ئای بۆ ئه‌وه‌ی له‌ده‌ستمان دا، وای له‌وه‌ی به‌ده‌ستمان هێنا!
تازه ڕۆیی ئه‌و زه‌مانه‌ی شیعری تێدا بهۆنینه‌وه، نه‌ما شیعر، نه‌ما جوانی، نه‌ما جیاوازی شه‌و‌و ڕۆژ!
ئێستا شه‌و ڕووناكه وه‌ك ڕۆژ، كه‌چی دڵی ئێمه تاریك. جاران ئه‌و وه‌ختی شه‌و ده‌هات، دنیا تاریك تاریك ده‌بوو، دڵی مرۆڤه‌كان ڕووناك . . كه‌چی ئێستا كه شه‌و دادێ، سه‌راپا دونیا ڕووناكه‌و ناخی ئینسان تاریكستان!
چ دونیایه‌كه خودایا؟! كاره‌با هات، ماڵ‌و حه‌وشه‌و ژوورو بانی سه‌راپاكرد به مه‌شخه‌ڵان، دڵ‌و ده‌روونی مرۆڤیش به لانه‌ی كونه‌په‌پوو و خه‌رابستان!
زانستی پزیشكی پێشكه‌وت. . ده‌ردو سیل‌و به‌ڵا زۆر بوون. ئیته‌رنێت هات. . ده‌ست بخه‌ره سه‌ر دوگمه‌یه‌ك، تۆزێ فشاری بۆ بێنه، سه‌راپا دونیات بۆ دێنێ. . بورجی ئیڤڵ، شورای چین‌و په‌یكه‌ری عیسای مه‌سیح‌و هه‌زار دیمه‌نی ناوازه، له ده دوانزه چركه‌یه‌كدا، له‌سه‌ر شاشه‌كه‌ی به‌ر ده‌ستت خۆی باده‌دات‌و ده‌نوێنێ. . وه‌لـێ چیتر نه (كیندی)یه‌ك په‌یدا ده‌بێ‌‌و نه (كانت)ێ دێ. . نه (مه‌ولانا)یه‌ك وێرانه‌ی ماڵی دڵمان ڕۆشن دهكاو نه (شكسپیر)ێك له‌مه‌ودوا مه‌رحه‌بایه‌كمان لێده‌كا. . نه (زه‌یاب)ێك له به‌غداوه سواری پشتی حوشتر ده‌بێ‌‌و دوای چه‌ند مانگێك ڕێگه برین، میوزیك به دیاری ده‌بات بۆ (ئه‌نده‌لوس)و (قورتوبه)!
ئیتر نه (خه‌ییام) ده‌بینین نه (ئه‌بولعه‌لای مه‌عه‌ڕری). . ئاخر شیعر بۆ كێ بڵێن؟ چ كه‌سێك لێیان تێده‌گا؟ كێ خه‌می وجودی ماوه؟ كێ ده‌زانێ بۆچی ده‌ژێ، تا خه‌می پرسیاری هه‌بێ‌‌و گومان له بوونی خۆی بكا؟!
چیتر (بتهۆڤن)ێك نایه, تا بێئه‌وه‌ی خۆی گوێی له ئاوازی خۆی بێ, سه‌مفۆنیای نه‌مر دابنێ‌‌و گوێی ئێمه‌شی پێ ئاوبدا. . .
به‌سه‌رچوو ئه‌و سه‌رده‌مانه‌ی (سه‌یید عه‌لی ئه‌سغه‌ر)ێكی كوردستانی بچریكێنێ:
له ده‌ردی بێ ده‌رمانی كه‌وتوومه سه‌رگه‌ردانی
به جوابی (لن ترانی)، چبكه‌م جه‌رگــم بـڕاوه
له‌بۆ هیجری دووری تۆ جه‌رگ‌و دڵــم بـــڕاوه
چبكه‌م له دووری دۆسم هۆش‌و فكـرم فه‌وتاوه
چونكه ئیتر زه‌مانی هیجر به‌سه‌رچوو. ده‌نگی ناقۆڵای (مۆبایل) ناهێڵـێ بیری كه‌س بكه‌ی, تاكو هه‌ست به هیجران بكه‌ی. (لن ترانی) باوی نه‌ما, چون هه‌موو ماڵێك‌و بڵـێ هه‌موو ژوورێك, ته‌له‌فزیۆنێكی گه‌وره‌ی له‌سه‌ر پشت تێدا كه‌وتووه، سه‌یرت دهكاو پێده‌كه‌نێ!
