ئازادی چەمکێک نیە چەق ببەستێت، ئەگەر ئارامی سەقامگیر نەبێت…
لە سەردەمێکدا کە باوی ئەوە نەماوە، بە توندو تیژی بتوانیت دەنگی ئازادی کەسێک سەرکۆت بکەی، چۆن دەتوانرێت ئەمڕۆکە لێرە لەم هەرێمەدا، دەنگی نارەزایی ملیۆنەها کەس بە بریارو بەرنامەیەکی لەکەلک کەوتووی باو نەماوی توند سەرکۆت وبێدەنگ بکرێن، ئازادی ئەمڕۆکە ئەو فەزایە کۆتدارو وپڕ کۆسپە سواوانەی دوێنێکە نیە کە بە ناوی ئەوەوە جۆرەها تاوان دەرهەق بە مرۆڤەکان دەکرا، ئەمڕۆکە ئازادی لەبەردەم خەڵک دەروازەکانی هەمووی لە سەر پشتەو واڵایە، هیچ بەربەست وبەنداوێکی وەهمیش خۆی ناگرێت لە بەرامبەر هەڵچوون وداچوونیان ئەگەر بیانەوێت دەنگی خۆیان هەڵبڕن، بە تایبەتی ئەگەر بە دەنگی هێز بەرپەرچیان بدرێتەوە…
لە هەرێمی کوردستاندا ئەمڕۆکە نەوەیەک بەرچاو دەکەوێت، لە بەرەئەنجامی هاتنە پێشەوەی ئەو گۆڕانکاریە مەزنانەی جیهان وناوچەکەمان لە ناو بێشکەو لانەیەکی ئازادی چەکەرەیان کردووەو فرچک وهەناسەیان بە ئازادی گرتووە، ئەوان نەوەیەکی یاخی وبوێرن رابردوویان بە چەمکەکانی ترس وشەرم ئاشنا نیە، ئنجا لە ناو ئەو هەموو وەرچەرخان وگۆڕانکاریانەوە چۆن دەکرێت بە هەمان هەست وهزرو قالب وکەرەستەی کۆنەوە لەگەل ئەو نەوە یاخیەوکەرەستە نوێیانە رەفتار بکەین، ئەوان ئاسان نیە لە ئێمەو رابردوومان تێبگەن، چۆن دەکرێت ئەوها بەزۆر خواستەکانمان بە سەریان بسەپێنین…
کەوابوو پێویستە خۆمان لەگەل ئەو وەرزە تازەو نەوە نوێیەدا بگونجێنین ئەگەر نا بەجێمان دێلن ولە مێژوو وزاکیرەشیاندا رەشمان دەکەنەوە،جا لەو فەزایە بەرفرەوانەدا، دەبێت بوارێک برەخسێنین بۆ بە دووقۆڵی دانیشتن لەگەلیان وهەول دەین دڵیان چاک بکەینەوە ئەگەر تووڕە ببوون، چونکە ئەوان نە بە چەمکی موجامەلە نە بە چەمکی ماستاو کردن وبەرژەوەندی لەبەرچاو گرتن ئاشنان باهۆزی توورەیی ئەوانیش هیچ شتێک ناناسێت ئەگەر هەلیکرد هەموو شتێک دەپێچێتەوە، بۆیە ناکرێت ئێمە لە بەردەم ئەو گۆڕانکاری وگۆڕانی چەمک ودەستەواژە کۆنانەدا هەر بەهەمان هۆشمەندی وعەقلیەت وکەرەستەی سواوی دوێنێ هەلسوکەوت لەگەل ئێستامان بکەین…
