شه‌هید؛ ئاوا ئاسوده‌تره
چیرۆك:
ئێمه‌ی هاوته‌مه‌نانی (ئه‌و) چاكمان له‌بیره، كه له قووتابخانه ده‌گه‌ڕایه‌وه و تیژ به كۆڵانه‌كه‌ماندا تێده‌په‌ڕی و زیاتر بن ساپیته‌ی خانووه قووڕه‌كانی ده‌گرت و كتێَبه‌كانی به نیشانه‌ی( +) به لاستیكێك توند ده‌به‌ست، هه‌رچه‌نده تیژ تێده‌په‌ڕی، به‌ڵام نه‌یده‌هێشت پێڵاوه لاستیكه‌كه‌ی به‌قوڕببێ و ده‌لینگی شلواره‌كه‌شی پشكه قوڕی به‌ربكه‌وێ. له‌ڕۆیشتنا به‌سه‌ر به‌رده‌كاندا ده‌ڕۆیشت و خۆی له گۆمیچكه ئاوه‌كان ده‌پاراست، به‌ڕاده‌یه‌ك پوخت و خاوێن بوو ئیره‌ییمان پێده‌برد.
له‌گه‌ڵ هه‌نگاوه‌كانیدا سه‌ری به‌رزنه‌ده‌كرده‌وه و قووڵ له‌به‌رده‌مه‌كه‌ی ده‌یڕوانی، به‌زۆری به كراسه شینه ئاسمانییه‌كه و شلواره ره‌ساسییه‌كه‌ی ده‌كه‌وێته‌وه بیرم، ئه‌و له زۆربه‌مان پۆشته‌تربوو، هه‌میشه قژی به‌لایه‌كدا ده‌هێنا، به‌ڵام كه قژه‌كه‌ی زۆر ده‌بوو ئاڵۆز و لوول ده‌بوو، نیگرۆیی قژه‌كه‌شی سیمایه‌كی لویسیانه‌ی پێده‌به‌خشی. كه‌مدوو و خه‌یاڵاوی بوو. پایه‌ی باوكی وه‌ك فه‌رمانبه‌رێكی گرنگی حكومه‌ت ئه‌وی لای مامۆستاكان قه‌درگران كردبوو، زۆربه‌یان به‌ڕێزه‌وه مامه‌ڵه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌كرد، هه‌رچه‌نده له‌وانه‌كانیش زیره‌ك نه‌بوو، به‌ڵام زۆر حه‌زی به تاقیكردنه‌وه ده‌كرد و رۆژبه‌رۆژ له‌بواری ته‌كنیككاریدا پێشده‌كه‌وت، له‌هه‌ر تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی ماڵه‌كه‌یدا كه سه‌ركه‌وتنی به‌ده‌ستده‌هێنا حه‌زی ده‌كرد به براده‌ره نزیكه‌كانی خۆی رابگه‌یه‌نێ، له بیركاریدا ناوازه‌بوو، به تایبه‌ت حه‌زی ده‌كرد هاوكێشه‌كان به‌رێگایه‌ك زیاتر شیكاربكات و مامۆستا ( یوسفی ڤیساگۆرسی ) سه‌رسام كردبوو، به‌ڵام له زمانه‌كان و ئه‌ده‌بدا هه‌میشه له‌خوار په‌نجاوه بوو.