یادت به‌خێر(عه‌لی مه‌ردان)! چه‌ند دڵی شادت خه‌مگین كرد, چه‌ند چاوی وشك‌و بێ ئاوت به ده‌نگه پڕ له سۆزه‌كه‌ت خسته گریان! وه‌لـێ ئیتر چه‌ند هاواركه‌ی (هه‌ریادم كه.. هه‌ریادم كه). . كه‌س له مه‌به‌ستت تێناگا‌و كه‌س حاڵی نابێ چی ده‌ڵێی! كێ ئه‌مرۆ یادی كێ دهكاو كێ له یارانی ده‌پرسێ؟! كێ بواری ئه‌وه‌ی هه‌یه دابنیشێ‌‌و یادی دۆست‌و ئه‌حباب بكا!
خودایا من زۆر بیری منداڵی ده‌كه‌م. بیری بۆنی سرووشت ده‌كه‌م، ئه‌رێ ئه‌وانه بۆ كوێ چوون؟
مرۆڤ هه‌ر به‌ره‌و پێشه‌وه هه‌نگاو ده‌نێ‌‌و نایشزانێ به‌ره‌و كوێ ده‌چێ, دڵی ئاسمانمان شه‌ق كردو بنی ده‌ریامان پشكنی، كه‌چی ئاگامان له دڵی خۆمان نه‌ما. . مرۆڤ چیتر ئه‌و مرۆڤه‌ی جاران نییه, ئاخر جاران پاره نه‌بوو, خانوو نه‌بوو, نان نه‌بوو, كولێره نه‌بوو, سك برسی بوو, گیرفان به‌تاڵ‌و حه‌تاڵ بوو, كه‌چی چاوی مرۆڤ تێربوو, هه‌موو خه‌م‌و هه‌وڵ‌و كۆششی ئه‌وه بوو نانی سبه‌ینێ ده‌ربێنێ‌‌و سكی تێركا, كه‌چی ئێستا له‌جیاتی خانوو ته‌لاری سه‌د نهۆمی‌و باڵه خانه‌ی هه‌وربڕ‌و ماشێنی ئاخر مۆدێل‌و سفره‌ی پڕ له خواردنی زۆر. . پاره ده‌ڵێی خاشاكی سه‌ر زبڵدانه دێت‌و ده‌چێ. كه‌س نازانێ له كوێوه دێ‌‌و چۆن وا خێرا له چنگی مرۆ ده‌رده‌چێ . . كه‌چی دڵ‌و ده‌روون ته‌نگ‌و چاو برسییه!
بیرمه له‌و گه‌رمیانه‌ی خۆمان، هه‌ر چه‌ند ساڵـێ له‌مه‌وبه‌ر بوو, مێردمنداڵ بووم, تازه سمێڵم ده‌رده‌چوو, له مابه‌ینی (زه‌نگاباد)و (ڕزگاری)دا هه‌ر ته‌نها دوو ماشێن هه‌بوون, خه‌ڵكیان ده‌هێنا‌و ده‌برد. ئه‌ویش چ جۆره ماشێنێ؟ جێبه ڕوبعه! ئه‌و دوو جێبه هه‌ریه‌ك عه‌ره‌بانه‌یه‌كیان به‌دوای خۆیانۆ به‌ستبوو، من ده‌ڵێم چل تۆ بڵـێ سه‌د پیاوو ژن‌و گه‌وره‌و گچكه‌‌و وردو هه‌راش له‌و دوو ماشێنه ده‌ئاڵان. ئێ چبكه‌ن؟ سه‌یاره نه‌بوو! خه‌ڵك هه‌موو له كشتوكاڵ‌و كاره‌وه ده‌هاتنه‌وه، هه‌ریه‌كه شتێكی پێ بوو. یه‌كێ بێڵـێ‌‌و یه‌كێ داسێ, ئه‌وی تر ته‌وری داربڕین, ئه‌ویتریان قوڵنگی زه‌وی هه‌ڵكه‌ندن, ئه‌میان باری‌و ئه‌و قاپ‌و ته‌شت‌و. . چوزانم هه‌رایه‌ك بوو هه‌ر مه‌پرسه!
