له‌غه‌مگینی هه‌سته‌وه بۆ غه‌مگینی نیشتمان، ….
له‌غه‌مگینی هه‌سته‌وه بۆ غه‌مگینی نیشتمان، دونیایه‌ك هه‌ڵوه‌رین له‌قه‌سیده‌ی
"نامبینیت چۆن پایز ئه‌بمه‌وه.. نامبیستیت، چه‌ند له‌گۆرانییه بێ ڕه‌نگه‌كانی ئاو ئه‌چم !"ره‌نگدانه‌وه‌ی ماهیه‌تی شكستی نیشتمان لای ئینسان ده‌رئه‌نجامی نه‌بوونی تێگه‌یشتنه له‌نێوان په‌یوه‌ندی سۆزداری‌و په‌یوه‌ندی عه‌قڵانی لای تاكه‌كان سه‌رهه‌ڵده‌دات، به‌شێك له‌م حاڵه‌ته ره‌نگدانه‌وه‌ی كولتووریی گرژی‌و ئاڵۆزی كۆی مرۆڤه‌كانی كۆمه‌ڵ تووشی حاڵه‌تی گرژی‌و.. ده‌ماریگیریی عه‌قڵی ده‌كات، بۆیه ده‌كرێ ئه‌وه‌ش بڵێن هه‌ستكردن به‌و شكستییه به‌دیوێكدا شكستی جه‌سته‌یی‌و رۆحی لای ئینسانه‌كان دروست ده‌كات، بۆیه هه‌ستكردن به‌و واسیته لای به‌شێكی زۆر كاریگه‌ریی‌و په‌رچه‌كرداری جیاوازی ده‌بێت، لای كه‌سانی رۆشنبیر وه‌و ته‌فسیره جیاوازییه‌كی شێوازیی هه‌یه‌و.. به‌دیوه مه‌عریفیه‌كه‌یدا مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێ.
به‌شێك له‌و هه‌وڵانه له‌ڕێی نووسین‌و زمانی ره‌خنه‌وه رووبه‌ڕووی ده‌سه‌ڵاتی كۆمه‌ڵ ده‌بنه‌وه كه‌ده‌رئه‌نجام ده‌بێته پرۆسه‌یه‌كی عه‌قڵانی بۆ بنبڕكردنی لایه‌نه دژه‌كان.
رۆڵان بارت.. ده‌ڵێ: "هه‌میشه ده‌قی زیندو به په‌یوه‌ندییه‌كی ره‌مزییه‌وه ته‌ماهی له‌گه‌ڵ بوونیاده‌كانی ده‌ره‌وه‌ی خۆیدا ده‌كات".
ئه‌وه‌ی بارت له‌م وته‌یه‌داو ده‌یخاته‌ڕوو، ئه‌وه‌یه كه‌نووسه‌ر هه‌میشه له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دا بێت لێكترازانێك له‌نێوان ده‌ق‌و كاریگه‌ریی ناوه‌وه‌ی نووسه‌ر كه‌ده‌رئه‌نجامی واقیعی سیاسی‌و كۆمه‌ڵایه‌تی سه‌رهه‌ڵده‌دات، به‌دیوه ره‌مزییه‌كه‌یدا هه‌بێ‌‌و.. ئه‌چێته چوارچێوه‌ی كۆپیكردنی جه‌سته‌و عه‌قڵ خۆی له‌شته‌كانی ده‌وروبه‌ر.
بۆیه ئه‌ركی نووسه‌ر له‌به‌رانبه‌ر ئه‌م كاردانه‌وه‌یه وه‌ك ده‌نگێك بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ی جه‌سته‌ی برینداری نیشتمان بۆ جه‌سته‌یه‌كی ساغ‌و.. ئاوێته‌بونی له‌جه‌سته‌و خه‌یاڵی ئینسانه‌كان بۆ ناو رۆحی به‌ربڵاویی دیالۆگ كه‌هه‌میشه له‌ڕێی ده‌قی زیندووه‌وه ده‌توانین كاره‌كته‌ری جه‌سته‌و خه‌یاڵ له‌رۆحێكی زیندودا له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ی هه‌ستكردن به‌شكستی نیشتمان به‌مانا رۆحییه‌كه‌ی بوونیاد ده‌نرێ.
