Skip to Content

Monday, October 14th, 2024
گرەوى بەختى هەڵاڵە…. ئیدریس عەلى

گرەوى بەختى هەڵاڵە…. ئیدریس عەلى

Closed
by February 22, 2008 ئەدەب

 لەنێو ژانرەكانى ئەدەبو پانتایى  كارە هونەریەكاندا (رۆمان)  رۆڵێكى چالاكو كاریگەر دەبینێت بۆ گێڕانەوەى بەشێكى گرنگى مێژووى ئەو رووداو و كارەساتانەى كە لە رابردوودا روویانداوە.. رۆماننوسى سەركەوتوو خاوەن دەقى نەمر، هەمیشە بەشێك لەپرسە واقعىو كۆمەڵایەتییەكانو گرفتو كێشەكانى كۆمەڵگە دەكاتە سەرهێڵى كارو نووسینەكانى خۆى،  داهێنەر ئەو كەسەیە كە كۆى مەعریفەو ئاستى رۆشنبیرىو زانیارییە وردەكانى لەسەرجەم بوارو كایەكاندا چڕدەكاتەوەو لەڕێگەى بەكارهێنانى زمانی ئەدەبو خولقاندنى كەشێكى هونەریانەوە خوێنەر دەخاتە نێو بازنەى فەنتازیاو خەیاڵى خۆیەوە.
 لەگەڵ بونى ئەو دەمگۆیەى كەگوایە كورد تائێستا نەیتوانیوە ببێتە خاوەن رۆمانێك كەهەڵگرى تایبەتمەندىو بارى كولتورىو كۆمەڵایەتى خۆمانە بێت، بەڵام لێرەو لەوىَ كۆمەڵێك هەوڵى جدىو لێبڕاو دەبینرێن، كەوەك سەرەتاى هەنگاوێكى گەورەتر مایەى دڵخۆشىو لەسەرپىَ وەستانى ئەم ژانرەیە لەنێو ئەدەبیاتى كوردیدا.
 ( گرەوەى بەختى هەڵاڵە) تازەترین رۆمانى نووسەرو رۆمانووس ( عەتا نەهایى)ە، كە لەماوەى پێشوودا لە لایەن چاپخانەى رەنجەوە چاپو بڵاو كرایەوە، گرنگى ئەم رۆمانە لەوێدایە كەباس لە كێشەیەكى هەنووكەیى ئەمڕۆى كۆمەڵگەو بوونى تاكى كوردى دەكات لەنێو كولتوورى ئەوروپا، لەو بەركەوتنە  شارستانیانە دەدوێت كە تائێستاش لەلاى تاكى كوردى وەك خۆرەى گیانو رۆحو عەقڵ، سایەى بەسەر ژیانو بیركردنەوەو رەفتارماندا كردووە، كۆى رووداو و بەسەرهاتەكانى ئەم رۆمانە لەنەخۆشخانەیەكى وڵاتى سویدەوە دەست پێدەكات.. كاتێك ( هەڵاڵە) وەك پاڵەوانى رۆمانەكە، لەسەر چرپاى نەخۆشخانە لەنێوان مەرگو ژیاندا، چاوەڕوانى سات لەدواى سات كاڵى دەكاتەوە، هەڵاڵە كچى وڵاتێكە كە بەحوكمى دابو نەریتو سیستمە سیاسىو پەیوەندییە كۆمەڵایەتىو ئابووریەكان، لەژێر كاریگەرى بیرى خێڵەكیانەو باوكسالارىو كولتوورى دواكەوتوودا دەبێتە قوربانىو نێچیرى راوچیەكانى جوانى ژیانو ئارەزووى مرۆڤ، هەڵاڵە كچى پیاوێكى سیاسییە كە خاونى خەباتو تێكۆشانو قوربانیدانە، بەڵام ئەم سیاسیبوونو خەباتو قوربانیدانە نەیتوانیوە زەڕەیەك وا لەم باوكە بكات كەدەستبەردارى پەیوەندییە فیوداڵییەتەكان بێتو  خزمەت بە ئاستى رۆشنبیرىو پێشكەوتنى بكاتو رەنگدانەوەیەكى درووستى لەسەر پەیوەندیەكانی هەبێت.. بەتایبەت لە چوارچێوەى خێزاندا.. بوونى ئەم باوكەو كاریگەرى لەسەر رووداوەكانى نا رۆمانەكە، وێنەى هێزە سیاسیە كوردیەكانە بۆ بەرگریكردن لەچەمكو بابەتە پیرۆزە فەرزكراوەكانو چەپاندنى ئارەزوو بیركردنەوەى نەوەیەكمان نیشاندەدات كە هەوڵى گۆڕانكارى دەدەن لەسەر ئاستى كولتوورىو كۆمەڵایەتى، چونكە بیركردنەوەى ئەم هێزانەى كە بڕیارى ئەمڕۆ چارەنووسى ئایندەى مرۆڤو كۆمەڵگەیان بەدەستە، سەر بەو كولتوورەن كە رێگە بەنوێبوونەوە لەفكرو پەیوەندیەكاندا نایەنەوەو بەرژەوەندى خۆیان لەوەدا دەبیننەوە كە كۆمەڵگەو تاك بەتاكى ئینسانەكان لەلیتاوى دواكەوتوویىو گەمژەییدا بهێڵنەوە.