لە فەزای بەرفراوانی پرسی ئازادی ئەمڕۆکەماندا، فەراهەم بوونی ئارامی وبەرقەرار کردنی ئاسایش وئاسودەیی بە پەرچەکرداری زەبرو شێوازی توندو زمانی رەق وزبر دابین نابێت، زمانی دیالۆگ ودیالێکتی گفتوگۆو خۆراگرتنێکی نەرم، بەرسڤ ووەڵام وکاردانەوەی پۆزەتیف ئامێزن، لەو دۆزە دژوارانەدا لە پێناو دوارۆژێکی گەشبینترو ئامانج ومەبەستێکی باشتریش دەبێت بیریان لێ بکەینەوە، بە تایبەتی ئەمڕۆکە ئەو سەردەمە بەسەرچوو دەسەڵات بتوانێت دەنگی ئازادی هاوڵاتی وخەڵکەکەی بە ئامرازو هۆکاری توندوتیژی وزمانی زبر نەفی بکاتەوە، بەڵکو ئێستا ئەو سەردەمەیە ئەگەر لەهەر گۆشەیەکی جیهان بڕوانین، تەماشا دەکەین چەمکەکان ودەستەواژەو بوارەکانی ئازادی گۆڕاون ووەکو خۆیان نەماونەتەوە…
بە تایبەتی دوای سەرهەڵدانی ئەو باهۆزەی ترس وهەرەشە کردنەی رووخانی رژێمە دیکتاتۆرەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گرتۆتەوە کە ساڵەهای ساڵ بوو لە ناو زەلکاوی نەگۆڕانی چەقبەستوویان بێئاگا بوون لەو گۆڕانکاریانەی کە لە دەوروبەریان روویان دەدا، هەموو ئەو سەرکردە روخسار نەگۆڕاوانەی زەمانێک بوو ببوونە بت وخوایەکی دەسەڵاتدار بە سەر سنگی هاوڵاتیان چۆکیان دادابوو، لەپڕ بە نەعرەتەیەک هەموویانی راتەکاند وراچەناند جا بەو وەرچەرخانەش دیارە سەردەمێکی دیکەی تازە دێتە ئاراوەو قۆناغێکی دیکە دەست پێدەکات، لە پێناو دابین کردنی ئازادی راستەقینەی هاوڵاتی و گەڕانەوەی سەروەریەکانی مرۆڤایەتی وبەرقەرار بوونی ماف وخواستە سروشتیەکانی خەڵک، بۆیە دەبێت ئێمەش بگۆڕێین وبە شێوازو چەمکی تازەوە پێشوازی لە گۆڕانکاریەکانی دەوروبەرمان بکەین ….
ئەمڕۆکە لەو وڵاتانەی رۆژهەڵاتدا کە ساڵەهای ساڵ بوو، یەک جۆر گۆرانیان بۆ ژیان وبەهادار کردنی باڵای بتە نەخوازاویەکان دووبارە دەکردەوە، وادەی مانەوەیان بە شێوازی کۆن تەواو بووەو بەسەرچووەو سەدەمی توانەوە هەڵوەرانیان دەست پێدەکات، ناکرێت لەو هەرێمە گچکەکەی ئێمەشدا دەروازەکان دابخرێن وبە هەمان عەقلیەت وکەلتووری سەردەمی پێش باهۆزو پارو پێرار، دژایەتی دەنگی رەوای خەڵک بکەین ورووپۆشی ئەو پەنجەرانە بگرین کە هەناسەی ئازادیان لێوە دێت ودەچێت وبەری ئەو ژیانە بەرفرەوانە تەسک وتەنگتر بکەین وحاشا لە هەبوونی هەموو چرپەو جوولەو بزاوتێکی گەلئامێز وجەماوەری سەرشەقام وکۆمەڵەکەمان بکەین، وەکو نە بامان دیت بێت ونە باران…