دیوێكی تری هه‌ستكردن به‌شكستی لای كه‌سی تاراوگه بوو ئه‌و خه‌ون‌و یاده‌وه‌رییه‌یه كه‌هه‌میشه وه‌ك تارماییه‌ك له‌ئاسمانی خه‌یاڵ‌و.. عه‌قڵی ئێمه‌دا ناڕه‌وێته‌وه‌و.. هه‌رده‌م له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه ئیحساسمان تووشی شكستییه‌كی تری دونیایی بكات.
ره‌نگه ئه‌م شێوه هه‌ستكردنه له‌یه‌كێكه‌وه بۆئه‌وی تر جیاوازی زۆری هه‌بێ. كه‌سێكی وه‌ك جه‌مال غه‌مبار به‌ده‌ر له‌تێكشكانی جه‌سته‌ی نیشتمان، غوربه‌ت به‌دیوه رۆحییه‌كه‌ی بێ حه‌د وه‌ك تارماییه‌ك له‌سیمایدا به‌دی ده‌كرێ، جگه له‌وه‌ی غه‌مبار وه‌ك كه‌سێكی شه‌فاف په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ رۆحی ده‌وروبه‌ردا ده‌كات له‌گه‌ڵ ده‌ره‌وه‌ی شكستیه‌كان ناتوانێ رۆحی حۆی له‌وشێوه په‌یوه‌ندییه دوور بگرێ، ئه‌مه‌ش خۆی له‌خۆیدا شێوازێكه له‌و په‌یوه‌ندییه لێكنه‌پچڕاوه‌ی نێوان جه‌سته‌و زمان كه‌هه‌میشه له‌په‌یوه‌ندییه‌كی بنه‌ڕه‌تیدا ده‌رده‌كه‌وێت.
هایدگه‌ر ده‌ڵێت.. "ته‌نیا له‌و جێگه‌یه‌دا دونیاو مێژوو هه‌یه كه زمانی لێیه".
بۆیه ده‌بێ له‌حیساباتی هه‌موو كه‌سێكدا ئه‌م جۆره دیدوبۆچوونانه ببێته هۆكارێك بۆ ماهیه‌تی دونیاو مێژوو به‌دیوه مه‌عریفیه‌كه‌یدا. ره‌نگدانه‌وه‌ی شكستی دونیاو زمان ده‌رئه‌نجامی خوێندنه‌وه‌یه‌كی ناجێگیری واقیعی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و كولتورییه كه‌دونیاو یاده‌وه‌رییه‌كان له‌سیاقی مێژووییدا ده‌بێته به‌شێك له‌و لێكترازانه‌ی نێوان رۆح‌و كه‌سایه‌تی ئینسان‌و.. جه‌سته‌ی نیشتمان.
بۆئه‌وه‌ی زیاتر له‌ناوه‌ڕۆكی ده‌قه‌كه‌ی جه‌مال غه‌مبار ده‌رنه‌چین، نووسین له‌غوربه‌ت لای كه‌سی تاراوگه بوو به‌دیوێكی ره‌خنه‌گرانه دیوێكی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ یاخیبوونی ئینسان له‌گه‌ڵ فه‌زاو جه‌سته‌ی نیشتمان نه‌ك خودی نیشتمان، هه‌ڵبه‌ته ره‌تكردنه‌وه‌ی سیستمی كه‌مته‌رخه‌م‌و.. پشتگوێ خستن شێوازێكه له‌هه‌ڵاتن له‌به‌مێگه‌ل بوون‌و.. به‌تووتی كردنه، ئه‌مه وامان لێده‌كات ئه‌وه‌ش بڵێین جێهێشتنی نیشتمان لای ئه‌و كه‌سانه گه‌ڕان نیه بۆ كونجی قه‌ناعه‌ت، به‌ڵكو گه‌ڕانه به‌دووی قه‌ناعه‌ت بۆ نیشتمان‌و.. ده‌رباز بوون له‌عبوودییه‌ت به‌دیوه فیكریی‌و مه‌عریفییه‌كه‌یدا.
بۆیه ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانین عبودییه‌ت ته‌نها رزگار بوون نیه له‌گۆڕینی كه‌سه‌كان به‌ڵكو رزگاربوون له‌سیستمی سیاسی كه‌ده‌بێ له‌هه‌ناوی هه‌موو یه‌كێ له‌ئێمه‌دا ئه‌و مه‌یله وجوودی هه‌بێ.