 دەسپێكى رۆمانەكە چەند دێڕێكە كە والەخوێنەر دەكات تا دواین دێڕ شوێن رووداوەكان  بكەوێتو بەدووى چارەنووسى رەشى (هەڵاڵە) بكەوێت، (عەتا نەهایى) هەر لەسەرەتاى رۆمانەكەوە خەنجەرێكى هێناوە كە " وڵاتەو وڵات شارەو شار دواى هەڵاڵە دەكەوێت"و تا كۆتایى رۆمانەكە پێمان دەڵێت ئەو خەنجەرە كولتورێكە یاخود ئامانەتێكە لەلایەن باوكى هەڵاڵەوە دراوە بەشێرزادى مێردى هەڵاڵە، بۆ ئەوەى ئەگەر لە وڵاتى سوید ژنەكەى سەرپێچى دابو نەریتى كۆمەڵایەتى كوردى كرد بەو خەنجەرە چارەنووسى شەڵاڵى خوێن بكرێت.
 هەڵاڵەش  بەوپێیەى لەژێر كاریگەرى خێزانێكو باوكێكى ترادسیۆنیدا پەروەردەكراوە، هەر لەمنداڵییەوە ئارەزووى ئەوەى كردووە وەك كوڕ مامەڵەو هەڵسوكەوت بكات، تەنانەت پێشى خۆشبووە لەبرى هەڵاڵە بە ( هەڵە) بانگى بكەنو سیفەتى كوڕانە بدرێتە ناوەكەى وەك چۆن ئەم حاڵەتە لەرەفتارو بیركردنەوەشیدا رەنگ دەداتەوە، باوكیشى كەپیاوێكى سیاسىو خێڵەكییە زۆر دڵى بەم كارەى هەڵاڵە خۆشە، ئاخر لەنێو بنەماڵە تەقلیدیەكاندا ئافرەت جێگەو رێگەى نزمەو خاوەنى هیچ بڕیارێك نییە، رەنگە هەڵاڵەش لەتەمەنى منداڵى خۆیدا باش دركى بەو راستییە كردبێت بۆیە وەك كوڕ خۆى نیشاندەداتو پشت دەكاتە سیفاتە مێیینەكانى خۆى هەتاوەكو لەم رێیەوە بڕێك لە ئازادییەكانى بۆ بگەڕێتەوە.. كاتێك بەهۆى هەلومەرجى سیاسییەوە ماڵى هەڵاڵە لە ئێرانەوە دێن بۆ كوردستانى عێراقو لە ئۆردوگاى حزبێكى نەیارى دەسەڵاتدا بەخاو خێزانەوە نیشتەجێدەبن، ئیتر هەڵاڵە دەكەوێتە نێو سەردەمو دنیایەكى تازەوەو بەر كۆمەڵێك كەسایەتى تازە دەكەوێت، بەڵام تائەو لەحزەش هەر جلى پیاوانەى لەبەردایەو چەكى لەشاندایە،چونكە لەناو فەزاى سیاسىو هەلومەرجى ئۆردوگاشدا كە پەیوەندیە سیاسیە خێڵەكیەكان زاڵە، دیسان ئافرەتى كورد وەك بوونەوەرێكى ملكەچ تەماشا دەكرێت.. بۆیە هەلاڵە  دەیەوێت لەم رێگەوە بە باوكى بڵێت "منیش هیچم لەپیاوانى تێكۆشەر كەمتر نییەو خاون ئیرادەو كەسێتى خۆمم"، تائەو شوێنەى برایمۆك لە ئیزگەى حزب دەناسێتو ئەمیش وەك پێشكەشكارى بەرنامەیەكى ئیزگە وردە وردە تێكەڵاو بە جۆرەپەیوەندیەكى تر دەبێت، بەتایبەت برایمۆك كە كەسایەتێكى رۆشنبیرى ناو حزبو ئەو ئۆردوگایەیە، هەر زوو