نمونەى ئاوانین کە دەسەلاتداران و چینى بۆرژوازى بەئامۆژگارى ئۆمانسەتى لیبرالەکان دەستیان لەکورسىیەکانى دەسەلات هەلگرتبى و ئامادەبن نازو نیعمەت و سامانى ژیر چەپۆکیان لەگەل چەوساوەکانى کۆمەلگادا دابەش بکەن.
کەوایە ئەوە تەنها زەبروزەنگى شۆرشگیرانەیە کە بەئیجبارى لەبەردەم جەماوەرى کریکارو خەلکى مەحروما مابیتەوە بۆ کۆتایى هینانە بەزەبروزەنگى داسەپاوى سەرمایەو چینى بۆرژوازى. بیگۆمان لەم نیوەدا قوربانى لەگۆردایە، بەلام هیشتا قوربانیەکانى شۆرش سەدان هەزار جار لەو قوربانیاینەى کە لە جەنگە داسەپاوەکانى دەسەلاتدارانەوە دەکەویتەوە کەمترە، هیشتا لە ژیانى برسیتى و نەبوونى و بیکارى کەمترە کە میژوو سەدان و بگرە هەزاران جار دوپاتى کرۆتەوە. نەخشاندنى ئایندەى ئینسانى و بەختەوەرى قوربانى دەویت ئیمە کۆمنیستەکان و جەماوەرى کریکاران و خەلکى مەحروم هیچ شتیک لەدەست نادەین جگە لە زینجیرەکانى دەست و پیمان، بۆ گەیشتن بەم ئایندەیەش ئامادەین وەلامى لیبرالەکان بدەینەوە.
تەنها شۆرشى سۆسیالیستى لەدەستوردایه:
بەووتەى لینین ناوەرۆکى هەرشۆرشیک دەسەلاتە. یانى سەرەنجام هەرشۆرشیک دەسەلات بەچینیکى کۆمەلایەتى دەگەیەنى تا لەم ریگایەوە بەرنامەو بەرژوەندىیەکانى خۆى لەکۆمەلگادا بچەسپینى. لەمیژووى رابردوودا ئیمە شاهیدى ئەنواعى شۆرش و هاتنەدى دەسەلاتداریتى جۆاروجۆرین. شۆرشى نەتەوەیى، شۆرشى ئیسلامى، شۆرشى رزگارى خوازى نیشتمانى، شۆرشى دیموکراسى، شۆرشى سپى و تەنانەت شۆرشى نویى گەل و.. دەیان جۆرى تر کە هەرهەموویان بەبەشدارى خەلک روویان داوە، بەلام لەولاوە ئەم یان ئەوبەش لەچینى بۆرژوازى بەدەسەلات گەیاندووە و پاشان بەرنامەى برسیتى و نەبوونى و سەرکوتى سیاسى بەسەر زۆرینەى کۆمەلگادا جیبەجى کردووە. ئەوەتا ئەنجامەکانى "شۆرشى گولان و ئەیلولى" بەرزانى و "شۆرشى نوێى گەلى" تالەبانى لەبەرچاون کەسەرەراى بەقوربانى کردنى هەزاران ئینسانى شەریف وئازاد، کەچى ئەوە چارەنوسى خەلکە کە هیشتا موحتاجى ئاو کارەباو ئازادین!. ئەم واقعیەتە بەسادەیى هەقیقەتى تەنها شۆرشیک بۆ ئالۆگۆرى کۆمەلایەتى دەسەلمینى کە خەلکى کریکارو زەحمەتکیش بەدەسەلات دەگەیەنى، ئەو شۆرشەش شۆرشى سۆسیالیستىیە. 