ئەمڕۆکە دەسەڵات لەبەرچدانەوەی ئەو دەنگانەی جارێکی دیکە کز نابن وبێدەنگ نابن بە هەمان سۆزو هزر بەرامبەریان رادەوەستێت، لەجیاتی ئەوەی بێت وبە زمان وسیماو هەڵسوکەوتێکی خاوو نەرم خامۆشیان بکاتەوەو گوێیان لێ رابگرێت وپەیام ونامەی پرسەکانیان بەسەر بکاتەوە، ئنجا هەول بدات بەرنامەکارێک دارێژێت ولە ناو ئەجندەکانی بیکاتە پلان وکارنامەو پرۆژەیەک بۆ چارەسەرسازی وچاکخوازی، بۆ ئەوەی کۆتایی بە سەردەمی کێشەو گرفتە بەسەریەک کەلەکە بووەکان بهێنێت، کەچی بە داخەوە دێت بە هەمان هێزو هۆشمەندی کۆن ووادەی (شەڕی ناوەخۆ) مامەلە لەگەل دیاردە تازەو چەمکە خۆشڕەوەکان دەکات…
دوابەدوای تێپەڕ بوونی ئەزموونی (٢٠) ساڵەی ناسەرکەوتووی فەرمانڕەوایی ودەسەڵاتی بەڕێوەبردنی ئەو هەرێمەمان کە لە لایەن هەردوولایەنی بەرپرسیاری سەرەکی ناو پرۆسەی کارگێڕی سیستمی دەسەڵات بەڕێوە چووە، هێشتا نەهاتوونەتە سەر بنەمای ئەو بڕواو هزرو تێگەیشتنەی کە دەسەڵات تا سەر ناتوانێت بەردەوامێتی بە مانەوەی خۆی بدات، ئەگەر بە هەمان عەقلیەتی کۆن وزەبری هێزو زمانی زبر هەلسوکەوت لەگەل دەوروبەرو خەلکەکەی دەوروبەریان بکات، دەبێت ئەوە باش بزانین کە بەتەنیا نان وموچەو پیادە بوونی پڕۆژە بیناسازیەکان وتونێل دروست کردن ورێگا قیرتاو کردن، هەموو شتێکی داواکراوی خەڵک نین، ئەوانەش بە تەنیا نابنە کارکەر وهۆکارێک بۆ دابین بوونی خۆشگوزەرانی وئاسوودەیی دڵنەواییەکی تەواو نادەن بە هاوڵاتیانی هەرێمەکەمان…
ئەمە راستە بە بێ نان ژیان تامی نیەو مرۆش ئاسان نیە بیر لە داهێنان وگۆڕانکاری بکاتەوە، زۆریشمان دەردی برسیەتی وبێنانی وکەمدەرامتیمان چەشتووە، تەنانەت بەهای نانمان هەرگیز نابێت لەبەرچاو بسڕێتەوە، هەرچەندە خۆ ئێستا خەڵکی برسی وهەژاری بێ ماڵوحالیش کەم نین وزۆرن کۆتاییش بەم دەردو نەخۆشیە نەهاتووە، بەڵام بە رای من ئێستاکە کێشە لەوە درەچووە کە لە ناو چوارچێوەی برسی بوون وتێر بوون قەتیس بکرێت، یاخود بە تەنیا کێشەمان خۆی لە پەیدا کردنی نانەوە ناگرێتەوە، ئەمڕۆکە کێشەکان زۆر لەوە زیاترن کە دەسەڵات بەو شێوەیە بیریان لێدەکاتەوەو هەستیان پێناکات یاخود خۆیان لە حەقیقەتی مەسەلەکان وراستیەکان لادەدەن…