بڕوا بكه له دووره‌وه چه‌ندی دیقه‌تت بدایه نه ماشێنت ده‌دی‌و نه هیچ، ئه‌وه‌ی ده‌تدی مرۆ بوو و به‌س، ئاپۆرایه‌ك له بنیاده‌م!
هه‌راو هۆریاو قاڵه‌یه‌ك بوو, كه‌س گوێی له ده‌نگی كه‌س نه‌بوو. .
+ ئاخ باوكه‌ڕۆ قاچمت شكاند.
+ كوره لاچۆ ڕووحم ده‌رچوو.
+ ئای ئای ئای ئای! پێم كه‌وته ژێر خاكه‌ناسه‌كه‌ی ده‌سته‌وه.
+ كاكه ته‌نها ڕێی لاقێكم بكه‌نه‌وه.
+ توخوا به‌مه‌ش ده‌ڵێن ژیان؟
+ خوایه تاكه‌ی هه‌روا ده‌بین؟
+ئه‌مه حاڵه‌‌و؟ . . هه‌زاران هاوارو ناڵه. .
ئه‌مه كه‌ی بوو؟ سه‌رده‌می قات‌و قڕییه‌كه! ئه‌ی ئێستاكه؟! كێ له ڕووی دێ سواری جێب بێ؟! به‌راوردی ئه‌و دوو دیمه‌نه‌ی ئه‌وساكه‌‌و ئێستا بكه‌ی، سه‌یرێكه سه‌یری وا هه‌رگیز نابێته‌وه. .
ئێستا كێ تاقه‌تی هه‌یه هه‌ڵسێ‌‌و كه‌ناڵان بگۆڕێ؟ هه‌ر له‌جێوه، له ڕێگه‌ی كۆنترۆله‌وه, له سه‌عاتێكدا سه‌د كه‌ناڵ ئه‌م دیو‌و ئه‌و دیو پێ ده‌كا!
ئه‌ی دیمه‌نی كونجی‌و خورمای زستانانی هاوسێماڵه‌كانی گه‌رمیان . . ده دوانزه ماڵ له ماڵێكدا گرد ده‌بونه‌وه له‌ده‌ور یه‌ك. كوا كونجییه‌كه‌و كوا خورماكه؟ ئاده‌ی ڕاكه! ده‌سك‌و هاوه‌نه‌كه بێنه. ده‌بوو به گرمه‌‌و زرمه‌یه‌ك, ئه‌و سه‌ره‌كه‌ی په‌یدا نه‌بێ . .
+ نۆره‌ی تۆیه.
+ به‌خوا من شانم ژان ئه‌كا.
+ ها لێم بگره. خۆ تۆ ئیمشه‌و هیچت نه‌كرد! ته‌نها بۆ خواردن حازری . .
تا نیوه‌شه‌و زرمه‌ی ده‌سك‌و گرمه‌ی هاوه‌ن، ده‌گه‌یشته ئاسمانی حه‌وته‌م, ئینجا هه‌ریه‌كه‌و تۆسقاڵـێ كونجی‌و خورمای پێ ده‌بڕا، ده‌یانخوارد‌و هه‌ریه‌كه به‌ره‌و ماڵی خۆی. سبه‌ینێكه‌ش ده‌بوایه زوو له خه‌و ڕابن. هه‌ریه‌كه‌و كارێكی هه‌بوو, ئه‌و كرێكارو ئه‌م جوتیار، سه‌رێك‌و سه‌ودای هه‌زار كار. .
ئه‌ی ئێستاكه؟!