به‌م پێیه خه‌سڵه‌تی نووسین له‌نووسینه‌وه‌ی شیعر به‌رانبه‌ر ئه‌و حاڵه‌ته ناسه‌قامگیرانه به‌ر له‌وه‌ی له‌سه‌قفێكی زه‌مه‌نی كه‌مدا سه‌رهه‌ڵده‌دات به‌دیوێكدا ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ یاده‌وه‌ری‌و منداڵیی ئێمه كه له‌سایكۆلۆژییه‌تی ئێمه‌دا وه‌ك نه‌ریت له‌گه‌وره‌بوونێكی حه‌تمیدا كاریگه‌ریی هه‌یه.
به‌م شێوه‌یه گه‌ڕانی شاعیر له‌م پرسه‌یه‌دا گه‌ڕانه به‌دووی مه‌دلوول كه‌ئه‌ویش شكستیی رۆحیه لای خودی ئینسان.
شاعیر جه‌مال غه‌مبار كۆی دیدو بۆچوونی له‌م ده‌قه‌دا ئه‌و هه‌سته‌ی تێدا به‌دی ده‌كرێ‌‌و.. له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه به‌شێك له‌شكستیه‌كانی خۆی كه له‌ئه‌نجامی رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سیستم‌و كولتووری جیاواز، له‌گه‌ڵ ئه‌و كه‌مته‌رخه‌میه‌ی له‌مامه‌ڵه‌كردندا به‌هه‌ستی تاكه كه‌سی‌و.. له‌گه‌ڵ نیشتماندا ده‌كرێ بخاته‌ڕوو.
بۆیه به‌جێهێشتنی نیشتمان جارێكی تر ده‌بێته‌وه به‌و په‌یوه‌ندیه ساردو سڕه‌ی كه له‌گه‌ڵ خودی خۆیدا قسه ده‌كات.. زمان ده‌كات به‌بكه‌رێكی چالاك بۆ هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی خه‌یاڵاتی عه‌ده‌م كه‌به‌نه‌زه‌ری ئه‌و ژیان له‌ده‌ره‌وه‌ی هه‌ستكردن به‌نیشتمان بوونێكی عه‌ده‌میه.
بۆیه غه‌مبار ئاماژه به‌و هێزه ته‌وته‌میه ده‌دات كه له‌خه‌یاڵاتی ئێمه‌دا پیرۆز كراوه.. له‌به‌رانبه‌ر كرانه‌وه‌ی عه‌قڵ، عه‌قڵی ئێمه به‌ره‌و خه‌راباتی بێ ئینسافی‌و خه‌مساردی په‌لكێش ده‌كرێ.
بۆئه‌وه‌ی له‌عه‌ده‌مییه‌ت ده‌ربازمان بێت، ده‌بێ بیر له‌وه بكه‌ینه‌وه كه‌پرۆسه‌ی نووسین ته‌نها له‌سیاقی یاده‌وه‌ریی‌و له‌زمانی بیركردنه‌وه‌دا خۆی یه‌كلایی نه‌كاته‌وه.
به‌دیوێكی تر ده‌بێ تیوری بیركردنه‌وه له‌نیشتمان ته‌نها له‌سیاقی یاده‌وه‌ریی‌و جه‌سته‌یه‌كی خه‌یاڵئامێزد نه‌بێت، له‌به‌رانبه‌ردا عه‌قڵ بكه‌ین به‌كایه‌یه‌كی تووندوتیژ بۆ به‌رگه‌گرتن له‌هه‌ڵوه‌رینی نیشتمان تووشی تووندوتیژیی عه‌قڵیی بین.
هه‌موو ئه‌م وێنانه‌ی له‌یه‌كبوونی دیوه بابه‌تیه‌كه‌دا هه‌یه ئه‌م ده‌قه شیعرییه‌ی له‌ناو چه‌كی دیوه وه‌سفییه‌كه‌یدا له‌زمانێكی ره‌خنه‌یی ته‌واودایه‌ك مه‌دلوول له‌خۆده‌گرێ ئه‌ویش شكیتییه.
بۆیه ده‌جگه‌ڕێینه‌وه سه‌ر ئه‌وه‌ی زمانی ئێمه باس له‌نه‌هامه‌تیه‌كانی واقیع بكات، به‌دیوێكی تری ئه‌م شكستی‌و بێ دادییه به‌شێكه له‌گرژیی‌و ئاڵۆزیی حاڵه‌ته سایكۆلۆژییه‌كانی خودی نووسه‌ر.