هه‌ر كاتێك كه به ته‌نها له بن دیواری قووتابخانه‌كه داده‌نیشت و به‌دارێك یاری له‌گه‌ڵ پێش خۆی ده‌كرد و هێڵی به‌ملا‌و به‌ولادا ده‌كێشان، ده‌مانزانی شتێكی له‌ژێر سه‌ردایه و ده‌یه‌وێ هاوكێشه‌یه‌ك به‌ڕێگایه‌كی تر شیكاربكات و پێشتر ده‌چووین مژدانه‌مان ده‌دایه مامۆستا یوسف. ئه‌و ده‌مانه ئه‌گه‌ر تۆپیش بته‌قیبا سه‌ری به‌رز نه‌ده‌كرده‌وه و قووڵ له‌به‌رده‌مه‌كه‌ی ده‌ڕوانی، ئه‌گه‌ر هه‌مووشمان به‌سه‌ر سه‌ریه‌وه بوه‌ستاباین ئه‌و سه‌ری هه‌ڵنه‌ده‌بڕی، كه ته‌واو ده‌بوو داره‌كه‌ی دوور تێ هه‌ڵده‌دا‌و زه‌رده‌خه‌نه‌یه‌كی درێژی ده‌كرد و وه‌ك كه‌سێك كه له خه‌وی بێدارده‌كه‌نه‌وه و چاوه‌كانی باش نابینێ ئاوای لێده‌هات و ورده ورده به‌ڕوومان ده‌گه‌شایه‌وه.. ناوی ده‌هێناین و له‌گه‌ڵمان ده‌كه‌وته رۆیشتن و ئاخاوتن.
رۆژێكیان به‌یه‌كه‌وه به‌ره‌و ماڵ ده‌بووینه‌وه، پرسیاری ئه‌وه‌م لێكرد، بۆ كه ته‌نها له‌بن دیواری قوتابخانه داده‌نیشی ئاگات له هیچ نامێنێ؟ وتی” راستییه‌كه‌ی ئه‌وه خه‌ڵوه‌تی منه ره‌نگبێ كاتی تریش وام به‌سه‌ر هاتبێ تۆ و ئه‌وانی تر هه‌ستتان پێنه‌كردبێ، به تایبه‌ت له وانه‌ی ئه‌ده‌بی كوردی وام به‌سه‌ردێ، خه‌یاڵ ده‌مبات، دوورم ده‌خاته‌وه له جزیری و خانی‌و حاجی قادری كۆیی وپیره‌مێرد و به‌رخه‌كه‌ی شاكر فه‌تاح و دوانزه سواره‌كه‌ی مه‌ریوان وئه‌وانی تر ، بڕوا بكه ، كه مامۆستا كارزان به‌وپه‌ڕی خه‌مه‌وه وانه‌كه ده‌ڵێته‌وه و ده‌كه‌وێته شیكردنه‌وه‌ی مه‌به‌سته‌كانی شاعیران، من ته‌نها هه‌ست به جوڵاندنی لێوه‌كانی ده‌كه‌م، ئه‌گینا هۆشم نوقمی جیهانێكی تری وشه و رسته و هاوكێشه ده‌بێ یان كه مامۆستا خه‌سرۆ به په‌نجه ناسكه‌كانی وێنه‌ی شانه و جگه‌ر و په‌نكریاس یان په‌رامیسیۆم و یۆگلینا و كرمی شریتی ده‌كێشێ ، من خه‌یاڵم ده‌نیشێته سه‌ر شه‌پۆله‌كانی رادیۆ و ده‌مه‌وێ زوو نه‌جاتم بێ و وانه‌كه ته‌واوبێ و بگه‌مه‌وه به‌ژووره لاپه‌ڕگه‌كه‌م‌و له‌گه‌ڵ وایه‌ر وپلاك‌و پلایس و ده‌رنه‌فیز و ئه‌مجۆره شتانه خه‌ریكی تاقیكردنه‌وه‌كانم بم. ئاخر پێم ناڵێی من خۆشی چیم به ترشی نیتریك و هایدرۆكلۆریكی سه‌ر په‌ڕه‌كاغه‌زه‌كان بێ كه نه‌زانم ره‌نگی مه‌نگه‌نیز چۆنه، ده‌ڵێن گۆگرد به گرێكی شین ده‌سووتێ ، تۆ بینیوته؟ كه ست چیمه‌ن ده‌ڵێ” شریتی گوڵه‌به‌ڕۆژه هه‌ندێكجار ره‌نگی شین و هه‌ندێكجار ره‌نگی سوور ده‌بێ ، ده‌زانی خه‌یاڵم ده‌چێته‌وه‌سه‌ر عه‌سره دانیشتنه‌كانی زڕدایكم له‌گه‌ڵ ژنه دراوسێكاندا، كه گوڵه به‌ڕۆژه ده‌قرتێنن.. ها.ها. ها . وانیه. به‌ڕاستیمه هه‌ر زانستێك نه‌چێته تاقیگه‌وه فلسێك ناهێنێ. كاكی خۆم هی من جیاوازه، كه به ته‌نها داده‌نیشم و هاوكێشه‌یه‌ك شیكارده‌كه‌م خۆم ده‌خه‌مه مه‌وقیعی لاڤوازێ و حه‌زده‌كه‌م بگه‌م به‌پایه‌ی ئه‌و. (نه‌مویست پرسیاری لاڤوازێ بكه‌م، به‌ڵام تێگه‌یشتم كه‌سێكی ناوداره) .