پیاو بێزی دێ باسی كونجی‌و خورما بكا! ده جۆر زولابیا‌و پاقلاوا, چوكلێت‌و نه‌سته‌له‌‌و قاوه, كێك‌و شیرینی بیانی, توركی، ئه‌رده‌نی، ئێرانی. .
ئا ئه‌وه‌یه ئه‌م ڕۆژگاره, مرۆڤ له‌خۆڕا بێزاره. له كاتێكدا له ماڵا لێی دانیشتوه‌و كاری نییه‌و ده‌ست به‌تاڵه. . گیرفانی پڕ, ده‌روونی پڕ, سكی تێرو چاوی برسی!
باپیرانمان، ئه‌وه‌ی لێیانمان بیستوه, به‌یانیان زوو له ناو نوێن ده‌رده‌په‌ڕین‌و به‌ره‌و كێڵگه‌و ڕه‌زو بیستان غاریان ده‌دا. هه‌ندێكیان شه‌خته‌شكێن بوون، له زستانی كوێستانانا كه تفت هه‌ڵدایه ده‌یبه‌ست, بۆ خۆشۆردنی ناچاری, هه‌روه‌ك یاری، شه‌خته‌و به‌فریان ده‌قڵه‌شاند‌و چۆڕێ ئاویان په‌یدا ده‌كرد, خۆیانیان تێ فڕێ ده‌دا. . كه‌چی له ئێمه جوانتر‌و له‌شساغتر بوون . . ئێستا تا دره‌نگانی شه‌و، له‌ناو جێدا خۆت باده‌ده‌ی, ته‌مه‌شای شه‌ش فیلم ده‌كه‌ی, ده جاران ده‌چیته ده‌رێ‌‌و هه‌م دێیته‌وه، شان‌و پیلت گشت ده‌ته‌زن هێند پاڵی لێده‌ده‌یته‌وه، كه‌چی سبه‌ی كه هه‌ڵده‌ستیت ده‌ڵێی بارت ڕاكێشاوه, وا هه‌ستده‌كه‌م مرۆڤی ئێستا‌و قه‌دیمان دوو كائینی له‌یه‌ك جودان, هه‌روه‌ك ماشێنی ئێستاكه‌‌و بیست سی ساڵێكی له‌مه‌وبه‌ر، وه‌ك هه‌رشتێكی ئه‌م چه‌رخ‌و ئه‌م سه‌رده‌مه. مرۆڤ دارای جه‌سته‌یه‌كی توڕه‌هات‌و ڕووحێكی بێهێزو ماندوو و, ئاوه‌زێكی له‌كاركه‌وتوو و چیكڵدانێكی بچكۆڵه. . چوزانم چی. . ئیتر ئاوها!
خۆ من باسی زۆر كۆن ناكه‌م. چون دڵنیام نه مه‌ولانایه‌ك له‌مه‌ودوا په‌یدا ده‌بێ, تاكو بڵـێ:
یك جرعه‌ْ می از حریف مستت برسد
صد چـــاشنئ دم الستت بـــرســـد
این جــام نهـــاده‌اند در تــاق بلـند
پـا بر سر خود نه كـه دستت بـرسـد!
ئاخر كوا مرۆڤی ئێستا بۆ گه‌یشتن به شه‌رابی خۆشتامی یار، قه‌ت ده‌توانێ پێ به‌سه‌ری خۆیدا بنێ؟! له خه‌یاڵیشدا ئه‌و كاره هه‌ر ئه‌سته‌مه!
خه‌ڵكی جاران به‌حیساب خه‌می نانیان بوو. ئه‌ها (سه‌عدی) له (گوڵستان)دا چی ده‌ڵـێ:
شب چو عقد نماز می بنـدم
چه خـورد بامـداد فـرزندم؟
(شه‌و ئه‌و وه‌ختی قامه‌تی نوێژ داده‌به‌ستم, بیرم هه‌ر له‌لای ئه‌وه‌یه داخۆ سبه‌ی چی هه‌یه كوڕه‌كه‌م بیخوا؟!)
به‌ڵام نوێژی ئه‌وسای ئه‌وان, هه‌رچه‌ند برسی‌و ڕه‌جاڵیش بوون، سه‌د هێنده‌ی نوێژی ئێستاكه پڕ تام‌و چێژ‌و مانا بوو. .