لەدەورانى ئیستادا، رۆلى شۆرشە بۆرژوازىیەکان تەواوبووە. چونکە هیچ بەشیک لەبەشەکانى بۆرژوازى سائیتر هەر ناوێکى لەچەشنى نەتەوەیى و رزگارى خوازى نیشتمانى وئیسلامى ودیموکراسى و لیبرالى لەخۆى نابیت، شۆشگیر نییە ونمونەى ئەم شۆرشانە هیچ ناوەرۆکیکى کۆمەلایەتى بەقازانجى خەلک نوینەرایەتى ناکەن. نمونەکانى ئەم شۆرشانە تاقیکردنەوەى خویان بەکردەوە داوە و جگە لەوەى کە کۆمەلگایان بەرەو نەهامەتى و توندکردنەوەى زنجیرەکانى چەوسانەوە و جەنگ و برسیتى و بیمافى و بەدبەختى بردبیت هیچ شتیکیان بۆ جەماوەرى خەلکى بیبەش بەدواوە نەبووە نییە. دەورانى ئیستا بەحوکمى سەرمایەدارى بوونى کۆمەلگاکان و جیهانى بوونەوەى پەیوەندى نیوان کاروسەرمایە و دابەشبوونى کۆمەلگا لەنیوان چینى کریکار و سەرمایەدا، ئیتر نەک هیچ جیگایەکى بۆ شۆرشى عموم خەلکىیەکان و شۆرش بەمانا گشتىیەکەى نەهیشتۆتەوە، بەلکو ئەوە تەنها شۆرشى سۆسیالیستى چینى کریکارە کە دەتوانى کۆمەلگا بەرەو ئالۆگۆریکى ریشەیى بەریت و مرۆڤایەتیش لەدەردوبەلاو چەوسانەو ستمگەریەکان بەرەو رزگارى یەکجارى بەرێ. ئیتر باسى شۆرش و شۆرشەکان لەبەردەم چینى کریکارو کۆمۆنیستەکاندا پیرۆزى و راستى خۆیان لەدەست داوە و تەنها شۆرشیک بەکردەوە و واقعى بەقازانجى بێبەشان دەتوانى ئالۆگۆر بەدى بینێ، تەنها شۆرشى سۆسیالیستىیە. شۆرشى سۆسیالیستى کە بەدەستى بەلشەفیکەکان و لینین یەکەم هەنگاوى خۆى نیشاندا، نمونەى دەسەلاتى ئازادانە و ریکخراوى جەماوەرى خەلکى کریکار و مەحرومى کۆمەلگاى هینایەروو. ئەم شۆرشە کردەیەکى هۆشیارانەى چینى کریکارى وجەماوەرى ریکخراوە لەشوراکانى خویاندا. شۆرشیکە کە دەسەلاتى یاسا دانەرو بەریوەردنیشى دەسپیریت بە شوراکانى خەلک. شۆرشیکە کەسوپا وزیندان و لەسیدارەدان وسەرکوتى سیاسى کوتایى پیدینى و دەسەلات بۆ خاوەنانى ئەسلى کۆمەلگا دەگیریتەوە. لەیەک ووتەدا وبەووتەى هاورى مەسنورى حیکمەت، "سۆسیالیزم گیرانەوەى ئختیارە بۆ ئینسان خوى" شۆرشیکە کە سەرەوژورکردنى ریشەیى وەزعى مەوجود و رزگارى بنەرەتى کۆمەلگاى لە جەوروستمگەرى سەرمایە و سەرمایەداران کردۆتە ئامانجى خۆیى و هینانەدى دنیایەیکى باشترو شایستەى ئینسانى لەبەردەم خۆى ناوە. بەلام ئایا ئەم جۆرە لە شۆرش واقعیەتى هەیە؟ئایا بەدى هینانى دنیایەکى سۆسیالیستى و بەدور لە چەوسانەوە خەیالیک نییە کە بەمیرات لە مارکس و لینینەوە ماوەتەوە؟
وەلامى ئەم پرسیارانە ریشەیان لەخودى کۆمەلگادایە. هەبوونى ریزیکى بەرین لە کریکاران کە بەرهەمینەرى کۆمەلگان و کلیلى ژیرخانى ئابوورى کۆمەلگایان لەدەستدایە و بەم هۆیەشەوە بزوتنەوەى نارەزایەتى لەدژى سەرمایەدارى. قەیران و نەتوانینى بۆرژوازى و دەسەلاتەکەى لەبەریوەبردنى کۆمەلگاو بەدیهنانى ئاواتەکانى زۆرینەى خەلک، لەئارادابوونى تیۆرى شۆرشگیرانەى مارکس و لینین و حزبیک کە تیۆرو بەرنامەى کۆمۆنیستى کریکارى کرۆتە ئالاى ئالۆگۆرى کۆمەلایەتى.. ئەمانە هەموویان زەمینە بابەتى و خویىیەکانى شۆرشى سۆسیالیستیان لە میژە بەوجود هیناوە.