مخاتەبەى فكرو بیركردنەوەكانى هەڵاڵەدەكاتو هەڵاڵەش بەو پەڕى بڕواوە عاشقى برایمۆك دەبێتو سەرسام دەبێت لەبەردەم هەڵسوكەوتو بۆچوونە تازەكانیدا، هەڵاڵە هەست دەكات برایمۆك جیاواز لەتێكۆشەرەكانى تر بیردەكاتەوە بۆیە متمانەى خۆى پێدەبەخشىَو لەپەنا خەباتو ژیانى پێشمەرگایەتىو سەختى هەلومەرجى ئۆردوگاداو دوور لەچاوى سیاسییە خێڵەكییەكان بە بێدەنگى سەرەتاى عەشقێكى پاكو قوڵ دەست پێدەكات، تەنانەت تاگەیشتنى هەڵاڵە بەوڵاتى سویدو هاتنى شێرزاد وەك مێرد بۆلاى هەڵاڵە، تارمایى عەشقو بۆچوونە جوانەكانى برایمۆك كاریگەرییان دەبێت لەسەرى.. تەنانەت باسى ئەو عەشقە لەدەست چووەشى بۆ شێرزاد كردبوو،دواجار برایمۆك دەمرێتو هەڵاڵە لەوڵاتى سویدەوە هێشتا سەرمەستە بەو عیشقە.
 ژیانى هاوسەرى هەڵاڵەو شێرزاد هەر لەسەرەتاوە بەناكۆكیەكى قوڵ دەست پێدەكات.. ناكۆكییەك كە رەگو ریشەى دەچێتەوە ناو كولتوورو پەیوەندییەكان، چونكە هەڵاڵە ماوەیەكە لەوڵاتى سویدەو تا ئەندازەیەك دەستبەردارى جۆرى پەیوەندىو بیركردنەوەى خۆرهەڵاتیانە بووەو شێرزادیش بەهەمان ئەو عەقڵەوە چۆتە سویدو ژیانى هاوبەشى لەگەڵ هەڵاڵە پێك هێناوە كە لەكوردستانو ئۆردوگا هەیبووە، شێرزاد بەخەنجەرێكەوە دەچێتە وڵاتى سوید، ئەو خەنجەرەش هیچ نییە جگە لەوەى كە چارەنووسى هەڵاڵە سوور دەكات، چونكە ئەم تەواو تێكەڵ بەژیانو كولتوورو شارستانیەتى سوید بووە.. بەڵام شێرزاد كە لە ئۆردوگاوە خەنجەرەكە لەباوكى هەڵاڵە وەردەگرێت بۆ ئەوەیە ئەگەر هەڵاڵە نەیتوانى وەك ژنێكى ملكەچى مێردو پیاو ئیدامە بەژیانى خێزانى بدات ئەوا بەو خەنجەرە سەردڵى بپێكێت دواجار چارەنووسیش هەروابوو،كێشەى شێرزاد لەگەڵ هەڵاڵەدا لەوێوە دەستپێدەكات كە شێرزاد داوا لەهەڵاڵە دەكات كەرابردووى خۆى لەیاد نەكاتو پێى دەڵێت تۆ یادت چۆتەوە كە كێیتو كچى چ پیاوێكو چ كۆمەڵگەیەكیت.. هەرچیى هەڵاڵەشە دەیەوێت شێرزاد بخاتە سەر رێچكەى ژیانى ئەوروپیانەوە بۆ ئەوەى دەستەبردارى بیركردنەوەى كوردیان بێت، چونكە بەڕواى  هەڵاڵە كولتوورى ئەوروپى ئینسانیترەو حورمەتو رێزى تێدایە بۆ مرۆڤ، بەڵام شێرزاد دەستبەردارى ئەم جۆرە پەیوەندىو كولتوورە نابێتو رۆژ لەدواى رۆژ ناكۆكیەكانیان قوڵترو تۆختر دەبێتەوە.