حافز ده‌ڵێت:
كی شعر تر انگیزد خاگر كه حزین بـاشد؟
یك نوكته در این معنا گفتیم و همین باش
ئه‌توو بڵێی ئه‌گه‌ر حافز له‌م سه‌رده‌مه‌دا ژیابا, ئه‌و هه‌موو شیعره جوانانه‌ی له كانیاوی ده‌روونیه‌وه هه‌ڵقوڵیون نیو هێنده‌یانی چڕیبا؟!
وه‌ختی خۆی زۆرینه‌ی خه‌ڵكی نانیان هه‌ر بۆ ئه‌وه ده‌خوارد تا پێی بژێن‌و بجوڵێن. هه‌ندێكیش له خاوه‌ن دڵان، زیكرو یادی خوداوه‌ندیان كردبووه ئامانجی ژیان:
نان از برای كنج عبادت گرفتـه‌اند
صاحبدلان نه كنج عبادت برای نان
(خاوه‌ن دڵان نانیان كردووه‌ته ئامرازی ئامانجی خوداپه‌رستی, نه‌ك خواپه‌رستی بكه‌نه قوربانی نان).
عیلمی جاران باری له كۆڵی زانایان دێنایه‌خوار, سه‌ری شانیانی سوك ده‌كرد. كه‌چی ئێستا زانست لای زۆركه‌سی ئێمه بووه‌ته بار. زانیاری زۆری بێكه‌ڵك‌و دڵی خاڵی له ئه‌وین‌و مات‌و بێزار، مه‌ولانا جوانی پێكاوه:
عـلم های أهـل دل حمالشـان
عـلم های أهل تن أحمالشـان
علم چون بر دل زند یاری شود
علم چون بر تن زند باری شود
ئه‌م ژیانه تا بێ پڕ ده‌نگه‌ده‌نگ ده‌بێ، هه‌تا بێ شتی تازه دێ‌‌و سه‌ر ده‌ردێنێ، كه‌چی مرۆڤ هه‌موو رۆژێ له دڵه‌وه خۆزگه ده‌خوازێ به دوێنێ . . تۆ بڕوانه كه‌ره‌سته‌ی زۆروزه‌به‌نده, جۆره‌ها شتی نه‌دیتوو‌و ئاڵ‌و واڵا. وه‌لـێ بزانه شاعیرێ په‌یدا ده‌بێ، به‌یتێكی وه‌كو ئه‌م به‌یته‌ی (تاهیر به‌گی جاف) بنووسێ؟!
هه‌روه‌كو قه‌وس‌و قزه‌ح با ده‌ست له گه‌ردن دانیشین
تۆ به سوخمه‌ی ئاڵ‌و سه‌وزو من بـه ڕه‌نگـی زه‌رده‌وه
ڕه‌نگی سوخمه‌ی ئاڵ‌و سه‌وزو ڕه‌نگی زه‌ردی ڕوخساری خۆی كردۆته په‌لكه‌زێڕینه, وه‌ی خودایه چ دیمه‌نێكی ناوازه‌و چ تابڵۆیه‌كی ڕه‌نگینه!
جاران دونیا سه‌راپا ڕه‌نگی سرووشت بوو, بۆن‌و به‌رامه‌ی سرووشت بوو. بۆیه شیعریش مانای هه‌بوو, تامی هه‌بوو, ده‌ستت به‌ر وێنه‌كه‌ی ده‌كه‌وت. ئێستا كه‌ی سه‌رده‌می شیعرو جوانی ماوه؟! قه‌ت بینیوته سه‌یاره‌و چه‌ترو فڕۆكه‌‌و مه‌كینه‌ی ڕیش تراشین‌و هاڕه‌ی په‌نكه‌‌و موبه‌ڕڕیده ببن به كه‌ره‌سته‌ی شیعر؟! هه‌ندێ هه‌ن له چاوقایمی ئه‌مه‌ش ده‌كه‌ن, به‌ڵام چ سوود, ته‌نها خۆیان ده‌كه‌ن به په‌ندی زه‌مانه‌‌و هیچی تر نا!