بەلام شۆرشى سۆسیالیستى کارى ئینسان خۆیەتى. بەپیچەوانەى دەرکى جەبرگەرایى و پەرەسەندنى شینەیى میژوویى هیزەکانى بەرهەمهیناوە تا گەیشتن بە سۆسیالیزم، شۆرشى سۆسیالیستى حەتمیەتى میژوو نییە و ئەمە کارى ئینسان خۆیەتى. ئەمە کاریکە کە لە پراتیکى هۆشیارانەو ریکخراویى چینى کریکارو جەماوەرەوە دەردیت. لەم نیوەدا ئامادەبوونى حزبیکى بەهیزى سیاسى وکۆمەلایەتى کۆمنیستى لەنیو چەقى بازنەى سازدان و بەسەر کەوتن گەیاندنى سۆسیالیزمدا راوەستاوە. جەماوەر و چینى کریکار لەهەر حەرەکەتیکى خۆیاندا و لەهەر نارازى بوونیکیاندا بەهیچ ناگەن مەگەر ئەوەى لەدەورى حزبى کۆمۆنیستى خۆیان کۆبوونەوە و ئەم ئامرازەى خەباتى خۆیان بەدەستەوە بگرن و بەهیزى بکەن. تەجروبەى شۆرشى ئۆکتۆبەر و لینین ئەوەى داوەتە دەستمان کە شۆرشى سۆسیالیستى تەنها لەریگاى حزبیکى سیاسى و جەماوەرىیەوە مومکین ومەیسەرە. حزبیک کە رابەرانى کریکارى و کۆمۆنیستى و کەسایەتىیەکانى نیو خەباتى جەماوەر ئەندام و سازماندەرى نارەزایەتى و بزووتنەوە جەماوەرىیەکانن و بەگرتنەبەرى سیاسەت و تاکتیکى دروست خەباتى خەلک لەسەر مەسەلەو گرفتەکانى نیو کۆمەلگا لە بزوتنەوەیەکى سەربەۆخو "بۆخۆبوونى کۆمەلایەتی"دا دیننەمەیدانەوە و رووە و لێسەندنەوەى دەسەلات لە بۆرژوازى و حزبە رەنگاورەنگەکانى ریبەرى و رینمایى دەکەن.
لەکۆتایدا، ئایا کۆمۆنیزم لەعیراق لەبەردەم شۆرشیکى سۆسیالیستىداایە؟ ئایا شۆرشیکى ئاوا شانسى هەیە، ئەگەر ئا مەلزومات و رەوەندەکانى تیپەربوونى چینى کریکار وکۆمۆنیستەکان وگرى و گۆلەکانى سەر ریگاى چوون بەرەو ئەم شۆرشە لە هەلومەرجى جەنگاوى عیراقدا چییە؟. ئەمە باسیکى گرنگ وهەمەلایەنتر دەگریتە خۆى کەلەبەر دریژ نەبوونەوەى زیاترى مەوداى ئەم ووتارە وەلامەکان بۆفرسەتیکى تر هەلیدەگرین. بەئومیدى ئەوەى هەمووان لەم موناقەشەیدا بەشداربن.
21/1/2008
*/
ئەم ووتارە لەوەلام بە داواى هاورى جەبار محسن وبۆیادى لنیین نوسراوە بەوهیوایەى زیادەیەک هەرچەند کەمیش بیت بخاتەبەردەم خۆینەرانەوە

 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.