ئه‌وه‌ی شه‌هیدی بناسیبایه مه‌ستانه عاشقی كرده‌وه و جوڵه و هه‌ڵسوكه‌وتی ده‌بوو، ئه‌و كه‌سێكی ئاسایی نه‌بوو، هه‌میشه قسه‌یه‌كی له‌لای من دووباره ده‌كرده‌وه” هه‌رچی هاوكێشه‌ی بیركاری هه‌یه شیكاركردنی ئاسانه، به‌ڵام شیكاركردنی ژنهێنانی باوكم و په‌یداكردنی هه‌وێ بۆ دایكم هاوكێشه‌یه‌كه پڕ مه‌ترسی و ئاڵۆزی ، چونكه باوكم واده‌نوێنێ كه ئێمه‌ی زۆر خۆشده‌وێ و رێز له دایكم ده‌گرێ، به‌ڵام نایشارمه‌وه تاكه ئه‌نجام كه پێی گه‌یشتووم ئه‌وه‌یه، ده‌یه‌وێ له‌ڕێی ژنه تازه‌كه‌ی جوانییه‌كه‌ی له‌ده‌ست نه‌دات و ویقاری وه‌ك ژه‌نه‌ڕالێكی سه‌ركه‌وتووی سوپای رووسیا بپارێزێ. خۆشبه‌ختانه ئه‌وه حه‌وت ساڵه ( كه‌وسه‌ر) ژنیه‌تی مناڵكی بۆ نه‌خستۆته‌وه، ئه‌گینا باش ده‌زانم رووی مه‌ینه‌تیه‌كان چۆن به‌ره‌و ڕووم وه‌رده‌چه‌رخێن. زۆرجار مۆته‌كه‌ی په‌یدابوونی برایه‌ك، دڵی خستوومه‌ته له‌رزین. به‌تایبه‌ت له سه‌ره‌تای ژنهێنانی باوكم، ئه‌وه‌ی له هه‌مووشی خه‌مناكتر ئه‌وه‌بوو جاران كه له گه‌ڵ خوێندكاره‌كانی تر باسی ته‌میسیلیه‌كه‌ی شه‌وی رابردوومان بۆیه‌ك ده‌گێڕایه‌وه، ئه‌وانی تر زۆر خۆشحاڵانه و به‌ده‌م پێكه‌نینێكی قووڵه‌وه ته‌مسیلیه‌كانیان ده‌گێڕایه‌وه، به تایبه‌ت ته‌مسیلییه‌كانی عه‌لییه فه‌ندی ، به‌ڵام به‌پێچه‌وانه‌ی هه‌موویان من دڵم ته‌نگ ده‌بوو ئه‌وه‌نده توند ده‌بوو نه‌مده‌توانی له‌وێ بمێنمه‌وه و ده‌چووم له په‌نایه‌ك به‌گوڕ ده‌گریام، به تایبه‌ت بۆ ئاسۆ كه له‌ده‌ست باوه‌ژنه‌كه‌ی چ ده‌رده‌سه‌رییه‌ك ده‌بینێ له ته‌مسیلی باوه‌ژن خوا بناسه.