ئه‌وه‌ی له‌دونیای ده‌ق‌و زمان‌و ئیحساسی كوردیدا به‌دی ده‌كرێ هه‌میشه له‌ناسینی ئازاره‌كانی واقیع دا ئازاره‌كانی خۆمان پێگه‌یه‌كی زۆرتری له‌و پانتاییه‌دا داگیر كردووه.
به‌ختیار عه‌لی.. ده‌ڵێ.. "ئه‌ده‌باتی كۆنی ئێمه له‌مه‌م‌و زینه‌وه كه‌سی مه‌زڵووم له‌وێنه‌ی كه‌سێكی عاشقدا وێنا ده‌كه‌ن" ئه‌مه وامان لێده‌كات هه‌میشه كه‌سی تاراوگه بوو له‌شكستیه‌كانی خۆیه‌وه جه‌سته‌ی نیشتمان بكات به‌ئامانج بۆ ئه‌و وێنه خه‌وتووانه‌ی له‌دونیای ده‌ره‌وه یاده‌وه‌ری بهێنینه‌وه ناو زمانی شیعرییه‌وه تاكو له‌ڕێی ئه‌و گه‌مه‌كردنه به‌زمان شكستییه‌كان بكات به‌وێنه‌یه‌كی ستاتیكی‌و نوشوستیه‌كانی تێدا بشارێته‌وه.
بۆئه‌وه‌ی له‌و چوارچێوه واقیعه شاراوه‌یه خۆمان ده‌رباز بكه‌ین، ده‌بێ هه‌وڵ بده‌ین واقیع به‌دیوه تاڵه‌كه‌ی له‌سیاقی مێژوویی ده‌ركه‌ین‌و.. زمانی شیعریی به‌ده‌ر بێ له‌و یه‌كایه‌ی نێوان شكستی جه‌سته‌و خه‌یاڵی خۆمان‌و هه‌ستكردن به‌غوربه‌ت به‌دیوه عاتفییه‌كه‌ی، ئه‌وه‌ی وامان لێده‌كات غوربه‌ت‌و هه‌ستكردن به‌شكستیه‌كان له‌یه‌ك پانتایی ئیختیاریدا به‌دی بكه‌ین، ئه‌و جیاوازییه‌یه بۆ تێگه‌یشتنمان له‌چه‌مكی نیشتمان له‌غوربه‌تدا، كه له‌بنه‌ڕه‌تدا ده‌رهاویشته‌ی ئه‌و جێهێشتنه‌یه له‌شوێن وه‌ك یاده‌وه‌ری‌و ئه‌گه‌ری گه‌ڕانه‌وه بۆ لای شوێن‌و.. نیشته‌جێبوونمان به‌ڕۆخ له‌شوێنێكی ناشوێن‌و.. فراون بوونی هه‌ژموونی گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی ناجۆر لای تاراوگه بوو، كه‌ده‌رئه‌نجام جیاوازی بۆ نیشتمان.. غوربه‌ت به‌و ململانێیه ده‌ست پێده‌كات.
ململانێی به‌غه‌ریبوون.. هه‌ستكردن به‌هه‌ڵوه‌رینی نیشتمان ئیحساسێكی قووڵ لای كه‌سی تاراوگه بوو دروست ده‌كات، هه‌ندێ جار لای ئێمه ئه‌و هه‌سته ونه، ئه‌مه خۆی له‌خۆیدا ئه‌و جیاوازیه له‌بۆچوون.. ده‌ربڕیندا ئاماده‌گی ده‌بێت، ره‌نگه به‌شێك له‌و حزوره بگه‌ڕێته‌وه بۆ ئه‌و باگراونده مێژووه‌ی كه‌ده‌مانبه‌ستێته‌وه به‌یاده‌وه‌ری گه‌ڕانه‌وه بۆ ئه‌ویی نیشتمان، لێره‌وه ده‌بێ ئه‌وه‌ی زیاتر بیری لێبكه‌ینه‌وه سه‌قفی زه‌مه‌نی ده‌ق ئه‌و مێژووه‌یه كه له‌نێوان ماهیه‌تی ده‌ربڕین‌و پیرۆزی نیشتماندا بێت له‌گه‌ڵ ئه‌وی ون.