مێژوویەکی دوورو درێژە خۆمان حوکمی خۆمان دەکەین وکورد میری کۆشک وماڵ ودیوەخانی خۆیەتی وکەسێکی بێگانە نەهاتووەو فەرمانمان لە سەر بکات، جا کەوابوو بۆ ئەو نارازاییە زۆرو زەبەندانە بەرچاو دەکەون، ئایا هەموومان هەلەین کە خۆی لە (زۆرینەی خەلک) دەگرێتەوە، یاخود دەسەڵات هەلەیە کە خۆی لە (کەمینە) دەگرێتەوە، یاخود ئێمە وەکو نەتەوە لە چارەمان وا نوسراوە بێ ئیرادەو هیچ لەبار نین وناتوانین حوکمی خۆمان بە خۆمان بکەین، گەلێکی خۆخۆر ولاوازو بێ تواناین بە قەولی گۆتەنی مێژژوونوسە رەگەزپەرستەکان، من پێم وایە دەسەلات تا ئێسا هەلە بووەو لەسەر ئەو هەلانەش باوەڕو متمانەکانی خۆی بونیاتناوە بۆیە ئێستا پێویستە لە هەموو وەختێک زیاتر کە هەلەکان ئاشکران وبەرچاون خۆمان راتەکێنین وبە رووی خواستەکانی هاوڵاتیانەوە بچین، چونکە هەلەکان زۆر زۆر بووینە تەنانەت زاوزێیان کردووەو بە رادەیەکی بێسنوور کەلەکەیان کردوووە بە شێوەیەک ئێستا ئاسان نیە، ئەوها زوو کۆتایی بە قەیران وئاستەنگەکان بهێنرێت…
بێگومانم لەوەی لە سەر بنچینەی ئەو هەلەو کەموکوریانە هەر کارنامەو پڕۆژەیەکیش بێتە بەرهەم ، شتێکی باش نایەتە کایەوە بەلکو پڕۆسەو کاری پڕ هەلەو کەموکوڕی گەورەتر دێنە کایەوە کە دەبنە هەڕەشەو پەککەوتنی دەستاڕی دەسەڵات وتەکنیکی بەڕێوەبردن ولەباربردنی هاوکێشەو بەرنامەو پلانەکان، من لێرەدا دەمەوێت بە ئاوڕدانەوەیەکی خێرا چاوێک بە هەندێک قەیران وکێشە بدەمەوە کە ئێستا لە بەرئەنجامی ئەو برەودانەیاندا بووە بە هۆیەکی بەرچاو لە تووڕە کردنی شەقامی کوردی وپەککەوتنی رەورەوەی پێشکەوتن بە تایبەتی لە سنووری شاری سڵێمانی، با ئەوەش بلێم ئەوەی لە سنووری ئەو شارە روو دەدات شتێکی دیکە نیە لە شارەکانی دیکە نەبێت وهەر لەوێ هەبێت، یاخود نامۆ بێت ئەوەی ئەمرۆکە لەوێ روو دەدات سبەی یاخود ماوەیەکی دیکە شارەکانی دیکەش دەگرێتەوە…
_ نە بوونی بیمەی تەندروستی (تامین الصحة) : لەبەر ئەوەی خەڵک بە گشتی نەخۆشە ئەویش دەگەڕێتەوە بۆ چەند هۆکارێک :
١_ لەبەر نالەباری خۆراک ونەبوونی کۆنترۆلێک لە جۆرایەتی وپشکنێکی دروست لە لایەن حکومەتەوە بۆ ئەو کەرەستەو بەرهەمە خواردن وخواردەمەنیانەی کە لە لایەن ئەو بازرگانە نامرۆڤ وچلێس وکاسەلێسانەی کە دەچن هەرزانترین وخراپترین شتومەک دەهێننە بازاڕ، لێرەشدا دەبێت کێ لێپرسراوێتی بەرامبەر ئەو بەرپرسیاریە هەڵگرێت؟
بێگومان حکومەتی هەرێم وەکو دەسەڵاتدارێکی رەسمیەو ئەو بەرپرسیارەشی لە ئەستۆ دایە، چونکە ئەو خۆی ئەو بازرگانانەی هەلبژاردووەو بۆ ئەو مەبەستەشی دیاریکردوون .