تۆ ته‌ماشای ئه‌م شیعره كه، به‌رهه‌می (مه‌لا عه‌بدوڵڵای جه‌لیزاده)ی گه‌وره شاعیرو زانایه. وردبه‌ره‌وه‌و جا بزانه ده‌نگی زڕره‌ی زه‌نگۆڵی مێگه‌ل نابیستی؟ بزانه بۆنی هه‌ناسه‌ی ئێواره‌ی به‌هاران ناكه‌ی؟
كه بێری هاته نـاو مێگه‌ل سه‌راپــا قرمــزی پۆشــی
مه‌لا ئیدراكی چوو شێخیش ته‌ریق، زاهـید نه‌ما هۆشی
حه‌بیب دیتـی ڕه‌قیب وه‌ستـاوه، سه‌رپۆشـی بـه ڕوودا دا
گوتم هه‌وری سیا هات، شه‌عشه‌عه‌ی خورشیدی داپۆشی
تازه ڕۆیی ئه‌و زه‌مانه‌ی ده‌نگی بولبول له‌ناو جێ ده‌رمان په‌رێنێ، كه‌ڵه‌شێری مه‌لابانگدان به قوقه‌قوق هه‌ڵمانسێنێ . .
چه‌ند شیرین بوو سه‌رمای زستان، ده ده‌‌و بیست بیست له ده‌وری زۆپایه‌كی دار خڕده‌بوینۆ، گه‌رمای ئاگری زۆپاكه تێكه‌ڵ به ده‌رونمان ده‌بوو‌و گڕی بڵێسه‌ی ناو ناخی هه‌ریه‌كه‌شمان له‌وانیترمان ده‌ئاڵاو هه‌ر هه‌موومان پێكه‌وه گه‌رم ده‌بوینه‌وه. ئێستا هه‌ریه‌ك له‌سوچێكا له‌به‌رده‌م هه‌وای (سپلیت)دا هه‌ڵكورماوین، كه‌س ته‌ماشای ڕووی كه‌س ناكا، هه‌مومان ڕوو له یه‌ك شوێنین، شاشه‌ی تیڤی. . .!
ئیتر قه‌ت چاوه‌ڕێ مه‌بن، (كه‌یفی جوان ڕۆیی)یه‌ك بێت‌و شیعری ئاوامان بۆ بڵێت:
زوڵفی سیاهی تا بـه تـا
خوته‌ن خوته‌ن خه‌تا خه‌تا
له پێچی كه‌مبه‌ری هه‌تا
نه‌زه‌ر ده‌چـێ موعـه‌تته‌ره
ئێستا نه باوی زوڵف ماوه‌و نه هیچ كه‌سێكیش ده‌زانێ پرچی كام كیژه چ ره‌نگه. زه‌رده، ڕه‌شه، بۆزه، بۆره؟ خۆ هیچی ڕه‌نگی خۆی نییه تا بزانی!
جاران زه‌ڕره‌ی كه‌ر ناخۆش بوو، وه‌ڕه‌وه‌ڕی سه‌گی كۆڵان وه‌ڕه‌زكه‌ر بوو، ئێستا ئیتر هه‌م بیری وه‌ڕه‌ی سه‌گ ده‌كه‌م هه‌م زه‌ڕره‌ی كه‌ر . .
زۆر ده‌ترسم ڕۆژێ بێ ده‌نگی منداڵیش، مشه‌مشی كۆرپه‌ی ساواش ئیتر له هیچ كوێ نه‌بیسرێ، هه‌موو ببنه زارۆی شووشه!
بۆیه ناچار له‌گه‌ڵ (سعدی)دا وا بڵێین:
به همه حال شكر باید كرد
كه مبادا بدتر خواهد گردد
خودایه خراپتر نه‌ده‌ی . . ڕه‌نگه له‌مه‌ش خراپتر بێ . . كێ چوزانێ؟!
2:35 ی ده‌مه‌و به‌یــان
13/1/2010_بالیسان
هێمن خورشید