بۆیه شاعیر له‌ناو ئه‌م هه‌موو شكستیه‌دا ده‌یه‌وێ ئه‌و ئیحساسه بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ نیشتمان كه له‌ساته‌وه‌ختێكدا نیشتمان له‌ناوه‌وه ئه‌وی به‌جێهێشت.
بۆئه‌وه‌ی روونتر له‌ناوه‌ڕۆكی ده‌قی شیعریی "بۆئه‌وی نیشتمان كه‌بێده‌نگ هه‌ڵئه‌وه‌رێ"ی شاعیر جه‌مال غه‌مبار بكۆڵینه‌وه ده‌بێ پانتایی بیروبۆچوونی زمنی شیعریی ئه‌م ده‌قه له‌جیاوازی دوو توخمی جیاواز له‌هه‌ڵوه‌رینی نیشتمانی‌و.. غوربه‌تی زمانی ده‌ربرین بخه‌ینه‌ڕوو.
سه‌ره‌تا شاعیر جه‌مال غه‌مبار ده‌ڵێ.. "هه‌تا شینبوونی خه‌یاڵی شاعیرێك به‌قامه‌تی گوناهه‌وه.
هه‌تا دامركانه‌وه‌ی ئاگری ده‌قێك له‌نوێژی ئیماندارێكا.
هه‌تا خۆم، هه‌تا ئه‌م شیعره هه‌ر ئه‌ڤین،
هه‌تا شكانی باده‌ی ئه‌م گریانه هه‌ر فڕین.."
گه‌ڕانه‌وه بۆ لای ئیقاعی نیشتمان گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی یه‌كجارییه،
سه‌راپا هێزێكی ئیختیارییه كه‌شاغعیر له‌ساته‌وه‌ختی سه‌فه‌ركردندا له‌گه‌ڵ ئه‌و مارشه‌دا كۆنتاكت بۆ جیاوازی نێوان ئێره‌و ئه‌وێ دروست ده‌كات كه‌هه‌رگیز له‌بیره‌وه‌ری غه‌مباردا نه‌وه‌ك خه‌ون.. نه‌وه‌ك مێژوو به‌دی ناكرێت،
به‌م جۆره نووسینه‌وه‌ی ده‌قی شیعریی له‌ساته‌وه‌ختی گه‌ڕانه‌وه‌دا، گه‌ڕانه‌وه وه‌ك رۆح گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی سۆزدارییه.
ئه‌مه به‌جۆرێك وا له‌شاعیر ده‌كات بكه‌وێته جیاوازیه‌كی مێژوویی سایكۆلۆژییه‌وه كه‌ده‌رئه‌نجام په‌یوه‌ندییه‌كی رۆحی له‌نێوان كاره‌كته‌ری یه‌كه‌م كه‌خودی غه‌مباره له‌ده‌ره‌وه‌ی زاكیره‌ی نیشتمان‌و.. كاره‌كته‌ری دووه‌م ئه‌و ئیحساسه‌یه كه‌هه‌رگیز ناتوانێ فه‌زایه‌ك دروست بكات بۆ جیاوزییه‌كان له‌نێوان نیشتمان وه‌ك ماڵی یه‌كه‌م‌و.. په‌یوه‌ندییه‌كی عه‌قڵانی له‌گه‌ڵ شارستانیه‌ت به‌دیوه پۆزه‌تیفه‌كه‌یدا وه‌ك ماڵی دووه‌م.
بۆیه چێژ وه‌رگرتن له‌ته‌واوی ده‌قه‌كانی غه‌مبار لای به‌شێكی زۆری خوێنه‌ری ئێمه وای كردووه كاره‌كته‌ری تازه‌بوونه‌وه بوونی به‌رده‌وامی هه‌بێ.. سۆزو رۆحی به‌زه‌یی‌و ستاتیكایی خه‌یاڵ به‌شێكی زۆری له‌ناو كایه‌ی یاده‌وه‌ریدا ئاماده‌گییان هه‌بێ.
بۆیه پانتایی ئیحساس لای غه‌مبار چ وه‌ك حاڵه‌ته سایكۆلۆژی یاخود سوسیۆلۆژی ده‌رئه‌نجامی ئاوێته بوونه له‌گه‌ڵ ته‌نیایی‌و.. راهاتن له‌فه‌زای ته‌نیایی.