كه ده‌چوومه‌وه ماڵ تا سه‌عاتێكیش كاریگه‌ری قسه‌كانی شه‌هید و یه‌ك ریتمی له جووڵه و كرداریدا به‌سه‌رمه‌وه ده‌مانه‌وه، به‌بێ ئه‌وه‌ی هه‌ست به سه‌خڵه‌تی بكه‌م ..جارجار به‌بیركردنه‌وه‌كانی پێده‌كه‌نیم. براكه‌م له‌دواوه فیكه‌یه‌كی لێده‌دا و خه‌یاڵی بۆ لایه‌كی دی ده‌فڕی. منیش به‌لای خۆمه‌وه پێم سه‌یربوو باوكی ژنی دووه‌می بۆچی بوو؟ بیرم له هاوكێشه و شیكاره‌كانی شه‌هید ده‌كرده‌وه. بیرم له توانجه هه‌میشه‌ییه‌كانی ده‌كرده‌وه كه له مامۆستا و وانه‌كانی تری ده‌گرت، جارجاریش بیرم له هه‌ستان و دانیشتنی شێركۆ فه‌ندی باوكی ده‌كرده‌وه، كه ته‌واو پێچه‌وانه‌ی شه‌هید بوو، ئه‌و زۆر خانه‌دانانه گۆچانێكی له‌داری كنێر به‌ده‌سته‌وه ده‌گرت و وه‌ك پاسه‌وانی شه‌ڕه‌ف رێی ده‌كرد‌و سه‌ری دانه‌ده‌نه‌واند، هێدی هێدی به‌ده‌م سڵاوكردن و چاك و چۆنی كردن له‌ملاو له‌ولا رێی ده‌كرد. واده‌رده‌كه‌وت كه تابڵێی پیاوێكی به‌ڕێز و دڵفراوانه، ئه‌وه‌ی ئێمه‌ش وه‌كو دراوسێ لێمان ده‌دیت هه‌ر ئه‌وه‌بوو. له‌چاكه به‌ولا خراپه‌ی به‌رانبه‌ر كه‌س نه‌بوو. فیزێكی هه‌بوو له فیزی قایمقام و موته‌سه‌ریفه‌كانی ده‌كرد، بۆیه زۆرجار ئه‌و فیزه ده‌بووه هۆی ئه‌وه‌ی به ئاسانی نه‌كه‌وێته به‌ر دڵان. شێركۆ فه‌ندی هه‌میشه ئاوڕێكی له‌سه‌ر برازاكانییه‌وه‌بوو،شانازی پێوه ده‌كردن ، چێژی له یارمه‌تیدانیان ده‌بینی و به ئه‌ركێكی نه‌ته‌وه‌یی و نیشتمانیشی ده‌زانی له دوای شه‌هیدبوونی براكه‌ی به‌وردی چاودێرییان بكات. هه‌مووی وه‌كو شه‌هید خۆشده‌ویستن. ده‌یویست پیاوه‌تی و جوامێری خۆی له‌و رێگایه‌وه به‌دیار بخات. كه هه‌موویان به ماڵ و حاڵ شاد بكات. ئه‌و ئاواته‌ی نه‌ده‌شارده‌وه لێره‌و له‌وێ باسی ده‌كرد. له‌هه‌موویان زیاتر حه‌زی له‌وه بوو (ژیان)ی برازای له (شه‌هید)ی كوڕی ماره‌بڕ بكات. كه‌چی شه‌هید خه‌یاڵی لای ژنهێنان نه‌بوو، سه‌ركێشی ده‌كرد و له فه‌رمانی باوكی ده‌رده‌چوو. ئه‌و حه‌زی له ژنهێنان نه‌بوو ئه‌و خه‌یاڵی لای لاڤوازێ بوو. هه‌میشه به‌دوای شه‌پۆله‌كانی رادیۆ و ناسینی راسته‌قینه‌ی توخمه‌كانه‌وه بوو، ده‌یویست له