 دكتۆر سەعدى كە لەبەشى كۆتاییى رۆمانەكەدا دەردەكەوێت وەك بێژەرى رووداوەكانى ناو رۆمانەكە مامۆستاى زانكۆیەو هەڵاڵە لاى ئەو دەرس دەخوێنێت، دكتۆر سەعدى كاریگەرى زۆر لەسەر فكرو بیركردنەوەى هەڵاڵە دادەنێتو ئاراستەى ژیانى دەگۆڕێت، تەنانەت دەچێتەناوقوڵایى كێشە خێزانیەكانى هەڵاڵەو شێرزادیشەوە، هەر ئەمەشە وادەكات لەپاش جیابوونەوەى هەڵاڵە لەشێرزاد ئیتر پەیوەندى هەڵاڵەو دكتۆر سەعدى لەخوێندكارو مامۆستاوە دەبێتە پەیوەندیەكى عاشقانە، بەڵام شێرزاد پاش جیابوونەوەش دەمارگیرى پیاوسالارى بەریناداتو كاتێك بەعەشقى هەڵاڵەو دكتۆر سەعدى دەزانێت خەنجەرەكەى دەخاتە كارو چارەنووسى هەڵاڵە لێڵ دەكات.. بێگومان پێشتریش شێرزاد هەر گومانى لەدكتۆر سەعدى هەبووە، لەكاتێكدا دكتۆر پیاوێكى فارسە شێرزاد دەمارگیرى نەتەوەیى دەیگرێتو بەشێرزاد دەڵێت نابێت لەگەڵ پیاوێكى عەجەمدا تێكەڵاوى خێزانى درووستبكرێت.
 رۆماننوس عەتا نەهایى لەم ئەزمونە دەگمەنەى خۆیدا كاری لەسەر دژوارى هەلومەرجى ژیانى پەنابەرانى كورد كردووە لە ئەوروپا بەوپێیەى كە تاكى كوردى لەناو كولتورو شارستانیەتى ئەوروپادا دەبنە قوربانى عەقڵى خۆرهەڵاتییانە، بەركەوتنى شارستانیەتە جیاوازەكانو قبوڵنەكردنى كولتورو بیركردنەوەى خۆرهەڵاتو ئەوروپاى لەرێگەى چەند كاراكتەرو رووداوێكەوە تەزیف كردووە، چونكە زۆرێك لە ئێمە ئەوروپا بەكارگەیەكو بازاڕێكى گەورە چاو لێدەكەین بۆ پارە پەیداكردنو خۆدەوڵەمەند كردن.
 لەم رۆمانەدا خەیاڵو زمانیش وەك رەگەزێكى بەنچینەیى هەر تێكستێكى ئەدەبى رۆڵێكى باڵاى هەیەو خوێنەر هەست بەجۆرە ئارامییەك دەكات لەكاتى خوێندنەوەدا، چونكە رۆڵى زمان لەهەر تێكستێكى ئەدەبیدا لەوەدا بەرجەستە دەبێت كە رووداوو بەسەرهاتەكان چەند ئاڵۆزبن، زمان دەتوانێت بەشێوەیەكى سادە بیانگێڕێتەوە.
 لەكۆتایى ئەم رۆمانەدا خوێنەرى وریا كۆمەڵێك پرسیارى لەلا درووست دەبێت، ئایا لەكۆى ئەم رووداوو بەسەرهاتانەدا كىَ تاوانبارەو كىَ بێتاوان؟ ریشەى ئەو قەدەرو چارەنووسانە دەچنەوە كوىَ كەوا لە چارەنووسى هەڵاڵەكانو شێرزادەكان دەكات بەو درەدە بڕۆن؟ سیحرى ئەو جۆرە پەیوەندییە نادرووستە كۆمەڵایەتیانە لەچیدان كەوا لەمرۆڤى كورد دەكات دەستبەردارى نەبنو خوێنو قوربانى لەپێناودا بدەن؟ ئەمانەو چەندین پرسیارى دیكە ئەم رۆمانە بەدواى خۆیدا دەیهێنێتو هەست دەكرێت كە ئیتر بەسەرهاتى ( گرەوى بەختى هەڵاڵە) هێشتا تەواو نەبووە و دەكرێت لەچەندین رەهەندو پانتایی دیكەوە بگێڕدرێتەوەو باس بكرێت.
 

Previous
Next
This site is registered on wpml.org as a development site.