ئه‌ریك فرۆم.. ده‌ڵێ.. "مرۆڤ ده‌توانێ له‌ناو خودی ته‌نیایدا.. رزگاربوون له‌ته‌نیایی به‌ده‌ست بێنێ".
بۆئه‌وه‌ی بتوانین ئیراده‌یه‌ك بۆ ده‌ربازبوون بخوڵقێنین، ده‌بێ له‌ناو خودی ته‌نیایدا له‌هه‌وڵی ئه‌وه‌دا بین واقیع به‌دیوه وێرانه‌كه‌ی جیابكه‌نه‌وه.. دیدێكی تر بۆ گه‌ڕان به‌دووی هۆكاره‌كانی شكستی نیشتمان وه‌ك مخاته‌به‌ی نیشتمان به‌دیوه مه‌عریفیه‌كه‌ی وێنا بكه‌ین.
لێره‌وه جیاوازییه‌كانی نیشتمان له‌نێوان فه‌نتازیای كاركردن بۆ نیشتمان.. ستاتیكای دیوه سۆزدارییه‌كه‌ی لێكجیابكه‌ینه‌وه.
له‌به‌شێكی تری قه‌سیده‌كه‌یدا.. جه‌مال غه‌مبار وه‌ك نموونه‌یه‌ك له‌ناو فه‌زایه‌كی مێژوویی.. سه‌قفی زه‌مه‌نی ئیحساسی نیشتماندا له‌ڕێی فه‌نتازیای زمان.. وه‌زیفه‌ی خه‌یاڵه‌وه ده‌مانباته‌وه به‌رده‌م شكستییه‌كان.. سڕینه‌وه‌ی نه‌خشه‌ی بێده‌نگی له‌و پێگه جوگرافیای یاده‌وه‌ریه‌كان.
بۆیه جارێكی تر ده‌گه‌ڕێمه‌وه سه‌ر چه‌مكی غوربه‌ت لای ئێمه كه‌به‌شێكی زۆری ده‌رهاویشته‌ی حاڵه‌ته ده‌رونیه‌كانه‌وه سه‌رهه‌ڵده‌ده‌ن.. له‌سیاقی مێروویشدا جگه له‌تۆماركردنی رووداوێك به‌دیوه سۆزدارییه‌كه‌یدا هیچی ترمان پێ نابه‌خشێت.
له‌به‌شێكی تری قه‌سیده‌كه‌یدا، نیشتمان‌و جه‌مال غه‌مبار ده‌بن به‌یه‌ك.. له‌ته‌نیایی خۆیه‌وه تێكه‌ڵ به‌بێ هه‌مووده‌یی‌و ته‌نیایی نیشتمان ده‌بێت.. به‌ناوی نیشتمانه‌وه كاره‌كته‌ری زمان به‌بێ ئاگایی ده‌مانباته‌وه ئه‌و غه‌ریبیه‌وه.. ئه‌وی غه‌ریب له‌نێوان نیشتمان‌و.. ئه‌ودا به‌جیاوازی كولتوورو ده‌سه‌ڵاته‌وه ده‌به‌ستێته‌وه‌و.. ده‌ڵێ..
"ئه‌م به‌رده‌ی له‌سه‌رشان داگرن.. ئه‌م به‌ردی ژیانه ئه‌وی كوشت.. ئه‌و غه‌ریبه، چیتر به‌كه‌ڵكی ئه‌م به‌یانیه نایه‌ت ده‌نگی ئه‌و بۆ ئه‌م گۆرانیه نه‌شاز نه‌شاز ئه‌چێته‌وه.."
ئه‌گه‌ر به‌مێژووی حه‌قیقه‌تی شیعره‌كانی جه‌مال غه‌مباردا بچینه‌وه، ده‌بێ ئه‌وه‌مان بیرنه‌چێت غه‌مبار یه‌كێكه له‌و شاعیرانه‌ی هه‌میشه له‌رێی تازه‌بوونه‌وه‌ی زمانه‌وه هه‌ست‌و یاخیبوون به‌ده‌وروبه‌ره‌وه ببه‌ستێته‌وه، ئه‌مه‌ش هۆكارێكی تر بۆ زیندووتر راگرتنی ده‌قه‌كانی ئه‌م شاعیره، به‌دیوێكی تر زمانی مۆسیقی لای غه‌مبار سیحرێكی جوانی به‌وێنه‌ی شیعریی داوه كه له‌بنه‌ڕه‌تدا وێنه‌ی شیعریی لای غه‌مبار شێوه هه‌ره‌مییه‌كه‌ی‌و رۆحی دروستكردووه كه‌خوێنه‌ر ناچار ده‌كات شووناسی غوربه‌ت بكات به به‌گژاچوونه‌وه‌یه‌كی به‌رده‌وام له‌گه‌ڵ ناسه‌قامگیربوونی حاڵه‌ته ده‌رونیه‌كان، له‌وێوه زمانی ره‌خنه بكات به‌وه‌زیفه‌ی سه‌ره‌كی شیعر.. نووسینه‌وه‌ی شیعر به‌م رۆحییه‌ته ده‌بێته زمانی ده‌ربڕی كۆی خوێنه‌ری شیعره‌كانی غه‌مبار.