بواری زانستدا ئه‌نجامێك به‌ده‌ست بێنێ. بۆیه زۆر دژ به مه‌سه‌له‌ی ژنهێنان بوو. به‌ڵام باوكی هه‌ر پێی داده‌گرت و ده‌یه‌ویست قسه‌ی ئه‌و سه‌ربگرێ و ئه‌م دووانه له‌یه‌كتر ماره بكات ، به‌ڵام وه‌ڵامه بنه‌به‌ڕه‌كانی شه‌هید، رۆژێكیان باوكی ناچاركرد به گۆچانه‌كه‌ی بكێشێ به‌سه‌ری شه‌هیددا و ته‌ختی بكات به زه‌وییدا و هێڕ‌و گێژی بكات و هۆش له‌ده‌ست بدات، له‌م رۆژه به‌ولاوه كه به‌ساڵ ده‌كاته سیانزه ساڵ( شه‌هید) له حه‌وشه‌ی خۆیان به‌ولا ده‌ره‌وه‌ی نه‌بینیوه، ته‌نانه‌ت له‌گه‌ڵ لاشه‌ی دایك و باوكیشی كه به‌ره‌و گۆڕستانیان به‌ڕێكردن نه‌چووه‌ته‌ده‌رێ. ئه‌وه‌نده ده‌زانم ده‌ڵێن ژووره‌كه‌ی رازاندۆته‌وه به وێنه‌یه‌كی ره‌ش و سپیی دایكی و وێنه‌یه‌كی باوكی به‌سواری ئه‌سپێكه‌وه و وێنه‌یه‌كی مامی كه كلاشینكۆفێكی له باوه‌ش گرتووه و وێنه‌یه‌كیش كه پێده‌چێ هی شێخێكی ناوداری ته‌ریقه‌تی نه‌قشبه‌ندی بێ به سوچێكدا هه‌ڵواسراوه، كه پێده‌چێ هی سه‌رده‌می باوكی بێ، چونكه وه‌ك موریدێكی ئه‌و ته‌ریقه‌ته خۆی ده‌نواند.
دوای ئه‌و هه‌موو ماوه‌یه ویستم چیرۆكی شه‌هید بنووسمه‌وه و یه‌كه یه‌كه‌ی ئه‌وانه‌ش ببینم كه ئاگاداری ره‌وشی شه‌هیدن و دیوه جوانه‌كانی ژیانی شه‌هید ئاشنان . ئه‌و زانیارییه‌ی لای دراوسێكان بوو هه‌موومان ده‌مانزانی، كه چه‌ندین باڵنده‌ی جوان جوانی راگرتوون ، كه هه‌ندێكیان به میرات له باوكییه‌وه بۆی ماونه‌ته‌وه، به تایبه‌ت ئه‌و جووته‌ی گوایه له چین و ماچینه‌وه بۆی هاتوون كه هه‌موو گه‌ڕه‌ك بینیوویانه، به‌ڵام باسی جووتێك تاوس ده‌كه‌ن كه وه‌ك خۆی په‌نهانن و به‌دیار ناكه‌ون. بۆ ته‌واوكردنی چیرۆكه‌كه‌ی له (ژیانی ئامۆزای ) به‌ولا كه‌سێكم شك نه‌برد تا چیرۆكی شه‌هیدم بۆ باس بكات. ژیان ؛ئێستاكه له‌ماڵی خۆیه‌تی یادگارییه‌كی جێی بایه‌خی ئێمه‌ی لا نیه تا بۆمان بدركێنێ، ته‌نها ئه‌و په‌یوه‌ندییه رۆتینیانه نه‌بێ كه له‌نێوان دوو خزمدا هه‌ن، به‌ڵام له‌ناوهێنانی شه‌هیددا نیشانه‌كانی خه‌مێكی قووڵ و ته‌ڵخ له سیمایدا به‌دیارده‌كه‌وتن پێی په‌نهان نه‌ده‌كرا. ئه‌و بۆ جوانی و ژیری شه‌هید خه‌می ده‌خوارد. بۆ غرورییه‌كه‌شی ئاخی هه‌ڵده‌كێشا.