٢ _ نالەباری داوو دەرمان وزۆر بوونی دەرمانخانەکانی ناو گەڕەکەکان کە هیچ تایبەتمەندیەکی تەندروستی دروستیان نیەو هەر لە گۆترەو بە هەوەسی خۆیان خەڵک دەرمانخواردی دەرمانە خراپەکانیان دەکەن، لە بەدبەختی هاوڵاتیش خراپی گوزەران وباری ئابووری خەڵک بۆتە هۆی زیاتر بەدوای شتی هەرزان بگەڕێن، ئەو هۆشمەندیە زاڵەش بۆتە هۆی دەرکەوتنی عەقلیەتێکی باو کە بەهای نرخی شتومەک لە بەهای تەندروستی تایبەتی خۆی پێ بەهادارتر بێت وباشتر بێت نەک بە پێچەوانە..
حکومەتیش خۆی خودانی ئەو پلانە هۆشداریەی تەندروستیە نیە، بۆئەوەی خەڵک لە مەترسیەکانی ئەو ناهوشیاریە ئاگادار بکاتەوە، کەوابوو تەندروستی هاوڵاتی بێ سێودوو دەکەوێتە بەردەم هەڕەشەی خراپی وتێکچوون، ئەوەش خۆی لە خۆی کاریگەری بە سەر ئاسایشی نەتەوەییەوە دەبێت، چونکە ئاسایشی تاک لە خراپ بووندایە وبەمەش دۆزو مەسەلە نەتەوایەتیەکان پاشەکشە دەکەن کە دەسەڵات لە رووی داکۆکی لێکردن لێیانەوە کەمتەرخەم وناچالاک بووە.
٣ _ لە بەرەئەنجامی بەکاربردنی داوودەرمانی زۆرو بۆر کە بۆتە کەلتورێک، کۆمەلگامان کۆمەلێکی ناتەندروستی لێ هاتۆتە بەرهەم، کۆمەڵی ناتەندروستیش هۆشمەندی وعەقلیەت ونەوەو حکومەت ودوارۆژێکی ناتەندروستیش دێنێتە بەرهەم، جا ئەوەش بۆ خۆی هەڕەشەیەکی دیکەی گەورەیە کە پێویست بوو دەزگا تەندروستیەکانی (حکومەتی هەرێم) کاری جێبەجێ کردنی پەخش و بڵاو کردنەوەی هۆشداری تەندروستیان لە ئەستۆی خۆیان بگرتبایەو هەولیان بدابایە بۆئەوەی ئەو کەلتوورە نەهێلن ببێتە دیاردەیەکی ترسناکی ئەوتۆ کە خەڵک وهاوڵاتی بە گشتی دووچاری لاوازیەکی تەندروستی جەستەیی ببن، لە بەرامبەر نەخۆشی وبەرکەوتەی بەکتریاو ڤایرۆسیەوە ئەمەش بۆتە هۆی بەرەئەنجامی هاتنە کایەوەی لەشێکی لاوازی بێ بەرهەلستکاری (مناعة) رووبەرووبوونەوەی کاتێکەرە دەرەکیەکان، بە گچکەترین کارکەری پیس بوونەوە جەستەیان بە میکرۆب دەتەنێتەوەو دەرباز بوونیش لێیان ئاسان نابێت، بۆ ئەمەش هاوڵاتی ناچار ئەبێت پەنا بۆ دکتۆر وداوودەرمان ببات، ئەوانیش بە هەمان عەقلیەتی بازرگانەکان مامەلە لەگەل نەخۆشەکانیان دەکەن، باوەر ناکەم ئەم دیاردەیە لە هیچ کونجێکی جیهان ببینرێت وەکو ئەوەی لە وڵاتەکەمان هەیەو رۆژانە دۆزەخێکی هێواشی سەرەمەرگ بوونەو دووبارە دەبێتەوە….