شاعیر له‌به‌شێكی تری قه‌سیده‌كیه‌دا له‌سیاقی مێژوویی قسه له‌گه‌ڵ نیشتمان ده‌كات.. به‌دیوێكدا مێژووی یاده‌وه‌ری و خودی مێژووی داوه‌ته به‌ر ره‌خنه‌و قبوڵی نیه ئه‌و مێژوو به به‌ری نیشتمان دوو راو و.. ده‌ڵێ..
"ئه‌وه ته‌مه‌نه قسه ئه‌كات نه‌ك منی عه‌بدێك به‌ده‌ست عاقیبه‌تی ته‌نیایی.. به‌ده‌ست مه‌غریبه‌كانی نیانییه‌وه..
من پێم خۆشبوو، خۆم به‌ته‌نها بچمه سه‌ر "وه‌یس" پێی بڵێم ئاخر تۆ نه‌وه‌یسی منیت، نه‌هی ئێمه..".
گه‌ڕان به‌دووی حه‌قیقه‌ت له‌م ده‌قه‌دا له‌بنه‌ڕه‌تدا پرسیاركردن.. به‌گژاچوونه‌وه‌یه له "وه‌یس" سه‌رهه‌ڵدانی ئه‌م یه‌ك خیتابییه له‌ده‌قه‌كانی غه‌مبار ده‌رهاویشته‌ی ناسه‌قامگیربوونی ئارامی ده‌روونیه، بۆیه راشكاوانه ده‌ڵێ.. "ده‌مه‌وێ خۆم بچمه سه‌ر وه‌یس‌و پێی بڵێم تۆ وه‌یسی من نیت، نه‌هی ئێمه‌ی".
پرسیاركردن له‌مێژوو وه‌ك رووداو هۆكارێكه بۆ به‌دواداچوونی كاره‌كته‌ری پیرۆز لای ئێمه كه به‌شێكی زۆری به‌بێ بنه‌مایه‌كی مه‌عریفی‌و عه‌قڵانی ره‌نگی داوه‌ته‌وه.. دونیایه‌ك له‌بێ مانایی‌و سه‌رلێشێواوی به‌ڕۆحی ئێمه به‌خشیوه.
بۆیه هه‌ندێ جار شاعیر ناچار به‌زمانی شكستیه‌كان له‌گه‌ڵ دونیایه‌ك بێ یاده‌وه‌ریی‌و .. گه‌مژه‌ییدا كه له‌كیانی هه‌ریه‌ك له‌ئێمه‌دا بوونیان هه‌یه‌و ده‌مانبه‌نه‌وه خه‌ره‌نده‌كانی ته‌نیایی‌و هه‌موو میناكانی زمان.. خه‌یاڵ ده‌باته‌وه به‌رده‌م قامه‌تی وجودو ئه‌گه‌ری ته‌سلیم بوون به‌مه‌رگ‌و ته‌نیایی.. جارێكی تر به‌گه‌مژه‌یی ئه‌فلاتوون ماڵی شیعر له‌ماڵی واقیع جیاده‌كه‌كینه‌وه.. مردن‌و دونیای خه‌ون ده‌كه‌ین به‌و دونیا جیاوازه‌ی كه‌هه‌میشه زمانی شیعر.. زمانی سیاسه‌ت دوو توخمی جیاوازن.. دونیایه‌ك تێگه‌یشتن لێكیان جیاده‌كاته‌وه.
بۆیه شاعیر زمانی ره‌خنه ده‌كات به‌كاره‌كته‌رێكی فره ره‌هه‌ند بۆ به‌گژاچوونه‌وه‌ی دونیای راسیزم له‌چه‌مكی ده‌ستبه‌سه‌راگرتنی بۆ ته‌واوی ژیان..