ده‌یگوت” سه‌ركێشییه‌كه‌ی وای كرد چاره‌نووسی به‌م رۆژگاره بگات. ئه‌گینا تاقانه خۆشه‌ویستی باوكی بوو .بۆیه به هه‌نسكه‌وه داوای لێبوردنی كرد و به‌حه‌سره‌ته‌وه گوتی ” ژیان راڕه‌وێكی ته‌نگ و تاریكه ته‌نها خۆشه‌ویستی راسته‌قینه توانای ئه‌وه‌ی هه‌یه فراوانی به‌دڵ و بینایی ببه‌خشێ تا ژیان به‌گه‌شی ببینین ، خۆشه‌ویستی ئه‌و بۆ پیشه و زانست زۆر له خۆشه‌ویستی نێوان دووكه‌س قووڵتر و فراوانتربوو، ئه‌و باجی راستگۆییدا، نه‌یده‌ویست فریوی كه‌س بدات”. له وه‌ڵامی پرسیارێكی تردا، ژیان كۆدێكی تریشی دامێ له باره‌ی خۆشه‌ویستی خۆی بۆ شه‌هید وتی” له‌هه‌ركۆمه‌ڵگایه‌كدا سنووره‌كانی ئازادی به‌رته‌نگ كرانه‌وه، ژیان به زه‌حمه‌ت هه‌ناسه ده‌دات، هه‌ر كاتێك مه‌لی بیركردنه‌وه‌مان دیلی ده‌ستی كه‌سانێك و ئه‌سیری ناو قه‌فه‌زێك بێ چاره‌نووسمان له‌وه‌ی شه‌هید گه‌شتر نابێ. من پڕ به‌دڵ شه‌هیدم خۆشده‌ویست ..نیگام تێده‌گرت، كه‌چی ئه‌و سه‌ری هه‌ڵنه‌ده‌بڕی و خۆی به من مژۆڵ نه‌ده‌كرد، ده‌مزانی ئه‌و چه‌ند دڵپاكه .. به‌ڵام له به‌رانبه‌ر ئه‌م دڵپاكییه‌شی سه‌رسه‌خت و نه‌سه‌لمێنه، بۆیه هه‌رزوو بۆم ده‌ركه‌وت خۆشه‌ویستی ئیفلاتونی من بۆ ئه‌و هیچ به‌هایه‌كی نیه و واچاكه خۆمی پێ سه‌رقاڵ نه‌كه‌م، هه‌رچه‌نده پێداگری مامم ئومێدێكی لاوازی بۆ دروست ده‌كردم، به‌ڵام سه‌ره‌نجام ئه‌و كاره نه‌خواستراوه روویدا و شه‌هید نوقمی جیهانی ته‌نهایی بوو، ئێمه و هاوكێشه‌كانی بیركاری و ته‌واوی زانسته‌كانی تا ئه‌به‌د فه‌رامۆشكرد.ئێستا له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك باڵنده هاوده‌مه، كێ ناڵێت ئاسووده‌ترین هاوڵاتی ئه‌مشاره‌نیه؟.. خۆ هیچ نه‌بێ شه‌ڕه‌ناوخۆییه‌كان تێپه‌ڕین به‌بێ ئه‌وه‌ی پێیزانیبێ‌َ…یان هیچ نه‌بێ ئه‌و رۆژه پایزییه‌ی، كه شار خڵتانی خوێن و گۆڕستان جمه‌ی ده‌هات له ناشتنی رۆڵه‌كانی، ئه‌و له ماڵه‌كه‌یدا به‌ئاسوده‌یی له‌گه‌ڵ تاوسه‌كاندا رۆژی ده‌كرده‌وه.
14\10\2009 ره‌واندز
له ژماره 868 ی رۆژنامه‌ی ئاڵای ئازادی بڵاو بۆته‌وه