بۆیە ئەرکی دەسەڵاتە هەموو ئەو هۆکارو سەرچاوانەی دەبنە مەترسی بۆ سەر ئاسایشی نەتەوەیی هاوڵاتی وکۆمەڵ بنبڕیان بکات وبیانپارێزێت، جا ئەگەر دەسەڵات بە سیستمێکی رێکوپێکی تەندروستی هاتبایە مەیدان، کۆمەڵێکی تەندروست دەهێنا بەر، نەک کۆمەڵێکی نەخۆش کە بەبێ قەدەری دەرزی ودەرمان ئیرادەیەکی زاڵیان نەبێت بۆ ئەوەی رۆح و جەستەیەکی بەهێز پێشکەش بە گەلەکەیان بکەن، لە رێگای سەقامگیر بوونی ئەو سیستەمەوە کێشەو گرفتێکی زۆری چارەسەر دەکرد کە ئەمڕۆکە ئەو کێشانەش نەدەبوونە هۆی دەرکەوتنی ئەو قەیران وئاستەنگە ئالۆزو تێکوڕوژاوەی چارەسەریان ئاسان نیە..
پێم وایە ئەگەر بێت وسیستمێکی تەندروست پیادە ببوایە، ئەویش بەوەی هەر کەسێک مانگانە بڕێک پارەی بە ناوی زامنکردنی (تامین)ی تەندروستیەکەی لێ گلدرابایەوە، ئەمڕۆکە خەلکەکەمان زیاتر رەزامەندیەکی دیکەی بەرامبەر سیستمی دەسەڵات دەردەبڕی ونەدەچوونە سەنگەرێکی دژ بە حکومەت، بەتایبەتی ئەو کەسانەی لە بارێکی گوزەران وئابووری خراپ ژیان بەڕێدەکەن، چونکە باری تەندروستی خراپ هەر بارو دۆخی خراپتر دێنێتە کایەوە…
کۆمەڵێک هۆکارو فاکتەری دیکەش هەیە کە شانبەشانی نەبوونی ئازادی راستەقینە، بوونەتە هۆی یاخی بوون ونارەزامەندی گشتی، لەوانەش نەبوونی سەرجەم دڵنەواییە کۆمەڵایەتیەکان (ضمان الاجتماعی) کە ئەوانە بنەماو بنکەی کۆمەڵایەتی هاوڵاتی لە کۆمەڵدا بەهیز دەکەن :
_ وەکو ماڵ وسامان (تامین) کردن .
_ کۆمەکی کردنی بێکاران لە لایەن حکومەت لە ساتی بێکاریدا .
_ دابین کردنی هەلی کار وفەزای خۆشگوزەرانی بۆ گەنجان وپاراستنی کەسە بە تەمەنەکان لە ماڵێکی ئارام نەک لە سەر جادەکان بە زگی برسی بکەون ..
_ جگە لەوەی دابین کردنی هەندێک پڕۆژەو مەسەلەو دیاردە کە تا ئێستا هەر بەلێنێکی کرچ وکاڵ بووینەو چارەسەرو جێبەجێ نەکراون، لەوانە (کارەباو ئاو چاککردن وخانەنشینی وموچەی زیندانە سیاسیەکان و نەهێشتنی گرانی بازاڕو باشتر کردنی جۆری کەرەستەو خۆراک ویاساو رێسای هاتووچۆ)، ئەمانەو زۆر شتی دیکەش کە تا ئێستا جێبەجێ نەکراون..
حکومەتی هەرێم بۆ دڵنەوایی بوون وئاسودەیی کردنی هاوڵاتیانی خۆی لە وڵاتەکەیان وهەست نەکردن بە نامۆ بوون بە دەوروبەریان، هەنگاوێکی ئەوتۆی راست ودروستی نەهاویشتووە، بۆ ئەوەی نەوەکان هەست بە بەرپرسیاری خۆیان بکەن وهەولێکیش بۆ ئارامی وئاسودەیی راستەقینە بدەن، تا ئەم دڵنەوایی وهەست ورۆحی خۆبە خاوەن زانینە نێتە کایەوە وڵاتەکەمان ئارامیەک بە خۆیەوە نابینێت وکەسیش ناتوانێت لە ماڵەکەی بە ئارامی بخەوێت…
هەولێر
٢-١-٢٠١١