جوانی نیشتمان كه به‌شێكی زۆری لای شاعیر بوونی هه‌یه.. گومان له‌جوله‌ی ئه‌و واقیعه ده‌كات كه‌ده‌بێته ڤایرۆسێك بۆ گه‌مه‌كردن له‌گه‌ڵ هه‌ستی ئینسانه‌كان.. له‌وێوه جیاوازییه‌كان بۆ وه‌سفكردن.. وه‌زیفه‌ی شیعر تێكه‌ڵ به‌توندوتیژیی ده‌كات، به‌م شێوه‌یه دونیای شیعرو دۆنكیشۆتیی تێكه‌ڵ به‌یه‌كده‌كاته‌وه‌و.. زمانی شیعریی ده‌كات به‌زمانێكی ته‌قلیدی.. شیعر زمانی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات.. ده‌بێته گێڕانه‌وه‌ی مێژوو به‌مانا.. به‌دیوه رووداوه‌كانیدا، لێره‌وه خوێنه‌ری شیعریی له‌دونیای فیكرو فه‌نتازیای زمان.. ستاتیكای خه‌یاڵ ده‌كاته خوێنه‌رێكی ئاسایی به‌ده‌ر له‌و فه‌زایه‌ی شیعر به‌بێ ئه‌و، جوانی خۆی له‌ده‌ست ده‌دات.
بۆئه‌وه‌ی ده‌قی شیعریی له‌ڕوودوی ته‌قلیدیی دورخه‌ینه‌وه.. ده‌بێ شیعرو زمانی شیعریی پێش رووداو.. ئه‌گه‌ره‌كان بكه‌وێت.. زمان‌و خه‌یاڵ بكات به‌و دوو فاكته‌ری گرنگه‌ی كه واقیع له‌به‌رده‌میدا خۆی بگۆرێت‌و هه‌وڵبدات تێیان بگات.
بۆیه تۆماركردنی یه‌كه‌مین فۆته‌ی موزیك.. نوسینه‌وه‌ی یه‌كه‌مین ده‌ق.. دروستكردنی یه‌كه‌مین پێنووس به‌رله‌وه‌ی بخرێته سه‌ر ئه‌رزی واقیع ئه‌وه خه‌یاڵ بوو دروستی كرد.
كه‌واتا گه‌ڕانه‌وه بۆ خه‌یاڵ، گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی مه‌عریفیه.
ئه‌وه‌ی غه‌مبار له‌ده‌م ده‌قه‌دا هه‌ستی پێ ده‌كات، هه‌ستێكی شاعیرانه‌یه.. ئاسته‌مه كه‌سێكی واقیع بین دركی پێ بكات، یان دانی پێبنێ، هه‌ستی شاعیر دونیایه‌كی تایبه‌ته، بۆیه ئه‌و دێت به‌هه‌ڵوه‌رینی ئیحساسی خۆی+ ئیحساسی نیشتمان ده‌كاته هه‌ڵوه‌رینی نیشتمان له‌بوونی هه‌موو "وه‌یس"ه‌كانی مێژووی ئێمه.. ده‌ڵێ.. "ئه‌ی نیشتمای بێوه‌ژن، ئه‌ی ته‌نیا".—————————————————–
سه‌رچاوه..
1-له‌ده‌نگی زمانه‌وه بۆ بێ ده‌نگی مانا
تراژیدیای زمان‌و وێنه له‌سه‌ده‌ی بیستدا..
ل 12-13-14-30- 31
" به‌ختیار عه‌لی"
گۆڤاری .. سه‌رده‌می ره‌خنه ژماره (1) پایزی (2005) .
2-راپسكانێ له‌دونیای سیاسه‌ت‌و گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ك بۆ دونیای شیعر ،
توێژینه‌وه‌یه‌ك سه‌باره‌ت به‌چامه‌ی "جه‌للاد" ی
" به‌ختیار عه‌لی "..
ماجد نوری قادر "كاندێش"
چاپی یه‌كه‌م 2004 هه‌ولێر
ل34-61-62-82-83.
3-بۆئه‌وی نیشتمان كه‌بێده‌نگ هه‌ڵئه‌وه‌رێ..
شیعر.. جه‌مال غه‌مبار.
